Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01

Author(s): Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami,
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust

Page 255

॥२४॥
मावश्यक-हारिभद्रीयवृत्तिः कहिं सो!, लोएण कहियं-जहा एसो पत्थररासी दुजोहणेण कओ, ताहे सो अंबाडिओ, ते य अवणिया पत्थरा, तेल्लेण अब्भंगिओ खामिओ य । तस्स किर भगवओ दमदंतस्स दुजोहणे पंडवेसु य समो भावो आसि, एवं कातपं ॥ अमुमेवार्थ प्रतिपादयन्नाह भाष्यकार:निक्खंतो हत्यिसीसा दमदंतो कामभोगमवहाय । णवि रज्जइ रत्तेसुं दुहेसु ण दोसमावज ॥१५१॥ (भा०)
व्याख्या-निष्क्रान्तो हस्तिशीर्षात् नगराहमदन्तो राजा कामभोगानपहाय, कामः-इच्छा भोगा:-शब्दाद्यनुभवाः कामप्रतिबद्धा वा भोगाः कामभोगा इति, स च नापि रज्यते रक्तेषु न प्रीतिं करोति, अप्रीतेषु द्विष्टेषु न द्वेषमापद्यते, वर्तमान निर्देशप्रयोजनं प्राग्वदिति गाथार्थः ॥ तथाहि-मुनयः खल्वेवम्भूता एव भवन्ति, तथा चाहवंदिज्जमाणा न समुपसंति,हीलिजमाणा न समुज्जलंति। दंतेण चित्तेण चरंति धीरा,मुणी समुग्घाइयरागदोसा
व्याख्या-वन्धमानाः 'न समुक्कसंति' न समुत्कर्ष यान्ति, तथा हील्यमाना 'न समुज्वलन्ति' न कोपानिं प्रकटयन्ति, किं तर्हि?-'दान्तेन' उपशान्तेन चित्तेन चरन्ति धीराः मुनयः समुद्घातितरागद्वेषा इति गाथार्थः ॥ ८६६ ॥ तथा तो समणो जइ सुमणो भावेण य ज ण होइ पावमणो। सयणे य जणे य समो समो य माणावमाणेसुं __ व्याख्या-ततः 'समणो'त्ति प्राकृतशैल्या यदि सुमनाः, शोभनं धर्मध्यानादिप्रवृत्तं मनोऽस्येति सुमनाः समणोत्ति
सः1, कोकेन कथितं-यथेष प्रस्तरराशिदुर्योधनेन कृतः, तदा स लिसितः, ते चापनीताः प्रस्तराः, सैनाम्यजितः क्षमिव । तस्य किक भग वतो दमदम्तस्य दुर्योधने पाडवेषु च समभाव भासीत् , एवं कर्तव्यं । भण्यते, किमित्थम्भूत एव १, नेत्याह-भावेन च' आत्मपरिणामलक्षणेन यदि न भवति पापमना:-अवस्थितमना अपीत्यर्थः अथवा भावेन च यदि न भवति पापमनाः, निदानप्रवृत्तपापमनोरहित इति भावना, तथा स्वजने च मात्रादिके जने चान्यस्मिन् समः-तुल्यः, समश्च मानापमानयोरिति गाथार्थः ॥ ८६७॥ णत्थि य सि कोई वेसो पिओ व सव्वेसु चेव जीवेसु । एएण होइ समणो एसोअण्णोविपज्जाओ॥ ८६८ ॥ ___ व्याख्या-नास्ति च 'से' तस्य कश्चिद् द्वेष्यः प्रियो वा सर्वेष्वेव जीवेषु, एतेन भवति समणः, सम् अणति-गच्छतीति समणः, एषोऽन्योऽपि पर्याय इति गाथार्थः॥ द्वारम् । इदानीं समयिक, तत्र कथानकम्साएते णगरे चंडवडंसओ राया, तस्स दुवे पत्तीओ-सुदंसणा पियदंसणा य, तत्थ सुदंसणाए दुवे पुत्ता-सागरचंदो मुणिचंदो य पियदसणाएवि दो पुत्ता-गुणचंदो बालचंदो य, सागरचंदो जुवराया, मुणिचंदस्स उजेणी दिण्णा कुमारभुत्तीए । इओ य चंडवडंसओ राया माहमासे पडिम ठिओ वासघरे जाव दीवगो जलइत्ति, तस्स सेजावाली चिंतेइदुक्खं सामी अंधतमसे अच्छिहिति, ताए बितिए जामे विज्झायंते दीवगे तेलं छूढं, सो ताव जलिओ जाव अद्धरत्तो, ताहे
