Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadrAjayaMdra henDabuka jeNe AtmA jANyo teNe sarva jANyuM - nigraMtha pravacana adbhuta vacana | sva anubhUti vacana | svarUpa darzana | sAdhanA mArga
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka jeNe AtmA jANyo teNe sarva jANyuM - nigraMtha pravacana 'adbhuta vacana | sva anubhUti vacana | svarUpa darzana | sAdhanA mArga |
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ c
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM aho satpuruSanAM vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama ! suSupta cetanane jAgRta karanAra, paDatI vRttine sthira rAkhanAra, darzanamAtrathI paNa nirdoSa apUrva svabhAvane preraka, svarUpapratIti, apramatta saMyama, ane pUrNa vItarAga nirvikalpa svabhAvanAM kAraNabhUta; --chelle ayogI svabhAva pragaTa karI anaMta avyAbAdha svarUpamAM sthiti karAvanAra ! trikALa jayavaMta varto ! OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH zrImad rAjacaMdra
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ aho ! aho ! zrI sadguru, karuNAsiMdhu apAra; A pAmara para prabhu karyo, aho ! aho ! upakAra. zuM prabhucaraNa kane dharuM, AtmAthI sau hIna; te to prabhue Apiyo, va caraNAdhIna. A dehAdi AjathI, varto prabhu AdhIna; dAsa, dAsa huM dAsa chuM, teha prabhuno dIna. SaT sthAnaka samajAvIne bhinna batAvyo Apa; myAna thakI taravAravat e upakAra amApa. je svarUpa samajyA vinA pAmyo du:kha anaMta; samajAvyuM te pada namuM zrI sadguru bhagavaMta. **** parama puruSa prabhu sadguru parama jJAna sukhadhAma; jeNe ApyuM bhAna nija, tene sadA praNAma. deha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM, ho vaMdana agaNita. - zrImad rAjacaMdra
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka paricaya zrImad rAjacaMdranA patro, doharA, mahAvAkyo, tattvajJAna, Atmasiddhi, apUrva avasara, dRSTAMto, vacanAmRta e sarva vidyArthI, jijJAsu ane mumukSu bhAi-baheno mATe tvarAthI mArganA marmane jANavA, samajavA ane pAmavA mATe pUrNa mArgadarzikA che. A vacanono nitya saraLatAthI svAdhyAya thaI zake te mATe zrImad rAjacaMdra henDabuka banAvavAmAM Avela che. A henDabukamAM zrImad rAjacaMdranA adbhuta lakhANa- puSpamALA, bodhavacana, amUlya tattvavicAra, mahAvAkyo, vacanAmRta patro (1 - 955), doharA, dRSTAMta, padya, AtmasiddhizAstra, apUrva avasara, AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha (1 - 3) no samAveza karavAmAM Avela che. A henDabukanA prathamanAM ATha pAnAmAM zrImadbhunA vacanomAM chalakatI adbhutatA, apUrvatA, svarUpa darzana ane sAdhanAmArganI jhalaka batAvavAmAM AvI che, je mArganA marmane pAmavA mATe cinagArI samAna che. A kALamAM paNa AvA vacanonI prApti thavI e ApaNA ahobhAgya che. zrImadjIe sva anubhavathI pUrNa svarUpa darzana, tattvajJAna ane sAdhanAmArga batAIne sarva graMthano sAra ane Akho taiyAra mokSamArga ApaNI hatheLImAM mUkI dIdho che. A buka banAvavAno eka hetu e che ke zrImadbhunAM vacanAmRtano saraLatAthI nitya svAdhyAya thAya, vAraMvAra abhyAsa thAya, dina dina pratye ciMtana, manana ane nididhyAsanano hetu bane ane tenAM phaLarUpe saMpUrNa tattvapratIti thaI kalyANanA mArganI prApti thAya. badhAM vacanone svataMtra lakhANa tarIke levAno prayatna karavAmAM Avela che. dareka navA viSaya ane lakhANane 'sekzana pepara'thI alaga darzAvavAmAM Avela che. dareka viSaya ane vicAra eka saMpUrNajJAnanI pratIti karAve che. jyAM jyAM jagyAno avakAza hoya tyAM 'zikSApATha' ane 'doharA' mUkavAmAM Avela che. noMdha :- A eka henDabuka hovAthI vAMcanAra vargane 'zrImad rAjacaMdra' graMtha (I-buka) sAthe rAkhavA vinaMtI che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama AvRtti H vi.saM. 2069, I.sa. 2013 prata : pa00 aho ! sarvotkRSTa zAMta rasamaya sanmArga- aho ! te sarvotkRSTa zAMta rasapradhAna mArganA mULa sarvajJadeva aho ! te sarvotkRSTa zAMta rasa supratIti karAvyo evA paramakRpALu sadagurudeva A vizvamAM sarvakALa tame jayavaMta vartA, jayavaMta varto. - hA.noM. 3 prakAzaka : pAyalabena je. zAha prAptisthAna : zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira, pAlaDI, amadAvAda paDatara kiMmata : rUA. 199-00 vecANa kiMmata : rU. 20-00 A pustakamAM sanduruSanAM vacano che. tame koI prakAre A pustakanI AzAtanA karazo nahIM, tene phADazo nahIM, DAgha paDazo nahIM ke bIjI koI paNa rIte bagADazo nahIM temaja nIce jamIna para mUkazo nahIM. mudrakaH bharata grAphiksa nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-1. phonaH 079-22134177, mo. 9925020106 E-mail : bharatgraphics1@gmail.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImarAjacaMdra vicAraratno
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAMcanArane bhalAmaNa, vAMcanAra ! huM Aje tamArA hastakamaLamAM AvuM chuM. mane yatnApUrvaka vAMcajo. mArAM kahelAM tattvane hRdayamAM dhAraNa karajo. huM je je vAta kahuM te te vivekathI vicArajo; ema karazo to tame zAna, dhyAna, nIti, viveka, saNa ane AtmazAMti pAmI zakazo. tame jANatA hazo ke, keTalAMka ajJAna manuSyo nahIM vAMcavA yogya pustako vAMcIne potAno vakhata khoI de che, ane avaLe raste caDhI jAya che. A lokamAM apakIrti pAme che, temaja paralokamAM nIca gatie jAya che. tame je pustako bhaNyA cho, ane haju bhaNo cho, te pustako mAtra saMsAranAM che; paraMtu A pustaka to bhava parabhava bannemAM tamAruM hita karaze; bhagavAnanAM kahelAM vacanono emAM thoDo upadeza karyo che. tame koI prakAre A pustakanI AzAtanA karazo nahIM, tene phADazo nahIM, DAgha pADazo nahIM ke bIjI koI paNa rIte bigADazo nahIM. vivekathI saghaLuM kAma lejo. vicakSaNa puruSoe kahyuM che ke viveka tyAM ja dharma che. tamane eka e paNa bhalAmaNa che ke, jeone vAMcatAM nahIM AvaDatuM hoya ane tenI icchA hoya to A pustaka anukrame tene vAMcI saMbhaLAvavuM. tame je vAtanI gama pAmo nahIM te DAhA puruSa pAsethI samajI lejo. samajavAmAM ALasa ke manamAM zaMkA karazo nahIM. tamArA AtmAnuM AthI hita thAya, tamane jJAna, zAMti ane AnaMda maLe, tame paropakArI, dayALu, kSamAvAna, vivekI ane buddhizALI thAo evI zubha yAcanA ahaMtu bhagavAna kane karI A pATha pUrNa karuM chuM. - zrImad rAjacaMdra
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA viSaya pRSTha zrImad rAjacaMdra vicAraratno 1-8 9-20 vibhAga-1 puSpamALA, bodhavacana, nityasmRti dvAdazAnuprekSA, daSTAMta mahAvAkyo, vacanAmRta, amUlya tattvavicAra vibhAga-2 21-40 41-48 vacanAmRta (patra 1 - 500) 49-118 119-134 13pa-142 vibhAga-3 vacanAmRta (patra 501 - 000) mahAtmA gAMdhIjIe pUchelA praznonA uttara vacanAmRta (patra 101 - 955) vibhAga-4 AtmasiddhizAstra, apUrva avasara AvyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha (1-3) 143-174 175-186 187-200
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkabhuta vacana zrImad rAjacaMdra vicA2nI. "jagatane rUDuM dekhADavA anaMtavAra prayatna karyuM, tethI rUDuM thayuM nathI. kema ke paribhramaNa ane paribhramaNanA hetuo haju pratyakSa rahyA che. eka bhava jo AtmAnuM rUDuM thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, to anaMta bhavanuM sATuM vaLI raheze, ema huM laghutvabhAve samajyo chuM; ane tema karavAmAM ja mArI pravRtti che. A mahA baMdhanathI rahita thavAmAM je je sAdhana, padArtha zreSTha lAge, te grahavA e ja mAnyatA che, to pachI te mATe jagatanI anukULatA-pratikULatA zuM jovI ? te game tema bole paNa AtmA jo baMdhanarahita thato hoya, samAdhimaya dazA pAmato hoya to tema karI levuM. eTale kIrti apakIrtithI sarva kALane mATe rahita thaI zakAze." ( patrAMka 37 "jagatamAM saparamAtmAnI bhakti-sataguru-satsaMga-satuzAstrAdhyayana-samyaphadaSTipaNuM ane sayoga e koI kALe prApta thayAM nathI. thayAM hota to AvI dazA hota nahIM. paNa jAgyA tyAMthI prabhAta ema rUDA puruSono bodha dhyAnamAM vinayapUrvaka AgrahI te vastu mATe prayatna karavuM e ja anaMta bhavanI niSphaLatAnuM eka bhave saphaLa thavuM mane samajAya che. sadganA upadeza vinA ane jIvanI satpAtratA vinA ema thavuM aTakyuM che. tenI prApti karIne saMsAratApathI atyaMta tapAyamAna AtmAne zItaLa karavo e ja kRtakRtyatA che. eka bhavanA thoDA sukha mATe anaMta bhavanuM anaMta duHkha nahIM vadhAravAno prayatna puruSo kare che." patrAMka 47. anaMta vAra dehane arthe AtmA gALyo che. je deha AtmAne arthe gaLAze te dehe AtmavicAra janma pAmavA yogya jANI, sarva dehArthanI kalpanA choDI daI, eka mAtra AtmArthamAM ja teno upayoga karavo, evo mumukSu jIvane avazya nizcaya joIe." patrAMka 719 ciMtita jenAthI prApta thAya te maNine ciMtAmaNi kahyo che; e ja A manuSyadeha che ke je dehamAM, yogamAM AtyaMtika evA sarva duHkhanA kSayanI ciMtitA dhArI to pAra paDe che. aciMtya jenuM mAhAsya che evuM satsaMgarUpI kalpavRkSa prApta thaye jIva daridra rahe ema bane to A jagatane viSe te agiyAramuM Azcarya ja che." patrAMka 936 "nigraMtha bhagavAne praNItelA pavitra dharma mATe je je upamA ApIe te te jUna ja che. AtmA anaMta kALa rakhaDyo, te mAtra enA nirupama dharmanA abhAve. jenA eka romamAM kiMcita paNa ajJAna, moha, ke asamAdhi rahI nathI te puruSanAM vacana ane bodha mATe kaMI paNa nahIM kahI zakatAM, tenAM ja vacanamAM prazasta bhAve punaH punaH prasakta thavuM e paNa ApaNuM sarvottama zreya che. zI enI zailI ! jyAM AtmAne vikAramaya thavAno anaMtAMza paNa rahyo nathI. zuddha, sphaTika, phINa ane caMdrathI ujjavaLa zukala dhyAnanI zreNithI pravAharUpe nIkaLelAM te nigraMthanAM pavitra vacanonI mane-tamane trikALa zraddhA raho ! e ja paramAtmAnAM yogabaLa AgaLa prayAyanA !" patrAMka para
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra vicAraratno adabhuta vacana "paribhramaNa karato jIva anAdikALathI atyAra sudhImAM apUrvane pAmyo nathI. je pAmyo che, te badhuM pUrvAnupUrva che. e saghaLAnI vAsanAno tyAga karavAno abhyAsa karazo. daDha premathI ane paramollAsathI e abhyAsa jayavaMta thaze, ane te kALe karIne mahApuruSanA yoge apUrvanI prApti karAvaze. | sarva prakAranI kriyAno, yogano, japano, tapano, ane te sivAyanA prakArano lakSa evo rAkhajo ke AtmAne choDavA mATe sarve che; baMdhanane mATe nathI. jethI baMdhana thAya e badhAM (kriyAthI karIne saghaLAM yogAdikaparyata) tyAgavA yogya che." patrAMka 183 "anaMta kALathI potAne potA viSenI ja bhrAMti rahI gaI che; A eka avAcya, adbhuta vicAraNAnuM sthaLa che. jyAM atinI gati nathI, tyAM vacananI gati kyAMthI hoya ?" patrAMka 172 "anaMta janmamaraNa karI cUkelA A AtmAnI karuNA tevA adhikArIne utpanna thAya che ane te ja karmamukta thavAnI jijJAsu kahI zakAya che. te ja puruSa yathArtha padArthane yathArtha svarUpe samajI mukta thavAnA puruSArthamAM yojAya che." patrAMka 40 jarUra - atyaMta jarUra - A jIvano koI pramAda che; nahIM to pragaTa jANyuM che evuM je jhera te pIvAne viSe jIvanI pravRtti kema hoya ? athavA ema nahIM to udAsIna pravRtti hoya, topaNa te pravRttiye have to koI prakAre paNa parisamAptapaNuM bhaje ema thavA yogya che, nahIM to jarUra jIvano koI paNa prakAre doSa che. ( patrAMka 495 je anitya che, je asAra che ane je azaraNarUpa che te A jIvane prItinuM kAraNa kema thAya che te vAta rAtri-divasa vicAravA yogya che. patrAMka 810 cakravartInI samasta saMpatti karatAM paNa jeno eka samayamAtra paNa vizeSa mUlyavAna che evo A manuSyadeha ane paramArthane anukULa evA yoga saMprApta chatAM jo janmamaraNathI rahita evA paramapadanuM dhyAna rahyuM nahIM to A manuSyatvane adhiSThita evA AtmAne anaMtavAra dhikkAra ho !" patrAMka 35 "anaMta kALathI je jJAna bhavahetuM thatuM hatuM te zAnane eka samayamAtramAM jAtyAMtara karI jeNe bhavanivRttirUpa karyuM te kalyANamUrti samyagdarzanane namaskAra." patrAMka 839 sapurUSonA agAdha gaMbhIra saMyamane namaskAra aviSama pariNAmathI jemaNe kALakUTa viSa pIdhuM evA zrI RSabhAdi parama puruSone namaskAra." pariNAmamAM to je amRta ja che, paNa prathama dazAe kALakUTa viSanI peThe mujhave che, evA zrI saMyamane namaskAra. te jJAnane, te darzanane ane te cAritrane vAraMvAra namaskAra. patrAMka 808
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ svaanubhUti vacana zrImad rAjacaMdra vicAraratno "caitanyano niraMtara avicchinna anubhava priya che, e ja joIe che. bIjI kaMI spRhA rahetI nathI. rahetI hoya topaNa rAkhavA icchA nathI. eka "tuMhi hi" e ja yathArtha vahetI pravAhanA joIe che. adhika zuM kahevuM ? lakhyuM lakhAya tema nathI; kathya kathAya tema nathI. jJAne mAtra gamya che. kAM to zreNIe zreNIe samajAya tevuM che. bAkI to avyaktatA ja che, mATe je niHspRha dazAnuM ja raTaNa che, te maLye, A kalpita bhUlI gaye chUTako che.'' patrAMka 144 ////////// apUrva avasara evo kyAre Avaze ? kyAre thaIzuM bAhyAMtara nigraMtha jo ? sarva saMbaMdhanuM baMdhana tIkSNa chedIne, vicarazuM kava mahatpuruSane paMtha jo ? apUrva 1 ////// patrAMka 738 "AtmAne anaMta bhramaNAthI svarUpamaya pavitra zreNimAM ANavo e kevuM nirupama sukha che te kahyuM kahevAtuM nathI, lakhyuM lakhAtuM nathI ane mane vicAryuM vicArAtuM nathI." 3 ////////// patrAMka 72 "je chUTavA mATe ja jIve che te baMdhanamAM Avato nathI A vAkya niHzaMka anubhavanuM che. baMdhanano tyAga karyo chuTAya che, ema samajyA chatAM te ja baMdhananI vRddhi karyA karavI, temAM potAnuM mahattva sthApana karavuM, pUjyatA pratipAdana karavI, e jIvane bahu rakhaDAvanAruM che. A samajaNa samIpe AvelA jIvane hoya che, ane tevA jIvo samartha cakravartI jevI padavIe chatAM teno tyAga karI, karapAtramAM bhikSA mAgIne jIvanAra saMtanA caraNane anaMta anaMta preme pUje che, ane jarUra te chUTe che. dInabaMdhunI dRSTi ja evI che ke chUTavAnA kAmIne bAMdhavo nahIM; baMdhAvAnA kAmIne choDavo nahIM.' ***** patrAMka 176 "saMsAramAM sukha zuM che, ke jenA pratibaMdhamAM jIva rahevAnI icchA kare che ?" ***** patrAMka 419 deha chatAM manuSya pUrNa vItarAga thaI zake evo amAro nizcala anubhava che. kAraNa ke ame paNa nizcaya te ja sthiti pAmavAnA chIe, ema amAro AtmA akhaMDapaNe kahe che; ane ema ja che, jarU2 ema ja che. pUrNa vItarAganI caraNaraja niraMtara mastake ho, ema rahyA kare che. atyaMta vikaTa evuM vItarAgatva atyaMta AzcaryakAraka che; tathApi te sthiti prApta thAya che, sadehe prApta thAya che, e nizcaya che, prApta karavAne pUrNa yogya che, ema nizcaya che. sadehe tema thayA vinA amane udAsInatA maTe ema jaNAtuM nathI ane tema thavuM saMbhavita che, jarUra ema ja che." *** patrAMka 334 "vicAravAna puruSane kevaLa klezarUpa bhAse che, evo A saMsAra tene viSe have pharI AtmabhAve karI janmavAnI nizcaLa pratijJA che. traNe kALane viSe have pachI A saMsAranuM svarUpa anyapaNe bhAyamAna thavA yogya nathI, ane bhAse evuM traNe kALane viSe saMbhavatuM nathI." patrAMka 383 *****
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra vicAraratno svaanubhUti vacana "jene lAgI che tene ja lAgI che ane teNe ja jANI che; te ja "piyu piyu" pokAre che. e brAhmI vedanA kahI kema jAya ? ke jyAM vANIno praveza nathI. vadhAre zuM kahevuM ? lAgI che tene ja lAgI che. tenA ja caraNasaMgathI lAge che; ane lAge che tyAre ja chUTako hoya che. e vinA bIjo sugama mokSamArga che ja nahIM. tathApi koI prayatna karatuM nathI ! moha baLavAna che !'' patrAMka 241 "je je prakAre AtmA AtmabhAva pAme te te prakAra dharmanA che. AtmA je prakAre anyabhAva pAme, te prakAra anyarUpa che; dharmarUpa nathI. jIve dharma potAnI kalpanA vaDe athavA kalpanAprApta anya puruSa vaDe zravaNa karavA joga, manana karavA joga ke ArAdhavA joga nathI. mAtra Atmasthiti che jenI evA satpuruSathI ja AtmA ke Atmadharma zravaNa karavA joga che, yAvat ArAdhavA joga che." 4 ////////// ***** patrAMka 403 "mAruM citta, mArI cittavRttio eTalI zAMta thaI jAo ke koI mRga paNa A zarIrane joI ja rahe, bhaya pAmI nAsI na jAya ! mArI cittavRtti eTalI zAMta thaI jAo ke koI vRddha mRga jenA mAthAmAM khUjalI AvatI hoya te A zarIrane jaDapadArtha jANI potAnuM mAthuM khUjalI maTADavA A zarIrane ghase !" patrAMka 850 "pradeze pradezathI jIvanA upayogane AkarSaka evA A saMsArane viSe eka samayamAtra paNa avakAza levAnI jJAnIpuruSoe hA kahI nathI; kevaLa te viSe nakAra kahyo che. te AkarSaNathI upayoga jo avakAza pAme to te ja sayame te AtmApaNe thAya che. te ja samaye AtmAne viSe te upayoga ananya thAya che." ////////// patrAMka 446 "lokasaMjJA jenI jiMdagIno dhruvakAMTo che te jiMdagI game tevI zrImaMtatA, sattA ke kuTuMbaparivArAdi yogavALI hoya topaNa te du:khano ja hetu che. AtmazAMti je jiMdagIno dhruvakAMTo che te jiMdagI game to ekAkI ane nirdhana, nirvastra hoya topaNa parama samAdhinuM sthAna che." ***** ////////// patrAMka 949 "vItarAgano kahelo parama zAMta rasamaya dharma pUrNa satya che, evo nizcaya rAkhavo. jIvanA anadhikArIpaNAne lIdhe tathA satpuruSanA yoga vinA samajAtuM nathI. to paNa tenA jevuM jIvane saMsAra roga maTADavAne bIjuM koI pUrNa hitakArI auSadha nathI, evuM vAraMvAra ciMtavana karavuM. A parama tattva che, teno mane sadAya nizcaya raho; e yathArtha svarUpa mArA hRdayane viSe prakAza karo, ane janmamaraNAdi baMdhanathI atyaMta nivRtti thAo ! nivRtti thAo ! ! he jIva ! A klezarUpa saMsAra thakI, virAma pAma, virAma pAma; kAMIka vicAra, pramAda choDI jAgRta thA ! jAgRta thA ! ! nahIM to ratnaciMtAmaNi jevo A manuSyadeha niSphaLa jaze. he jIva ! have tAre satpuruSanI AjJA nizcaya upAsavA yogya che." ***** OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH patrAMka 505
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra vicAraratno "karma e jaDa vastu che. je je AtmAne e jaDathI jeTalo jeTalo Atmabuddhie samAgama che, teTalI teTalI jaDatAnI eTale abodhatAnI te AtmAne prApti hoya, ema anubhava thAya che. AzcaryatA che, ke pote jaDa chatAM cetanane acetana manAvI rahyAM che ! cetana cetanabhAva bhUlI jaI tene svasvarUpa ja mAne che. je puruSo te karmasaMyoga ane tenA udaye utpanna thayelA paryAyone svasvarUpa nathI mAnatA ane pUrvasaMyogo sattAmAM che, tene abaMdha pariNAme bhogavI rahyA che, te AtmAo svabhAvanI uttarottara UrdhvazreNI pAmI zuddha cetanabhAvane pAmaze, Ama kahevuM sapramANa che. kAraNa atIta kALe tema thayuM che, vartamAna kALe tema thAya che, anAgata kALe tema ja thaze. svarUpa darzana anaMtakALamAM kAM to satpAtratA thaI nathI ane kAM to satpuruSa (jemAM sadgurutva, satsaMga ane satkathA e rahyAM che) maLyA nathI; nahIM to nizcaya che, ke mokSa hatheLImAM che, iSatprAkbhArA eTale siddha-pRthvI para tyAra pachI che. ene sarva zAstra paNa saMmata che, (manana karazo.) ane A kathana trikALa siddha che.'' ***** patrAMka 55 "jagatanA abhiprAya pratye joIne jIva padArthano bodha pAmyo che. jJAnInA abhiprAya pratye joIne pAmyo nathI. je jIva jJAnInA abhiprAyathI bodha pAmyo che te jIvane samyakdarzana thAya che." patrAMka 358 "dehathI bhinna svaparaprakAzaka 5rama jyotisvarUpa evo A AtmA, temAM nimagna thAo. he Aryajano ! aMtarmukha thaI, sthira thaI, te AtmAmAM ja raho to anaMta apAra AnaMda anubhavazo. viSayathI jenI indriyo Artta che, tene zItaLa evuM Atmasukha, Atmatattva kyAMthI pratItimAM Ave ?'' patrAMka 832 "jJAnInAM vAkyanA zravaNathI ullAsita thato evo jIva, cetana, jaDane bhinnasvarUpa yathArthapaNe pratIta kare che, anubhave che, anukrame svarUpastha thAya che." ////////// ////////// patrAMka 901 "jIvane svasvarUpa jANyA sivAya chUTako nathI; tyAM sudhI yathAyogya samAdhi nathI. te jANavA mATe utpanna thavA yogya mumukSutA ane jJAnInuM oLakhANa e che. jJAnIne je yathAyogyapaNe oLakhe che te jJAnI thAya che- krame karI jJAnI thAya che." ////////// ***** patrAMka 387 "evo eka ja padArtha paricaya karavA yogya che ke jethI anaMta prakArano paricaya nivRtta thAya che; te kayo ? ane kevA prakAre ? teno vicAra mumukSuo kare che.' patrAMka 271 "jinano siddhAMta che ke jaDa koI kALe jIva na thAya, ane jIva koI kALe jaDa na thAya; tema 'sat' koI kALe 'sat' sivAyanA bIjA koI sAdhanathI utpanna hoI zake ja nahIM. AvI dekhItI samajAya tevI vAtamAM mujhAI jIva potAnI kalpanAe 'sat' karavAnuM kahe che, prarUpe che, bodhe che, e Azcarya che. jagatamAM rUDuM dekhADavA mATe mumukSu kaMI Acare nahIM, paNa rUDuM hoya te ja Acare." ////////// ////////// patrAMka 274
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra vicAraratno svarUpa darzana "jJAnInA mArgano vicAra karatAM jaNAya che ke koI paNa prakAre mUrchApAtra A deha nathI, tene duHkhe zocavA yogya A AtmA nathI. AtmAne Atma-ajJAne zocavuM e sivAya bIjo zoca tene ghaTato nathI. pragaTa evA yamane samIpa dekhatAM chatAM jene dehane viSe mUrchA nathI vartatI te puruSane namaskAra che." patrAMka 425 "sarva klezathI ane sarva duHkhathI mukta thavAno upAya eka AtmajJAna che. vicAra vinA AtmajJAna thAya nahIM, ane asatsaMga tathA asatprasaMgathI jIvanuM vicArabaLa pravartatuM nathI, emAM kiMcitmAtra saMzaya nathI. AraMbhaparigrahanuM alpatva karavAthI asatprasaMganuM baLa ghaTe che. satsaMganA AzrayathI asatsaMganuM baLa ghaTe che. asatsaMganuM baLa ghaTavAthI AtmavicAra thavAno avakAza prApta thAya che. AtmavicAra thavAthI AtmajJAna thAya che; ane AtmajJAnathI nijasvabhAvasvarUpa sarva kleza ane sarva duHkhathI rahita evo mokSa thAya che; e vAta kevaLa satya che. 9 ////////// ***** patrAMka pa69 "koI paNa kAraNe A saMsAramAM klezita thavA yogya nathI. avicAra ane ajJAna e sarva klezanuM, mohanuM, ane mAThI gatinuM kAraNa che. sadvicAra, ane AtmajJAna te AtmagatinuM kAraNa che." patrAMka 460 "anya saMbaMdhI je tAdAtmyapaNuM bhAsyuM che, te tAdAtmyapaNuM nivRtta thAya to sahajasvabhAve AtmA mukta ja che; ema zrI RSabhAdi anaMta jJAnIpuruSo kahI gayA che, yAvat tathArUpamAM zamAyA che." ***** patrAMka 543 sarva jIva AtmApaNe samasvabhAvI che. bIjA padArthamAM jIva jo nijabuddhi kare to paribhramaNadazA pAme che; ane nijane viSe nijabuddhi thAya to paribhramaNadazA TaLe che. jenA cittamAM evo mArga vicAravo avazyano che. teNe te jJAna jenA AtmAmAM prakAza pAmyuM che, tenI dAsAnudAsapaNe ananya bhakti karavI, e parama zreya che. ***** patrAMka pa39 "durlabha evo manuSyadeha paNa pUrve anaMta vAra prApta thayA chatAM kaMI paNa saphaLapaNuM thayuM nahIM; paNa A manuSyadehane kRtArthatA che, ke je manuSyadehe A jIve jJAnIpuruSane oLakhyA, tathA te mahAbhAgyano Azraya karyo, je puruSanA Azraye aneka prakAranA mithyA AgrahAdinI maMdatA thaI, te puruSane Azraye A deha chUTe e ja sArthaka che. janmajarAmaraNAdine nAza karavAvALuM AtmajJAna jemane viSe varte che, te puruSano Azraya ja jIvane janmajarAmaraNAdino nAza karI zake, kema ke te yathAsaMbhava upAya che. saMyoga saMbaMdhe A deha pratye A jIvane je prArabdha haze te vyatIta thaye te dehano prasaMga nivRtta thaze. teno game tyAre viyoga nizcaye che, paNa AzrayapUrvaka deha chUTe e ja janma sArthaka che, ke je Azrayane pAmIne jIva te bhave athavA bhAvi evA thoDAkALe paNa svasvarUpamAM sthiti kare. ////////// zrI sadgurue kahyo che evA nigraMthamArgano sadAya Azraya raho. huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha strI putrAdi koI paNa mArAM nathI. zuddha caitanyasvarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM, ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSano kSaya thAya." patrAMka 992 //////////
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra vicAraratno "mArganI icchA jene utpanna thaI che. teNe badhA vikalpo mUkIne A eka vikalpa pharI pharI smaraNa karavo avazyano cheH-- sAdhanA mArga "anaMtakALathI jIvanuM paribhramaNa thayA chatAM tenI nivRtti kAM thatI nathI ? ane te zuM karavAthI thAya ?' A vAkyamAM anaMta artha samAyelo che; ane e vAkyamAM kahelI ciMtanA karyA vinA, tene mATe dRDha thaI jhUryA vinA mArganI dizAnuM paNa alpa bhAna thatuM nathI; pUrve thayuM nathI; ane bhaviSyakALe paNa nahIM thaze. ame to ema jANyuM che. mATe tamAre saghaLAe e ja zodhavAnuM che. tyAra pachI bIjuM jANavuM zuM ? te jaNAya che.'' patrAMka 195 "bIjuM kAMI zodha mA. mAtra eka satpuruSane zodhIne tenAM caraNakamaLamAM sarvabhAva arpaNa karI daI varSo jA. pachI jo mokSa na maLe to mArI pAsethI leje. satpuruSa e ja ke nizadina jene AtmAno upayoga che; zAstramAM nathI ane sAMbhaLyAmAM nathI, chatAM anubhavamAM Ave tevuM jenuM kathana che; aMtaraMga spRhA nathI evI jenI gupta AcaraNA che. bAkI to kaMI kahyuM jAya tema nathI ane Ama karyA vinA tAro koI kALe chUTako thanAra nathI; A anubhavapravacana pramANika gaNa. eka satpuruSane rAjI karavAmAM, tenI sarva icchAne prazaMsavAmAM, te ja satya mAnavAmAM AkhI jiMdagI gaI to utkRSTamAM utkRSTa paMdara bhave avazya mokSe jaIza." patrAMka 76 "sarvee eTaluM ja hAla to karavAnuM che ke jUnuM mUkyA vinA to chUTako ja nathI; ane e mUkavA yogya ja che ema daDha karavuM. mArga saraLa che, prApti durlabha che." ***** ////////// patrAMka 210 "paramArtha upara prIti thavAmAM satsaMga e sarvotkRSTa ane anupama sAdhana che; paNa A kALamAM tevo joga banavo bahu vikaTa che; mATe jIve e vikaTatAmAM rahI pAra pADavAmAM vikaTa puruSArtha karavo yogya che, ane te e ke anAdi kALathI jeTaluM jANyuM che, teTaluM badhuMya ajJAna ja che; tenuM vismaraNa karavuM. 'sat sat ja che, saraLa che, sugama che; sarvatra tenI prApti hoya che; paNa 'sat'ne batAvanAra 'sat' joIe. patrAMka 207 "jIva svabhAve (potAnI samajaNanI bhUle) doSita che; tyAM pachI tenA doSa bhaNI jovuM, e anukapAno tyAga karavA jevuM thAya che, ane moTA puruSo tema AcaravA icchatA nathI. kaLiyugamAM asatsaMgathI ane aNasamajaNathI bhUlabharele raste na dorAya ema banavuM bahu muzkela che." ////////// patrAMka 257 "udaya AvelAM karmone bhogavatAM navAM karma na baMdhAya te mATe AtmAne saceta rAkhavo e satpuruSono mahAna bodha che. (koI veLA) zubhAzubha karmanA udaya samaye harSazokamAM nahIM paDatAM bhogavye chUTako che, ane A vastu te mArI nathI ema gaNI samabhAvanI zreNi vadhAratA rahezo.'' patrAMka 51 ////
