Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
प्रकाशिका टीका-चतुर्थवक्षस्कारः सू. ४२ मन्दरस्य षोडशनामनिरूपणम् ५०३ धर्मादीनां-धर्मा-प्रथमनरक भूमिः साऽऽदिर्यासां ता धर्मादयः तासां लोकमध्यम् 'योजनासंख्यकोटिभिः-योजनानामसंख्याताभिः कोटिभिः अतिक्रान्ताभिः सद्भिर्भवति' इत्यर्थकात् 'धम्माई लोगमज्झं जोयण असंखकोडीहि' इति वचनात्, परन्तु सोर्थो मेरौ न घटते, यदि च लोकशब्देन अष्टादशशतयोजनप्रमाणोच्चत्त्व स्तियरलोको गृह्यत तथापि तस्य चतुदेशरजावेवान्तावात्पृथगायासो विफलः स्यात्, ततो मेरुः कथं लोकमध्यवर्तीति चेत् श्रूयताम्अत्र लोकशब्देन लियग्लोके तियग्भागस्य स्थालाकारैकरज्जुप्रमाणायामविष्कम्भस्य स्वीकारोऽस्ति तस्यैव मध्य:-मध्यवर्ती मेरुरिति सर्वमपदातम् ९, दममं नामाह-'णानी य' नाभिश्चअर्थात् समस्त लोक के मध्य में यह पर्वत बतलाया गया है इससे इसे लोक मध्य ऐसा कह दिया गया है।
शंका-लोक शब्द से यहां १४ राजू प्रमाण लोक व्याख्यातव्य होना चाहिये क्योकि "धम्माइ लोकमज्झं जोयण अरसंखकोडीहिं" एसा अन्यत्र कहा गया है सो इस लोक का मध्य तो इस रूमभूतल से रत्नप्रभा पृथिवी से असंख्यात योजन कोटियां जब अतिक्रान्त हो जाती हैं तब आता है ऐसे उस मध्य में सुमेरु का सद्भाव तो कहा नहीं गया है, अतः लोक मध्यरूप से इसका नामान्तर कथन बाधित होता है यदि कहा जावे कि यहां लोक शब्द से तिर्यग्लोक गृहीत हुआ है-सों यह तिर्यग्लोक १८ हजार योजन का ऊंचा कहा गया है-ऐसे इस तिर्थग्लोक का अन्तर्भाव तो इस १४ राजू प्रमाणलोक में ही हो जाता है फिर इसकी अपेक्षा लेकर लोक मध्य की कल्पना करना विफल ही है अतः मेरू में नामान्तर करने के लिये "लोकमध्य” नामकी सफलता कैसे हो सकती है ? सो किसीकी ऐसी यह शङ्का है अतः उसके समा. धान निमित्त कहा जाता है कि लोक शब्द से यहां स्थल के आकार भूत तथा એથી આને લેકમધ્ય’ એવા નામથી અભિહિત કરવામાં આવેલ છે.
શંકા-લેક શબ્દથી અહીં ૧૪ રાજુ પ્રમાણુ લેક ચા-પાતરા હવે જોઈએ. કેમકે 'घम्माइ लोकमज्झं जोयण अस्संखकोडीहिं' से सन्य स्थणे ४वामा माछ તે આ લેકને મધ્ય ભાગ તે આ સમ ભૂતળથી રત્નપ્ર માં પૃથિવીથી આગળ અસંખ્યાત
જન કેટીઓ જ્યારે અતિકાન થઈ જાય છે ત્યારે આવે છે, એવા તે મદ ભાગમાં સુમેરનો સદુભાવ તો કહેવામાં આવેલ નથી, એથી લેક મધ્ય રૂપથી એનું નામાન્તર કથન બાધિત થાય છે. જે કહેવામાં આવે કે અહીં લેક શબ્દથી તિર્યશ્લોક ગૃહીત થયેલ છે. તે આ તિર્થક ૧૮ હજાર જન જેટલો ઉંચો કહેવામાં આવેલું છે. એવા આ તિર્યશ્લેકને, અન્તર્ભાવ તે આ ૧૪ ચૌદ જ પ્રમાણ લેકમાં જ થઈ જાય છે. તે પછી એની અપેક્ષાએ લેક मध्यनी ४६५ना ४२वी व्यथ छ. मेथी भरमा नामान्तर ४२वा माटे “लोकमध्य" नामनी સફલતા કેવી રીતે સંભવી શકે તેમ છે? આમ કઈ શંકા ઉઠાવી શકે. એથી આ શંકાના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
