Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01

Author(s): Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami,
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust

Page 272

भावश्यक-हारिभद्रीयदृत्तिः
॥२६॥ सच क्रोधादिभेदाचतुर्विधः, क्रोधोऽपि नामादिभेदाच्चतुर्विधः कषायप्ररूपणायां भावित एष, तथापि व्यतिरिको द्रव्यक्रोधः प्राकृतशब्दसामान्यापेक्षत्वात् चर्मकारकोत्थः रजकनीलिकोत्थश्च क्रोध इति गृह्यते, भावक्रोधस्तु क्रोधोदय एव, म च चतुर्भेदः, यथोक्तं भाष्यकृता-"जलरेणुभूमिपचयराईसरिसो चउबिहो कोहो" प्रभेदफलमुत्तरत्र वक्ष्यामः । तत्र्य कोहे उदाहरणं-चमंतपुरे णयरे उच्छन्नवंसो एगो दारगो देसंतरं संकममाणो सत्थेण उझिओ तावसपल्लिं गओ, तस्स नाम अग्गिओत्ति, तावसेण संवडिओ, जम्मो नामं सो तावसो, जमस्स पुत्तोत्ति जमदग्गिओ जाओ, सो घो तवचरण करेइ, विक्खाओ जाओ। इओ य दो देवा वेसाणरो सड्ढो धनंतरी तावसभत्तो, ते दोवि परोप्परं पन्नति, भणंति यसाहुतावसे परिक्खामो, आह सड्डो-जो अम्हं सबअंतिगओ तुब्भ य सबप्पहाणो ते परिक्खामो । इओ य मिहिलाए णयरीए तरुणधम्मो पउमरहो राया, सो चंपं वच्चइ वसुपुजसामिस्स पामूलं पषयामित्ति, तेहिं सो परिक्खिज्जइ भत्तेणे पाणेण य, पंथे य विसमे सो सुकुमालओ दुक्खाविजइ, अणुलोमे य से उवसग्गे करिंति, सो धणियतरागं थिरो जाओ,
१ जसरेणुभूमिपर्वतराजीसहमतुर्विधः क्रोधः । २ तत्र क्रोधे उदाहरणम्-वसन्तपुरे नगरे सरसन्नवंश एको दारको देशान्तर संक्रामन् साथैनोजिमतता. पसपल्लीं गतः, तस्य नामाशिक इति, तापसेन संवर्धितः, यमो नाम स तापसः, यमस्य पुत्र इति जामदभ्यो जातः, स घोर तपश्चरणं करोति, विख्यासो जासः। इतश्च द्वौ देवी-वैश्वानरः श्राद्धो धन्वन्तरी (च) तापसभक्तः, तौ द्वावपि परस्परं प्रज्ञापयतः, भणतन-साधुतापसी परीक्षावहे, माह भावः-पोऽमा सर्वान्तिको युष्माकं च सर्वप्रधानस्ती परीक्षावहे । इतच मिथिलायां नगर्यो तरुणधर्मा पपरयो राजा, स चम्पा बजति वासुपूज्यस्वामिनः पादमूले प्रमा मीति, नाम्यां स परीक्ष्यते भक्तन पानेन च, पथि च विषमे स सुकुमारो दुःख्यते, अनुलोमांच तस्योपसर्गान् कुरुतः, स बाहं स्थिरो जातः सो तेहिं न खोभिओ, अन्ने भणंति-*सावओ भत्तपञ्चक्खाइओ, ते सिद्धपुत्तरूवेणं गया, अइसए साहिति, भणंति यमा इमं करेहि जहा चिरं जीवियवं, सो भणइ-बहुओ मे धम्मो होहीति, न सको खोभेउं । गया जमदग्गिस्स मूलं, सउणरूवाणि कयाणि, कुशे से घरओ कओ, सउणओ भणइ-भद्दे ! जामि हिमवंत, सा न देइ मा ण पहिसित्ति, सो सवहे करेइ-गोपायकाइ जहा एमित्ति, सा भणइ-न एएहिं पत्तियामित्ति, जइ एयस्स रिसिस्स दुधियं पियसित्ति तो ते विसजेमि, सो रुटो, तेण दोवि दोहिंवि हत्थेहिं गहियाणि, पुच्छियाणि भणंति-महरिसि! अणवच्चोसित्ति, सो भणइ-समय, खोभिओ, एवं सो सावगो जाओ देवो । इमोऽवि ताओ आयावणाउ ओसिनो मिगकोहगं णयरं जाइ, तत्थ जियस राया, सो उडिओ-किं देमि?, धूयं देहित्ति, तस्स धूयासयं, जा तुम इच्छइ सा तुज्यत्ति, कन्नतेउरं गओ, ताहिं दर्ण निच्छुढे, न लजिसित्ति भणिओ, ताओ खुज्जीकयाओ, तत्थेगा रेणुएणं रमइ तस्स धूया, तीए णेणं फलं पणामियं,