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra vicAraratno sAdhanA mArga bhAva apratibaddhatAthI niraMtara vicare che evA jJAnIpuruSanAM caraNAraviMda, te pratye acaLa prema thayA vinA ane samyaphapratIti AvyA vinA svarUpanI prApti thatI nathI, ane AdhyethI avazya te mumukSu jenAM caraNAraviMda teNe sevyAM che, tenI dazAne pAme che. A mArga sarva jJAnIoe sevyo che, seve che, ane sevaze." ( patrAMka 194 "svarUpa sahajamAM che. jJAnInAM caraNasevana vinA anaMta kALa sudhI paNa prApta na thAya evuM vikaTa paNa che." patrAMka 315 sapuruSanI AjJAmAM vartavAno jeno daDha nizcaya varte che ane je te nizcayane ArAdhe che, tene ja jJAna samapariNAmI thAya che, e vAta AtmArthI jIve avazya lakSamAM rAkhavA yogya che. ame je A vacana lakhyAM che, tenA sarva jJAnI puruSo sAkSI che." patrAMka 719 "jIvane svaccheda e mahA moTo doSa che, e jeno maTI gayo che tene mArgano krama pAmavo bahu sulabha che." patrAMka 294 "AtmabhAva yathArtha jene samajAya che, nizcala rahe che, tene e samAdhi prApta hoya che. samyaphadarzananuM mukhya lakSaNa vItarAgatA jANIe chIe; ane tevo anubhava che." patrAMka 324 "jema jema jIvamAM tyAga vairAgya ane AzrayabhaktinuM baLa vadhe che, tema tema puruSanAM vacananuM apUrva ane adbhuta svarUpa bhAse che; ane baMdhanivRttinA upAyo sahajamAM siddha thAya che." ( patrAMka 497 dekhatabhUlI TaLe to sarva duHkhano kSaya thAya evo spaSTa anubhava thAya che, tema chatAM te ja dekhatabhUlInA pravAhamAM ja jIva vahyo jAya che, evA jIvone A jagatane viSe koI evo AdhAra che ke je AdhArathI, AzrayathI te pravAhamAM na vahe ?" patrAMka 641 "AtmAne vAraMvAra saMsAranuM svarUpa kArAgRha jevuM kSaNe kSaNe bhAsyA kare e mumukSatAnuM mukhya lakSaNa che. mULa vAta to e che ke jIvane vairAgya AvatAM chatAM paNa je tenuM atyaMta zithilapaNuM che - DhIlApaNuM che - te TALatAM tene atyaMta vasamuM lAge che, ane game te prakAre paNa e ja prathama TALavA yogya che." patrAMka 498 "he paramakRpALu deva ! janma, jarA, maraNAdi sarva duHkhono atyaMta kSaya karanAro evo vItarAga puruSano mULa mArga Apa zrImade anaMda kRpA karI mane Apyo, te anaMta upakArano pratiupakAra vALavA huM sarvathA asamartha chuM; vaLI Apa zrImatuM kaMI paNa levAne sarvathA niHspRha cho; jethI huM mana, vacana, kAyAnI ekAgratAthI ApanAM caraNAravindamAM namaskAra karuM chuM. ApanI paramabhakti ane vItarAgapuruSanA mULadharmanI upAsanA mArA hRdayane viSe bhavaparyata akhaMDa jAgrata raho eTaluM mAguM chuM te saphaLa thAo." 34 zAMtiH zAMtiH zAMtiH ( patrAMka 417
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ paSpamALA bodhavacana nityasmRti ' dvAdazanu pesA kAta | dAtA"Lo vacanAmRta aba tatvavicAra
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ papamALA bodhavacana, nityasmRti - dvAdAnapekSA prAMta madAvALo vacanAmRta amulya tatvavicAra
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ puSpamALA 1 rAtri vyatikramI gaI, prabhAta thayuM, nidrAthI mukta thayA. bhAvanidrA TaLavAno prayatna karajo. 2 vyatIta rAtri ane gaI jiMdagI para dRSTi pheravI jAo. 3 saphaLa thayelA vakhatane mATe AnaMda mAno, ane Ajano divasa paNa saphaLa karo. niSphaLa thayelA divasane mATe pazcAttApa karI niSphaLatA vistRta karo. 4 kSaNa kSaNa jatAM anaMtakALa vyatIta thayo, chatAM siddhi thaI nahIM. 5 saphaLajanya ekTa banAva tArAthI jo na banyo hoya to pharI pharIne zaramA. 6 aghaTita kRtyo thayAM hoya to zaramAIne mana, vacana, kAyAnA yogathI te na karavAnI pratijJA le. 7 jo tuM svataMtra hoya to saMsArasamAgame tArA AjanA divasanA nIce pramANe bhAga pADa (1) 1 prahara - bhaktikartavya. (2) 1 prahara - dharmakartavya. (3) 1 prahara - AhAraprayojana. (4) 1 prahara - vidyAprayojana. (5) 2 prahara - nidrA. (9) 2 prahara - saMsAraprayojana. 8 prahara 8 jo tuM tyAgI hoya to tvacA vagaranI vanitAnuM svarUpa vicArIne saMsAra bhaNI daSTi karaje. 9 jo tane dharmanuM astitva anukULa na AvatuM hoya to nIce kahuM chuM te vicArI jaje: (1) tuM je sthiti bhogave che te zA pramANathI ? (2) AvatI kAlanI vAta zA mATe jANI zakato nathI ? (3) tuM je icche che te zA mATe maLatuM nathI ? (4) citravicitratAnuM prayojana zuM che ? 10 jo tane astitva pramANabhUta lAgatuM hoya ane tenA mULatatvanI AzaMkA hoya to nIce kahuM chuM - 11 sarva prANImAM samadaSTi- 12 kiMvA koI prANIne jIvitavyarahita karavAM nahIM, gajA uparAMta tenAthI kAma levuM nahIM. 13 kiMvA satparuSo je raste cAlyA te. 14 mULatatvamAM kyAMya bheda nathI, mAtra dRSTimAM bheda che ema gaNI Azaya samajI pavitra dharmamAM pravartana karaje. 15 tuM game te dharma mAnato hato teno mane pakSapAta nathI, mAtra kahevAnuM tAtparya ke je rAhathI saMsAramALa nAza thAya te bhakti, te dharma ane te sadAcArane tuM sevaje.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ puSpamALA 17 game teTalo parataMtra ho to paNa manathI pavitratAne vismaraNa karyA vagara Ajano divasa ramaNIya karaje. 17 Aje jo tuM duSkatamAM dorAto ho to maraNane smara. 18 tArA duHkha-sukhanA banAvonI noMdha Aje koIne duHkha ApavA tatpara thAya to saMbhArI jA. 19 rAjA ho ke raMka ho-game te ho, paraMtu A vicAra vicArI sadAcAra bhaNI Avajo ke A kAyAnAM pudgala thoDA vakhatane mATe mAtra sADAtraNa hAtha bhUmi mAMganAra che. 20 tuM rAjA ho to phikara nahIM, paNa pramAda na kara, kAraNa nIcamAM nIca, adhamamAM adhama, vyabhicArano, garbhapAtano, nirvazano, caMDAlano, kasAIno ane vezyAno evo kaNa tuM khAya che. to pachI ? 21 prajAnAM duHkha, anyAya, kara ene tapAsI jaI Aje ochAM kara. tuM paNa te rAjA ! kALane ghera Avelo parUNo che. 22 vakIla ho to ethI ardhA vicArane manana karI jaje. ra3 zrImaMta ho to paisAnA upayogane vicAraje. raLavAnuM kAraNa Aje zodhIne kaheje. 24 dhAnyAdikamAM vyApArathI thatI asaMkhya hiMsA saMbhArI nyAyasaMpanna vyApAramAM Aje tAruM citta kheMca.. 25 jo tuM kasAI hoya to tArA jIvana sukhano vicAra karI AjanA divasamAM praveza kara. raka jo tuM samajaNo bAlaka hoya to vidyA bhaNI ane AzA bhaNI dRSTi kara. 27 jo tuM yuvAna hoya to udyama ane brahmacarya bhaNI daSTi kara. 28 jo tuM vRddha hoya to mota bhaNI daSTi karI AjanA divasamAM praveza kara. 29 jo tuM strI hoya to tArA pati pratyenI dharmakaraNIne saMbhAra - doSa thayA hoya tenI kSamA yAca ane kuTuMba bhaNI daSTi kara. 30 jo tuM kavi hoya to asaMbhavita prazaMsAne saMbhArI jaI AjanA divasamAM praveza kara. 31 jo tuM paNa hoya to - 32 jo tuM amalamasta hoya to nepoliyana bonApArTane banne sthitithI smaraNa kara. 33 gaI kAle koI kRtya apUrNa rahyuM hoya to pUrNa karavAno suvicAra karI AjanA divasamAM praveza kara. 34 Aje koI kRtyano AraMbha karavA dhArato ho to vivekathI samaya, zakti ane pariNAmane vicArI AjanA divasamAM praveza kara. 35 paga mUkatAM pApa che, jotAM jhera che, ane mAthe maraNa rahyuM che; e vicArI AjanA divasamAM praveza kara. 37 aghora karma karavAmAM Aje tAre paDavuM hoya to rAjaputra ho topaNa bhikSAcarI mAnya karI AjanA divasamAM praveza karaje. 30 bhAgyazAlI ho to tenA AnaMdamAM bIjAne bhAgyazAlI karaje, paraMtu durbhAgyazAlI ho to anyanuM bUruM karatAM rokAI AjanA divasamAM praveza karaje. ne
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ puSpamALA. 38 dharmAcArya ho to tArA anAcAra bhaNI kaTAkSadaSTi karI AjanA divasamAM praveza karaje. 39 anucara ho to priyamAM priya evA zarIranA nibhAvanAra tArA adhirAjanI nimakahalAlI icchI AjanA divasamAM praveza karaje. 40 durAcArI ho to tArI ArogyatA, bhaya, parataMtratA, sthiti ane sukha ene vicArI AjanA divasamAM praveza karaje. 41 duHkhI ho to (AjanI) AjIvikA jeTalI AzA rAkhI AjanA divasamAM praveza karaje. 42 dharmakaraNIno avazya vakhata meLavI AjanI vyavahArasiddhimAM tuM praveza karaje. 43 kadApi prathama praveze anukULatA na hoya topaNa roja jatA divasanuM svarUpa vicArI Aje game tyAre paNa te pavitra vastunuM manana karaje. 44 AhAra, vihAra, nihAra e saMbaMdhInI tArI prakriyA tapAsI AjanA divasamAM praveza karaje. 45 tuM kArIgara ho to ALasa ane zaktinA geraupayogano vicAra karI jaI AjanA divasamAM praveza karaje. 46 tuM game te dhaMdhArthI ho, paraMtu AjIvikArthe anyAyasaMpanna dravya upArjana karIza nahIM. 47 e smRti grahaNa karyA pachI zaucakriyAyukata thaI bhagavadbhaktimAM lIna thaI kSamApanA thAya. 48 saMsAraprayojanamAM jo tuM tArA hitane arthe amuka samudAyanuM ahita karI nAkhato ho to aTakaze. 49 julamIne, kAmIne, anADIne uttejana Apato ho to aTakaje. 50 ochAmAM ocho paNa ardha prahara dharmakartavya ane vidyAsaMpattimAM grAhya karaje. 51 jiMdagI TUMkI che, ane jaMjALa lAMbI che, mATe jaMjALa TUMkI kara to sukharUpe jiMdagI lAMbI lAgaze. para strI, putra, kuTuMba, lakSamI ityAdi badhAM sukha tAre ghera hoya topaNa e sukhamAM gauNatAe duHkha rahyuM che ema gaNI AjanA divasamAM praveza kara. 53 pavitratAnuM mULa sadAcAra che. pa4 mana doraMgI thaI jatuM jALavavAne,55 vacana zAMta, madhura, komaLa, satya ane zauca bolavAnI sAmAnya pratijJA laI AjanA divasamAM praveza karaje. paka kAyA maLamUtranuM astitva che, te mATe huM A zuM ayogya prayojana karI AnaMda mAnuM chuM' ema Aje vicAraje. 57 tAre hAthe koInI AjIvikA Aje tUTavAnI hoya to, 58 AhArakriyAmAM have te praveza karyo. mitAhArI akabara sarvottama bAdazAha gaNAyo. 59 jo Aje divase tane sUvAnuM mana thAya, to te vakhate IzvarabhaktiparAyaNa thaje, ke satuzAstrano lAbha laI leje. 10 huM samajuM chuM ke ema thavuM durghaTa che, topaNa abhyAsa sarvano upAya che.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ puSpamALA 91 cAlyuM AvatuM vaira Aje nirmULa karAya to uttama, nahIM to tenI sAvacetI rAkhaje. kara tema navuM vera vadhArIza nahIM, kAraNa vaira karI keTalA kALanuM sukha bhogavavuM che e vicAra tattvajJAnIo kare che. u3 mahAbhI, hiMsAyukta vyApAramAM Aje paDavuM paDatuM hoya to aTakaje. 64 bahoLI lakSmI maLatAM chatAM Aje anyAyathI koIno jIva jato hoya to aTakaze. upa vakhata amUlya che, e vAta vicArI AjanA divasanI 2,16,000 vipaLano upayoga karaje. kaka vAstavika sukha mAtra virAgamAM che mATe jaMjALamohinIthI Aje atyaMtaramohinI vadhArIza nahIM. ka7 navarAzano divasa hoya to AgaLa kahelI svataMtratA pramANe cAlaje. 68 koI prakAranI niSpApI gammata kiMvA anya kaMI niSpApI sAdhana AjanI AnaMdanIyatAne mATe zodhaje. 79 suyojaka kRtya karavAmAM dorAvuM hoya to vilaMba karavAno Ajano divasa nathI, kAraNa Aja jevo maMgaLadAyaka divasa bIjo nathI. 70 adhikArI ho topaNa prajAhita bhUlIza nahIM, kAraNa jenuM (rAjAnuM) tuM lUNa khAya che, te paNa prajAnA mAnItA nokara che. 71 vyAvahArika prayojanamAM paNa upayogapUrvaka vivekI rahevAnI pratijJA mAnI AjanA divasamAM vaje. 72 sAyaMkALa thayA pachI vizeSa zAMti leje. 73 AjanA divasamAM ATalI vastune bAdha na aNAya to ja vAstavika vicakSaNatA gaNAyaH (1) ArogyatA. (2) mahatA. (3) pavitratA. (4) pharaja. 74 jo Aje tArAthI koI mahAna kAma thatuM hoya to tArA sarva sukhano bhoga paNa ApI deje. 75 karaja e nIca raja (ka + raja) che; karaja e yamanA hAthathI nIpajelI vastu che; (kara + ja) kara e rAkSasI rAjAno julamI kara ugharAvanAra che. e hoya to Aje utAraje, ane navuM karatAM aTakaze. 70 divasa saMbaMdhI kRtyano gaNitabhAva have joI jA. 77 savAre smRti ApI che chatAM kaMI ayogya thayuM hoya to pazcAttApa kara ane zikSA le. 78 kaMI paropakAra, dAna, lAbha ke anyanuM hita karIne Avyo ho to AnaMda mAna, nirabhimAnI rahe. 79 jANatAM ajANatAM paNa viparIta thayuM hoya to have te mATe aTakaze. 80 vyavahArano niyama rAkhaje ane navarAze saMsAranI nivRtti zodhaje. 81 Aja jevo uttama divasa bhogavyo, tevI tArI jiMdagI bhogavavAne mATe tuM AnaMdita thA to ja Ao82 Aja je paLe tuM mArI kathA manana kare che, te ja tAruM AyuSya samajI savRttimAM dorAje. 83 sanduruSa viduranA kahyA pramANe Aje evuM kRtya karaje ke rAtre sukhe suvAya. 1. karaja (kara+ja).
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ puSpamALA 84 Ajano divasa sonerI che, pavitra che, kRtakRtya thavArUpa che, ema satparaSoe kahyuM che; mATe mAnya kara. 85 jema bane tema AjanA divasa saMbaMdhI, svapatnI saMbaMdhI paNa viSayAsakta ocho raheje. 87 Atmika ane zArIrika zaktinI divyatAnuM te mULa che, e jJAnIonuM anubhavasiddha vacana che. 87 tamAku sUMghavA jevuM nAnuM vyasana paNa hoya to Aje pUrNa kara--(0) navIna vyasana karatAM aTaka. 88 deza, kALa, mitra e saghaLAMno vicAra sarva manuSya A prabhAtamAM svazakti samAna karavo ucita che. 89 Aje keTalA sapuruSono samAgama thayo, Aje vAstavika AnaMdasvarUpa zuM thayuM? e ciMtavana viralA puruSo kare che. 90 Aje tuM game tevA bhayaMkara paNa uttama kRtyamAM tatpara ho to nAhimmata thaIza nahIM. 91 zuddha saccidAnaMda, karuNAmaya paramezvaranI bhakti e AjanAM tArAM satkRtyanuM jIvana che. - 92 tAruM, tArA kuTuMbanuM, mitranuM, putranuM, patnInuM, mAtApitAnuM, gurunuM, vidvAnanuM, satparuSanuM yathAzakti hita, sanmAna, vinaya, lAbhanuM kartavya thayuM hoya to AjanA divasanI te sugaMdhI che. 93 jene ghera A divasa kleza vagarano, svacchatAthI, zaucatAthI, saMpathI, saMtoSathI, saumyatAthI, snehathI, sabhyatAthI, sukhathI jaze tene ghera pavitratAno vAsa che. 94 kuzala ane kahyAgarA putro, AzAvalaMbanI dharmayukta anucaro, saTTaNI suMdarI, saMpIluM kuTuMba, sapuruSa jevI potAnI dazA je puruSanI haze teno Ajano divasa ApaNe saghaLAne vaMdanIya che. lpa e sarva lakSaNasaMyukta thavA je puruSa vicakSaNatAthI prayatna kare che teno divasa ApaNane mAnanIya che. 97 ethI pratibhAvavALuM vartana jyAM macI rahyuM che te ghara ApaNI kaTAkSadaSTinI rekhA che. 97 bhale tArI AjIvikA jeTaluM tuM prApta karato ho, paraMtu nirupAdhimaya hoya to upAdhimaya peluM rAjasukha icchI tAro Ajano divasa apavitra karIza nahIM. 98 koIe tane kaDavuM kathana kahyuM hoya te vakhatamAM sahanazIlatA-nirupayogI paNa, 99 divasanI bhUla mATe rAtre hasaze, paraMtu tevuM hasavuM pharIthI na thAya te lakSita rAkhaje. 100 Aje kaMI buddhiprabhAva vadhAryo hoya, Atmika zakti ujavALI hoya, pavitra kRtyanI vRddhi karI hoya to te - 101 ayogya rIte Aje tArI koI zaktino upayoga karIza nahIM-maryAdAlopanathI karavo paDe to pApabhIru raheje. 102 saraLatA e dharmanuM bIja svarUpa che, prajJAe karI saraLatA sevAI hoya to Ajano divasa sarvottama che. 103 bAI, rAjapatnI ho ke dInajanapatnI ho, paraMtu mane tenI kaMI darakAra nathI. maryAdAthI vartatI meM to zuM paNa pavitra jJAnIoe prazaMsI che.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 puSpamALA 104 sadguNathI karIne jo tamArA upara jagatano prazasta moha haze to te bAI, tamane huM vaMdana karuM chuM. 105 bahumAna, namrabhAva, vizuddha aMtaHkaraNathI paramAtmAnA guNasaMbaMdhI ciMtavana, zravaNa, manana, kIrtana, pUjA, arcA e jJAnI puruSoe vakhANyAM che, mATe Ajano divasa zobhAvajo. 106 satazIlavAna sukhI che. durAcArI duHkhI che. e vAta jo mAnya na hoya to atyArathI tame lakSa rAkhI te vAta vicArI juo. 107 A saghaLAMno sahelo upAya Aje kahI dauM chuM ke doSane oLakhI doSane TALavA. 108 lAMbI TUMkI ke kramAnukrama game te svarUpe A mArI kahelI, pavitratAnAM puSpothI chavAyelI mALA prabhAtanA vakhatamAM, sAyaMkALe ane anya anukULa nivRttie vicAravAthI maMgaLadAyaka thaze. vizeSa zuM kahuM? karmanA camatkAra huM tamane keTalIka sAmAnya vicitratAo kahI jauM chuM; e uparathI vicAra karazo to tamane parabhavanI zraddhA daDha thaze. eka jIva suMdara palaMge puSpazadhyAmAM zayana kare che, ekane phATela godaDI paNa maLatI nathI. eka bhAta bhAtanAM bhojanothI tRpta rahe che, ekane kALI jAranA paNa sAMsA paDe che. eka agaNita lakSmIno upabhoga le che, eka phUTI badAma mATe thaIne ghera ghera bhaTake che. eka madhurAM vacanathI manuSyanAM mana kare che, eka avAcaka jevo thaIne rahe che. eka suMdara vastrAlaMkArathI vibhUSita thaI phare che, ekane kharA ziyALAmAM phATeluM kapaDuM paNa oDhavAne maLatuM nathI. eka rogI che, eka prabaLa che. eka buddhizALI che, eka jaDabharata che. eka manohara nayanavALo che, eka aMdha che. eka lUlo che, eka pAMgaLo che. eka kIrtimAna che, eka apayaza bhogave che. eka lAkho anucaro para hukama calAve che, eka teTalAnA ja TuMba sahana kare che. ekane joIne AnaMda Upaje che, ekane jotAM vamana thAya che. eka saMpUrNa indriyovALo che, eka apUrNa che. ekane dIna duniyAnuM leza bhAna nathI, ekanA duHkhano kinAro paNa nathI. eka garbhAdhAnathI harAyo, eka jabhyo ke mUo, eka mUelo avataryo, eka so varSano vRddha thaIne mare che. koInAM mukha, bhASA ane sthiti sarakhAM nathI. mUrkha rAjagAdI para khamA khamAthI vadhAvAya che, samartha vidvAno dhakkA khAya che ! Ama AkhA jagatanI vicitratA bhinnabhinna prakAre tame juo cho; e uparathI tamane kaMI vicAra Ave che ? meM kahyuM che, chatAM vicAra Avato hoya to kaho te zA vaDe thAya che ? potAnAM bAMdhelAM zubhAzubha karma vaDe. karma vaDe Akho saMsAra bhamavo paDe che. parabhava nahIM mAnanAra pote e vicAra zA vaDe kare che ? e vicAre to ApaNI A vAta e paNa mAnya rAkhe.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja bodhavacana 1 AhAra karavo nahIM 2 AhAra karavo to pugalanA samUhane ekarUpa mAnI karavo, paNa lubdha thavuM nahIM. 3 AtmazlAghA ciMtavavI nahIM. 4 tvarAthI nirabhimAnI thavuM. 5 strInuM rUpa nIrakhavuM nahIM. ka strInuM rUpa jovAI javAya to rogayukta thavuM nahIM, paNa anityabhAva vicAravo. 7 koI niMdA kare te upara dveSabuddhi rAkhavI nahIM. 8 matamatAMtaramAM paDavuM nahIM. 9 mahAvIrano paMtha visarjana karavo nahIM. 10 tripadano upayoga anubhavavo. 11 anAdinuM je smRtimAM che tene vIsarI javuM. 12 smRtimAM nathI te saMbhAro. 13 vedanIya karma udaya thayuM hoya to pUrvakarmasvarUpa vicArI mUMjhAvuM nahIM. 14 vedanIyaudaya udaya thAya to "aveda pada nizcayanuM ciMtavavuM. 15 puruSaveda udaya thAya to strInuM zarIra bhinna bhinna karI nihALavuM, zAnadazAthI. 13 tvarAthI Agraha vastu tajavI. tvarAthI Agraha "sa" dazA grahavI. 17 paNa bAhya upayoga devo nahIM. 18 mamatva e ja baMdha. 19 baMdha e ja duHkha 20 duHkhasukhathI uparAMThA thavuM. 21 saMkalpa-vikalpa tajavo. 22 Atma-upayoga e karma mUkavAno upAya. 23 rasAdika AhAra tajavo. 24 pUrva udayathI na jAya to abaMdhapaNe bhogavavo. 25 che tenI tene soMpo. (avaLI pariNati) che te che paNa mana vicAra karavA zaktimAna nathI. 27 kSaNika sukha upara lubdhatA karavI nahIM. 28 samadaSTimAM gajasukumAranuM caritra vicAravuM. 29 rAgAdikathI virakta thavuM e ja samyajJAna. 30 sugaMdhI pugala sUMghavA nahIM; svAbhAvika tevI bhUmikAmAM gayA to rAga karavo nahIM.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ bodhavacana 31 durgandha upara dveSa karavo nahIM. 32 pudgalanI hAnivRddhi upara khedakhinna ke rAjI thavuM nahIM. 33 AhAra anukrame ocho karavo (levo.) 34 kAyotsarga bane che ahorAtrI karavo. (nIkara) eka kalAka karavA cUkavuM nahIM. 35 dhyAna ekacittathI rAgadveSa mUkIne karavuM. 37 dhyAna karyA pachI game te prakArano bhaya utpanna thAya to paNa bIvuM nahIM. abhaya AtmasvarUpa vicAravuM. "amaradazA jANI caLavicaLa na thavuM." 37 ekalA zayana karavuM. 38 ekAkI vicAra haMmeza aMtaraMga lAvavo. 39 zaMkA, kaMkhA ke viDigicchA karavI nahIM. jema tvarAe Atmahita thAya evAnI sobata karavI. 40 dravyaguNa joIne paNa rAjI thavuM nahIM. 41 khaTadravyanA guNaparyAya vicAro. 42 sarvane samadaSTie juo. 43 bAhya mitra upara je je icchA rAkhatA ho te karatAM abhyatara mitrane tAkIdathI iccho. 44 bAhya strInI je prakAranI icchA rAkho cho tethI UlaTI rIte AtmAnI strI tarUpa te ja iccho. 45 bahAra laDo cho te karatAM atyaMtara mahArAjAne harAvo. 49 ahaMkAra karazo nahIM. 47 koI dveSa kare paNa tame tema karazo nahIM. 48 kSaNe kSaNe mohano saMga mUko. 49 AtmAthI karmAdika anya che, to mamatvarUpa parigrahano tyAga karo. 50 siddhanAM sukha smRtimAM lAvo. 51 eka citte AtmA dhyAvo. pratyakSa anubhava thaze. para bAhya kuTuMba upara rAga karazo nahIM. pa3 atyaMtara kuTuMba upara rAga karazo nahIM. 54 strIe puruSAdika upara anurakta thavuM nahIM. papa vastudharma yAda karo. paka koI bAMdhanAra nathI, potAnI bhUlathI baMdhAya che. 57 ekane upayogamAM lAvazo to zatru sarve dUra jaze. 58 gIta ane gAyana vilApa tulya jANo. pa9 AbharaNa e ja dravyabhAra (bhAva) bhArakarma. 90 pramAda e ja bhaya.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ bodhavacana u1 apramAda bhAva e ja abhaya pada che. kara jema bane tema tvarAthI pramAda tajo. 93 viSamapaNuM mUkavuM. 64 karmayoge AtmAo navIna navIna deha dhare che. upa atyaMtara dayA ciMtavavI. kaka sva ane paranA nAtha thAo. ka7 bAhya mitra Atmahitano rasto batAve tene atyaMtara mitra tarIke - 68 je bAhya mitro pogalika vAto ane para vastuno saMga karAve teone tvarAthI jAya to tajo. ane kadAcitajAya ema na hoya to atyaMtarathI lubdha ane Asakta thazo nahIM. teone paNa jANatA ho temAMno bodha Apo. 19 cetanarahita kASTha chedatAM kASTha duHkha mAnatuM nathI. tema tame paNa samadaSTi rAkhajo. 70 yatnAthI cAlavuM. 71 vikArano ghaTADo karajo. 72 sapuruSano samAgama ciMtavajo. maLethI darzanalAbha cUkazo nahIM. 73 kuTuMbaparivAra upara aMtaraMga cAhanA rAkhazo nahIM. 74 nidrA atyaMta lezo nahIM. 75 nakAmo vakhata javA dezo nahIM. 73 vyAvahArika kAmathI je vakhata mukta thAo te vakhate ekAMtamAM jaI AtmadazA vicArajo. 77 saMkaTa AvyuM paNa dharma cUkazo nahIM. 78 asatya bolazo nahIM. 79 Arta raudrane tvarAthI tajo. 80 dharmadhyAnanA upayogamAM cAlavuM. 81 zarIra upara mamatva rAkhazo nahIM. 82 AtmadazA nitya acaLa che, teno saMzaya lAvazo nahIM. 83 koInI gupta vAta koIne karazo nahIM. 84 koI upara janma paryata Sabuddhi rAkhazo nahIM. 85 koIne kAMI dveSathI kahevAI javAya to pazcAttApa ghaNo karajo, ane kSamApanA mAgajo. pachIthI tema karazo nahIM. 87 koI tArA upara dveSabuddhi kare, paNa tuM tema karIza nahIM. 87 dhyAna jema bane tema tvarAthI karaje.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ bodhavacana 88 koIe kRtaghnatA karI hoya tene paNa samadaSTie juo. 89 anyane upadeza ApavAno lakSa che, te karatAM nijadharmamAM vadhAre lakSa karavo. 90 kathana karatAM mathana upara vadhAre lakSa ApavuM. 91 vIranA mArgamAM saMzaya karazo nahIM. 92 tema na thAya to kevalIgamya, ema ciMtavajo eTale zraddhA pharaze nahIM. 93 bAhya karaNI karatAM atyaMtara karaNI upara vadhAre lakSa ApavuM. 94 "huM kyAMthI Avyo?" "huM kyAM jaIza ?" "zuM mane baMdhana che ?" "zuM karavAthI baMdhana jAya ?" "kema chUTavuM thAya ?" A vAkyo smRtimAM rAkhavAM. 95 strIonA rUpa upara lakSa rAkho cho te karatAM AtmasvarUpa upara lakSa do to hita thAya. 96 dhyAnadazA upara lakSa rAkho cho te karatAM AtmasvarUpa upara lakSa Apazo to upazamabhAva sahajathI thaze ane samasta AtmAone eka dRSTie jozo. ekacittathI anubhava thaze to tamane e icchA aMdarathI amara thaze. e anubhavasiddha vacana che. 97 koInA avaguNa tarapha dhyAna Apazo nahIM, paNa potAnA avaguNa hoya che te upara vadhAre dRSTi rAkhI guNastha thavuM. 98 baMdhAyelAne je prakAre bAMdhyo tethI UlaTI rIte vartI eTale chUTaze. 99 svasthAnake javAno upayoga karajo. 100 mahAvIranI upadezelI bAra bhAvanAo bhAvo. 101 mahAvIranA upadezavacananuM manana karo. 102 mahAvIra prabhu je vATethI taryA ane jevo tapa karyo tevo nirmohapaNe tapa karavo. 103 parabhAvathI virakta thA. 104 jema bane tema AtmAne tvarAthI ArAdho. 105 sama, dama, khama e anubhavo. 100 svarAja padavI svarUpa AtmAno lakSa rAkho (do). 107 raheNI upara dhyAna devuM. 108 svadravya anya dravya bhinna bhinna juo. 109 svadravyanA rakSaka tvarAthI thAo. 110 svadravyanA vyApaka tvarAthI thAo. 111 svadravyanA dhAraka tvarAthI thAo. 112 svadravyanA ramaka tvarAthI thAo. 113 svadravyanA grAhaka tvarAthI thAo. 114 svadravyanI rakSakatA upara lakSa rAkho (do.)
