Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01

Author(s): Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami,
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust

Page 287

॥२७॥
मावश्यक हारिभद्रीयवृत्तिः णयरे मम्मणोत्ति, तेण महया किलेसेण अइबहुगं दविणजायं मेलियं, सो तं ण खायइ ण पिवइ, पासाउवरिं चऽणेण अणेगकोडिनिम्मायगन्भसारो कंचणमओं दिवरयणपजत्तो वरवइरसिंगो महंतो एगो बलद्दो काराविओ, बीओ य आढत्तो, सोऽवि बहुनिम्माओ, एत्थंतरंमि वासारत्ते तस्स निम्मावणनिमित्तं सो कच्छोट्टगबिइजो णईपूराओ कट्ठविरूढगो कहाणि य उत्तारेइ । इओ य राया देवीए सह ओलोयणगओ अच्छड्, सो तहाविहो अईव करुणालंबणभूओ देवीए दिठो, तओ तीए सामरिसं भणियं-सञ्चं सुबइ एयं मेहनइसमा हवंति रायाणो । भरियाई भरेंति दढं रित्तं जत्तेण वजेइ ॥१॥ रण्णा भणियं-किह वा, तीए भणियं-जं एस दमगो किलिस्सइ, रण्णा सहाविओ भणिओ य-किं किलिस्ससि ?, तेण भणियं-बलद्दसंघाडगो मे ण पूरिजइ, रण्णा भणियं-बलद्दसयं गेण्ह, तेण भणियं-ण मे तेहिं कजं, तस्सेव बितिजं पूरेह, केरिसोसोत्ति घरं नेऊण दरिसिओ, रण्णा भणियं-सबभंडारेणविन पूरिजइ इमो, ता एत्तिगस्स विभवस्स अलं ते तिण्हाएत्ति,
नगरे मम्मण इति, तेन महता क्लेशेनातिब हुकं द्रव्यजात मिलितं, स तम खादति न पियति, प्रासादस्योपरि चानेनानेककोटीनिर्मितगर्भसारः काञ्चनमयो दिव्यरतपर्याप्तो वरवज्रशृङ्गो महान् एको बलीवर्वः कारितः, द्वितीयश्च आरब्धः, सोऽपि बहुनिर्मातः, अत्रान्तरे वर्षाराने तस्य निर्माणनिमित्तं स कच्छोट्टकद्वितीयो नदीपूरात् काष्ठविरूतः काष्ठान्येवोत्तारयति । इतश्च राजा देव्या सहावलोकनगतस्तिष्ठति, स तथाविधोऽतीव करुणालम्बनभूतो देव्या रष्टः, ततस्तया सामर्ष भणितं-सत्यं श्रूयते एतत्-मेघनदीसमा भवन्ति राजानः । भृतानि भरन्ति दृढं रिक्तं योन वर्जयन्ति ॥१॥राज्ञा भणितं-कथं वा ?, तया भणितंयदेष दमकः क्लिश्यते, राज्ञा शब्दितो भणितश्च-किं क्लिश्यसे, तेन भणितं-बलौषर्दसंघाटको मे न पूर्यते, राज्ञा भणितं-बलीवर्दशतं गृहाण, तेन भणितंन मे तैः कार्य, तस्यैव द्वितीयं पूरय, कीदृशः स इति गृहं नीत्वा दर्शितः, राज्ञा भणितं-सर्वभाण्डागारेणापि न पूर्यते अयं, तावदेतावतो विभवस्य (स्थानं ), अकं तव तृष्णयेति. तेण भणियं-जावेसो न परिओ ताव मे न सहं, आरद्धो य उवाओ पेसियाणि दिसास भंडाणि आदत्ताओ किसीओ आढत्ताणि गयतुरयसंडपोसणाणि, रण्णा भणियं-जइ एवं ता किं थेवस्स कए किलिस्ससि ?, तेण भणियं-किलेससहं मे सरीरं वावारंतरं चेयाणि नत्थि महग्याणि य वासारत्ते दारुगाणित्ति निबहियवा य पइण्णत्ति अओ करेमित्ति, रण्णा भणियं-पुजंतु ते मणोरहा, तुमं चेव बितिजगं पूरिउं समत्थो न पुण अहंति निग्गओ, तेण कालेण पूरिओ। एस एवंविहो अत्थसिद्धोत्ति ॥ साम्प्रतं यात्रादिसिद्धप्रतिपादनायाऽऽहजो निच्चसिद्धजत्तो लद्धवरो जो व तुंडियाइव्व । सो किर जत्तासिद्धोऽभिप्पाओ बुद्धिपजाओ ॥ ९३६ ॥