साकेते नगरे चन्द्रावतंसको राजा, तस द्वे पत्यौ-सुदर्शना प्रियदर्शना च, तत्र सुदर्शनाया द्वौ पुत्री-सागरचन्द्रो मुनिचन्द्रश्च, प्रियदर्शनाया अपि द्वैः पुत्री-गुणचन्द्रो बालचन्द्रश्च, सागरचन्द्रो युवराजः, मुनिचन्द्रायोजयिनी कुमारभुक्त्या दत्ता । इतश्च चन्द्रावतंसको राजा माघमासे प्रतिमया स्थितो वासगृहे यावद्दीपो ज्वलती ति, तस्य शय्यापालिका चिन्तयति-दुःखं स्वामी अन्धतमसे स्वास्थति, तया द्वितीये यामे विध्यायति दीपे तैलं क्षिप्तं, स तावरण. ज्वलितो यावदर्धरात्रं, तदा * अनवस्थित. प्र. पुणोवि तेलं छूढं ताव जलिओ जाव पच्छिमपहरो, तत्थवि छूढं, ततो राया सुकुमारो विहायंतीए रयणीए वेयणाभिभूओ कालगओ, पच्छा सागरचंदो राया जाओ। अण्णया सो माइसवत्तिं भणइ-गेह रजं पुत्ताण ते भवउत्ति, अहं पधयामि, मा णेच्छइ एएण रजं आयत्तंति, तओ सा अतिजाणनिजाणेसु रायलच्छीए दिपंतं पासिऊण चिंतेइ-मए पुत्ताण रजं दिजंतं ण इच्छियं, तेवि एवं सोभन्ता, इयाणीवि णं मारेमि, छिद्दाणि मग्गइ, सो य छूहालू, तेण सूतस्स संदेसओ दिण्णो, एत्तो चैव पुवण्हियं पविजासि, जइ विरामि, सुएण सीहकेसरओ मोदओ चेडीए हत्थेण विसजिओ, पियदंसणाए दिठो, भणइ-पेच्छामि णं ति, तीए अप्पितो, पुर्व णाए विसमविखया हत्था कया, तेहिं सो विसेण मक्खिओ, पच्छा भणइ-अहो सुरभी मोयगोत्ति पडिअप्पिओ, चेडीए ताए गंतूण रण्णो समप्पिओ, ते य दोवि कुमारा रायसगासे अच्छंति, तेण चिंतियं-किह अहं एतेहिं छुहाइएहिं खाइस्सं?, तेण दुहा काऊण तेसिं दोण्हवि सो दिण्णो, ते खाइउमारद्धा,
पुनरपि तैलं क्षिप्तं तावज्वलितो यावत्पश्चिमप्रहरः, तदापि क्षिप्तं, ततो राजा सुकुमालो विभातायां रजन्या वेदनाभिभूतः कालगतः, पञ्चासागरचन्द्रो राजा जातः । श्रम्यदा स मातृसपी भणति-गृहाण राज्यं पुत्रयोस्ते भवरिवति, अहं प्रव्रजामि, सा नेच्छति एतेन राज्यमायत्तमिति, सतः सा अतियाननिर्याणयोः राजलक्ष्म्या दीप्यमानं रडा चिन्तयति-मया पुत्रयो राज्यं दीयमानं नेष्टं, तावप्येवमशोभिव्यतः, इदानीमप्येनं मारयामि छिद्राणि मार्गयति, म च क्षुधातः, तेन सूदाय संदेशो दत्तः, अत्रैव पौर्वाहिक प्रस्थापयेर्यदू भक्षयामि, सूदेन सिंहकेशरिको मोदकश्चेव्या हस्तेन विसृष्टः, प्रियदर्शनया दृष्टः, भणतिप्रेक्षे तमिति, तयाऽर्पितः, पूर्वमनया विषम्रक्षिती हस्ती कृती, ताभ्यां स विषेण म्रक्षितः, पश्चात् भणति-अहो सुरभिर्मोदक इति प्रत्यर्पितः, चेव्या तया गरवा राज्ञे समर्पितः, तौ च द्वावपि कुमारी राजसकाशे तिष्ठतः, तेन चिन्तितं-कथमहमेतयोः क्षुधार्तयोः खादयामि', तेन द्विधा कृत्वा ताभ्यां द्वाभ्याम स दत्तः तौ खादितुमारब्धौ,