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ bodhavacana 115 paradravyanI dhArakatA tvarAthI to. 117 paradravyanI ramaNatA tvarAthI tajo. 117 paradravyanI grAhakatA tvarAthI tajo. 118 dhyAnanI smRti thAya tyAre sthiratA karI te pachI TADha, tApa, chedana, bhedana ityAdika io dehanA mamatvanA vicAra lAvazo nahIM. 119 dhyAnanI smRti thAya tyAre sthiratA karI te pachI deva, manuSya, tiryaMcanA pariSaha paDe to AtmA avinAzI che evo eka upayogathI vicAra lAvazo, to tamone bhaya thaze nahIM ane tvarAthI karmabaMdhathI chUTazo. AtmadazA avazya nihALazo. anaMta jJAna, anaMta darzana, ityAdika iO Rddhi pAmazo. 120 navarAzanA vakhatamAM nakAmI kUTa ane niMdA karo cho te karatAM te vakhata jJAnadhyAnamAM lo to kevuM yogya gaNAya ! 121 dhIranAra maLe paNa tame devuM vicArIne karajo. 122 dhIranAra vyAjanAM vyAja levA dhIre paNa te upara tame khyAla rAkho. 123 tuM devAno khyAla nahIM rAkhe to pachI pastAvo pAmIza. 124 dravyadevuM ApavAnI phikara rAkho cho te karatAM bhAvadevuM ApavA vadhAre tvarA rAkho. 125 devuM ApavA vadhAre tvarA rAkho. upayoga tyAM dharma che. mahAvIradevane namaskAra 1 chevaTano nirNaya thavo joIe. 2 sarva prakArano nirNaya tattvajJAnamAM che. 3 AhAra, vihAra, nihAranI niyamitatA. 4 arthanI siddhi. AryajIvana uttama puruSoe AcaraNa karyuM che. nityasmRti 1 je mahAkAma mATe tuM jaLyo che, te mahAkAmanuM anuprekSaNa kara. 2 dhyAna dharI jA; samAdhistha thA. 3 vyavahArakAmane vicArI jA. jeno pramAda thayo che, te mATe have pramAda na thAya tema kara. jemAM sAhasa thayuM hoya, temAMthI have tevuM na thAya tevo bodha le.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ nityasmRti. nityasmRti 4 daDha yogI cho, tevo ja rahe. 5 koI paNa alpa bhUla tArI smRtimAMthI jatI nathI, e mahAkalyANa che. huM lepAIza nahIM. 7 mahAgaMbhIra thA. 8 dravya, kSetra, kALa, bhAva vicArI jA. 9 yathArtha kara. 10 kAryasiddhi karIne cAlyo jA. sahajaprakRti 1 parahita e ja nijahita samajavuM, ane paraduHkha e potAnuM duHkha samajavuM. 2 sukhadukha e banne mananI kalpanA che. 3 kSamA e ja mokSano bhavya daravAjo che. 4 saghaLA sAthe namrabhAvathI vasavuM e ja kharuM bhUSaNa che. 5 zAMta svabhAva e ja sajajanatAnuM kharuM mULa che. ka kharA snehInI cAhanA e sajajanatAnuM khAsa lakSaNa che. 7 durjanano ocho sahavAsa. 8 vivekabuddhithI saghaLuM AcaraNa karavuM. 9 zveSabhAva e vastu jherarUpa mAnavI. 10 dharmakarmamAM vRtti rAkhavI. 11 nItinA bAMdhA para paga na mUkavo. 12 jitendriya thavuM. 13 jJAnacarcA ane vidyAvilAsamAM tathA zAstrAdhyayanamAM gUMthAvuM. 14 gaMbhIratA rAkhavI. 15 saMsAramAM rahyA chatAM ne te nItithI bhogavatAM chatAM, videhI dazA rAkhavI. 17 paramAtmAnI bhaktimAM gUMthAvuM. 17 pareniMdA e ja sabaLa pApa mAnavuM. 18 durjanatA karI phAvavuM e ja hAravuM, ema mAnavuM. 19 AtmajJAna ane sajajanasaMgata rAkhavAM.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ anityAnuprekSA ciMtavana deva, manuSya, tiryaMca e samasta jotajotAmAM pANInA biMdunI peThe ane jhAkaLanA puMjanI peThe viNasI jAya che, jotajotAmAM vilayamAna thaI cAlyA jAya che. vaLI A badhAM riddhi, saMpadA, parivAra, svapna samAna che. jevI rIte svapnamAM joyeluM pAchuM nathI dekhAtuM, tevI rIte vinAza pAme che. A jagatamAM dhana, yauvana, jIvana, parivAra samasta kSaNabhaMgura che, ene saMsArI mithyAdaSTi jIva, potAnuM svarUpa, potAnuM hita jANe che. potAnA svarUpanI oLakhANa hoya to parane potAnuM svarUpa kema mAne ? samasta iMdriyajanita sukha je dRSTigocara dekhAya che, te iMdradhanuSyanA raMganI peThe jotajotAmAM nAza thaI jAya che. yauvananuM joza saMdhyAkALanI lAlInI peThe kSaNa kSaNamAM vinAza pAme che, eTalA mATe A mAruM gAma, A mAruM rAjya, A mAruM ghara, A mAruM dhana, A mAruM kuTuMba, evA vikalpa karavA te ja mahAmohano prabhAva che. je je padArtho AMkhathI jovAmAM Ave che, te te samasta nAza pAmaze, enI dekhavA-jANavAvALI iMdriyo che te avazya nAza pAmaze. te mATe AtmAnA hita mATe ja utAvaLe udyama karo. jema eka jahAjamAM aneka dezanA ane aneka jAtinA mANaso bhegA thaI bese che, pachI kinAre jaI nAnA deza prati gamana kare che, tema kuLarUpa jahAjamAM aneka gatithI AvelA prANI bhegA thaI vase che. pachI AyuSya pUruM thaye potapotAnA karmAnusAra cAre gatimAM jaI utpanna thAya che; je dehathI strI, putra, mitra, bhAI vagerenI sAthe saMbaMdha mAnI rAgI thaI rahyo che, te deha agnithI bhasma thaze, vaLI mATI sAthe maLI jaze tathA jIva khAze to viSTA ane kRmikalevararU5 thaze. eka eka paramANu jamIna, AkAzamAM anaMta vibhAgarUpe vikharAI jaze; pachI kyAMthI maLaze ? tethI eno saMbaMdha pAcho prApta nahIM thAya ema nizcaya jANo. strI, putra, mitra, kuTuMbAdimAM mamatA karI, dharma bagADavo te moTo anartha che. je putra, strI, bhAI, mitra, svAmI, sevakAdinAM ekaThAM thayela sukhathI jIvana cAho cho, te samasta kuTuMba zaradakALanAM vAdaLAMnI jema vikharAI jaze. A saMbaMdha A vakhate dekhAya che te nahIM raheze, jarUra vikharAI jaze, evo niyama jANo. je rAjyanA arthe ane jamInanA arthe tathA hATa, havelI, makAna tathA AjIvikAne arthe hiMsA, asatya, kapaTa, chaLamAM pravRtti karo cho, bhoLAone Thago cho, pote jorAvara thaI nirbaLane mAro cho, te samasta parigrahano saMbaMdha tamArAthI jarUra vikhUTo paDaze. alpa jIvavAnA nimitte, naraka, tiryaMca gatinA anaMtakALa paryata anaMta duHkhanA saMtAna na grahaNa karo. enA svAmIpaNAnuM abhimAna karI aneka cAlyAM gayAM, ane aneka pratyakSa cAlyAM jatAM juo cho, mATe have to mamatA choDI, anyAyano parihAra karI, potAnA AtmAnA kalyANa thavAnA kAryamAM pravartana karo. bhAI, mitra, putra, kuTuMbAdika sAthe vasavuM, te jema grISmaRtumAM cAra mArganI vacamAM eka vRkSanI chAyA nIce aneka dezanA vaTemArgu vizrAma laI potapotAne ThekANe jAya che, tema kularUpa vRkSanI chAyAmAM rokAyela, karmane anukULa aneka gatimAM cAlyA ! jAya che. jenAthI potAnI prIti mAno cho te paNa dareka matalabanA che. AMkhanA rAga jema, kSaNa mAtramAM prItano rAga nAza pAme che. jema eka vRkSa viSe pakSI pUrve saMketa karyA vinA ja AvI vase che, tema kuTuMbanA mANaso saMketa karyA vinA karmane vaza bheLA thaI vikhare che. e samasta dhana, saMpadA, AzA, ezvarya, rAjya, iMdriyonA viSayonI sAmagrI jotajotAmAM avazya viyogane prApta thaze. juvAnI madhyAhunI chAyAnI peThe DhaLI jaze, sthira nahIM raheze. caMdra, sUrya, graha, nakSatrAdika to asta thaI pAchA 1. ratnakaraMDazrAvakAcAramAMthI prathamanI traNa anuprekSAno A anuvAda che. te apUrNa che.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazAnuprekSA anityAnuprekSA ciMtavana Uge che, ane hemaMta vasaMtAdika Rtuo paNa jaI jaI pAchI Ave che, paraMtu gayela iMdriyo, yovana, Ayu, kAyAdika pAchAM nathI AvatAM. jema parvatathI paDatI nadInA taraMga rokAyA vinA cAlyA jAya che, tema AyuSya kSaNakSaNamAM rokAyA vinA vyatIta thAya che. je dehane AdhIna jIvavuM che, te dehane jarjarita karanAruM ghaDapaNa samaya samaya Ave che. ghaDapaNa kevuM che ke juvAnIrUpa vRkSane dagdha karavAne dAvAgni samAna che. te bhAgyarUpa puSpo (mora)ne nAza karanAra dhUmasanI vRSTi che. strInI prItirUpa haraNIne vyAgha samAna che. jJAnanetrane aMdha karavA mATe dhULanI vRSTi samAna che. tArUpa kamaLanA vanane hima samAna che. dInatA utpanna karavAnI mAtA che. tiraskAra vadhAravA mATe dhAI samAna che. utsAha ghaTADavAne tiraskAra jevI che. rUpadhanane coravAvALI che. baLane nAza karavAvALI che. jaMghAbaLa bagADanArI che. ALasane vadhAranArI che. smRtino nAza karanArI A vRddhavasthA che. motano meLApa karAvanArI dUtI evI vRddhAvasthAne prApta thavAthI potAnA AtmahitanuM vismaraNa karI, sthira thaI rahyA cho te moTo anartha che. vAraMvAra manuSyajanmAdika sAmagrI nahIM maLe. je je netrAdika iMdriyonuM teja che te kSaNakSaNamAM nAza thAya che. samasta saMyoga viyogarUpa jANo. e iMdriyonA viSayamAM rAga karI, koNa koNa nAza nathI thayA ? A badhA viSayo paNa nAza pAmI jaze, ane iMdriyo paNa nAza thaI javAnI. kone arthe Atmahita choDI ghora pAparUpa mAThuM dhyAna karo cho ? viSayomAM rAga karI vadhAre vadhAre lIna thaI rahyA cho ? badhA viSayo tamArA hRdayamAM tIvra baLatarA upajAvI vinAza pAmaze. A zarIrane roge karIne haMmezAM vyApta jANa. jIvane maraNathI gherAyelo jANa. aizvarya vinAzanI sanmukha jANa. A saMyoga che teno niyamathI viyoga thaze. A samasta viSayo che te AtmAnA svarUpane bhulAvavAvALA che. emAM rAcI traNaloka nAza thaI gayuM che. je viSayonA sevavAthI sukha icchavuM che, te jIvavAne arthe viSa pIvuM che. zItaLa thavAne mATe agnimAM praveza karavA barAbara che. mIThAM bhojanane mATe jheranA vRkSane pANI pAvuM che. viSaya mahAmoha madane upajAvanAra che, eno rAga choDI AtmAnuM kalyANa karavA yatna karo. acAnaka maraNa Avaze, pachI manuSyajanma tema ja jinendrano dharma gayA pachI maLavo anaMtakALamAM durlabha che. jema nadIno pravAha niraMtara cAlyo jAya che, pharI nahIM Ave, tema AyuSya, kAyA, rU5, baLa, lAvaNya ane iMdriyazakti gayA pachI pAchAM nahIM Ave. je A pyArAM mAnelAM strIputrAdika najare dekhAya che teno saMyoga nahIM raheze. spakhanA saMyoga samAna jANI, enA arthe anIti pApa choDI, utAvaLe saMyamAdika dhAraNa kara. te iMdrajALanI peThe lokone bhrama upajAvanAruM che. A saMsAramAM dhana, yauvana, jIvana, svajana, parajananA samAgamamAM jIva AMdhaLo thaI rahyo che. te dhanasaMpadA cakravartIone tyAM paNa sthira rahI nahIM, to bIjA puNyahInane tyAM kema sthira raheze ? yauvana vRddhAvasthAthI nAza thaze. jIvavuM maraNa sahita che. svajana parajana viyoganI sanmukha che. zAmAM sthirabuddhi karo cho ? A deha che tene nitya snAna karAvo cho, sugaMdha lagADo cho, AbharaNa vastrAdikathI bhUSita karo cho, nAnA prakAranAM bhojana karAvo cho, vAraMvAra enA ja dAsapaNAmAM kALa vyatIta karo cho; zayyA, Asana, kAmabhoga, nidrA, zItala, uSNa aneka upacArothI ene puSTa karo cho. enA rAgathI evA aMdha thaI gayA cho ke bhakSa, abhakSa, yogya, ayogya, nyAya, anyAyanA vicArarahita thaI, Atmadharma bagADavo, yazano vinAza karavo, maraNa pAmavuM, narake javuM, nigodane viSe vAsa karavo, e samasta nathI gaNatA. A zarIrano jaLathI bharelA kAcA ghaDAnI peThe jaladI vinAza thaze. A dehano upakAra kRtananA
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 anityAnuprekSA ciMtavana upakAranI peThe viparIta phaLaze. sarpane dUdha sAkaranuM pAna karAvavA samAna potAne mahA duHkha roga, kleza, durgAna, asaMyama, kumaraNa ane narakanAM kAraNarUpa zarIra uparano moha che ema nizcayapUrvaka jANo. A zarIrane jema jema viSayAdikathI puSTa karazo, tema tema AtmAne nAza karavAmAM samartha thaze. eka divasa khorAka nahIM Apazo to bahu duHkha deze. je je zarIramAM rAgI thayA che, te te saMsAramAM nAza thaI, AtmakArya bagADI anaMtAnaMta kALa naraka, nigodamAM bhame che. jemaNe A zarIrane pasaMyamamAM lagADI kRza karyuM teoe potAnuM hita karyuM che. A iMdriyo che, te jema viSayone bhogave che tema tRSNA vadhAre che; jema agni baLataNathI tRpta thatI nathI, tema iMdriyo viSayothI tRpta thatI nathI. eka eka iMdriyanI viSayanI vAMchanA karI moTA moTA cakravartI rAjA bhraSTa thaI narake jaI pahoMcyA che, to bIjAnuM te zuM kahevuM ? e iMdriyone duHkhadAyI, parAdhIna karanArI, narakamAM pahoMcADanArI jANI, te iMdriyono rAga choDI, ene vaza karo. saMsAramAM jeTalAM niMdya karma karIe chIe te te samasta iMdriyone AdhIna thaI karIe chIe. mATe iMdriyarUpa sarpanA viSathI AtmAnI rakSA karo. A lakSmI che te kSaNabhaMgura che. A lakSmI kulInamAM nathI ramatI. dhIramAM, zUramAM, paMDitamAM, mUrkhamAM, rUpavAnamAM, kurUpamAM, parAkramImAM, kAyaramAM, dharmAtmAmAM, adharmImAM, pApImAM, dAnImAM, kRpaNamAM kyAMya nathI ramatI. e to pUrvajanmamAM puNya karela hoya tenI dAsI che. kupAtra-dAnAdika, kutapa karI utpanna thayela jIvane, khoTA bhogamAM, kumArgamAM, madamAM lagADI durgatimAM pahoMcADanArI che. A paMcamakALanI madhyamAM to kupAtra-dAna karI kutapasyA karI lakSmI Upaje che. te buddhine bagADe che. mahA duHkhathI Upaje che, mahA duHkhathI bhogavAya che. pApamAM lagADe che. dAnabhogamAM kharyA vinA maraNa thaye, ArtadhyAnathI choDI tiryaMcagatimAM jIva Upaje che. ethI lakSmIne tRSNA vadhAravAvALI, mada upajAvavAvALI jANI, duHkhita daridrInA upakAramAM, dharmane vadhAravAvALAM dharmasthAnakomAM, vidyA ApavAmAM, vItarAga siddhAMta lakhAvavAmAM lagADI saphaLa karo. nyAyanA pramANika bhogamAM, jema dharma na bagaDe tema lagADo. A lakSmI jalataraMgavatu asthira che. avasaramAM dAna upakAra karI lo. paralokamAM sAthe Avaze nahIM. acAnaka chAMDI maravuM paDaze. je niraMtara lakSmIno saMcaya kare che, dAna bhogamAM laI zakatA nathI, te pote potAne Thage che. pApano AraMbha karI, lakSmIno saMgraha karI, mahA mUchathI upArjana karI che, tene bIjAnA hAthamAM ApI, anya dezamAM vyApArAdithI vadhAravA mATe tene sthApana karI, jamInamAM ati dUra cheTe melI ane rAta-divasa enuM ja ciMtavana karatAM karatAM durgAnathI maraNa karI durgati jaI pahoMce che. kRpaNane lakSmInuM rakhavAlapaNuM ane dAsapaNuM jANavuM. dUra jamInamAM nAkhIne lakSmIne pahANA samAna karI che. jema bhUmimAM bIjA pahANA rahe che tema lakSmInuM jANo. rAjAnAM, vArasanAM tathA kuTuMbanAM kArya sAdhyAM, paNa potAno deha to bhasma thaI UDI jaze, te pratyakSa nathI dekhatA ? A lakSmI samAna AtmAne ThagavAvALuM bIjuM koI nathI. potAnA samasta paramArthane bhUlI lakSmInA lobhano mAryo rAtri ane divasa ghora AraMbha kare che. vakhatasara bhojana nathI karato. TADhI UnI vedanA sahana kare che. rAgAdikanA duHkhane nathI jANato, ciMtAtura thaI rAtre UMgha nathI leto. lakSmIno lobhI potAnuM maraNa thaze ema nathI gaNato. saMgrAmanA ghora saMkaTamAM jAya che. samudramAM praveza
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazAnuprekSA anityaanuprekSA ciMtavana kare che. ghora bhayAnaka rAna parvatamAM jAya che. dharmarahita dezamAM jAya che. jyAM potAnI jAtinuM, kuLanuM ke gharanuM koI dekhavAmAM AvatuM nathI, evA sthAnamAM kevaMLa lakSmInA lobhathI bhramaNa karato karato maraNa pAmI durgatimAM jaI pahoMce che. lobhI nahIM karavAnuM tathA nIca bhIlane karavA yogya kAma kare che. to tuM have jiveMdranA dharmane pAmIne saMtoSa dhAraNa kara. potAnA puNyane anukUla nyAyamArgane prApta thaI, dhanano saMtoSI thaI, tIvra rAga choDI, nyAyanA viSayabhogomAM ane duHkhita, bubhukSita, dIna anAthanA upakAra nimitte dAna, sanmAnamAM lagADa. e lakSmIe anekane ThagIne durgatimAM pahoMcADyA che. lakSmIno saMga karI jagatanA jIva aceta thaI rahyA che. e puNya asta thaye asta thaI jaze. lakSmIno saMgraha karI marI javuM evuM phala lakSmInuM nathI. enAM phala kevaLa upakAra karavo, dharmano mArga calAvavo e che. e pAparUpa lakSmIne grahaNa nathI karatAM tene dhanya che. grahaNa karIne mamatA choDI kSaNa mAtramAM tyAgI dIdhI che tene dhanya che. vizeSa zuM lakhIe ? te dhana, yauvana, jIvana, kuTuMbanA saMgane pANInAM TIpAM samAna anitya jANI, AtmahitarUpa kAryamAM pravartana karo. saMsAranA jeTalA jeTalA saMbaMdha che teTalA teTalA badhA vinAzika che. 24 evI rIte anitya vicAraNA vicAro. putra, pautro, strI, kuTuMbAdika koI paraloka sAthe gayA nathI ane jaze nahIM. potAnAM upArjana karela puNyapApAdika karma sAthe Avaze. A jAti kuLa rUpAdika tathA nagarAdikano saMbaMdha dehanI sAthe ja vinAza thaze. te anitya ciMtavanA kSaNa mAtra paNa vismaraNa na thAya. jethI parathI mamatva chUTI AtmakAryamAM pravRtti thAya evI anitya bhAvanAnuM varNana karyuM. have azarama anuprekSA ciMtavIe chIe. A saMsAramAM koI deva, dAnava, indra, manuSya evA nathI ke jenA upara yamarAjAnI phAMsI nathI paDI. mRtyune vaza thatAM koI Azaro nathI. AyuSya pUrNa thavAnA kALamAM indranuM patana kSaNa mAtramAM thAya che. jenA asaMkhyAta deva AjJAkArI sevaka che, je hajAro riddhivALA che, jeno svargamAM asaMkhyAta kALathI nivAsa che, roga kSudhA tRSAdika upadrava rahita jenuM zarIra che, asaMkhyAta baLa parAkramanA je dhAraka che, AvA iMdranuM patana thaI jAya tyAM paNa anya koI zaraNa nathI. jema ujjaDa vanamAM vAghe grahaNa karela haraNanA baccAnI koI rakSA karavAne samartha nathI, tema mRtyuthI prANInI rakSA karavAne koI samartha nathI. A saMsAramAM pUrve anaMtAnaMta puruSa pralayane prApta thayA che. koI zaraNa che ? koI evAM auSadha, maMtra, yaMtra athavA devadAnavAdika nathI ke je eka kSaNa mAtra kALathI rakSA kare. jo koI deva, devI, vaida, maMtra, taMtrAdika eka manuSyanI maraNathI rakSA karata, to manuSya akSaya thaI jAta. mATe mithyA buddhine choDI azaraNa anuprekSA ciMtavo. mUDha loka evA vicAra kare che ke mArA sagAnA hitano ilAja na thayo, auSadha na ApyuM, devatAnuM zaraNa na lIdhuM, upAya karyA vinA marI gayo, evo potAnA svajanano zoka kare che. paNa potAno zoca nathI karato ke huM jamanI dADhanI vacce beTho chuM. je kALane karoDo upAyathI paNa iMdra jevA paNa na rokI zakyA, tene bApaDuM mANasajAta te zuM rokaze ? jema bIjAnuM maraNa thatAM joIe chIe tema mAruM paNa avazya thaze.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ azaraNaanuprekSA ciMtavana jema bIjA jIvone strI, putrAdikano viyoga dekhIe chIe, tema mAre paNa viyogamAM koI zaraNa nathI. azubhakarmanI udIraNA thatAM buddhi nAza thAya che, prabaLa karmano udaya thatAM eka upAya kAma nathI Avato. amRta viSa thaI pariName che, taNakhaluM paNa zastra thaI pariName che. potAnA vahAlA mitra paNa verI thaI pariName che, azubhanA prabaLa udayanA vazathI buddhi viparIta thaI pote potAno ja ghAta kare che. jyAre zubha karmano udaya thAya che, tyAre mUrkhane paNa prabaLa buddhi Upaje che. karyA vinA sukhakArI aneka upAya potAnI meLe pragaTa thAya che. verI mitra thaI jAya che, viSa paNa amRta pariName che. jyAre puNyano udaya thAya tyAre samasta upadravakArI vastuo nAnA prakAranA sukha karavAvALI thAya che. te puNyakarmano prabhAva che. pApanA udayathI hAthamAM AveluM dhana kSaNamAtramAM nAza thaI jAya che. puNyanA udayathI ghaNI dUra hoya te vastu paNa prApta thaI jAya che. lAbhAMtarAyano kSayopazama thAya tyAre, vinA yatna nidhiratna pragaTa thAya che. pApa udaya thAya tyAre suMdara AcaraNa karato hoya tene paNa doSa, kalaMka AvI paDe che, apavAda apayaza thAya che. yaza nAmakarmanA udayathI samasta apavAda dUra thaI doSa guNarUpa thaI pariName che. saMsAra che te puNyapApanA udayarUpa che. paramArthathI banne udaya (puNya-pApa) paranA karelA ane AtmAthI bhinna jANIne tenA jANanAra athavA sAkSI mAtra raho, harSa ane kheda karo nahIM. pUrve baMdha karela karma te have udaya AvyAM che. potAnAM karyA dUra nathI thatAM. udaya AvyA pachI ilAja nathI. karmanA phaLa, je janma, jarA, maraNa, roga, ciMtA, bhaya, vedanA, duHkha Adi AvatAM tenAthI rakSaNa karavA maMtra, taMtra, deva, dAnava, auSadhAdika, koI samartha nathI. karmano udaya AkAza, pAtAla, ke kyAMya paNa nathI choDato. auSadhAdika bAhya nimitta, azubha karmano udaya maMda thatAM upakAra kare che. duSTa, cora, bhIla, verI tathA siMha, vAgha, sarpAdika gAmamAM ke vanamAM mAre, jalacarAdika pANImAM mAre; paNa azubha karmano udaya jaLamAM, sthaLamAM, vanamAM, samudramAM, pahADamAM, gaDhamAM, gharamAM, zayyAmAM, kuTuMbamAM, rAjAdika sAmaMtonI vacamAM, zastrothI rakSA karatAM chatAM kyAMya paNa nathI choDato. A lokamAM evAM sthAna che ke jemAM sUrya, caMdramAnA udyota tathA pavana tathA vaikriyika riddhivALAM jaI zakatAM nathI, paraMtu karmano udaya to sarvatra jAya che. prabaLa karmano udaya thatAM, vidyA, maMtra, baLa, auSadhi, parAkrama, vahAlA mitra, sAmaMta, hAthI, ghoDA, ratha, pAyadaLa, gaDha, koTa, zastra, sAma, dAma, daMDa, bhedAdika badhA upAya zaraNarUpa thatA nathI. jema udaya thatA sUryane koNa roke ? tema karmanA udayane na rokI zakAya evA jANI samatAbhAvanuM zaraNa grahaNa karo, to azubha karmanI nirjarA thAya, ane navo baMdha na thAya. roga, viyoga, dAridraya, maraNAdikano bhaya choDI parama vairya grahaNa karo. potAno vItarAgabhAva, saMtoSabhAva, parama samatAbhAva, e ja zaraNa che, bIjuM koI zaraNa nathI. A jIvanA uttama kSamAdika bhAva pote ja zaraNarUpa che. krodhAdika bhAva A loka paralokamAM A jIvanA ghAtaka che. A jIvane kaSAyanI maMdatA A lokamAM hajAro vipnanI nAza karanArI parama zaraNarUpa che, ane paralokamAM naraka tiryaMca gatithI rakSA kare che. maMda-kaSAyInuM