स ताभ्यां न क्षोभितः, अन्ये भणन्ति-श्रावको भक्तप्रत्याख्यायकः, तौ सिद्धपुत्ररूपेण गती, अतिशयान् कथयतः, भणतन-मा इमं कार्षीः पया चिरं जीवितव्यं, स भणति-बहुमें धर्मो भविष्यति, न शक्या (का) क्षोभयितुं । गतौ जमदमे लं, शकुमरूपे कृते, कर्वे तस गृहं कृतं, शकुनको भणतिभद्रे! यामि हिमवन्तं, सा न ददाति मा न गा इति, स शपथान् करोति-गोषातकादीन् यथैयामीति, सा भणति-तैः प्रत्येमि इति, पचेतस्य सपेतुकृतं पिबसीति तदा त्वां विसृजामि, स रुष्टः, तेन द्वावपि द्वाभ्यामपि हस्ताभ्यां गृहीती, पृष्टौ भणतः-महर्षे! अनपत्योऽसीति,सभणति-सत्यं, शोभितः, एवं स श्रावको जातो देवः । अयमपि तस्या आतापनाया अवतीणों मृगकोष्ठकं नगरं याति, तत्र जितशत्रू राजा, सस्थितः किं ददामि', दुहितरं देहीति, तस दुहितृशतं, या स्वामिच्छति सा तवेति, कन्यान्तःपुरं गतः, तामिटा निष्ठथतं, न लज्जसीति भणितः, ताः कुब्जीकृताः, तत्रैका रेणौ रमते तस्य दुहिता, तरी अनेन फलं दत्तम् , * नेदं वाक्यं प्रत्यन्तरे इच्छिसित्तिय भणिया, तीए हत्थो पसारिओ, निजंतीए उवठियाओ खुज्जाओ, सालियरूवए देहि, ताओ अखुजाओ कयाओ, कन्नकुजं नयरं संवुत्तं, इयरीविणीया आसमं, सगोमाहिसो परियणो दिनो, संवहिया,जोषणपत्ता जाहे जाया ताहे वीवाहधम्मो जाओ, अण्णया उदमि जमदग्गिणा भणिया-अहं ते चरुगं साहेमि जेणं ते पुत्तोबभणस्स पहाणो होहिति.तीए भणियंएवं कजउत्ति, मज्झ य भगिणी हस्थिणापुरे अणंतवीरियस्स भज्जा, तीसेऽवि साहेहि खत्तियचरुगंति, तेण साहिओ, सा चिंतेइ-अहं ताव अडविमिगी जाया, मा मम पुत्तोवि एवं नासउत्ति तीए खत्तियचरू जिमिओ, इयरीए इयरो पेसिओ, दोण्हवि पुत्ता जाया, तावसीए रामो, इयरीए कत्तवीरिओ, सो रामो तत्थ संवहुइ । अन्नया एगो विजाहरो तत्थ समोसढो, तत्थ एसो पडिलग्गो, तेण सो पडिचरिओ, तेण से परसुविजा दिण्णा, सरवणे साहिया, अण्णे भणति-जमदग्गिस्स परंपरागयत्ति परसुविज्जा सा रामो पाढिओत्ति । सा रेणुगा भगिणीघरं गयत्ति तेण रण्णा समं संपलग्गा, तेण
इच्छसीति च भणिता, तया हस्तः प्रसारितः, नीयमानायामुपस्थिताः कुरुजाः,श्यालीनां रूपं देहि, ता अकुम्जाः कृताः, कन्यकुम्लं मगरं संव, इसरापि नीतामाश्रम, सगोमाहिषः परिजनो दत्तः, संवर्धिता, यौवनप्राप्ता यदा जाता, तदा वीवाहधर्मो जातः, अभ्यदा ऋतौ बामदम्येन भविता-अहं तव चईसाफबामे येन तव पुत्रोप्राह्मणानां प्रधानो भवतीति, तथा भणितम्-एवं क्रियतामिति, ममच भगिनी हस्तिनागपुरेऽनन्तवीर्यस्ख भार्या, तथा मपि साधव क्षत्रिवचन मिति, तेन साधिता, सा चिन्तयति-अहं तावदटवीमगी जाता, मा मम पुत्रोऽपि एवं मीनेशत् इति तया क्षत्रियवहार्जिमितः, इतरस्यायपि इतर प्रेषिता, इयोरपि पुत्रौ जातो, तापस्या रामः, इतरस्थाः कार्तवीर्यः, स रामस्वत्र संवर्द्धते । अन्यदा एको विद्याधरस्तत्र समवसतः, त्रैष प्रतिकमः, तेन स प्रतिचरिता, तेन तसै पर्युविधा दत्ता, शरवणे साधिता, अम्बे भणन्ति-बामवष्यस्य परम्परागतेति पशुविधा तो रामः पाठित इति । सा रेणुका मगिमीगृहं गति तेनराशा समं संप्रक्षना, तेन