Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
प्रकाशिका टीका-चतुर्थवक्षस्कारः सू. ४३ नीलवन्नामकवर्षधरपर्वतनिरूपणम् प्रबहे पञ्चविंशतियोजनानि विष्कम्भेण अर्द्धयोजनमुद्वेधेन मुखे-सार्द्ध द्विशती योजनानि विष्कम्भेण पञ्चयोजनान्युद्वेधेनेति, अत्र प्रवह खयोहेरिसलिल दृष्टान्ते वक्तव्ये हरिकान्ता दृष्टान्तोक्तिः समानवर्णकत्वात्तयोहरिसलिलाप्रकरणेऽपि हरिकान्तातिदेशसूचनार्था । अथास्मिन्नीलवद्विरौ कूटानि वर्णयितुमुपक्रमते-'णीलवंतेणं भंते !' इत्यादि-नीलपति खलु भदन्त ! 'वासहरपव्वए' वर्षधरपर्वते 'कइ' कति 'क्टानि 'पण्णत्ता' प्रज्ञप्तानि, अस्य प्रश्नस्योत्तरं हरिकान्ता सलिला" ऐसा स्वतन्त्र रूप से सूत्र का प्रतिपादन किया गया है। इसके द्वारा यह समझाया गया है कि जिस प्रकार से हरिकान्ता नदी के प्रवह आदि के सम्बन्ध में पहिले वर्णन किया गया है वैसा ही वर्णन वह आदि के सम्बन्ध में इस महानदी का भी करलेना चाहिये । तथा च यह नदी प्रवह में विष्कम्भ की अपेक्षा २५ योजन की है एवं उद्वेध की अपेक्षा अर्द्ध योजन की है मुख में यह २५० योजन की विष्कम्भ की अपेक्षा है और उद्वेध की अपेक्षा ५ योजन की है यहाँ यद्यपि प्रवह में हरि महानदी का दृष्टान्त वक्तव्य था पर जो हरिकान्ता महानदी का दृष्टान्त दिया गया है वह इन दोनों के समान वर्णक होने की अपेक्षा से दिया गया है तथा हरिनदी के प्रकरण में भी हरिकान्ता को दृष्टातरूप कहलेना चाहिये इस बात की सूचना के निमित्त है।
इस नीलवान् पर्वत के ऊपर के कूटों की वक्तव्यता
गौतमने इस नीलवान् वर्षधरपर्वत के कूटों को जानने के निमित्त प्रभु से ऐसा पूछा है-'णीलवंते णं भंते ! वासहरपव्वए कइ कूडा पण्णत्ता' हे भदन्त ! नीलवान् वर्षधर पर्वत के ऊपर कितने कूट कहे गये है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं
સ્વત 2 રૂપમાં પ્રતિપાદન કર્યું છે. એના વડે એ સમજાવવામાં આવ્યું છે કે જેમ હરિકાન્તા નદીના પ્રવાહ વગેરેના સંબંધમાં પહેલાં વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે, તેવું જ વર્ણન પ્રવાહ વગેરેના સંબંધમાં આ મહાનદી વિશે પણ કરી લેવું જોઈએ, તથા આ નદી પ્રવહમાં વિષ્કભની અપેક્ષાએ ૨૫ પેજન જેટલી છે. તેમજ ઉદ્ધધની અપેક્ષાએ અર્ધ જન જેટલી છે. મુખમાં આ નદી ૨૫૦ જન વિધ્વંભની અપેક્ષા છે, અને ઉધની અપેક્ષાએ ૫ યોજન જેટલી છે. અહીં જે કે પ્રવાહમાં હરિ મહાનદીનું દટાન્ત આપવાનું હતું પણ જે હરિકાન્તા મહાનદીનું દષ્ટાન્ત આપવામાં આવ્યું છે તેની પાછળ આ કારણ છે કે એ બને સમાન વક ધરાવે છે. તેમજ હરિ નદીના પ્રકરણમાં પણ હરિકાન્તાને દષ્ટાન રૂપમાં ગણવી જોઈએ. એ વાત એનાથી સૂચિત થાય છે.
આ નીલવાન પર્વત ઉપરના ફૂટેની વક્તવ્યતા ગૌતમ સ્વામીએ આ નીલવાન વર્ષધર પર્વતના ફૂટે વિશે જાણવા માટે પ્રભુને प्रश्न यो 'णीलवंतेणं भंते ! वासहरसब्बए कइ कूडा पग्णत्त' 8 मत ! नीसवान १५२ पति उ५२ साटो मावा छ ? अनाममा प्रभुई छ-'गोयम । णव
ज० ६५
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