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 dvAdazAnuprekSA azaraNaanuprekSA ciMtavana devalokamAM tathA uttama manuSyajAtimAM UpajavuM thAya che. jo pUrvakarmanA udayamAM Artta, raudra pariNAma karazo to udIraNAne prApta thayAM, te rokavA koI samartha nathI. kevaLa durgatinAM kAraNa navAM karma vadhAre vadhaze. karmano udaya AvavA mATenAM joItAM bAhya nimitto kSetra, kALa, bhAva maLyA pachI te karmano udaya iMdra, jinendra, maNi, maMtra, auSadhAdika koI paNa rokavA samartha nathI. roganA ilAja to auSadhAdika jagatamAM dekhIe chIe, paraMtu prabaLa karmanA udayane rokavAne auSadhAdika samartha nathI, UlaTA te viparIta thaI pariName che. A jIvane azAtA vedanIya karmano udaya prabaLa thAya tyAre auSadhAdika viparIta thaI pariName che. azAtAno maMda udaya hoya athavA upazama hoya tyAre auSadhAdika upakAra kare che. kAraNa ke maMda udayane rokavAne samartha to alpa zaktivALA paNa thAya che. prabaLa baLavALAne alpa zaktidhAraka rokavAne samartha nathI. A paMcamakALamAM alpa mAtra bAhya dravya, kSetrAdika sAmagrI che, alpa mAtra jJAnAdika che, alpa mAtra puruSArtha che. ane azubhano udaya AvavAthI bAhya sAmagrI prabaLa che, to te alpa sAmagrI alpa puruSArthathI prabaLa azAtAnA udayane kema jIte ? moTI nadIono pravAha prabaLa mojAM uchALato cAlyo Avato hoya temAM taravAnI kaLAmAM samartha puruSa paNa tarI nathI zakato. nadInA pravAhano vega maMda thato jAya tyAre taravAnI vidyA jANanAra tarI pAra UtarI jAya che, tevI rIte prabaLa karmanA udayamAM potAne azaraNa jANo. pRthvI ane samudra banne moTAM che, paraMtu pRthvIno cheDo levAne ane samudrane taravAne ghaNAM samartha joIe chIe, paraMtu karma-udayane taravAne samartha thatAM dekhAtAM nathI. A saMsAramAM samyajJAna, samyakdarzana, samyAritra, samyakRtapa-saMyama zaraNa che. A cAra ArAdhanA vinA koI zaraNa nathI. tathA uttama kSamAdika deza dharma pratyakSa A lokamAM samasta kleza, duHkha, maraNa, apamAna, hAnithI rakSA karavAvALAM che. maMda kaSAyanAM phala svAdhIna sukha, AtmarakSA, ujjvaLa yaza, klezarahitapaNuM, uccatA A lokamAM pratyakSa dekhI enuM zaraNa grahaNa karo. paralokamAM enuM phaLa svargaloka che. vizeSamAM vyavahAramAM cAra zaraNa che. advaita, siddha, sAdhu, kevaLajJAnIno prakAzela dharma e ja zaraNa jANavuM. e pramANe ahIM enA zaraNa vinA AtmAnI ujvaLatA prApta nathI thatI evuM darzAvanArI azaraNa anuprekSA vicArI. have saMsAra anuprekSAnuM svarUpa vicArIe chIe H A saMsAramAM anAdikALanA mithyAtvanA udayathI aceta thayela jIva, jinendra, sarvajJa vItarAganA prarUpaNa karela satyArtha dharmane prApta nahIM thaI cAre gatimAM bhramaNa kare che. saMsAramAM karmarUpa daDha baMdhanathI baMdhAI, parAdhIna thaI, trasasthAvaramAM niraMtara ghora duHkha bhogavato vAraMvAra janma maraNa kare che. je je karmanA udaya AvI rasa de che, tenA udayamAM potAne dhAraNa karI ajJAnI jIva potAnA svarUpane choDI navAM navAM karmanA baMdhana kare che. karmanA baMdhane AdhIna thayela prANIne evI koI duHkhanI jAti bAkI nathI rahI ke je teNe nathI bhogavI. badhAM du:kho anaMtAnaMta vAra bhogavI anaMtAnaMta kALa vyatIta thaI gayo. evI rIte anaMta parivartana A saMsAramAM A jIvane thayAM che. evuM koI pudgala saMsAramAM nathI rahyuM ke je jIve zarIrarUpe, AhArarUpe grahaNa nathI karela. anaMta jAtinAM anaMta pudgalonAM zarIra dhArI AhArarUpa (bhojana pAnarUpa) karela che.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAraanuprekSA ciMtavana traNaseM seMtAlIsa ghanarantu pramANa lokamAM evo koI eka paNa pradeza nathI ke jyAM saMsArI jIve anaMtAnaMta janma maraNa nathI karelAM. utsarpiNI avasarpiNI kAlano evo eka paNa samaya bAkI nathI rahyo ke je samayamAM A jIva anaMtavAra nathI janmyo, ane nathI mUo. naraka, tiryaMca, manuSya ane deva e cAre paryAyomAM A jIve jaghanya AyuSyathI laI utkRSTa AyuSya paryata samasta AyuSyanA pramANa dhAraNa karI anaMtavAra janma dharela che. eka anudiza, anuttara vimAnamAM te nathI Upajyo, kAraNa ke e code vimAnomAM saphadaSTi vinA anyano utpAda nathI. samyaphadaSTine saMsArabhramaNa nathI. karmanI sthitibaMdhanAM sthAna tathA sthitibaMdhane kAraNe asaMkhyAta lokapramANa kaSAyAdhyavasAyasthAna, tene kAraNe asaMkhyAta lokapramANa anubhAga baMdhAdhyavasAyasthAna tathA jagatazreNInA saMkhyAtamA bhAga jeTalAM yogasthAnamAMno evo koI bhAva bAkI nathI rahyo ke je saMsArI jIvane nathI thayo. eka samyagdarzana, jJAna, cAritranA yoga bhAva nathI thayA. anya samasta bhAva saMsAramAM anaMtAnaMtavAra thayA che. jinendranA vacananA avalaMbanarahita puruSane mithyAjJAnanA prabhAvathI viparIta buddhi anAdinI thaI rahI che tethI samyakamArgane nahIM grahaNa karatAM saMsArarUpa vanamAM nAza thaI jIva nigodamAM jaI paDe che. kevI che nigoda ? jemAMthI anaMtAnaMta kAla thAya topaNa nIkaLavuM ghaNuM muzkela che. kadAcita pRthvIkAyamAM, jaLakAyamAM, agnikAyamAM, pavanakAyamAM, pratyeka vanaspikAyamAM, sAdhAraNa vanaspatikAyamAM lagabhaga samasta jJAnano nAza thavAthI jaDarUpa thaI, eka sparza iMdriya dvArA karmanA udayane AdhIna thaI Atmazaktirahita, jillA, nAsikA, netra, karNAdika iMdriyarahita thaI duHkhamAM dIrgha kALa vyatIta kare che. ane beiMdriya, TIMdriya, caturiMdriyarUpa vikalatraya jIva, AtmajJAnarahita kevaLa rasanAdika iMdriyonA viSayonI ghaNI tRSNAnA mAryA UchaLI UchaLI viSayone arthe paDI paDI mare che. asaMkhyAta kAla vikalatrayamAM rahI pAchAM ekendriyamAM pharI pharI vAraMvAra kUvA paranA reMTanA ghaDAnI peThe navA navA deha dhAraNa karatAM karatAM cAre gatimAM niraMtara janma, maraNa, bhUkha, tarasa, roga, viyoga, saMtApa bhogavI paribhramaNa anaMtakAla sudhI kare che. enuM nAma saMsAra che. jema UkaLelA AdhaNamAM cokhA sarva tarapha pharatAM chatAM coDavAI jAya che, tema saMsArI jIva karmathI taptAyamAna thaI paribhramaNa kare che. AkAzamAM UDatAM pakSIne bIjuM pakSI mAre che, jaLamAM vicaratAM macchAdikane bIjAM macchAdika mAre che, sthaLamAM vicaratAM manuSya pazu Adikane sthaLacArI siMha, vAgha, sarpa vagere duSTa tiryaMca tathA bhIla, mleccha, cora, lUMTArA, mahA nirdaya manuSya mAre che. A saMsAramAM badhAM sthAnamAM niraMtara bhayarUpa thaI niraMtara duHkhamaya paribhramaNa kare che. jema zikArInA upadravathI bhayabhIta thayela jIvo moDhuM phADI beThelA ajagaranA moDhAmAM bila jANI praveza kare che, tema ajJAnI jIva bhUkha, tarasa, kAma, kopa vagere tathA iMdriyonA viSayonI tRSNAnA AtApathI saMtApita thaI, viSayAdikarUpa ajagaranA mukhamAM praveza kare che. viSayakaSAyamAM praveza karavo te saMsArarUpa ajagaranuM moTuM che. emAM praveza karI potAnA jJAna, darzana, sukha, sattAdi bhAvaprANano nAza karI, nigodamAM acetana tulya thaI, anaMtavAra janma maraNa karatAM anaMtAnaMta kALa vyatIta kare che. tyAM AtmA abhAva tulya che, jJAnAdikano abhAva thayo tyAre nAza paNa thayo.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazAnuprekSA saMsAraanuprekSA ciMtavana nigodamAM akSarano anaMtamo bhAga jJAna che, te sarvajJe joyela che. trasa paryAyamAM jeTalA duHkhanA prakAra che, te te du:kha anaMtavAra bhogave che. evI koI duHkhanI jAti bAkI nathI rahI je A jIva saMsAramAM nathI pAmyo. A saMsAramAM A jIva anaMta paryAya duHkhamaya pAme che, tyAre koI ekavAra iMdriyajanita sukhanA paryAya pAme che, te viSayonA AtApa sahita bhaya, zaMkA, saMyukta alpakALa pAme. pachI anaMta paryAya duHkhanA, pachI koI eka paryAya iMdriyajanita sukhano kadAcit prApta thAya che. 20 have caturgatinuM kAMIka svarUpa paramAgama anusAra ciMtavana karIe chIe. narakanI sapta pRthvI che. temAM ogaNapacAsa bhUmikA che. te bhUmikAmAM corAsI lAkha bila che tene naraka kahIe chIe. tenI vajramaya bhUmi bhIMtanI mAphaka chajela che. keTalAMka bila saMkhyAta yojana lAMbAM pahoLAM che, keTalAMka asaMkhyAta yojana lAMbAM pahoLAM che. te eka eka bilanI chata viSe nArakInAM utpattinAM sthAna che. te UMTanA mukhanA AkAra AdivALAM, sAMkaDAM moDhAvALAM ane UMdhe mAthe che. temAM nArakI jIvo UpajI nIce mAthuM ane upara pagathI AvI vajrAgnimaya pRthvImAM paDI, jema jorathI paDI daDI pAchI UchaLe che tema (nArakI) pRthvI para paDI UchaLatAM loTatAM phare che. kevI che narakanI bhUmi ? asaMkhyAta vIMchInA sparzane lIdhe UpajI vedanAthI asaMkhyAta guNI adhika vedanA karavAvALI che. uparanI cAra pRthvInAM cAlIza lAkha bila ane paMcama pRthvInAM be lAkha bila ema beMtAlIsa lAkha bilamAM to kevaLa AtApa, agninI uSNa vedanA che. te narakanI uSNatA jaNAvavAne mATe ahIM koI padArtha dekhavAmAM, jANavAmAM Avato nathI ke jenI sadazatA kahI jAya; topaNa bhagavAnanA AgamamAM evuM anumAna uSNatAnuM karAvela che, ke lAkha yojanapramANa moTA loDhAnA goLA choDIe to te narakabhUmine nahIM pahoMcatAM, pahoMcatAM pahelAM narakakSetranI uSNatAthI karI rasarUpa thaI vahI jAya che. (apUrNa) ////////// (1) sahaja svabhAve mukta, atyaMta pratyakSa anubhava svarUpa AtmA che, to pachI jJAnI puruSoe AtmA che, AtmA nitya che, baMdha che, mokSa che, e Adi aneka prakAranuM nirUpaNa karavuM ghaTatuM nahotuM. (2) AtmA jo agama agocara che to pachI koIne prApta thavA yogya nathI, ane jo sugama sugocara che to pachI prayatna ghaTatuM nathI.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 mokSasukha deSTAMta keTalIka A sRSTimaMDaLa para paNa evI vastuo ane manecchA rahI che ke je keTalAka aMze jANatA chatAM kahI zakAtI nathI. chatAM e vastuo kaMI saMpUrNa zAzvata ke anaMta bhedavALI nathI. evI vastunuM jyAre varNana na thaI zake tyAre anaMta sukhamaya mokSa saMbaMdhI to upamA kyAMthI ja maLe ? bhagavAnane gautamasvAmIe mokSanA anaMta sukha viSe prazna karyo tyAre bhagavAne uttaramAM kahyuM, gautama ! e anaMtasukha ! huM jANuM chuM; paNa te kahI zakAya evI ahIM AgaLa kaMI upamA nathI. jagatamAM e sukhanA tulya koIpaNa vastu sukha nathI. ema vadI eka bhIlanuM dRSTAMta nIcenA bhAvamAM ApyuM hatuM. eka jaMgalamAM eka bhadrika bhIla tenAM bALabaccAM sahita raheto hato. zahera vagerenI samRddhinI upAdhinuM tene leza bhAna paNa nahotuM. eka divase koI rAjA azvakrIDA mATe pharato pharato tyAM nIkaLI Avyo. tene bahu tRSA lAgI hatI. jethI karIne sAna vaDe bhIla AgaLa pANI mAgyuM. bhIle pANI ApyuM. zItaLa jaLathI rAjA saMtoSAyo. potAne bhIla taraphathI maLelA amUlya jaLadAnano pratyupakAra karavA mATe thaIne bhIlane samajAvIne sAthe lIdho. nagaramAM AvyA pachI bhIle jiMdagImAM nahIM joyelI vastumAM tene rAkhyo. suMdara mahelamAM, kane aneka anucaro, manohara chatrapalaMga ane svAdiSTa bhojanathI maMda maMda pavanamAM sugaMdhI vilepanamAM tene AnaMda AnaMda karI Apyo. vividha jAtinAM hIrAmANeka, mauktika, maNiratna ane raMgaberaMgI amUlya cIjo niraMtara te bhIlane jovA mATe mokalyA kare; bAgabagIcAmAM pharavA haravA mokale. ema rAjA tene sukha ApyA karato hato. koI rAtre badhAM sUI rahyAM hatAM tyAre te bhIlane bALabaccAM sAMbharI AvyAM eTale te tyAMthI kaMI lIdhA karyA vagara ekAeka nIkaLI paDyo. jaIne potAnAM kuTuMbIne maLyo. te badhAMe maLIne pUchyuM ke tuM kyAM hato ? bhIle kahyuM, bahu sukhamAM. tyAM meM bahu vakhANavA lAyaka vastuo joI. kuTuMbIo - paNa te kevI ? te to amane kahe. bhIla - zuM kahuM, ahIM evI ekke vastu ja nathI. kuTuMbIo - ema hoya ke ? A zaMkhalAM, chIpa, koDAM kevAM majAnAM paDyAM che ! tyAM koI evI jovAlAyaka vastu hatI ? - bhIla - nahIM, nahIM bhAI, evI cIja to ahIM ekke nathI. enA somA bhAganI ke hajAramA bhAganI paNa manohara cIja ahIM nathI. kuTuMbIo - tyAre to tuM bolyA vinA beTho rahe, tane bhramaNA thaI che; AthI te pachI sAruM zuM haze ? he gautama ! jema e bhIla rAjavaibhavasukha bhogavI Avyo hato temaja jANato hato; chatAM upamA yogya vastu nahIM maLavAthI te kaMI kahI zakato nahoto, tema anupameya mokSane, saccidAnaMda svarUpamaya nirvikArI mokSanAM sukhanA asaMkhyAtamA bhAgane paNa yogya upameya nahIM maLavAthI huM tane kahI zakato nathI. mokSanA svarUpa viSe zaMkA karanArA to kutarkavAdI che; eone kSaNika sukhasaMbaMdhI vicAra ADe satsukhano vicAra nathI. koI AtmikajJAnahIna ema paNa kahe che ke, AthI koI vizeSa sukhanuM sAdhana tyAM rahyuM nahIM eTale anaMta avyAbAdha sukha kahI de che. A enuM kathana vivekI nathI. nidrA pratyeka mAnavIne priya che; paNa temAM teo kaMI jANI ke dekhI zakatA nathI; ane jANavAmAM Ave to mAtra svapnopAdhinuM mithyApaNuM Ave; jenI kaMI asara paNa thAya. e svapnA vagaranI nidrA jemAM sUkSma sthUla sarva jANI ane dekhI zakAya; ane nirupAdhithI zAMta UMgha laI zakAya to tenuM te varNana zuM karI zake ? ene upamA paNa zI Ape A to sthULa dRSTAMta che; paNa bAla, avivekI e parathI kaMI vicAra karI zake e mATe kahyuM che.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 daSTAMtA bhikhArIno kheda daSTAMta eka pAmara bhikhArI jaMgalamAM bhaTakato hato, tyAM tene bhUkha lAgI, eTale te bicAro lathaDiyAM khAto khAto eka nagaramAM eka sAmAnya manuSyane ghera pahoMcyo tyAM jaIne teNe aneka prakAranI AjIjI karI tenA kAlAvAlAthI karuNArka thaI te gRhapatinI strIe tene gharamAMthI jamatAM vadheluM miSTAnna bhojana ANI ApyuM. evuM bhojana maLavAthI bhikhArI bahu AnaMda pAmato pAmato nagaranI bahAra Avyo. AvIne eka jhADa taLe beTho. tyAM jarA svaccha karIne eka bAjue ati vRddhatAne pAmelo evo potAno jaLano ghaDo mUkyo; eka bAjue potAnI phATI tUTI malina godaDI mUkI ane pachI eka bAjue pote te bhojana laIne beTho. rAjI rAjI thatAM koI divasa teNe nahIM dITheluM evuM bhojana eNe khAIne pUruM karyuM. bhojanane svadhAma pahoMcADyA pachI ozIke eka paththara mUkIne te sUto. bhojananA madathI jarA vAramAM tenI AMkho micAI gaI. te nidrAvaza thayo tyAM tene eka svapna AvyuM. pote jANe mahA rAjariddhi pAmyo che; tethI teNe suMdara vastrAbhUSaNo dhAraNa karyA che, deza AkhAmAM tenA vijayano DaMko vAgI gayo che, samIpamAM tenI AjJA avalaMbana karavA anucaro UbhA thaI rahyA che; AjubAju chaDIdAro "khamA ! khamA !" pokAre che; eka uttama mahAlayamAM suMdara palaMga para teNe zayana karyuM che; devAMganA jevI strIo tene pAdacaMpana kare che, eka bAjuthI manuSyo paMkhA vaDe sugaMdhI pavana DhoLe che, ema ene apUrva sukhanI prAptivALuM svapna prApta thayuM. svapnAvasthAmAM tenAM romAMca ullasI gayAM. te jANe pote kharekhara tevuM sukha bhogave che evuM te mAnavA lAgyo. evAmAM sUryadeva vAdaLAMthI DhaMkAI gayo; vIjaLInA jhabakArA thavA lAgyA, megha mahArAjA caDhI AvyA; sarvatra aMdhakAra vyApI gayo; muzaLadhAra varasAda paDaze evo dekhAva thaI gayo; ane gAjavIjathI eka saghana kaDAko thayo. kaDAkAnA prabaLa avAjathI bhaya pAmIne satvara te pAmara bhikhArI jAgRta thaI gayo. jAgIne jue che to nathI te deza ke nathI te nagarI, nathI te mahAlaya ke nathI te palaMga, nathI te cAmarachatra dharanArA ke nathI te chaDIdAro, nathI te strIonAM chaMda ke nathI te vastrAlaMkAro, nathI te paMkhA ke nathI te pavana, nathI te anucaro ke nathI te AjJA, nathI te sukhavilAsa ke nathI te madonmattatA. jue che to je sthaLe pANIno vRddha ghaDo paDyo hato te ja sthaLe te paDyo che. je sthaLe phATI tUTI godaDI paDI hatI te sthaLe te phATI tUTI godaDI paDI che. bhAI to jevA hatA tevA ne tevA dekhAyA. pote jevAM malina ane aneka jALI gokhavALAM vastra dhAraNa karyA hatAM tevAM ne tevAM te ja vastro zarIra upara virAje che. nathI talabhAra ghaTyuM ke nathI javabhAra vadhyuM. e saghaLuM joIne te ati zoka pAmyo. je sukhADaMbara vaDe meM AnaMda mAnyo te sukhamAMnuM to ahIM kazuM nathI. arere ! meM svapnanA bhoga bhogavyA nahIM ane mithyA kheda mane prApta thayo. bicAro te bhikhArI ema glAnimAM AvI paDyo. vakhaprAptimAM jema te bhikhArIe sukhasamudAya dIThA, bhogavyA ane AnaMda mAnyo, tema pAmara prANIo saMsAranA svapnavata sukhasamudAyane mahAnaMdarUpa mAnI beThA che. jemAM te sukhasamudAya jAgRtimAM te bhikhArIne mithyA jaNAyA, tema tattvajJAnarUpI jAgRti vaDe saMsAranAM sukha tevAM jaNAya che. svapnAnA bhoga na bhogavyA chatAM jema te bhikhArIne zokanI prApti thaI, tema pAmara bhavyo saMsAramAM sukha mAnI bese che, ane bhogavyA tulya gaNe che, paNa te bhikhArInI peThe pariNAme kheda, pazcAttApa ane adhogatine pAme che. svapnAnI eke vastunuM satyatva nathI, tema saMsAranI eke vastunuM satyatva nathI. banne capala ane zokamaya che. AvuM vicArI buddhimAna puruSo Atmazreyane zodhe che.