व्याख्या--यो नित्यसिद्धयात्रः, किमुक्तं भवति ?-स्थल जलचारिपथेषु सदैवाविसंवादितयात्र इति, लब्धवरो यो वा तुण्डिकादिवत्, सकिल यात्रासिद्ध इति। उत्तरद्वारानुसम्बन्धनायाऽह-अभिप्रायः बुद्धिपर्याय इति गाथाक्षरार्थः ॥९३६४ भावार्थस्त्वाख्यानगोचरः, तच्चेदम्-पढेमं ताव जो किर बारस वाराओ समुदं ओग्गाहित्ता कयकज्जो आगच्छइ सो जत्तासिद्धो, तं अन्नेऽवि जन्तगा जत्तासिद्धिनिमित्तं पेच्छंति । एरोमि य गामे तुंडिगो वाणियगो, तस्स
१ तेन भणितं-यावदेष न पूर्यते तावन्न मे सुखं, आरब्धश्वोपायः प्रेषितानि दिक्षु भाण्डानि आरब्धाः कृषयः आरब्धानि गजतुरगषण्डपोषणानि, राज्ञा भणितं - यवं तस्कि स्तोकस्य कृते क्लिश्य सिी, तेन भणितं-केशक्षम मे शरीरं व्यापारान्तरं चेदानीं नास्ति महार्घाणि च वर्षाराने दारूणीति निहितव्याऽपि च प्रतिज्ञेत्यतः करोमि, राज्ञा भपितं-पूर्यन्तां ते मनोरथाः, त्वमेव द्वितीयकः पूरयितुं समर्थः न पुनरहमिति निर्गतः, तेन कालेन पूरितः । एष एवंविधोऽर्थसिद्ध इति । २ प्रथमं तावद्यः किल द्वादश वाराः समुद्रमवगाह कृतकार्य आगच्छति स यात्रासिद्धः, तमन्येऽपि यान्तः यात्रासिद्धिनिमित्तं पश्यन्ति । एकसिंश्च प्रामे तुण्डिको वणिक्, तस्य सयसहस्सवाराओ वहणं फुटुं, तहावि न भजइ, भणइ य-जले नहें जले चेव लगभइ, सयणाइएहिंपि दिजमाणं नेच्छा,
भंडं गहाय गच्छड, निच्छएण से देवया पसन्ना, खद्धं खद्धं दक्ष दिन्नं, भणिओय-अन्नपि किं ते करेमि?, तेण भणियं-जो मम नामेण समुदं ओगाहइ सो अवियन्नो एउ, तहत्ति पडिसुयं, एवेस जत्तासिद्धो । अन्ने भणंति-किर निजामगस्स वासुल्लओ समुद्दे पडिओ, सो तस्स कए समुदं उलंचिउमाढत्तो, तओ अनिविण्णस्स देवयाए वरो दिन्नोति ॥ कृतं प्रसङ्गेन, साम्प्रतमभिप्रायसिद्धं प्रतिपादयन्नाहविउला विमला सुहुमा जस्स मई जो चउविहाए वा । बुद्धीए संपन्नो स बुद्धिसिद्धो इमा सा य ॥९३७ ॥
व्याख्या-'विपुला' विस्तारवती एकपदेनानेकपदानुसारिणी 'विमला' संशयविपर्ययानध्यवसायमलरहिता 'सूक्ष्मा' अत्यन्तदुःखावबोधसूक्ष्मव्यवहितार्थपरिच्छेदसमर्था 'यस्य मतिः' इति यस्यैवंभूता बुद्धिः स बुद्धिसिद्ध इति, यश्चतर्विधया वा औत्पत्तिक्यादिभेदभिन्नया बुद्ध्या सम्पन्नः स बुद्धिसिद्धो वर्तते, इयं च सा चतुर्विधा बुद्धिरिति गाथार्थः ॥ ९३७ ॥ उप्पत्तिआ १ वेणइआ २, कमिया ३ पारिणामिआ ४ । बुद्धी चउब्विहा वुत्ता, पंचमा नोवलन्भए ॥ ९३८ ॥
शतसहस्रवाराः प्रवहणं भग्नं, तथाऽपि न विरमति, भणति च-जले नष्टं जले चैव लभ्यते, स्वजनादिभिरपि दीयमानं नेच्छति, पुनः पुनस्तत्तद्भाण्ड गृहीत्वा गच्छति, निश्चयेन तस्य देवता प्रसना, प्रचुरं प्रचुरं द्रव्यं दत्तं, भणितश्च-अन्यदपि किं तव करोमि !, तेन भणितं-यो मम नाना समुद्रमवगाहते सोऽविपन्न भायातु, तथेति प्रतिश्रुतं, एवमेष यात्रासिद्धः । भन्ये भणम्ति-किल निर्यामकस्य वासुलः समुद्रे पतितः, स तस्य कृते समुद्रं रिक्तीकर्तुमारग्धः, ततोऽनिर्विग्णाय देवतया बरो दत्त इति । Jain Education Interational