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAthI muni daSTAMta aneka prakAranI lIlAthI yukta magadha dezano zreNika rAjA azvakrIDAne mATe maMDikukSa e nAmanA vanamAM nIkaLI paDyo. vananI vicitratA manohAriNI hatI. nAnA prakAranAM tarUkuMja tyAM AvI rahyAM hatAM, nAnA prakAranI komaLa vallikAo ghaTATopa thaI rahI hatI, nAnA prakAranAM paMkhIo AnaMdathI tenuM sevana karatAM hatAM, nAnA prakAranAM pakSIonAM madhurAM gAyana tyAM saMbhaLAtAM hatAM; nAnA prakAranAM phUlathI te vana chavAI rahyuM hatuM; nAnA prakAranAM jaLanAM jharaNAM tyAM vahetAM hatAM; TUMkAmAM sRSTi-sauMdaryanA pradarzanarUpa hoIne te vana naMdanavananI tulyatA dharAvatuM hatuM. tyAM eka taru taLe mahA samAdhivata paNa sukumAra ane sukhocita munine te zreNike beThelA dIThA. enuM rUpa dekhIne te rAjA atyaMta AnaMda pAmyo. e atulya upamArahita rUpathI vismaya pAmIne manamAM tenI prazaMsA karavA lAgyo. aho ! A munino kevo adbhuta varNa che ! aho ! enuM kevuM manohara rUpa che ! aho ! A AryanI kevI adbhuta saumyatA che ! aho ! A kevI vismayakAraka kSamAnA dharanAra che ! aho ! AnA aMgathI vairAgyanI kevI uttama phuraNA che ! aho ! AnI kevI nibhatA jaNAya che ! aho ! A saMyati kevuM nirbhaya aprabhutva-namrapaNuM dharAve che ! aho ! enuM bhoganuM asaMgatipaNuM kevuM sudaDha che ema ciMtavato ciMtavato, mudita thato thato, stuti karato karato, dhImethI cAlato cAlato, pradakSiNA daIne te munine vaMdana karIne ati samIpe nahIM tema ati dUra nahIM ema te beTho. pachI be hAthanI aMjali karIne vinayathI teNe munine pUchayuM, " Arya ! tame prazaMsA karavA yogya evA taruNa cho; bhogavilAsane mATe tamAruM vaya anukULa che; saMsAramAM nAnA prakAranAM sukha rahyAM che; Rtu-RtunA kAmabhoga, jaLa saMbaMdhInA kAmabhoga, temaja manohAriNI strIonA mukhavacananuM madhuruM zravaNa chatAM e saghaLAMno tyAga karIne munitvamAM tame mahA udyama karo cho enuM zuM kAraNa? te mane anugrahathI kaho." rAjAnAM vacanano Avo artha sAMbhaLIne munie kahyuM, "huM anAtha hato. he mahArAjA ! mane apUrva vastuno prApta karAvanAra tathA yogakSemano karanAra, mArA para anukaMpA ANanAra, karuNAthI karIne paramasukhano denAra, suha-mitra lezamAtra paNa koI na thayo. e kAraNa anAthIpaNAnuM hatuM." zreNika, muninAM bhASaNathI smita hasI paDyo. "are ! tamAre mahA riddhivaMtane nAtha kema na hoya ? lo, koI nAtha nathI to huM thauM chuM. he bhayatrANa ! tame bhoga bhogavo. he saMyati ! mitra ! jJAtie karI durlabha evo tamAro manuSyabhava sulabha karo !" anAthIe kahyuM, "paraMtu are zreNika, magadha dezanA rAjA ! tuM pote anAtha cho to mAro nAtha zuM thaIza ? nirdhana te dhanADhya kyAMthI banAve ? abudha te buddhidAna kyAMthI Ape ? anna te vidvattA kyAMthI de ? vaMdhyA te saMtAna kyAMthI Ape ? jyAre tuM pote anAtha cho, tyAre mAro nAtha kyAMthI thaIza ?" muninAM vacanathI rAjA ati AkuLa ane ati vismita thayo. koI kALe je vacananuM zravaNa thayuM nathI evAM vacananuM yatimukhapratithI zravaNa thayuM ethI te zaMkAgrasta thayo. "huM aneka prakAranA azvano bhogI chuM, aneka prakAranA madonmatta hAthIono dhaNI chuM, aneka prakAranI senA ane AdhIna che; nagara grAma, aMtaHpura ane catuSpAdanI mAre kaMI nyUnatA nathI; manuSya saMbaMdhI saghaLA prakAranA bhoga mane prApta che; anucaro, mArI AjJAne rUDI rIte ArAdhe che; pAMca prakAranI saMpatti mAre ghera che; sarva manavAMchita vastuo mArI samIpe rahe che. Avo huM jAjavalyamAna chatAM anAtha kema houM ? rakhe he bhagavan! tame mRSA bolatA ho." munie kahyuM, "he rAjA ! mArA kahelA arthanI upapattine tuM barAbara samajyo nathI. tuM pote anAtha che, paraMtu te saMbaMdhI tArI ajJatA che. have huM kahuM chuM te avyagra ane sAvadhAna citta karIne tuM
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 dRSTAMta sAMbhaLa, sAMbhaLIne pachI tArI zaMkAno satyAsatya nirNaya karaje. meM pote je anAthapaNAthI munitva aMgIkRta karyuM che te huM prathama tane kahuM chuM. kauzAMbI nAme ati jIrNa ane vividha prakAranA bhedanI upajAvanArI eka suMdara nagarI che. tyAM riddhithI paripUrNa dhanasaMcaya nAmano mAro pitA raheto hato. prathama yauvanavayane viSe ke mahArAjA ! atulya ane upamArahita mArI AMkhone viSe vedanA utpanna thaI. duHkhaprada dAhajvara Akhe zarIre pravartamAna thayo. zastrathI paNa atizaya tIkSNa te roga verInI peThe mArA para kopAyamAna thayo. mAruM mastaka te AMkhanI asahya vedanAthI duHkhavA lAgyuM. iMdranA vajanA prahAra sarakhI, bIjAne paNa raudra bhaya upajAvanArI, evI te atyaMta parama dAruNa vedanAthI huM bahu zokArta hato. zArIrika vidyAnA nipuNa, ananya maMtramULInA sujJa vaidarAja mArI te vedanAno nAza karavAne mATe AvyA; aneka prakAranA auSadhopacAra karyA paNa te vRthA gayA. e mahAnipuNa gaNAtA vaidarAjo mane te daradathI mukta karI zakyA nahIM. e ja he rAjA ! mAruM anAthapaNuM hatuM. mArI AMkhanI vedanA TALavAne mATe mArA pitAe sarva dhana ApavA mAMDyuM, paraMtu tethI karIne paNa mArI te vedanA TaLI nahIM. he rAjA ! e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. mArI mAtA putranA zoke karIne ati duHkhArta thaI; paraMtu te paNa mane te daradathI mukAvI zakI nahIM, e ja ke mahArAjA ! mAruM anAthapaNuM hatuM. eka udarathI utpanna thayelA mArA jyeSTha ane kaniSTha bhAIo potAthI banato parizrama karI cUkyA paNa mArI vedanA TaLI nahIM, he rAjA ! e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. eka udarathI utpanna thayelI mArI jyeSThA ane kaniSThA bhaginIothI mAruM duHkha TaLyuM nahIM. he mahArAjA ! e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. mArI strI je pativratA, mArA para anurakta ane premavaMtI hatI, te AMkhe paripUrNa AMsu bharI mArA hRdayane siMcatAM bhIMjAvatI hatI. anna, pANI, ane nAnA prakAranAM aMgholaNa, cUvAdika sugaMdhI dravya, aneka prakAranAM phUla caMdanAdikanAM vilepana mane jANatAM ajANatAM karyA chatAM paNa huM te yauvanavaMtI strIne bhogavI na zakyo. mArI samIpathI kSaNa paNa aLagI nahotI rahetI, anya sthaLe jatI nahotI, he mahArAjA ! evI te strI paNa mArA rogane TALI zakI nahIM, e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. ema koInA premathI, koInA auSadhathI, koInA vilApathI ke koInA parizramathI e roga upazamyo nahIM. meM e veLA punaH punaH asahya vedanA bhogavI. pachI huM anaMta saMsArathI kheda pAmyo. eka vAra jo huM mahAviMDabanAmaya vedanAthI mukta thAuM to khaMtI, daMtI ane nirAraMbhI pravrajyAne dhAraNa karuM, ema ciMtavato huM zayana karI gayo. jyAre rAtrI atikramI gaI tyAre he mahArAjA ! mArI te vedanA kSaya thaI gaI; ane huM nIrogI thayo. mAta, tAta ane svajana, baMdhavAdikane prabhAte pUchIne meM mahAkSamAvaMta iMdriyane nigraha karavAvALuM, ane AraMbhopAdhithI rahita evuM aNagAratva dhAraNa karyuM. tyAra pachI huM AtmA parAtmAno nAtha thayo. sarva prakAranA jIvano huM nAtha chuM." anAthI munie Ama azaraNabhAvanA te zreNikarAjAnA mana para daDha karI. have bIjo upadeza tene anukULa kahe che. "he rAjA ! A ApaNo AtmA ja duHkhanI bharelI vaitaraNIno karanAra che. ApaNo AtmA ja krUra zAlmali vRkSanAM duHkhano upajAvanAra che. ApaNo AtmA ja manavAMchita vasturUpI dUdhanI devAvALI kAmadhenu gAyanAM sukhano upajAvanAra che. ApaNo AtmA ja naMdanavananI peThe AnaMdakArI che. ApaNo AtmA ja karmano karanAra che. ApaNo AtmA ja te karmano TALanAra che. ApaNo AtmA ja duHkhopArjana karanAra che. ApaNo AtmA ja sukhopArjana karanAra che. ApaNo AtmA ja mitra ne ApaNo AtmA ja vairI che. ApaNo AtmA ja kaniSTha AcAre sthita ane ApaNo
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 AtmA ja nirmaLa AcAre sthita rahyo che." e tathA bIjA aneka prakAre te anAthI munie zreNikarAjA pratye saMsAranuM anAthapaNuM kahI batAvyuM. pachI zreNikarAjA ati saMtoSa pAmyo. yuga hAthanI aMjali karIne ema bolyo ke, "he bhagavan! tame mane bhalI rIte upadezyo. tame ema hatuM tema anAthapaNuM kahI batAvyuM. he mahAkaSi ! tame sanAtha, tame sabaMdhava ane tame sadharma cho, tame sarva anAthanA nAtha cho. he pavitra saMyati ! huM kSamAvuM chuM. jJAnarUpI tamArI zikSAne vAMchuM chuM. dharmadhyAnamAM vighna karavAvALuM bhoga bhogavavA saMbaMdhInuM meM tamane he mahAbhAgyavaMta ! je AmaMtraNa kIdhuM te saMbaMdhIno mAro aparAdha mastake karIne kSamAvuM chuM." evA prakArathI stavIne rAjapuruSakesarI paramAnaMda pAmI romarAyanA vikasita mULasahita pradakSiNA karIne vinaye karI vaMdana karIne svasthAnake gayo. aho bhavyo ! mahA tapodhana, mahA muni, mahA prajJAvaMta, mahA yazavaMta, mahA nigraMtha ane mahAkRta, anAthI munie magadha dezanA rAjAne potAnA vItaka cAritrathI je bodha Apyo che te khare ! azaraNa bhAvanA siddha kare che. mahAmuni anAthIe sahana karyA tulya vA ethI ati vizeSa asahya duHkha anaMta AtmAo sAmAnya dRSTithI bhogavatA dekhAya che, tatsaMbaMdhI tame kiMcit vicAra karo ! saMsAramAM chavAI rahelI anaMta azaraNatAno tyAga karI satya zaraNarUpa uttama tattvajJAna ane parama suzIlane sevo. aMte e ja muktinA kAraNarUpa che. jema saMsAramAM rahyA anAthI anAtha hatA, tema pratyeka AtmA tattvajJAnanI uttama prApti vinA sadeva anAtha ja che. sanAtha thavA puruSArtha karavo e ja zreya che ! bharatezvara daSTAMta jenI athazALAmAM ramaNIya, catura ane aneka prakAranA tejI azvanA samUha zobhatA hatA; jenI gajazALAmAM aneka jAtinA madonmatta hastIo jhUlI rahyA hatA, jenA aMtaHpuramAM navayauvanA sukumArikA ane mugdhA strIo sahastragame virAjI rahI hatI; jenA dhananidhimAM caMcaLA e upamAthI vidvAnoe oLakhelI samudranI putrI lakSmI sthirarUpa thaI hatI; jenI AjJAne deva devAMganAo AdhIna thaIne mukuTa para caDAvI rahyAM hatAM; jene prAzana karavAne mATe nAnA prakAranAM Sasa bhojano paLe paLe nirmita thatAM hatAM, jenA komala karNanA vilAsane mATe jhINAM ane madhura svarI gAyano karanArI vArAMganAo tatpara hatI; jene nirIkSaNa karavA mATe aneka prakAranAM nATaka caTaka hatAM; jenI yazaskIrti vAyurUpe prasarI jaI AkAza jevI vyApta hatI; jenA zatruone sukhathI zayana karavAno vakhata Avyo na hato; athavA jenA verInI vanitAonAM nayanomAMthI sadeva AMsu TapakatAM hatAM, jenAthI koI zatruvaTa dAkhavavA to samartha nahotuM, paNa sAmA nirdoSatAthI AMgaLI cIMdhavAye paNa koI samartha nahotuM; jenI samakSa aneka maMtrIonA samudAya tenI kRpAnI nimaMtraNA karatA hatA; jenAM rU5, kAMti ane sauMdarya e manohAraka hatAM; jene aMge mahAna baLa, vIrya, zakti ane ugra parAkrama UchaLatAM hatAM; krIDA karavAne mATe jene mahA sugaMdhImaya bAgabagIcA ane vanopavana hatAM; jene tyAM pradhAna kuLadIpaka putranA samudAya hatA; jenI sevAmAM lAkhogame anucaro sajja thaI UbhA rahetA hatA; je puruSa jyAM jyAM praveza karato, tyAM tyAM khamA khamA, kaMcanaphUla ane mauktikanA thALathI vadhAvAto hato; jenA kuMkumavarNA pAdapaMkajano sparza karavAne IMdra jevA paNa talasI rahetA hatAM, jenI AyudhazALAmAM mahA yazomAna divya cakranI utpatti thaI hatI, jene tyAM sAmrAjyano akhaMDa dIpaka prakAzamAna hato; jene zire mahAna cha khaMDanI prabhutAno tejasvI ane caLakATamAna mukuTa virAjita hato. kahevAno hetu ke jenAM daLano, jenA nagara-purapATaNano, jenA vaibhavano ane jenA vilAsano saMsAra saMbaMdhe koIpaNa prakAre
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 dRSTAMta nyUnabhAva nahoto evo te zrImAna rAjarAjezvara bharata potAnA suMdara Adarza-bhuvanamAM vastrAbhUSaNathI vibhUSita thaI manohara siMhAsana para beTho hato. cAre bAjunAM dvAra khullA hatAM; nAnA prakArano dhUpano dhUmra sUkSma rIte prasarI rahyo hato; nAnA prakAranA sugaMdhI padArtho dhamadhamI rahyA hatA; nAnA prakAranAM susvarayukta vAjiMtro yAMtrika kaLA vaDe svara kheMcI rahyAM hatAM; zItala, maMda ane sugaMdhI ema trividha vAyunI laharIo chUTatI hatI; AbhUSaNAdika padArthonuM nirIkSaNa karatAM karatAM e zrImAna rAjarAjezvara bharata te bhuvanamAM apUrvatAne pAmyo. enA hAthanI eka AMgaLImAMthI vIMTI nIkaLI paDI. bharatanuM dhyAna te bhaNI kheMcAyuM; ane AMgaLI kevaLa aDavI jaNAI. nava AMgaLIo vIMTI vaDe karIne je manoharatA dharAvatI hatI te manoharatA vinA A AMgaLI parathI bharatezvarane addabhuta mULottara vicAranI preraNA thaI. zA kAraNathI A AMgaLI AvI lAgavI joIe ? e vicAra karatAM vIMTInuM nIkaLI paDavuM e kAraNa ema tene samajAyuM. te vAtane vizeSa pramANabhUta karavA bIjI AMgaLInI vIMTI teNe kheMcI lIdhI. e bIjI AMgaLImAMthI jevI vIMTI nIkaLI tevI te AMgaLI azobhya dekhAI; vaLI e vAtane siddha karavAne teNe trIjI AMgaLImAMthI paNa vIMTI seravI lIdhI, ethI vizeSa pramANa thayuM. vaLI cothI AMgaLImAMthI vIMTI kADhI lIdhI eTale eNe paNa evo ja dekhAva dIdho; ema anukrame daze AMgaLIo aDavI karI mUkI; aDavI thaI javAthI saghaLIno dekhAva azobhya dekhAyo. azobhya dekhAvAthI rAjarAjezvara anyatvabhAvanAmAM gadgadita thaI ema bolyo - "ahoho ! kevI vicitratA che ke bhUmimAMthI utpanna thayelI vastune TIpIne kuzaLatAthI ghaDavAthI mudrikA banI; e mudrikA vaDe mArI AMgaLI suMdara dekhAI; e AMgaLImAMthI mudrikA nIkaLI paDatAM ethI viparIta dekhAva dIdho; viparIta dekhAvathI azobhyatA ane aDavApaNuM khedarUpa thayuM. azobhya jaNAvAnuM kAraNa mAtra vIMTI nahIM e ja TharyuM ke ? jo vIMTI hota to to evI azobhA huM na jota. e mudrikA vaDe mArI A AMgaLI zobhA pAmI; e AMgaLI vaDe A hAtha zobhe che; ane e hAtha vaDe A zarIra zobhA pAme che. tyAre emAM huM zobhA konI gaNuM ? ati vismayatA ! mArI A manAtI manohara kAMtine vizeSa dIpta karanAra te maNi mANijyAdinA alaMkAro ane raMgaberaMgI vastro Tharyo. e kAMti mArI tvacAnI zobhA karI; e tvacA zarIranI guptatA DhAMkI suMdaratA dekhADe che; ahoho ! A mahA viparItatA che ! je zarIrane huM mAruM mAnuM chuM te zarIra te mAtra tvacA vaDe, te tvacA kAMti vaDe ane te kAMti vastrAlaMkAra vaDe zobhe che. tyAre zuM mArA zarIranI to kaMI zobhA nahIM ja ke? rudhira, mAMsa ane hADano ja kevaLa e mALo ke? ane e mALo te huM kevaLa mAro mAnuM chuM. kevI bhUla! kevI bhramaNA ! ane kevI vicitratA che ! kevaLa huM parapugalanI zobhAthI zobhuM chuM. koIthI ramaNIkatA dharAvatuM zarIra te mAre mAruM kema mAnavuM? ane kadApi ema mAnIne huM emAM mamatvabhAva rAkhuM te paNa kevaLa dukhaprada ane vRthA che. A mArA AtmAno e zarIrathI eka kALe viyoga che ! AtmA jyAre bIjA dehane dhAraNa karavA paravaraze tyAre A deha ahIM rahevAmAM kaMI zaMkA nathI. e kAyA mArI nA thaI ane nahIM thAya tyAre huM ene mArI mAnuM chuM ke mAnuM e kevaLa mUrkhatA che. jeno eka kALe viyoga thavAno che, ane je kevaLa anyatvabhAva dharAve che temAM mamatvapaNuM zuM rAkhavuM? e jyAre mArI thatI nathI, tyAre mAre enuM thavuM zuM ucita che ? nahIM nahIM, e jyAre mArI nahIM tyAre huM eno nahIM, ema vicAruM, daDha karuM, ane pravartana karuM, ema vivekabuddhinuM tAtparya che. A AkhI sRSTi anaMta cIjathI ane anaMta padArthothI
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 bharI che; te saghaLA padArtha karatAM jenA jeTalI koI paNa vastu para mArI priyatA nathI; te vastu te mArI na thaI; to pachI bIjI kaI vastu mArI hoya ? aho ! huM bahu bhUlI gayo. mithyA mohamAM lathaDI paDyo. te navayauvanAo, te mAnelA kuLadIpaka putro, te aDhaLaka lakSmI, te cha khaMDanuM mahAna rAja, e mArAM nathI. emAMnuM lezamAtra paNa mAruM nathI. emAM mAro kiMcit bhAga nathI. je kAyAthI huM e saghaLI vastuono upabhoga lauM chuM, te bhogya vastu jyAre mArI na thaI tyAre bIjI mArI mAnela vastu-snehI, kuTuMbI ityAdi-mArAM zuM thanAra hatAM ? nahIM, kaMI ja nahIM. e mamatvabhAva mAre joIto nathI ! e putra, e mitra, e kalatra, e vaibhava ane e lakSmIne mAre mArAM mAnavAM ja nathI huM eno nahIM ne e mArAM nahIM ! puNyAdika sAdhIne meM je je vastu prApta karI te te vastu mArI na thaI, e jevuM saMsAramAM kayuM khedamaya che ? mArAM ugra puNyatvanuM pariNAma A ja ke ? chevaTe e saghaLAMno viyoga ja ke ? puNyatvanuM e phaLa pAmIne enI vRddhine mATe je je pApa karyA te te mArA AtmAe bhogavavAM ja ke? te paNa ekalAe ja ke? emAM koI sahiyArI nahIM ja ke? nahIM nahIM. e anyatvabhAvavALA mATe thaIne huM mamatvabhAva darzAvI AtmAno anuhiteSI thaI ene raudra narakano bhoktA karuM e jevuM kayuM ajJAna che ? evI kaI bhramaNA che ? evo kayo aviveka che ? tresaThazalAkA puruSomAMno huM eka gaNAyo; tyAM AvAM kRtya TALI zakuM nahIM, ane prApta karelI prabhutAne khoI besuM, e kevaLa ayukta che. e putrono, e pramAdAono, e rAjavaibhavano ane e vAhanAdika sukhano mAre kazo anurAga nathI ! mamatva nathI !" vairAgyanuM rAjarAjezvara bharatanA aMtaHkaraNamAM AvuM citra paDyuM ke timirapaTa TaLI gayuM. zukala-dhyAna prApta thayuM. azeSa karma baLIne bhasmIbhUta thayAM !mahA divya ane sahastra-kiraNathI paNa anupama kAMtimAna kevaLajJAna pragaTa thayuM. te ja veLA eNe paMcamuSTi kezalocana karyuM. zAsanadevIe ene saMtasAja Apyo; ane te mahA virAgI sarvajJa sarvadarzI thaI, caturgati, covIza daMDaka, temaja Adhi, vyAdhi ane upAdhithI virakta thayo. capaLa saMsAranA sakaLa sukhavilAsathI eNe nivRtti karI, priyApriya gayuM ane te niraMtara stavavA yogya paramAtmA thayo. ema e cha khaMDano prabhu, devanA deva jevo, aDhaLaka sAmrAjyalakSmIno bhoktA, mahAyuno dhaNI, aneka ratnanI yuktatA dharAvanAra, rAjarAjezvara bharata Adarza bhuvanane viSe kevaLa anyatvabhAvanA UpajavAthI zuddha virAgI thayo ! kharekhara bharatezvaranuM manana karavA yogya caritra saMsAranI zokAtA ane dAsInyatAno pUrepUro bhAva, upadeza ane pramANa darzita kare che. kaho ! ene tyAM kaI khAmI hatI ? nahotI ene tyAM navayauvanA strIonI khAmI, ke nahotI rAjariddhinI khAmI, nahotI vijayasiddhinI khAmI, ke nahotI navanidhinI khAmI, nahotI putrasamudAyanI khAmI, ke nahotI kuTuMba-parivAranI khAmI, nahotI rUpakAMtinI khAmI, ke nahotI yazaskIrtinI khAmI. AgaLa kahevAI gayelI tenI riddhinuM ema punaH smaraNa karAvI pramANathI zikSAprasAdIno lAbha ApIe chIe ke, bharatezvare vivekathI anyatvanA svarUpane joyuM, jANuM ane sarpakaMcukavatuM saMsAra parityAga karI tenuM mithyA mamatva siddha karI ApyuM. mahAverAgyanI acaLatA, nirmamatvatA, ane AtmazaktinuM praphullita thavuM, A mahA yogIzvaranA caritramAM rahyuM che. eka pitAnA so putramAM navANuM AgaLa Atmasiddhine sAdhatA hatA. somA A bharatezvare siddhi sAdhI. pitAe paNa e ja siddhi sAdhI. bharatezvarI-rAjyasana-bhogIo uparAuparI AvanAra e ja AdarzabhuvanamAM te ja siddhi pAmyA kahevAya che. e sakaLa siddhisAdhaka maMDaLa anyatvane ja siddha karI ekatvamAM praveza karAve che. abhivaMdana ho te paramAtmAone !
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 dRSTAMta mRgAputra dRSTAMta nAnA prakAranAM manohara vRkSathI bharelAM udyAno vaDe sugrIva e nAme eka suzobhita nagara che. te nagaranA rAjyAsana para balabhadra e nAme eka rAjA thayo. tenI priyaMvadA paTarANInuM nAma mRgA hatuM. e patipatnIthI baLazrI nAme eka kumAre janma lIdho hato. mRgAputra evuM enuM prakhyAta nAma hatuM. janakajanetAne te ati vallabha hatA. e yuvarAja gRhasthAzramamAM rahyA chatAM saMyatinA guNane pAmyA hatA; ethI karIne damIzvara eTale yatimAM agresara gaNAvA yogya hatA. te mRgAputra zikharabaMdha AnaMdakArI prAsAdane viSe potAnI prANapriyA sahita doguMdaka devatAnI pere vilAsa karatA hatA. niraMtara pramoda sahita manathI vartatA hatA. caMdrakAMtAdika maNi temaja vividha ratnathI prAsAdano paTazALa jaDita hato. eka divasane samaye te kumAra potAnA gokhane viSe rahyA hatA. tyAMthI nagaranuM nirIkSaNa paripUrNa thatuM hatuM. jyAM cAra rAjamArga ekatvane pAmatA hatA evA cokamAM traNa rAjamArga ekaThA maLyA che tyAM tenI dRSTi doDI. mahA tapa, mahA niyama, mahA saMyama, mahA zIla, ane mahA guNanA dhAmarUpa eka zAMta tapasvI sAdhune tyAM teNe joyA. jema jema veLA thatI jAya che, tema tema te munine mRgAputra nIrakhI nIrakhIne jue che. e nirIkSaNa uparathI te ema bolyA : huM jANuM chuM ke AvuM rUpa meM kyAMka dIThuM che. ane ema bolatAM bolatAM te kumAra zonika pariNAmane pAmyA. mohapaTa TaLyuM ne upazamatA pAmyA. jAtismRtijJAna prakAzita thayuM. pUrvita jAtinI smRti UpajavAthI te mRgAputra, mahA riddhinA bhoktA, pUrvanA cAritranA smaraNane paNa pAmyA. zIghrameva te viSayane viSe aNarAcatA thayA; saMyamane viSe rAcatA thayA. mAtApitAnI samIpe AvIne te bolyA ke "pUrvabhavane viSe meM pAMca mahAvratane sAMbhaLyAM hatAM. narakane viSe je anaMta duHkha che te paNa meM sAMbhaLyAM hatAM. tiryaMcane viSe je anaMta duHkha che te paNa meM sAMbhaLyAM hatAM. e anaMta duHkhathI kheda pAmIne huM tenAthI nivartavAne abhilASI thayo chuM. saMsArarUpI samudrathI pAra pAmavA mATe he gurujano ! mane te pAMca mahAvrata dhAraNa karavAnI anujJA do." kumAranAM nivRttithI bharelAM vacano sAMbhaLIne mAtApitAe bhoga bhogavavAnuM AmaMtraNa karyuM. AmaMtraNavacanathI kheda pAmIne mRgAputra ema kahe che ke "aho mAta ! ane aho tAta ! je bhogonuM tame mane AmaMtraNa karo cho te bhoga meM bhogavyA. te bhoga viSaphaLa-kiMpAkavRkSanAM phaLanI upamAthI yukta che. bhogavyA pachI kaDavA vipAkane Ape che. sadeva duHkhotpattinAM kAraNa che. A zarIra che te anitya ane kevaLa azucimaya che, azucithI utpanna thayuM che; jIvano e azAzvata vAsa che; anaMta duHkhano hetu che; roga, jarA, ane klezAdikanuM e zarIra bhAjana che; e zarIrane viSe huM kema rati karuM ? bALapaNe e zarIra chAMDavuM che ke vRddhapaNe evo jeno niyama nathI, e zarIra pANInA phINanA burbuda jevuM che evA zarIrane viSe sneha kema yogya hoya ? manuSyatvamAM e zarIra pAmIne koDha jvara vagere vyAdhine temaja jarAmaraNane viSe grahAvuM rahyuM che. temAM huM kema prema bAMdhuM? janmanuM duHkha, jarAnuM duHkha, roganuM duHkha, maraNanuM duHkha, kevaLa duHkhanA hetu saMsArane viSe che. bhUmi, kSetra, AvAsa, kaMcana, kuTuMba, putra, pramadA, baMdhava, e sakaLane chAMDIne mAtra kleza pAmIne A zarIrathI avazyameva javuM che. jema kiMpAkavRkSanAM phaLanuM pariNAma sukhadAyaka nathI, ema bhoganuM pariNAma paNa sukhadAyaka nathI. jema koI puruSa mahA pravAsane viSe annajaLa aMgIkAra na kare eTale ke na le ane kSudhAtRSAe karIne duHkhI thAya tema dharmanA anAcaraNathI parabhavane viSe jatAM te puruSa duHkhI thAya, janmajarAdikathI pIDA pAme, mahA pravAsamAM paravaratAM je puruSa annajaLAdika le te puruSa kSudhAtRSAthI rahita thaI sukhane pAme, ema dharmano AcaranAra puruSa
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 parabhava pratye paravaratAM sukhane pAme; alpa karmarahita hoya; azAtA vedanIya rahita hoya. he gurujano ! jema koI gRhasthanuM ghara prajvalita thAya che, tyAre te gharano dhaNI amUlya vastrAdikane laI jaI jIrNa vastrAdikane chAMDI rahevA de che, tema loka baLato dekhIne jIrNa vastrarUpa jarAmaraNane chAMDIne amUlya AtmAne te baLatAthI (tame AjJA Apo eTale huM) tArIza." mRgAputranAM vacana sAMbhaLIne zokArta thayelAM enAM mAtapitA bolyAM, "he putra ! A tuM zuM kahe che ? cAritra pALatAM bahu durlabha che. kSamAdika guNane yatie dharavA paDe che, rAkhavA paDe che, yatnAthI sAcavavA paDe che. saMyatie mitramAM ane zatrumAM samabhAva rAkhavo paDe che; saMyatine potAnA AtmA upara ane parAtmA upara samabuddhi rAkhavI paDe che; athavA sarva jagata upara sarakho bhAva rAkhavo paDe che. evuM e prANAtipAtavirati prathama vrata, jIvatAM sudhI, pALatAM durlabha te pALavuM paDe che. saMyatine sadevakALa apramAdapaNAthI mRSA vacananuM varjavuM, hitakarI vacananuM bhAkhavuM, evuM pALatAM duSkara bIjuM vrata avadhAraNa karavuM paDe che. saMyatine dAMta zodhanAne arthe eka saLInuM paNa adatta varjavuM, niravadya ane doSarahita bhikSAnuM AcaravuM, evuM pALatAM duSkara trIjuM vrata avadhAraNa karavuM paDe che. kAmabhoganA svAdane jANavA ane abrahmacaryanuM dhAraNa karavuM te tyAga karIne brahmacaryarUpa cothuM vrata saMyatine avadhAraNa karavuM temaja pALavuM bahu durlabha che. dhana dhAnya, dAsanAM samudAya, parigraha mamatvanuM varjana, saghaLA prakAranA AraMbhano tyAga, kevaLa e nirmamatvathI pAMcamuM mahAvrata saMyatine dhAraNa karavuM ati vikaTa che. rAtribhojananuM varjana, dhRtAdika padArthanuM vAsI rAkhavAnuM tyAgavuM, te ati duSkara che. he putra ! tuM cAritra cAritra zuM kare che ? cAritra jevI duHkhaprada vastu bIjI kaI che ? kSudhAnA pariSaha sahana karavA; tRSAnA pariSaha sahana karavA; TADhanA pariSaha sahana karavA; uSNa tApanA pariSaha sahana karavA; DAMsa maccharanA pariSaha sahana karavA; AkrozanA pariSaha sahana karavA; upAzrayanA pariSaha sahana karavA; tRNAdika sparzanA pariSaha sahana karavA; melanA pariSaha sahana karavA; nizcaya mAna ke he putra ! evuM cAritra kema pALI zakAya ? vadhanA pariSaha, baMdhanA pariSaha kevA vikaTa che ? bhikSAcArI kevI durlabha che ? yAcanA karavI kevI durlabha che ? yAcanA karavA chatAM na pamAya e alAbhapariSaha kevo durlabha che ? kAyara puruSanA hRdayane bhedI nAkhanAruM kezalocana kevuM vikaTa che ? tuM vicAra kara, karmaverI prati raudra evuM brahmacarya vrata kevuM durlabha che ? khare ! adhIra AtmAne e saghaLAM ati ati vikaTa che. priya putra ! tuM sukha bhogavavAne yogya che. ati ramaNIya rIte nirmaLa snAna karavAne tAruM sukumAra zarIra yogya che. priya putra ! nizcaya tuM cAritra pALavAne samartha nathI. jIvatAM sudhI emAM visAmo nathI. saMyatinA guNano mahA samudAya loDhAnI peThe bahu bhAre che. saMyamano bhAra vahana ka2vo ati ati vikaTa che. AkAzagaMgAne sAme pUre javuM jema dohyaluM che, tema yauvana vayane viSe saMyama mahA duSkara che. pratisrota javuM jema durlabha che, tema yauvanane viSe saMyama mahA durlabha che. bhujAe karIne jema samudra taravo durlabha che, tema saMyama guNasamudra taravo yauvanamAM mahA durlabha che. veLuno kavaLa jema nIrasa che, tema saMyama paNa nIrasa che. khagaMdhArA para cAlavuM jema vikaTa che, tema tapa AcaravuM mahA vikaTa che. jema sarpa ekAMta dRSTithI cAle che, tema cAritramAM iryAsamiti mATe ekAMtika cAlavuM mahA durlabha che. he priya putra ! jema loDhAnA java cAvavA durlabha che, tema saMyama AcaratAM durlabha che. jema agninI zikhA pIvI durlabha che, tema yauvanane viSe yatipaNuM aMgIkAra karavuM mahA durlabha che. kevaLa maMda saMghayaNanA dhaNI kAyara puruSe yatipaNuM pAmavuM tema pALavuM durlabha che. jema trAjave
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 dAMta karI meru parvata toLavo durlabha che, tema nizcaLapaNAthI, niHzaMkatAthI dezavidhi yatidharma pALavo duSkara che. bhujAe karI svayaMbhUramaNa samudra jema taravo duSkara che, tema je nathI upazamavaMta tene upazamarUpI samudra taravo dohyalo che. he putra ! zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza e pAMca prakAre manuSya saMbaMdhI bhoga bhogavIne bhuktabhogI thaIne vRddhapaNAmAM tuM dharma Acaraje." mAtApitAno bhogasaMbaMdhI upadeza sAMbhaLIne te mRgAputra mAtapitA pratye ema bolI UThyAH "viSayanI vRtti na hoya tene saMyama pALavo kaMIye duSkara nathI. A AtmAe zArIrika ane mAnasika vedanA azAtArUpe anaMta vAra sahI che, bhogavI che. mahA duHkhathI bharelI, bhayane upajAvanArI ati raudra vedanA A AtmAe bhogavI che. janma jarA, maraNa e bhayanAM dhAma che. caturgatirUpa saMsArATavImAM bhamatAM ati raudra duHkho meM bhogavyAM che. he gurujano ! manuSyalokamAM je agni atizaya uSNa manAyo che, te agnithI anaMtagaNI uSNa tApavedanA narakane viSe A AtmAe bhogavI che. manuSya lokamAM je TADha ati zItaLa manAI che, e TADhathI anaMtagaNI TADha narakane viSe azAtAe A AtmAe bhogavI che. lohamaya bhAjana, tene viSe UMcA paga bAMdhI nIcuM mastaka karIne devatAe vakriya karelA dhUMvAEvA baLatA agnimAM AkraMda karatAM, A AtmAe ayugra duHkha bhogavyAM che. mahA davanA agni jevA maru dezamAM jevI veLu che te veLa jevI vajamaya veLu kadaMba nAme nadInI veLu che, te sarakhI uSNa veLune viSe pUrve mArA A AtmAne anaMta vAra bALyo che. AkraMda karatAM pacavAnA bhAjanane viSe pacavAne arthe mane anaMtI vAra nAkhyo che. narakamAM mahA raudra paramAdhAmIoe mane mArA kaDavA vipAkane mATe anaMtI vAra UMcA vRkSanI zAkhAe bAMdhyo hato. baMdhava rahita evA mane lAMbI karavate karIne chedyo hato. ati tIkSNa kaMTake karIne vyAkha UMcA zAlmali vRkSane viSe bAMdhIne mahA kheda pamADyo hato. pAza karIne bAMdhI Agho-pAcho kheMcave karI mane ati duHkhI karyo hato. mahA asahya kolune viSe zelaDInI peThe AkraMda karato huM ati raudratAthI pIDAyo hato. e bhogavavuM paDyuM te mAtra mArA azubha karmanA anaMtI vAranA udayathI ja hatuM. zvAnane rUpe sAmanAmA paramAdhAmIe kIdho, zabalanAmA paramAdhAmIe te zvAnarUpe mane bhoMya para pADyo; jIrNa vastranI pare phADyo; vRkSanI pare chedyo; e veLA huM ati ati taraphaDato hato. vikarALa khage karI, bhAlAe karI tathA bIjA zastra vaDe karI ane te pracaMDIoe vikhaMDa kIdho hato. narakamAM pApakarme janma laIne viSama jAtinA khaMDanuM duHkha bhogavyAmAM maNA rahI nathI. parataMtre karI anaMta prajvalita rathamAM rojhanI peThe parANe mane jotaryo hato. mahiSanI peThe devatAnA vekriya karelA agnimAM huM baLyo hato. bhaDathuM thaI azAtAthI atyagra vedanA bhogavato hato. TaMka-gIdha nAmanA vikarALa pakSIonI sANasA sarakhI cAMcathI cUMthAI anaMta valavalATathI kAyara thaI huM vilApa karato hato. tRSAne lIdhe jalapAnanuM ciMtana karI vegamAM doDatAM, vetaraNInuM charapalAnI dhAra jevuM anaMta duHkhada pANI pAmyo hato. jenAM pAMdaDAM tIvra khaganI dhAra jevAM che, mahA tApathI je tapI rahyuM che, te asipatravana huM pAmyo hato, tyAM AgaLa pUrvakALe mane anaMta vAra cheDyo hato. murathI karI, tIvra zastrathI karI, trizUlathI karI, muzaLathI karI, temaja gadAthI karIne mArAM gAtra bhAMgyAM hatAM.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaraNarUpa sukha vinA huM azaraNarUpa anaMta duHkha pAmyo hato. vastranI peThe mane charapalAnI tIkSNa dhAre karI, pALIe karI ane kAtaraNIe karIne kApyo hato. mArA khaMDokhaMDa kaTakA karyA hatA. mane tIracho cheDyo hato. cararara karatI mArI tvacA utArI hatI. ema huM anaMta duHkha pAmyo hato. paravazatAthI mRganI peThe anaMta vAra pAzamAM huM sapaDAyo hato. paramAdhAmIe mane magaramaccharUpe jALa nAMkhI anaMta veLA duHkha ApyuM hatu. sIMcANArUpe paMkhInI peThe jALamAM bAMdhI anaMta vAra mane haNyo hato. pharazI ityAdi zastrathI karIne mane anaMtavAra vRkSanI peThe phUTIne mArA sUthama karyA hatA. mugarAdikanA prahAra vatI lohakAra jema lohane TIpe tema mane pUrvakALe paramAdhAmIoe anaMtI vAra TIpyo hato. tAMbuM, loDhuM ane sIsuM agnithI gALI teno kaLakaLato rasa mane anaMta vAra pAyo hato. ati raudratAthI te paramAdhAmIo mane ema kahetA hatA ke, pUrvabhavamAM tane mArA priya hatuM te le A mAMsa. ema mArA zarIranA khaMDokhaMDa kaTakA meM anaMtI vAra gaLyA hatA. maghanI vallabhatA mATe paNa ethI kaMI ochuM duHkha paDyuM nahotuM. ema meM mahA bhayathI, mahA trAsathI ane mahA duHkhathI kaMpAyamAna kAyAe karI anaMta vedanA bhogavI hatI. je sahana karatAM ati tIvra, raudra ane utkRSTa kALasthitinI vedanA, sAMbhaLatAM paNa ati bhayaMkara, anaMta vAra te narakamAM meM bhogavI hatI. jevI vedanA manuSyalokamAM che tevI dekhAtI paNa tethI anaMtagaNI adhika azatAvedanI narakane viSe rahI hatI. sarva bhavane viSe azAtAdanI meM bhogavI che. meSAnameSa mAtra paNa tyAM zAtA nathI." e pramANe mRgAputre vairAgyabhAvathI saMsAra-paribhramaNa-duHkha kahyAM. enA uttaramAM tenAM janakajanetA ema bolyAM ke, "he putra ! jo tArI icchA dIkSA levAnI che to dIkSA grahaNa kara; paNa cAritramAM rogAtpatti veLA vaidaka, koNa karaze ? duHkhanivRtti koNa karaze ? e vinA bahu dohyaluM che." mRgAputre kahyuM, "e kharuM, paNa tame vicAro ke aTavImAM mRga temaja paMkhI ekaluM hoya che, tene roga utpanna thAya che tyAre tenuM vaiduM koNa kare che ? jema vanamAM mRga vihAra kare che tema huM cAritravanamAM vihAra karIza, ane saptadaza bhede zuddha saMyamano anurAgI thaIza. dvAdaza prakRti tapa AcarIza; temaja mRgacaryAthI vicarIza. mRgane vanamAM rogano upadrava thAya che, tyAre tenuM vaiduM koNa kare che ?" ema punaH kahI te bolyo ke "koNa te mRgane auSadha de che ? koNa te mRgane AnaMda, zAMti ane sukha pUche che ? koNa te mRgane AhAra jaLa ANI Ape che ? jema te mRga upadravamukta thayA pachI gahanavane jyAM sarovara hoya che tyAM jAya che, tRNapANI AdinuM sevana karIne pAchuM jema te mRga vicare che tema huM vicArIza. sArAMza e rUpa mRgacaryA huM AcarIza. ema huM mRganI peThe saMyamavaMta hoIza. aneka sthaLe vicarato yati mRganI peThe apratibaddha rahe. mRganI peThe vicarIne, mRgacaryA sevIne, sAvadya TALIne yati vicare. jema mRga, tRNa jaLAdikanI gocarI kare tema yati gocarI karIne saMyamabhAra nirvAha kare. durAhAra mATe gRhasthane hIle nahIM, niMdA kare nahIM evo saMyama huM AcarIza." "vaM punA nadIsud - he putra ! jema tane sukha thAya tema karo !" ema mAtApitAe anujJA ApI. anujJA maLyA pachI mamatvabhAva chedIne jema mahA nAga kaMcuka tyAgI cAlyo jAya che, tema te mRgAputra saMsAra tyAgI saMyamadharmamAM sAvadhAna thayA. kaMcana, kAminI, mitra, putra, jJAti ane sagAsaMbaMdhInA parityAgI thayA. vastrane dhUNI jema raja khaMkherI nAkhIe tema te saghaLA prapaMca tyAgIne dIkSA levAne mATe nIkaLI paDyA. pavitra pAMca mahAvratayukta thayA. paMca samitithI suzobhita thayA.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 daSTAMta trigupyAnugupta thayA. bAhyAbhyatare dvAdaza tapathI saMyukta thayA. mamatvarahita thayA, nirahaMkArI thayA; strIAdikanA saMgarahita thayA. sarvAtmabhUtamAM eno samAnabhAva thayo. AhAra jaLa prApta thAo ke na thAo, sukha Upajo ke duHkha, jIvitavya ho ke maraNa ho, koI stuti karo ke koI niMdA karo, koI mAna do ke koI apamAna do, te saghaLAM para te samabhAvI thayA. riddhi, rasa ane sukha e trigAravanA ahaMpadathI te virakta thayA. manadaMDa, vacanadaMDa ane tanadaMDa nivartAvyA. cAra kaSAyathI vimukta thayA. mAyAzalya, nidAnazalya tathA mitthAtvazalya e trizalyathI te virAgI thayA. sapta mahA bhayathI te abhaya thayA. hAsya ane zokathI nivaryA. nidAna rahita thayA; rAgadveSarUpI baMdhanathI chUTI gayA. vAMchA rahita thayA; sarva prakAranA vilAsathI rahita thayA; karavAthI koI kApe ane koI caMdana vilepana kare te para samabhAvI thayA. pApa AvavAnAM saghaLAM dvAra teNe rUMdhyAM. zuddha aMtaHkaraNa sahita dharmadhyAnAdika vyApAre te prazasta thayA. jinendra zAsanatattva parAyaNa thayA. jJAne karI, AtmacAritre karI, samyakatve karI, tape karI, pratyeka mahAvratanI pAMca bhAvanA ema pAMca mahAvratanI pacIsa bhAvanAe karI ane nirmaLatAe karI te anupama vibhUSita thayA. samyapha prakArathI ghaNAM varSa sudhI AtmacAritra parisevIne eka mAsanuM anazana karIne te mahAjJAnI yuvarAja mRgAputra pradhAna mokSagatie paravaryA. tattvajJAnIoe sapramANa siddha karelI vAdazabhAvanAmAMnI saMsArabhAvanAne daDha karavA mRgAputranuM caritra ahIM varNavyuM. saMsArATavImAM paribhramaNa karatAM anaMta duHkha che e vivekasiddha che; ane emAM paNa meSAnameSa jemAM sukha nathI evI narakAdhogatinAM anaMta duHkha yuvajJAnI yogadra mRgAputra janakajanetA prati varNavyAM che, te kevaLa saMsAramukta thavAno virAgI upadeza pradarzita kare che. AtmacAritra avadhAraNa karatAM tapapariSahAdikanA bahiduHkhane duHkha mAnyuM che; ane mahAdhogatinA paribhramaNarUpa anaMta duHkhane bahirbhAva mohinIthI sukha mAnyuM che; e jo kevI bhramavicitratA che ? AtmacAritranuM duHkha te duHkha nahIM paNa parama sukha che, ane pariNAme anaMta sukhataraMga prAptinuM kAraNa che; temaja bhogavilAsAdikanuM sukha te kSaNika ane bahirdazya sukha te kevaLa duHkha ja che. pariNAme anaMta duHkhanuM kAraNa che, ema sapramANa siddha karavA mahAjJAnI mRgAputrano vairAgya ahIM darzAvyo che. e mahA prabhAvika, mahA yazomAna mRgAputranI peThe tapAdika ane AtmacAritrAdika zuddhAcaraNa kare, te uttama sAdhu trilokamAM prasiddha ane pradhAna evI parama siddhidAyaka siddhagatine pAme. saMsAramamatvane duHkhavRddhirUpa mAnI, tattvajJAnIo te mRgAputranI peThe zAnadarzanacAritrarUpa divya ciMtAmaNine parama sukha ane paramAnaMdane kAraNe ArAdhe che. maharSi mRgAputranuM sarvotama caritra (saMsArabhAvanArUpe) saMsAraparibhramaNanivRttino, ane tenI sAthe aneka prakAranI nivRttino upadeza kare che. saMsAraparibhramaNanivRtti ane sAvadya upakaraNanivRttino pavitra vicAra tattvajJAnIo niraMtara kare che.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 mahAvAkyo. 1 A to akhaMDa siddhAMta mAnajo ke saMyoga, viyoga, sukha, duHkha, kheda, AnaMda, aNarAga, anurAga ityAdi yoga koI vyavasthita kAraNane laIne rahyA che. 2 ekAMta bhAvI ke ekAMta nyAyadoSane sanmAna na Apajo. 3 koIno paNa samAgama karavA yogya nathI chatAM jyAM sudhI tevI dazA na thAya tyAM sudhI puruSano samAgama avazya sevavo ghaTe che. 4 je kRtyamAM pariNAme duHkha che tene sanmAna ApatAM prathama vicAra karo. 5 koIne aMtaHkaraNa Apazo nahIM, Apo tenAthI bhinnatA rAkhazo nahIM; bhinnatA rAkho tyAM aMtaHkaraNa ApyuM te na ApyA samAna che. 7 eka bhoga bhogave che chatAM karmanI vRddhi nathI karato, ane eka bhoga nathI bhogavato chatAM karmanI vRddhi kare che; e AzcaryakAraka paNa samajavA yogya kathana che. 7 yogAnuyoge baneluM kRtya bahu siddhine Ape che. 8 ApaNe jenAthI paTaMtara pAmyA tene sarvasva arpaNa karatAM aTakazo nahIM. 9 to ja lokApavAda sahana karavA ke jethI te ja loko pote karelA apavAdano punaH pazcAttApa kare. 10 hajAro upadezavacano, kathana sAMbhaLavA karatAM temAMnAM thoDAM vacano paNa vicAravAM te vizeSa kalyANakArI che. 11 niyamathI kareluM kAma tvarAthI thAya che, dhArelI siddhi Ape che; AnaMdanA kAraNarUpa thaI paDe che. 12 jJAnIoe ekatra karelA adbhUta nidhinA upabhogI thAo. 13 strI jAtimAM jeTaluM mAyAkapaTa che teTaluM bhoLapaNuM paNa che. 14 paThana karavA karatAM manana karavA bhaNI bahu lakSa Apajo. 15 mahApuruSanAM AcaraNa jovA karatAM tenuM aMtaHkaraNa jovuM e vadhAre parIkSA che. 17 vacanasaptazatI' punaH punaH smaraNamAM rAkho. 17 mahAtmA thavuM hoya to upakArabuddhi rAkho; satparuSanA samAgamamAM raho; AhAra, vihArAdimAM alubdha ane niyamita raho; sAstranuM manana karo; UMcI zreNImAM lakSa rAkho. 18 e ekTa na hoya to samajIne AnaMda rAkhatAM zIkho. 19 vartanamAM bAlaka thAo, satyamAM yuvAna thAo, jJAnamAM vRddha thAo. 20 rAga karavo nahIM, karavo to puruSa para karavo; veSa karavo nahIM, karavo to kuzala para karavo. 21 anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtacAritra ane anaMtavIryathI abheda evA AtmAno eka paLa paNa vicAra karo. 1. zrImad rAjacaMdra praNIta sAtaso mahAnIti
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvAkyo 22 manane vaza karyuM teNe jagatane vaza karyuM. 23 A saMsArane zuM karavo ? anaMta vAra thayelI mAne Aje strIrUpe bhogavIe chIe. 24 nircathatA dhAraNa karatAM pahelAM pUrNa vicAra karajo; e laIne khAmI ANavA karatAM alpAraMbhI thajo. 25 samartha puruSo kalyANanuM svarUpa pokArI pokArIne kahI gayA; paNa koI viralAne ja te yathArtha samajAyuM. 27 strInA svarUpa para moha thato aTakAvavAne vagara tvacAnuM tenuM rUpa vAraMvAra ciMtavavA yogya che. 27 kupAtra paNa puruSanA mUkelA hastathI pAtra thAya che, jema chAzathI zuddha thayelo somala zarIrane nIrogI kare che. 28 AtmAnuM satyasvarUpa eka zuddha saccidAnaMdamaya che, chatAM bhrAMtithI bhinna bhAse che, jema trAMsI AMkha karavAthI caMdra be dekhAya che. 29 yathArtha vacana grahavAmAM daMbha rAkhazo nahIM ke ApanArano upakAra oLavazo nahIM. 30 ame bahu vicAra karIne A mULatattva zodhyuM che ke,-gupta camatkAra ja sRSTinA lakSamAM nathI. 31 raDAvIne paNa baccAMnA hAthamAM rahelo somala laI levo. 3ra nirmaLa aMtaHkaraNathI AtmAno vicAra karavo yogya che. 33 jyAM huM mAne che tyAM "tuM nathI; jyAM "tuM" mAne che tyAM "tuM nathI. 34 he jIva! have bhogathI zAMta thA, zAMta. vicAra to kharo ke emAM kayuM sukha che ? 3pa bahu kaMTALIne saMsAramAM rahIza nahIM. 37 satvajJAna ane salphIlane sAthe doraje. 37 ekathI maitrI karIza nahIM, kara to AkhA jagatathI karaje. 38 mahA sauMdaryathI bharelI devAMganAnA krIDAvilAsa nirIkSaNa karatAM chatAM jenA aMtaHkaraNamAM kAmathI vizeSa vizeSa virAga chUTe che tene dhanya che, tene trikALa namaskAra che. 39 bhoganA vakhatamAM yoga sAMbhare e haLukarmInuM lakSaNa che. 40 ATaluM hoya to huM mokSanI icchA karato nathIH AkhI sRSTi sIlane seve, niyamita AyuSya, nIrogI zarIra, acaLa premI premadA, AjJAMkita anucara, kuLadIpaka putra, jIvanaparyata bAlyAvasthA, AtmatattvanuM ciMtavana. 41 ema koI kALe thavAnuM nathI, mATe huM to mokSane ja icchuM chuM. 42 sRSTi sarva apekSAe amara thaze ? 43 koI apekSAe huM ema kahuM chuM ke sRSTi mArA hAthathI cAlatI hota to bahu vivekI dhoraNathI paramAnaMdamAM virAjamAna hota. 44 zukala nirjanAvasthAne huM bahu mAnya karuM chuM. 45 sRSTiIlAmAM zAMtabhAvathI tapazcaryA karavI e paNa uttama che. 46 ekAMtika kathana kathanAra jJAnI na kahI zakAya.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 mahAvAkyo 47 zukala aMtaHkaraNa vinA mArAM kathanane koNa dAda Apaze ? 48 jJAtaputra bhagavAnanA kathananI ja balihArI che. 49 huM tamArI mUrkhatA para hasuM chuM ke-nathI jANatA gukha camatkArane chatAM gurupada prApta karavA mArI pAse kAM padhAro ? 50 aho ! mane to kRtaghnI ja maLatA jaNAya che, A kevI vicitratA che ! 51 mArA para koI rAga karo tethI huM rAjI nathI, paraMtu kaMTALo Apazo to huM stabdha thaI jaIza ane e mane posAze paNa nahIM. para huM kahuM chuM ema koI karazo ? mAruM kaheluM saghaLuM mAnya rAkhazo ? mArAM kahelAM dhAkaDe dhAkaDa paNa aMgIkRta karazo ? hA hoya to ja te satyaruSa ! tuM mArI icchA karaje. 53 saMsArI jIvoe potAnA lAbhane mATe dravyarUpe mane hasato ramato manuSya lIlAmaya karyo ! - 54 devadevInI tuSamAnatAne zuM karIzuM? jagatanI tuSamAnatAne zuM karIzuM? tuSamAnatA puruSanI iccho. 55 huM saccidAnaMda paramAtmA chuM. paka ema samajo ke tame tamArA AtmAnA hita mATe paravaravAnI abhilASA rAkhatA chatAM ethI nirAzA prApta thaI to te paNa tamAruM Atmahita ja che. 57 tamArA zubha vicAramAM pAra paDo; nahIM to sthira cittathI pAra paDyA cho ema samajo. 58 jJAnIo aMtaraMga kheda ane harSathI rahita hoya che. 59 jyAM sudhI te tattvanI prApti nahIM thAya tyAM sudhI mokSanI tAtparyatA maLI nathI. 60 niyama pALavAnuM daDha karatAM chatAM nathI paLato e pUrvakarmano ja doSa che ema zAnIonuM kahevuM che. 11 saMsArarUpI kuTuMbane ghera ApaNo AtmA paroNA dAkhala che. kara e ja bhAgyazAlI ke je durbhAgyazAlInI dayA khAya che. 13 zubha dravya e zubha bhAvanuM nimitta maharSio kahe che. 14 sthira citta karIne dharma ane zukala dhyAnamAM pravRtti karo. upa parigrahanI mUccha pApanuM mULa che. kaka je kRtya karavA vakhate vyAmohasaMyukta khedamAM cho, ane pariNAme paNa pastAo cho, to te kRtyane pUrvakarmano doSa jJAnIo kahe che. ka7 jaDabharata ane janaka videhInI dazA mane prApta thAo. 18 puruSanA aMtaHkaraNe Acaryo kiMvA kahyo te dharma. 19 aMtaraMga mohagraMthi jenI gaI te paramAtmA che. 70 vrata laIne ullAsita pariNAme bhAMgazo nahIM. 71 ekaniSThAe jJAnInI AjJA ArAdhatAM tattvajJAna prApta thAya che.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvAkyo 7ra kriyA e karma, upayoga e dharma, pariNAma e baMdha, bhrama e mithyAtva, brahma te AtmA ane zaMkA e ja zalya che. zokano saMbhAravo nahIM; A uttama vastu jJAnIoe mane ApI. 73 jagata jema che tema tattvajJAnanI dRSTie juo. 74 zrI gautamane cAra veda paThana karela jovAne zrImatu mahAvIra svAmIe samyaphanetra ApyAM hatAM. 7pa bhagavatImAM kahelI pugala nAmanA parivrAjakanI kathA tattvajJAnIonuM kaheluM suMdara rahasya che. 76 varanAM kahelAM zAstramAM sonerI vacano chUTaka chUTaka ane gupta che. 77 samyakatra pAmIne tame game te dharmazAstra vicAro topaNa Atmahita prApta thaze. 78 kudarata, A tAro prabala anyAya che ke mArI dhArelI nItie mAro kAla vyatIta karAvatI nathI ! (kudarata te pUrvitakarma) 79 mANasa paramezvara thAya che ema jJAnIo kahe che. 80 uttarAdhyayana nAmanuM jenasUtra tattvadRSTie punaH punaH avaloko. 81 jIvatAM marAya to pharI maravuM na paDe evuM maraNa icchavA yogya che. 82 kRtajanatA jevo ekke mahA doSa mane lAgato nathI. 83 jagatamAM mAna na hota to ahIM ja mokSa hota ! 84 vastune vastugate juo. 85 dharmanuM mULa vi0 che. 86 tenuM nAma vidyA ke jenAthI avidyA prApta na thAya. 87 vIranA eka vAkyane paNa samajo. 88 apara, kRtaghnatA, usUtraprarUpaNA, avivekadharma e mAThI gatinAM lakSaNo che. 89 strInuM koI aMga lezamAtra sukhadAyaka nathI chatAM mAro deha bhogave che. 90 deha ane dehArthamamatva e mithyAtva lakSaNa che. 91 abhinivezanA udayamAM usUtraprarUpaNA na thAya tene huM mahAbhAgya, jJAnIonA kahevAthI kahuM chuM. 92 syAdvAda zailIe jotAM koI mata asatya nathI. 93 svAdano tyAga e AhArano kharo tyAga jJAnIo kahe che. 94 abhiniveza jevuM eke pAkhaMDa nathI. 95 A kALamAM ATaluM vadhyuM - jhAjhA mata, jhAjhA tattvajJAnIo, jhAjhI mAyA ane jhAjho parigrahavizeSa. 90 tattvAbhilASAthI mane pUcho to huM tamane nIrAgadharma bodhI zake kharo. 97 AkhA jagatanA ziSya thavArUpa daSTi jeNe vedI nathI te sadguru thavAne yogya nathI. 98 koI paNa zuddhAzuddha dharmakaraNI karato hoya to tene karavA do. 99 AtmAno dharma AtmAmAM ja che.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvAkyo 100 mArA para saghaLA saraLa bhAvathI hukama calAvo to huM rAjI chuM. 101 huM saMsArathI leza paNa rAgasaMyukta nathI chatAM tene ja bhogavuM chuM; kAMI meM tyAkhyuM nathI. 102 nirvikArI dazAthI mane ekalo rahevA do. 103 mahAvIre je jJAnathI A jagatane joyuM che te jJAna sarva AtmAmAM che, paNa ArvibhAva karavuM joIe. 104 bahu chakI jAo to paNa mahAvIranI AjJA toDazo nahIM. game tevI zaMkA thAya to paNa mArI vatI vIrane niHzaMka gaNajo. 105 pArzvanAthasvAmInuM dhyAna yogIoe avazya smaravuM joIe che. niH--e nAganI chatrachAyA veLAno pArzvanAtha ora hato ! 106 gajasukumAranI kSamA ane rAjenatI rahanemIne bodhe che te bodha mane prApta thAo. 107 bhoga bhogavatAM sudhI (jayAM sudhI te karma che tyAM sudhI) mane yoga ja prApta raho ! 108 sarva zAstranuM eka tattva mane maLyuM che ema kahuM to mAruM ahaMpada nathI. 109 nyAya mane bahu priya che. varanI zailI e ja jAya che, samajavuM durlabha che. 110 pavitra puruSonI kRpAdRSTi e ja samyaphadarzana che. 111 bhartuharie kahelo tyAga vizuddha buddhithI vicAratAM ghaNI UrdhvajJAnadazA thatAM sudhI varte che. 112 koI dharmathI huM viruddha nathI. sarva dharma huM pALuM chuM. tame saghaLAM dharmathI viruddha cho ema kahevAmAM mAro uttama hetu che. 113 tamAro mAnelo dharma mane kayA pramANathI bodho cho te mAre jANavuM jarUranuM che. 114 zithila baMdha dRSTithI nIce AvIne ja vikherAI jAya. (- jo nirjarAmAM Ave to.) 115 koI paNa zAstramAM mane zaMkA na ho. 117 duHkhanA mAryA vairAgya laI jagatane A loko jamAve che. 117 atyAre, huM koNa chuM enuM mane pUrNa bhAna nathI. 118 tuM sanduruSano ziSya che. 119 e ja mArI AkAMkSA che. 120 mane koI gajasukumAra jevo vakhata Avo. 121 koI rAjematI jevo vakhata Avo. 122 sapuruSo kahetA nathI, karatA nathI; chatAM tenI sapuruSatA nirvikAra mukhamudrAmAM rahI che. 123 saMsthAnavica dhyAna pUrvadhArIone prApta thatuM haze ema mAnavuM yogya lAge che. tame paNa tene dhyAvana karo. 124 AtmA jevo koI deva nathI. 125 koNa bhAgyazALI ! avirati samyagdaSTi ke virati ? 129 koInI AjIvikA toDazo nahIM.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvAkyo vacanAmRta 1 pramAdane lIdhe AtmA maLeluM svarUpa bhUlI jAya che. 2 je je kALe je je karavAnuM che tene sadA upayogamAM rAkhyA raho. 3 krame karIne pachI tenI siddhi karo. 4 alpa AhAra, alpa vihAra, alpa nidrA, niyamita vAcA, niyamita kAyA, ane anukULa sthAna e manane vaza karavAnAM uttama sAdhano che. 5 zreSTha vastunI jijJAsA karavI e ja AtmAnI zreSThatA che. kadApi te jijJAsA pAra na paDI topaNa jijJAsA te paNa te ja aMzavat che. 7 navAM karma bAMdhavAM nahIM ane jUnAM bhogavI levAM, evI jenI acaLa jijJAsA che te, te pramANe vartI zake che. 7 je kRtyanuM pariNAma dharma nathI, te kRtya mULathI ja karavAnI icchA rahevA devI joItI nathI. 8 mana jo zaMkAzIla thaI gayuM hoya to dravyAnuyoga" vicAravo yogya che; pramAdI thaI gayuM hoya to caraNakaraNAnuyoga" vicAravo yogya che; ane kaSAyI thaI gayuM hoya to "dharmakathAnuyoga" vicAravo yogya che; jaDa thaI gayuM hoya to gaNitAnuyoga' vicAravo yogya che. 9 koI paNa kAmanI nirAzA icchavI; pariNAme pachI jeTalI siddhi thaI teTalo lAbha; Ama karavAthI saMtoSI rahevAze. 10 pRthvI saMbaMdhI kleza thAya to ema samajI leje ke te sAthe AvavAnI nathI; UlaTo huM tene deha ApI javAno chuM; vaLI te kaMI mUlyavAna nathI. strI saMbaMdhI kleza, zaMkA bhAva thAya to Ama samajI anya bhoktA pratye hasaze ke te maLamUtranI khANamAM mohI paDyo, (je vastuno ApaNe nitya tyAga karIe chIe temAM !) dhana saMbaMdhI nirAzA ke kleza thAya to te UMcI jAtanA kAMkarA che ema samajI saMtoSa rAkhaje; krame karIne to tuM niHspRhI thaI zakIza. 11 teno tuM bodha pAma ke jenAthI samAdhimaraNanI prApti thAya. 12 eka vAra jo samAdhimaraNa thayuM to sarva kALanA asamAdhimaraNa TaLaze. 13 sarvottama pada sarvatyAgInuM che. smRtimAM rAkhavA yogya mahAvAkyo 1. eka bhede niyama e ja A jagatano pravartaka che. 2. je manuSya sanduruSonAM caritrarahasyane pAme che te manuSya paramezvara thAya che. 3. caMcaLa citta e ja sarva viSama duHkhanuM mULiyuM che. 4. jhAjhAno meLApa ane thoDA sAthe ati samAgama e banne samAna duHkhadAyaka che. 5. samasvabhAvanuM maLavuM ene jJAnIo ekAMta kahe che. 3. iMdriyo tamane jIta ane sukha mAno te karatAM tene tame jItavAmAM ja sukha, AnaMda ane paramapada prApta karazo. 7. rAga vinA saMsAra nathI ane saMsAra vinA rAga nathI. 8. yuvAvayano sarvasaMgaparityAga paramapadane Ape che. 9. te vastunA vicAramAM pahoMco ke je vastu atIndriyasvarUpa che. | 10. guNInA guNamAM anurakta thAo.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ amUlya tattvavicAra (harigIta chaMda) bahu puNyakerA puMjathI zubha deha mAnavano maLyo, toye are ! bhavacakrano AMTo nahi ekke TaLyo; sukha prApta karatAM sukha TaLe che leza e lakSe kaho, kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNe kAM aho rAcI raho ? 1 lakSmI ane adhikAra vadhatAM, zuM vadhyuM te to kaho? zuM kuTuMba ke parivArathI vadhavApaNuM, e naya graho; vadhavApaNuM saMsAranuM nara dehane hArI javo, eno vicAra nahIM ahoho ! eka paLa tamane havo !!! 2 nirdoSa sukha nirdoSa AnaMda, lyo game tyAMthI bhale, e divya zaktimAna, jethI jaMjIrethI nIkaLe; paravastumAM nahi mUMjhavo, enI dayA mujane rahI, e tyAgavA siddhAMta ke pazcAtaduHkha te sukha nahIM. 3 huM koNa chuM? kyAMthI thayo? zuM svarUpa che mAruM kharuM ? konA saMbaMdhe vaLagaNA che ? rAkhuM ke e paraharuM ? enA vicAra vivekapUrvaka zAMta bhAve jo karyA, to sarva Atmika jJAnanAM siddhAMtatattva anubhavyAM. 4 te prApta karavA vacana konuM satya kevaLa mAnavuM ? nirdoSa naranuM kathana mAno "teha jeNe anubhavyuM; re ! Atma tAro ! Atma tAro ! zIgha ene oLakho, sarvAtmamAM samadaSTi gho A vacanane hRdaye lakho. 5
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvamAnya dharma sarvamAnya dharma (copAI) dharmatattva jo pUchavuM mane, to saMbhaLAvuM snehe tane; je siddhAMta sakaLano sAra, sarvamAnya sahune hitakAra. bhAnuM bhASaNamAM bhagavAna, dharma na bIjo dayA samAna; abhayadAna sAthe saMtoSa, gho prANIne, daLavA doSa. satya zILa ne saghaLAM dAna, dayA hoIne rahyAM pramANa; dayA nahIM to e nahi eka, vinA sUrya kiraNa nahi dekha. puSpapAMkhaDI jyAM dubhAya, jinavaranI tyAM nahi AjJAya; sarva jIvanuM iccho sukha, mahAvIranI zikSA mukhya. sarva darzane e upadeza, e ekAMte, nahIM vizeSa; sarva prakAre jinano bodha, dayA dayA nirmaLa avirodha ! e bhavatAraka suMdara rAha, dhariye tariye karI utsAha; dharma sakaLanuM e zubha mULa, e vaNa dharma sadA pratikULa. tattvarUpathI e oLakhe, te jana pahoMce zAzvata sukhe; zAMtinAtha bhagavAna prasiddha, rAjacaMdra karuNAe siddha. brahmacarya viSe subhASita (doharA) nIrakhIne navayauvanA, leza na viSayanidAna; gaNe kASThanI pUtaLI, te bhagavAna samAna. 1 A saghaLA saMsAranI, ramaNI nAyakarUpa; e tyAgI, tyAguM badhuM, kevaLa zokasvarUpa. 2 eka viSayane jItatAM, jItyo sau saMsAra; nRpati jItatAM jItiye, daLa, pura ne adhikAra. 3 viSayarUpa aMkurathI, TaLe jJAna ne dhyAna; leza madirApAnathI, chAke jyama ajJAna. 4 je nava vADa vizuddhathI, dhare ziyaLa sukhadAI; bhava teno lava pachI rahe, tattvavacana e bhAI. 5 suMdara ziyaLa surata, mana vANI ne deha; je naranArI sevaze, anupama phaLa le teha. 6. pAtra vinA vastu na rahe, pAtre Atmika jJAna; pAtra thavA sevA sadA, brahmacarya pratimAna. 7
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanAta hA 1 - 500)
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta 1 - 900) rideoin
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka kSaNabhaMgura duniyAmAM sanduruSano samAgama e ja amUlya ane anupama lAbha che. jagatane rUDuM dekhADavA anaMtavAra prayatna karyuM; tethI rUDuM thayuM nathI. kema ke paribhramaNa ane paribhramaNanA hetuo haju pratyakSa rahyA che. eka bhava jo AtmAnuM rUDuM thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, to anaMta bhavanuM sATuM vaLI raheze, ema huM laghutvabhAve samajyo chuM; ane tema karavAmAM ja mArI pravRtti che. A mahA baMdhanathI rahita thavAmAM je je sAdhana, padArtha zreSTha lAge, te grahavA e ja mAnyatA che, to pachI te mATe jagatanI anukULatA-pratikULatA zuM jovI ? te game tema bole paNa AtmA ja baMdhanArahita thato hoya, samAdhimaya dazA pAmato hoya to tema karI levuM. eTale kIrti apakIrtithI sarva kALane mATe rahita thaI zakAze. kema ApaNe mAnIe chIe, athavA kema vartIe chIe te jagatane dekhADavAnI jarUra nathI; paNa AtmAne ATaluM ja pUchavAnuM jarUra che, ke jo muktine icche che to saMkalpa-vikalpa, rAga-dveSane mUka ane te mUkavAmAM tane kaMI bAdhA hoya to te kahe. te tenI meLe mAnI jaze ane te tenI meLe mUkI deze. jyAM tyAMthI rAga-dveSa rahita thavuM e ja mAro dharma che; ane te tamane atyAre bodhI jauM chuM. ane te ja upayoga rAkhajo, upayoga e ja sAdhanA che. vizeSa sAdhanA te mAtra puruSanAM caraNakamaLa che; te paNa kahI jauM chuM. AtmabhAvamAM saghaLuM rAkhajo; dharmadhyAnamAM upayoga rAkhajo; jagatanA koI paNa padArtha, sagAM, kuTuMbI, mitrano kaMI harSa-zoka karavo yogya ja nathI. paramazAMtipadane icchIe e ja ApaNo sarvasammata dharma che ane e ja icchAmAM ne icchAmAM te maLI jaze, mATe nizcita raho. huM koI gacchamAM nathI; paNa AtmAmAM chuM; e bhUlazo nahIM. 37 vizALabuddhi, madhyasthatA, saraLatA, ane jiteMdriyapaNuM ATalA guNo je AtmAmAM hoya, te tattva pAmavAnuM uttama pAtra che. anaMta janmamaraNa karI cUkelA A AtmAnI karuNA tevA adhikArIne utpanna thAya che ane te ja karmamukta thavAno jijJAsu kI zakAya che. te ja puruSa yathArtha padArthane yathArtha svarUpe samajI mukta thavAnA puruSArthamAM yojAya che. je AtmA mukta thayA che te AtmA kaMI svacchaMdavartanAthI mukta thayA nathI, paNa Apta puruSe bodhelA mArganA prabaLa avalaMbanathI mukta thayA che. anAdikALanA mahAzagurUpa rAga, dveSa ane mohanA baMdhanamAM te potA saMbaMdhI vicAra karI zakyo nathI. manuSyatva, Arya deza, uttama kuLa, zArIrika saMpatti e apekSita sAdhana che; ane aMtaraMga sAdhana mAtrA mukta thavAnI sAcI jijJAsA e che. ema jo sulabhabodhipaNAnI yogyatA AtmAmAM AvI hoya to te, je puruSo mukta thayA che athavA vartamAnamAM muktapaNe ke AtmajJAnadazAe vicare che temaNe upadezelA mArgamAM nisaMdehapaNe zraddhAzIla thAya. 40
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-1 thI pa00 jagatamAM nIrAgIta, vinayatA ane puruSanI AjJA e nahIM maLavAthI A AtmA anAdi kALathI rakhaDyo; paNa nirUpAyatA thaI te thaI. have ApaNe puruSArtha karavo ucita che. jaya thAo ! 42 sRSTimAM aneka sapuruSo guptarUpe rahyA che. viditamAM paNa rahyA che. temanA guNane smaro. teono pavitra samAgama karo ane Atmika lAbha vaDe manuSyabhavane sArthaka karo e mArI niraMtara prArthanA che. 43 anaMtAnubaMdhI krodha, anaMtAnubaMdhI mAna, anaMtAnubaMdhI mAyA ane anaMtAnubaMdhI lobha e cAra tathA mithyAtvamohinI, mizramohinI, samyakRtvamohinI e traNa ema e sAta prakRti jyAM sudhI kSayopazama, upazamAM ke kSaya thatI nathI tyAM sudhI samyaka daSTi thavuM saMbhavatuM nathI. e sAta prakRti jema jema maMdatAne pAme tema tema samyaktvano udaya thAya che. te prakRtionI graMthi chedavI parama durlabha che. jenI te graMthi chedAI tene AtmA hastagata thavo sulabha che. tatvajJAnIoe e ja graMthine bhedavAno pharI pharIne bodha karyo che. je AtmA apramAdapaNe te bhedavA bhaNI daSTi Apaze te AtmA Atmatvane pAmaze e ni:saMdeha che. e vastuthI AtmA anaMta kALathI bharapUra rahyo che. emAM daSTi hovAthI nija gRha para tenI yathArtha daSTi thaI nathI. jagatamAM saparamAtmAnI bhakti-sataguru-sasaMga-sazAstrAdhyayana-samyaphadaSTipaNuM ane satyoga e koI kALe prApta thayAM nathI. thayAM hota to AvI dazA hotA nahIM. paNa jAgyA tyAMthI prabhAta ema rUDA puruSono bodha dhyAnamAM vinayapUrvaka AgrahI te vastu mATe prayatna karavuM e ja anaMta bhavanI niSphaLatAnuM eka bhave saphaLa thavuM mane samajAya che. - sadgaranA upadeza vinA ane jIvanI satpAtratA vinA ema thavuM aTakyuM che. tenI prApti karIne saMsAratApathI atyaMta tapAyamAna AtmAne zItaLa karavo e ja kRtakRtyatA che. "dharma" e vastu bahu gupta rahI che. te bAhya saMzodhanathI maLavAnI nathI. apUrva AMtarasaMzodhanathI te prApta thAya che. te aMtarasaMzodhana koIka mahAbhAgya sadguru anugrahe pAme che. chevaTanI A vinayapUrvaka mArI zikSA dhyAnamAM rAkhazo ke - eka bhavanA thoDA sukha mATe anaMta bhavanuM anaMta dukha nahIM vadhAravAno prayatna puruSo kare che. sapuruSonuM yogabaLa jagatanuM kalyANa karo. 47 samaya samaya jIvananI kSaNika vyatItatA che, tyAM pramAda karIe chIe e ja mahAmohanIyanuM baLa che. pa0 1. graMthithI
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 51 udaya AvelAM karmone bhogavatAM navAM karma na baMdhAya te mATe AtmAne saceta rAkhavo e sapuruSono mahAna bodha che. (koI veLA) zubhAzubha karmanA udaya samaye harSazokamAM nahIM paDatAM bhogavya chUTako che, ane A vastu te mArI nathI ema gaNI samabhAvanI zreNi vadhAratA rahezo. pa1 nigraMtha bhagavAne praNItelA pavitra dharma mATe je je upamA ApIe te te nyUna ja che. AtmA anaMta kALa rakhaDyo, te mAtra enA nirupama dharmanA abhAve. jenA eka romamAM kiMcita paNa ajJAna, moha, ke asamAdhi rahI nathI te satpaSanAM vacana ane bodha mATe kaMI paNa nahIM kahI zakatAM, tenAM ja vacanamAM prazasta bhAve punaH punaH prasakta thavuM e paNa ApaNuM sarvottama zreya che. zI enI zailI ! jyAM AtmAne vikAramaya thavAno anaMtAMza paNa rahyo nathI. zuddha, sphaTika, phINa ane caMdrathI ujjavaLa zukala dhyAnanI zreNithI pravAharUpe nIkaLelAM te nigraMthanAM pavitra vacanonI mane-tamane trikALa zraddhA raho ! e ja paramAtmAnAM yogabaLa AgaLa prayAcanA ! para mokSanA mArga be nathI. je je puruSo mokSarUpa paramazAMtine bhUtakALe pAmyA, te te saghaLA puruSo eka ja mAgathiI pAmyA che, vartamAnakALa paNa tethI ja pAme che; bhaviSyakALa paNa tethI ja pAmaze. te mArgamAM matabheda nathI, asaraLatA nathI, unmattatA nathI, bhedabheda nathI, mAnyAmAnya nathI. te saraLa mArga che, te samAdhimArga che, tathA te sthira mArga che, ane svAbhAvika zAMtisvarUpa che. sarva kALe te mArganuM hovApaNuM che, je mArganA marmane pAmyA vinA koI bhUtakALe mokSa pAmyA nathI, vartamAnakALe pAmatA nathI, ane bhaviSyakALa pAmaze nahIM. zrI jine sahastragame kriyAo ane sahasaMgame upadezo e eka ja mArga ApavA mATe kahyAM che ane te mArgane arthe te kriyAo ane upadezo grahaNa thAya to saphaLa che ane e mArgane bhUlI jaI te kriyAo ane upadezo grahaNa thAya to sau niSphaLa che. zrI mahAvIra je vATethI taryA te vATethI zrI kRSNa taraze. je vATethI zrI kRSNa taraze te vATethI zrI mahAvIra taryA che. e vATa game tyAM beThAM, game te kALe, game te zreNimAM, game te yogamAM jyAre pamAze, tyAre te pavitra, zAzvata, satpadanA anaMta atIndriya sukhano anubhava thaze. te vATa sarva sthaLe saMbhavita che. yogya sAmagrI nahIM meLavavAthI bhavya paNa e mArga pAmatAM aTakyA che, tathA aTakaze ane aTakyA hatA. koI paNa dharma saMbaMdhI matabheda rAkhavo choDI daI ekAgra bhAvathI samyayoge je mArga saMzodhana karavAno che, te e ja che. mAnyAmAnya, bhedabheda ke satyAsatya mATe vicAra karanArA ke bodha denArAne, mokSane mATe jeTalA bhavano vilaMba haze, teTalA samayano (gauNatAe) saMzodhaka ne te mArganA dvAra para AvI pahoMcelAne vilaMba nahIM haze.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ para vacanAmRta patra-1 thI 500 vizeSa zuM kahevuM? te mArga AtmAmAM rahyo che. AtmA-prApya puruSa - nigraMtha AtmA - jyAre yogyatA gaNI te Atmatva arpaze - udaya Apaze - tyAre ja te prApta thaze, tyAre ja te vATa maLaze, tyAre ja te matabhedAdika jaze. matabheda rAkhI koI mokSa pAmyA nathI. vicArIne jeNe matabhedane TALyo, te aMtavRttine pAmI krame karI zAzvata mokSane pAmyA che, pAme che ane pAmaze. pa4 karma e jaDa vastu che. je je AtmAne e jaDathI jeTalo jeTalo Atmabuddhie samAgama che, teTalI teTalI jaDatAnI eTale abodhatAnI te AtmAne prApti hoya, ema anubhava thAya che. AzcaryatA che, ke pote jaDa chatAM cetanane acetana manAvI rahyAM che ! cetana cetanabhAva bhUlI jaI tene svasvarUpa ja mAne che. je puruSo te karmasaMyoga ane tenA udaye utpanna thayelA paryAyone svasvarUpa nathI mAnatA ane pUrvasaMyogo sattAmAM che, tene abaMdha pariNAme bhogavI rahyA che, te AtmAo svabhAvanI uttarottara UrdhvazreNI pAmI zuddha cetanabhAvane pAmaze, Ama kahevuM sapramANa che. kAraNa atIta kALe tema thayuM che, vartamAna kALe tema thAya che, anAgata kALe tema ja thaze. koi paNa AtmA udathI karmane bhogavatAM samatvazreNImAM praveza karI abaMdha pariNAme vartaze, to khacIta cetanazuddhi pAmaze. AtmA vinayI thaI, saraLa ane laghutvabhAva pAmI sadeva puruSanA caraNakamaLa prati raho, to je mahAtmAone namaskAra karyo che te mahAtmAonI je jAtinI riddhi che, te jAtinI riddhi saMprApta karI zakAya. anaMtakALamAM kAM to satpAtratA thaI nathI ane kAM to puruSa (jemAM sarutva, satsaMga ane satkathA e rahyAM che) maLyA nathI; nahIM to nizcaya che, ke mokSa hatheLImAM che, iSaprAgabhArA eTale siddha-pRthvI para tyAra pachI che. ene sarva zAstra paNa saMmata che, manana karazo.) ane A kathana trikALa siddha che. papa karmagati vicitra che. niraMtara maitrI, pramoda, karuNA ane upekSA bhAvanA rAkhazo. maitrI eTale sarva jagatathI nirverabuddhi, pramoda eTale koI paNa AtmAnA guNa joI harSa pAmavo, karuNA eTale saMsAratApathI duHkhI AtmAnA duHkhathI anukaMpA pAmavI, ane upekSA eTale nispRhabhAve jagatanA pratibaMdhane visArI AtmahitamAM AvavuM. e bhAvanAo kalyANamaya ane pAtratA ApanArI che. pa7 A eka vacana avazya smaraNamAM rAkhazo, ke zAstramAM mArga kahyo che, marma kahyo nathI. marma to puruSanA aMtarAtmAmAM rahyo che. dharmano rasto saraLa, svaccha ane sahaja che; paNa te virala AtmAo pAmyA che, pAme che ane pAmaze. 58 paramAtmAne dhyAvavAthI paramAtmA thavAya che; paNa te dhyAna AtmA sapuruSanA caraNakamaLanI vinayopAsanA vinA prApta karI zakato nathI, e nigraMtha bhagavAnanuM sarvotkRSTa vacanAmRta che. AtmAne anaMta bhramaNAthI svarUpamaya pavitra zreNimAM ANavo e kevuM nirupama sukha che te kahyuM kahevAtuM nathI, lakhyuM lakhAtuM nathI ane mane vicAryuM vicAratuM nathI. ura
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa3. zrImad rAjacaMdra henDabuka sarva zAstranA bodhanuM, kriyAnuM, jJAnanuM, yoganuM ane bhaktinuM prayojana svasvarUpa prAptine arthe che; ane e samyakazreNio Atmagata thAya, to tema thavuM pratyakSa saMbhavita che; paNa e vastuo prApta karavA sarvasaMgaparityAganI avazya che. nirjanAvasthA - yogabhUmikAmAM vAsa - sahaja samAdhinI prApti nathI, te sarvasaMgaparityAgamAM niyamo vAsita che. deza (bhAga) saMgaparityAgamAM bhajano saMbhave che. jyAM sudhI gRhavAsa pUrvakarmanA baLathI bhogavavo rahyo che, tyAM sudhI dharma, artha ane kAma ullAsita-udAsIna bhAve sevavA yogya che. bAhya bhAve gRhastha zreNi chatAM aMtaraMga nigraMthazreNi joIe, ane jyAM tema thayuM che tyAM sarva siddhi che. | game te vATe ane game te darzanathI kalyANa thatuM hoya, to tyAM pachI matAMtaranI kaMI apekSA zodhavI yogya nathI. Atmatva je anuprekSAthI, je darzanathI ke je jJAnathI prApta thAya te anuprekSA, te darzana ke te jJAna sarvoparI che; ane jeTalA AtmA taryA, vartamAnamAM tare che, bhaviSya taraze te sarve e eka ja bhAvane pAmIne. ApaNe e sarva bhAve pAmIe e maLelA anuttara janmanuM sAphalya che. 71 bAhyabhAve jagatamAM varno ane aMtaraMgamAM ekAMta zItalIbhUta - nirlepa raho e ja mAnyatA ane bodhanA che, bIjuM kAMI zodha mA. mAtra eka sapuruSane zodhIne tenAM caraNakamaLamAM sarvabhAva arpaNa karI daI valya jA. pachI jo mokSa na maLe to mArI pAsethI leje. sapuraSa e ja ke nizadina jene AtmAno upayoga che; zAstramAM nathI ane sAMbhaLyAmAM nathI, chatAM anubhavamAM Ave tevuM jenuM kathana che; aMtaraMga spRhA nathI evI jenI gupta AcaraNA che. bAkI to kaMI kahyuM jAya tema nathI ane Ama karyA vinA tAro koI kALe chUTako thanAra nathI; A anubhavapravacana pramANika gaNa. eka sapuruSane rAjI karavAmAM, tenI sarva icchAne prazaMsavAmAM, te ja satya mAnavAmAM AkhI jiMdagI gaI to utkRSTamAM utkRSTa paMdara bhave avazya mokSe jaIza. 76 "sukhakI sahelI hai, akelI udAsInatA" adhyAtmanI jananI te udAsInatA. laghu vayathI adbhuta thayo, tattvajJAnano bodha; e ja sUcave ema ke, gati Agati kAM zodha? 1 je saMskAra thavo ghaTe, ati abhyAse kAMya; vinA parizrama te thayo, bhavazaMkA zI tyAMya ? 2 jema jema mati alpatA, ane moha udyota; tema tema bhavazaMkanA, apAtra aMtara jyota. 3 karI kalpanA daDha kare, nAnA nAsti vicAra; paNa asti te sUcave, e ja kharo nirdhAra. 4 A bhava vaNa bhava che nahIM, e ja tarka anukULa; vicAratAM pAmI gayA, AtmadharmanuM mULa. 5 (aMgata) 77.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-1 thI 500 strInA saMbaMdhamAM mArA vicAra ati ati svastha vicAraNAthI ema siddha thayuM ke zuddha jJAnane Azraye nirAbAdha sukha rahyuM che; tathA tyAM ja parama samAdhi rahI che. 54 strI e saMsAranuM sarvottama sukha mAtra AvaraNika dRSTithI kalpAyuM che, paNa te tema nathI ja. strIthI je saMyogasukha bhogavavAnuM cihna te vivekathI dRSTigocara karatAM vamana karavAne yogya bhUmikAne paNa yogya rahetuM nathI. je je padArtho para jugupsA rahI che, te te padArtho to tenA zarIramAM rahyA che; ane tenI te janmabhUmikA che. vaLI e sukha kSaNika, kheda ane khasanA daradarUpa ja che. te veLAno dekhAva hRdayamAM cItarAI rahI hasAve che, ke zI A bhulavaNI ? TUMkAmAM kahevAnuM ke temAM kaMI paNa sukha nathI; ane sukha hoya to tene aparicchedarUpe varNavI juo, eTale mAtra mohadazAne lIdhe tema mAnyatA thaI che, ema ja jaNAze. ahIM huM strInA avayavAdi bhAgano viveka karavA beTho nathI; paNa tyAM pharI AtmA na ja kheMcAya e viveka thayo che, tenuM sahaja sUcavana karyuM. strImAM doSa nathI; paNa AtmAmAM doSa che; ane e doSa javAthI AtmA je jue che te adbhuta AnaMdamaya ja che; mATe e doSathI rahita thavuM, e ja parama jijJAsA che. zuddha upayoganI jo prApti thaI to pachI te samaye samaye pUrvopArjita mohanIyane bhasmIbhUta karI zakaze. A anubhavagamya pravacana che. paNa pUrvopArjita haju sudhI mane pravarte che, tyAM sudhI mArI zI dazAthI zAMti thAya ? e vicAratAM mane nIce pramANe samAdhAna thayuM: strIne sadAcArI jJAna ApavuM. eka satsaMgI tene gaNavI. tenAthI dharmabahenano saMbaMdha rAkhavo. aMtaHkaraNathI koI paNa prakAre mA bahena ane temAM aMtara na rAkhavo. tenA zArIrika bhAgano koI paNa rIte mohakarmane vaze upabhoga levAya che. tyAM yoganI ja smRti rAkhI, 'A che to huM kevuM sukha anubhavuM chuM ?" e bhUlI javuM. (tAtparya-te mAnavuM asat che.) mitre mitranI jema sAdhAraNa cIjano paraspara upabhoga laIe chIe tema te vastu levA (vi) no sakheda upabhoga laI pUrvabaMdhanathI chUTI javuM. tenAthI jema bane tema nirvikArI vAta karavI. vikAraceSTAno kAyAe anubhava karatAM paNa upayoga nizAna para ja rAkhavo. tenAthI kaMI saMtAnotpatti thAya to te eka sAdhAraNa vastu che, ema samajI mamatva na karavuM. paNa ema ciMtavavuM ke je dvArathI laghuzaMkAnuM vahevuM che te dvArathI utpanna thayelo padArtha (A) pAcho temAM bhUlI jAya che - mahA aMdhArI kedathI kaMTALI AvyA chatAM pAcho tyAM ja mitratA karavA jAya che. e zI vicitratA che! icchavuM ema ke bannenA te saMyogathI kaMI harSazoka ke bALabaccAMrUpa phaLanI utpatti na thAo. e citra mane saMbhAravA na do. nahIM to eka mAtra suMdara cahero ane suMdara varNa (jaDa padArthano) te AtmAne keTaluM baMdhana karI saMpattihIna kare che, te AtmA koI paNa prakAre visArIza nahIM. 78
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka nirAbAdhapaNe jenI manovRtti vahyA kare che; saMkalpa-vikalpanI maMdatA jene thaI che; paMca viSayathI virakta buddhinA aMkuro jene phUTyA che; klezanAM kAraNa jeNe nirmULa karyA che; anekAMtadaSTiyukta ekAMtadaSTine je sevyA kare che, jenI mAtra eka zuddha vRtti ja che; te pratApI puruSa jayavAna varto. ApaNe tevA thavAno prayatna karavo joIe. 80 tattvajJAnanI UMDI guphAnuM darzana karavA jaIe to, tyAM nepathyamAMthI evo dhvani ja nIkaLaze ke, tame koNa cho ? kyAMthI AvyA cho ? kema AvyA cho ? tamArI samIpa A saghaLuM zuM che ? tamArI tamane pratIti che ? tame vinAzI, avinAzI vA koI trirAzi cho ? evA aneka prazno hRdayamAM te dhvanithI praveza karaze; ane e praznothI jyAM AtmA gherAyo tyAM pachI bIjA vicArone bahu ja thoDo avakAza raheze; cadi e vicArothI ja chevaTe siddhi che; e ja vicAronA vivekathI je avyAyabAdhA sukhanI icchA che, tenI prApti thAya che, e ja vicAronA mananathI anaMta kALanuM mUMjhana TaLavAnuM che; tathApi te sarvane mATe nathI. vAstavika daSTithI jotAM tene chevaTa sudhI pAmanArAM pAtronI nyUnatA bahu che; kALa pharI gayo che; e vastuno adhIrAI athavA azaucatAthI aMta levA jatAM jhera nIkaLe che; ane bhAgyahIna apAtra banne lokathI bhraSTa thAya che; eTalA mATe amuka saMtone apavAdarUpa mAnI bAkInAone te kramamAM AvavA, te guphAnuM darzana karavA ghaNA vakhata sudhI abhyAsanI jarUra che; kadApi te guphAdarzananI tenI icchA na hoya to paNa potAnAM A bhavanAM sukhane arthe paNa jaLyA tathA mUAnI vacceno bhAga koI rIte gALavA mATe paNa e abhyAsanI khacIta jarUra che. e kathana anubhavagamya che, ghaNAne te anubhavamAM AvyuM che. ghaNA Arya samparaSo te mATe vicAra karI gayA che; teoe te para adhikAdhika manana karyuM che. AtmAne zodhI, tenA apAra mArgamAMthI thayelI prAptinA ghaNAne bhAgyazALI thavAne mATe, aneka krama bAMdhyA che, te mahAtmA jayavAna ho ! ane tene trikALa namaskAra ho ! ApaNe thoDIvAra tattvajJAnanI guphAnI vismaraNA karI, Aryoe bodhelA aneka krama para AvavA mATe parAyaNa chIe, te samayamAM jaNAvI javuM yogya ja che ke, pUrNAhUlAdakara jene mAnyuM che, parama sukhakara, hitakara, ane hRdayamaya jene mAnela che, tema che, anubhavagamya che, te to te ja guphAno nivAsa che; ane niraMtara tenI ja jijJAsA che. te kramanuM bIja hRdayamAM avazya ropAyuM che, ane e ja sukhakara thayuM che. sRSTinA rAjathI je sukha maLavA AzA nahotI, tema ja koI paNa rIte game tevA auSadhathI, sAdhanathI, strIthI, putrathI, mitrathI ke bIjA aneka upacArathI je aMtarazAMti thavAnI nahotI te thaI che. niraMtaranI bhaviSyakALanI bhIti gaI che ane eka sAdhAraNa upajIvanamAM pravartato evo A tamAro mitra ene ja laIne jIve che, nahIM to jIvavAnI khacIta zaMkA ja hatI; vizeSa zuM kahevuM ? A bhramaNA nathI, vahema nathI, khacIta satya ja che. e trikALamAM eka ja paramapriya ane jIvanavastunI prApti, tenuM bIjAropaNa kema vA kevA prakArathI thayuM e vyAkhyAno prasaMga ahIM nathI, paraMtu khacIta e ja mane trikALa sammata ho ! eTaluM ja kahevAno prasaMga che, kAraNa lekhasamaya bahu TUMko che.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 vacanAmRta patra-1 thI 500 e priyajIvana sarva pAmI jAya, sarva ene yogya hoya, sarvane e priya lAge, sarvane emAM ruci thAya, evuM bhUtakALa banyuM nathI, vartamAnakALe banatuM nathI, ane bhaviSyakALe paNa banavuM asaMbhavita che; ane e ja kAraNathI A jagatanI vicitratA trikALa che. manuSya sivAyanI prANInI bIjI jAti joIe chIe, temAM to e vastuno viveka jaNAto nathI; have je manuSya rahyAM, te sarva manuSyamAM paNa tema dekhI zakazo nahIM. (apUrNa) 83 bhAI, ATaluM tAre avazya karavA jevuM che - 1. dehamAM vicAra karanAra beTho che te dehathI bhinna che ? te sukhI che ke dukhI ? e saMbhArI le. 2. dukha lAgaze ja, ane duHkhanAM kAraNo paNa tane dRSTigocara thaze, tema chatAM kadApi na thAya to mArA koI bhAgane vAMcI jA, eTale siddha thaze. te TALavA mATe je upAya che te eTalo ja ke tethI bAhyAbhyatararahita thavuM. 3. rahita thavAya che, ora dazA anubhavAya che e pratijJApUrvaka kahuM chuM. 4. te sAdhanA mATe sarvasaMgaparityAgI thavAnI AvazyakatA che. nigraMtha sadgurunA caraNamAM jaIne paDavuM yogya che. pa. jevA bhAvathI paDAya tevA bhAvathI sarvakALa rahevA mATenI vicAraNA prathama karI le. jo tane pUrvakarmA baLavAna lAgatAM hoya to atyAgI, dezalyAgI rahIne paNa te vastune visArIza nahIM. 6. prathama game tema karI tuM tAruM jIvana jANa. jANavuM zA mATe ke bhaviSyasamAdhi thavA. atyAre apramAdI thavuM. 7. te AyuSyano mAnasika Atmopayoga to nirvedamAM rAkha. 8. jIvana bahu TUMkuM che, upAdhi bahu che, ane tyAga thaI zake tema nathI to, nIcenI vAta punaH punaH lakSamAM rAkha.. 1. jijJAsA te vastunI rAkhavI. 2. saMsArane baMdhana mAnavuM 3. pUrva karma nathI ema gaNI pratyeka dharma sevyA javo. tema chatAM pUrva karma naDe to zoka karavo nahIM. 4. dehanI jeTalI ciMtA rAkhe che teTalI nahIM paNa ethI anaMta gaNI ciMtA AtmAnI rAkha, kAraNa anaMta bhava eka bhavamAM TALavA che. pa. na cAle to pratizrotI thA. 6. jemAMthI jeTaluM thAya teTaluM kara. 7. pariNAmika vicAravALo thA. 8. anuttaravAsI thaIne varta. 9. chevaTanuM samaye samaye cUkIza nahIM. e ja bhalAmaNa ane e ja dharma.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka pa7 samajIne aAbhASI thanArane pazcAttApa karavAno thoDo ja avasara saMbhave che. he nAtha ! sAtamI tamatamaprabhA narakanI vedanA maLI hota to vakhate sammata karata, paNa jagatanI mohinI sammata thatI nathI. pUrvanAM azubha karma udaya Avye vedatAM jo zoca karo cho to have e paNa dhyAna rAkho ke navAM bAMdhatAM pariNAme tevAM to baMdhAtAM nathI ? AtmAne oLakhavo hoya to AtmAnA paricayI thavuM, paravastunA tyAgI thavuM. jeTalA potAnI pugalika moTAI icche che teTalA halakA saMbhave. prazasta puruSanI bhakti karo, tenuM smaraNa karo; guNaciMtana karo. 85 anaMtakALa thayAM jIvane paribhramaNa karatAM chatAM tenI nivRtti kema thatI nathI ane te zuM karavAthI thAya?' A vAkyamAM aneka artha samAyela che. tene vicAryA vinA ke daDha vizvAsathI jhUryA vinA mArganA aMzanuM alpa bhAna thatuM nathI. bIjA badhA vikalpo dUra karI A eka upara lakheluM sapuruSonuM vacanAmRta vAraMvAra vicArI lezo. ' saMsAramAM rahevuM ane mokSa thavA kahevuM e banavuM asulabha che. maitrI - sarva jIva pratye hitaciMtavanA. pramoda - guNajJa jIva pratye ullAsapariNAma. karuNa - koI paNa jIvane janmamaraNathI mukta thavAnuM karavuM. madhyasthatA - nirguNI jIva pratye madhyasthatA. sarva satparaSo mAtra eka ja vATethI taryA che ane te vATa vAstavika AtmajJAna ane tenI anucAriNI dehasthitiparyata sakriyA ke rAgadveSa ane moha vagaranI dazA thavAthI te tattva temane prApta thayuM hoya ema mAruM AdhIna mata che. prakAzavarUpa dhAma. temAM anaMta aprakAza bhAyamAna aMtaHkaraNa. tethI zuM thAya ? jyAM jyAM te te aMtaHkaraNo vyApe tyAM tyAM mAyA bhAsyamAna thAya. AtmA asaMga chatAM saMgavAna jaNAya, akartA chatAM kartA jaNAya, e Adi viparItatA thAya. tethI zuM thAya ? AtmAne baMdhanI kalpanA thAya tenuM zuM karavuM ? aMtaHkaraNano saMbaMdha javA mATe tenAthI potAnuM judApaNuM samajavuM. judApaNuM samaye zuM thAya ? AtmA svasvarUpa avasthAna varte.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-1 thI 500 te pavitra darzana thayA pachI game te vartana ho, paraMtu tene tIvra baMdhana nathI. anaMta saMsAra nathI, soLa bhava nathI, atyaMtara dukha nathI, zaMkAnuM nimitta nathI, aMtaraMga mohinI nathI, sat sat nirupama, sarvottama zukala, zItaLa, amRtamaya darzanajJAna, samyapha jyotirmaya, cirakALa AnaMdanI prApti, adbhuta savarUpadarzitAnI balihArI che ! jyAM matabheda nathI; jyAM zaMkA, kaMkhA, viDigicchA, mUDhadaSTi emAMnuM kAMI nathI. che te kalama lakhI zakatI nathI, kathana kahI zakatuM nathI, mana jene manana karI zakatuM nathI. 91 sarva darzanathI UMca gati che. paraMtu mokSano mArga jJAnIoe te akSaromAM spaSTa darzAvyo nathI, gauNatAe rAkhyo che. te gauNatAnuM sarvottama tatva A jaNAya che - nizcaya, nigraMtha jJAnI gurunI prApti, tenI AjJAnuM ArAdhavuM, samIpamAM savakALa rahevuM, kAM satsaMganI prAptimAM rahevuM, AtmadarzitA tyAre prApta thaze. 2 ApaNe jema bane tema eka ja padanA icchaka thaI prayatnI thaIe chIe, te A ke "baMdhAyelAne choDavo". e baMdhana jethI chUTe tethI choDI levuM, e sarvamAnya che. ja jagatamAM bhinna bhinna mata ane darzana jovAmAM Ave che te daSTibheda che. bhinna bhinna mata dekhIe, bheda daSTino eha; eka tattvanA mULamAM, vyApyA mAno teha. 1 teha tattvarUpa vRkSanuM, Atmadharma che mULa; svabhAvanI siddhi kare, dharma te ja anukULa. 2 prathama Atmasiddhi thavA, karIe jJAna vicAra; anubhavI gurune sevIe, budhajanano nirdhAra. 3 kSaNa kSaNa je asthiratA, ane vibhAvika moha; te jenAmAMthI gayA, te anubhavI guru joya. 4 bAhya tema atyaMtare, graMtha graMthi nahi hoya; parama puruSa tene kaho, saraLa daSTithI joya. 5 bAhya parigraha graMthi che, atyaMtara mithyAtva; svabhAvathI pratikULatA, -
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka pa9 A jagatamAM vicitra prakAranA dehadhArIo che ane pratyakSa ke parokSa pramANathI ema siddha thaI zakyuM che ke, temAM manuSyarUpe pravartatA dehadhArI AtmAo e cAre varga sAdhI zakavAne vizeSa yogya che. manuSyajAtimAM jeTalA AtmAo che, teTalA badhA kaMI sarakhI vRttinA, sarakhA vicAranA ke sarakhI jijJAsA ane icchAvALA nathI, e ApaNe pratyakSa joI zakIe chIe. pratyeke pratyeka sUkSma dRSTie jotAM vRtti, vicAra, jijJAsA ane icchAnI eTalI badhI vicitratA lAge che ke Azcarya ! e AzcaryanuM bahu prakAre avalokana karatAM, sarva prANInI apavAda sivAya sukhaprApti karavAnI je icchA, te bahu aMze manuSyadehamAM siddha thaI zake che; tevuM chatAM teo sukhane badale duHkha laI le che; ema mAtra mohadaSTithI thayuM che. 101 duranta tathA sAravarjita A anAdi saMsAramAM guNasahita manuSyapaNuM jIvane duSmApya arthAta durlabha che. he Atman ! teM jo A manuSyapaNuM kAkatAlIya nyAyathI prApta karyuM che, to tAre potAmAM potAno nizcaya karIne potAnuM kartavya saphaLa karavuM joIe. A manuSyajanma sivAya anya koI paNa janmamAM potAnA svarUpano nizcaya nathI thato. A kAraNathI A upadeza che. aneka vidvAnoe puruSArtha karavo e A manuSyajanmanuM phaLa kahyuM che. A puruSArtha dharmAdika bhedathI cAra prakAre che. prAcIna maharSioe 1. dharma, 2. artha, 3. kAma, ane 4. mokSa, ema cAra prakArano puruSArtha kahyo che. A puruSArthamAM prathamanA traNa puruSArtha nAzasahita ane saMsArarogathI dUSita che ema jANIne tattvonA jANanAra jJAnIpuruSa aMtano paramapuruSArtha arthAt mokSanAM sAdhana karavAmAM ja yatna kare che. kAraNa ke mokSa nAzarahita avinAzI che. prakRti, pradeza, sthiti ane anubhAga rUpa samasta karmonA saMbaMdhanA sarvathA nAzarUpa lakSaNavALo tathA je saMsArano pratipakSI che te mokSa che. A vyatireka pradhAnatAthI mokSanuM svarUpa che. darzana ane vIryAdi guNa sahita tathA saMsAranA lezo rahita cidAnaMdamayI AtyaMtika avasthAne sAkSAt mokSa kahe che. A anvaya pradhAnatAthI mokSanuM svarUpa kahyuM che. jemAM atadriya, iMdriyothI atikrAMta, viSayothI atIta, upamArahita ane svAbhAvika, vicchedarahita, pAramArthika sukha hoya tene mokSa kahyo jAya che. jemAM A AtmA nirmaLa, zarIrarahita, kSobharahita, zAMtasvarUpa, niSpanna (siddharUpa), atyaMta avinAzI sukharUpa, kRtakRtya tathA samIcIna samyakrajJAna svarUpa thaI jAya che te padane mokSa kahIe chIe. dhIravIra puruSa A anaMta prabhAvavALA mokSarUpa kAryanA nimitta, samasta prakAranA bhramone choDI, karmabaMdha nAza karavAnA kAraNarUpa tapane aMgIkAra kare che. zrI jina samyakradarzana, jJAna ane cAritrane muktinuM kAraNa kahe che. atae je muktinI icchA kare che, te samyaphadarzana, jJAna, cAritrane ja mokSanuM sAdhana kahe che. mokSanAM sAdhana je samyakadarzanAdika che temAM "dhyAna' garbhita che. te kAraNa dhyAnano upadeza have prakaTa karatAM kahe che ke "he Atman ! tuM saMsAraduHkhanA vinAza arthe jJAnarUpI sudhArasane pI ane saMsArasamudra pAra UtaravA mATe dhyAnarUpa vahANanuM avalaMbana kara. (apUrNa) 102
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-1 thI pa00 kuTuMbarUpI kAjaLanI koTaDInA vAsathI saMsAra vadhe che. game teTalI tenI sudhAraNA karazo topaNa ekAMtathI jeTalo saMsArakSaya thavAno che, teno somo hisso paNa te kAjaLagRhamAM rahevAthI thavAno nathI. kaSAyanuM te nimitta che; mohane rahevAno anAdikALano parvata che. pratyeka aMtaraguphAmAM te jAjvalyamAna che. sudhAraNA karatAM vakhate zrAddhotpatti thavI saMbhave, mATe tyAM alpabhASI thavuM, alpahAsI thavuM, alpaparicayI thavuM, alpaAvakArI thavuM, alpabhAvanA darzAvavI, alpasahacArI thavuM, alpaguru thavuM, pariNAma vicAravuM, e ja zreyaskara che. 103 he jIva, tuM bhramA mA, tane hita kahuM chuM. aMtaramAM sukha che; bahAra zodhavAthI maLaze nahIM. aMtaranuM sukha aMtaranI samazreNImAM che; sthiti thavA mATe bAhya padArthonuM vismaraNa kara, Azcarya bhUla. samazreNI rahevI bahu durlabha che; nimittAdhIna vRtti pharI pharI calita thaI jaze; na thavA acaLa gaMbhIra upayoga rAkha. A krama yathAyogyapaNe cAlyo Avyo to tuM jIvana tyAga karato rahIza, mUMjhAIza nahIM, nirbhaya thaIza. bhramA mA, tane hita kahuM chuM. A mAruM che evA bhAvanI vyAkhyA prAye na kara. A tenuM che ema mAnI na besa. A mATe Ama karavuM che e bhaviSyanirNaya na karI rAkha. A mATe Ama na thayuM hota to sukha thAta ema smaraNa na kara. ATaluM A pramANe hoya to sAruM ema Agraha na karI rAkha. ANe mArA prati anucita karyuM evuM saMbhAratAM na zIkha. ANe mArA prati ucita karyuM evuM smaraNa na rAkha. A mane azubha nimitta che evo vikalpa na kara. A mane zubha nimitta che evI daDhatA mAnI na besa. A na hota to huM baMdhAta nahIM ema acaLa vyAkhyA nahIM karIza. pUrvakarma baLavAna che, mATe A badho prasaMga maLI Avyo evuM ekAMtika grahaNa karIza nahIM. puruSArthano jaya na thayo evI nirAzA smarIza nahIM. bIjAnA doSe tane baMdhana che ema mAnIza nahIM. tAre nimitte paNa bIjAne doSa karato bhulAva. tAre doSe tane baMdhana che e saMtanI pahelI zikSA che. tAro doSa eTalo ja ke anyane potAnuM mAnavuM, pote potAne bhUlI javuM. e badhAmAM tArI lAgaNI nathI, mATe jude jude sthaLe te sukhanI kalpanA karI che. te mUDha, ema na kara
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka e tane teM hita kahyuM. aMtaramAM sukha che. jagatamAM koI evuM pustaka vA lekha vA koI evo sAkSI trAhita tamane ema nathI kahI zakato ke A sukhano mArga che, vA tamAre Ama vartavuM vA sarvane eka ja krame UgavuM; e ja sUcave che ke tyAM kaMI prabaLa vicAraNA rahI che. eka bhogI thavAno bodha kare che. eka yogI thavAno bodha kare che. e bemAMthI kone sammata karIzuM ? banne zA mATe bodha kare che ? banne kone bodha kare che ? konA preravAthI kare che ? koIne koIno ane koIne koIno bodha kAM lAge che ? ? enAM kAraNo zuM che teno sAkSI koNa che ? tame zuM vAMcho cho ? te kyAMthI maLaze vA zAmAM che ? te koNa meLavaze ? kyAM thaIne lAvazo ? lAvavAnuM koNa zIkhavaze ? vA zIkhyA chIe ? zIkhyA cho to kyAMthI zIkhyA cho ? apunavRttirUpe zIkhyA cho ? nahIM to zikSaNa mithyA Tharaze. 61 jIvana zuM che ? jIva zuM che ? tame zuM cho ? tamArI icchApUrvaka kAM nathI thatuM ? te kema karI zakazo ? bAdhatA priya che ke nirAbAdhatA priya che ? te kyAM kyAM kema kema che ? eno nirNaya karo. aMtaramAM sukha che. bahAramAM nathI. satya kahuM chuM.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara vacanAmRta patra-1 thI 500 he jIva, bhUla mA, tane satya kahuM chuM. sukha aMtaramAM che; te bahAra zodhavAthI nahIM maLe. aMtaranuM sukha aMtaranI sthitimAM che; sthiti thavA mATe bAhya padArtho saMbaMdhInuM Azcarya bhUla. sthiti rahevI bahu vikaTa che; nimittAdhIna pharI pharI vRtti calita thaI jAya che. eno daDha upayoga rAkhavo joIe. e krama yathAyogya calAvyo AvIza to tuM mUMjhAIza nahIM. nirbhaya thaIza. he jIva ! tuM bhUla mA. vakhate vakhate upayoga cUkI koIne raMjana karavAmAM, koIthI raMjana thavAmAM, vA mananI nirbaLatAne lIdhe anya pAse maMda thaI jAya che, e bhUla thAya che. te na kara. 108 dharmamAM prasakta raho e ja pharI pharI bhalAmaNa. satyaparAyaNanA mArganuM sevana karIzuM to jarUra sukhI thaIzuM, pAra pAmIzuM, ema huM dhAruM chuM. A bhavanuM parabhavanuM nirupAdhipaNuM je vATethI karI zakAya te vATethI karazo, ema vinaMtI che. 118 jaNaM jaNaM disaM icchaI taNaM taNaM disaM appaDibaddhe / je je dizA bhaNI javuM icche te te dizA jene apratibaddha arthAt khullI che. (rokI zakatI nathI.) AvI dazAno abhyAsa jyAM sudhI nahIM thAya; tyAM sudhI yathArtha tyAganI utpatti thavI kema saMbhave ? paudgalika racanAe AtmAne staMbhita karavo ucita nathI. 124 aMtarnAnathI smaraNa karatAM evo koI kALa jaNAto nathI vA sAMbharato nathI ke je kALamAM, je samayamAM A jIve paribhramaNa na karyuM hoya, saMkalpa-vikalpanuM raTaNa na karyuM hoya, ane e vaDe 'samAdhi' na bhUlyo hoya. niraMtara e smaraNa rahyA kare che, ane e mahA vairAgyane Ape che. vaLI smaraNa thAya che ke e paribhramaNa kevaLa svacchaMdathI karatAM jIvane udAsInatA kema na AvI ? bIjA jIvo paratve krodha karatAM, mAna karatAM, mAyA karatAM, lobha karatAM ke anyathA karatAM te mAThuM che ema yathAyogya kAM na jANyuM ? arthAt ema jANavuM joItuM hatuM, chatAM na jANyuM e vaLI pharI paribhramaNa karavAno vairAgya Ape che. vaLI smaraNa thAya che ke jenA vinA eka paLa paNa huM nahI jIvI zakuM evA keTalAka padArtho (strIAdika) te anaMta vAra choDatAM, teno viyoga thayAM anaMta kALa paNa thaI gayo; tathApi tenA vinA jivAyuM e kaMI thoDuM AzcaryakAraka nathI. arthAt je je veLA tevo prItibhAva karyo hato te te veLA te kalpita hato. evo prItibhAva kAM thayo ? e pharI pharI vairAgya Ape che. vaLI jenuM mukha koI kALe paNa nahIM jouM; jene koI kALe huM grahaNa nahIM ja karuM; tene ghera putrapaNe, strIpaNe, dAsapaNe, dAsIpaNe, nAnA jaMtupaNe zA mATe janmyo ? arthAt evA dveSathI evA rUpe janmavuM paDyuM! ane tema karavAnI to icchA nahotI ! kaho e smaraNa thatAM A klezita AtmA paratve jugupsA nahIM AvatI hoya ? arthAt Ave che.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ u3 zrImad rAjacaMdra henDabuka vadhAre zuM kahevuM ? je je pUrvanAM bhavAMtare brAMtipaNe bhramaNa karyuM tenuM smaraNa thatAM have kema jIvavuM e ciMtanA thaI paDI che. pharI na ja janmavuM ane pharI ema na ja karavuM evuM daDhatva AtmAmAM prakAze che. paNa keTalIka nirUpAyatA che tyAM kema karavuM ? je daDhatA che te pUrNa karavI; jarUra pUrNa paDavI e ja raTaNa che, paNa je kaMI ADuM Ave che, te kore karavuM paDe che, arthAta khaseDavuM paDe che, ane temAM kALa jAya che. jIvana cAlyuM jAya che, ene na javA devuM, jyAM sudhI yathAyogya jaya na thAya tyAM sudhI, ema daDhatA che tenuM kema karavuM ? kadApi koI rIte temAMnuM kaMI karIe to tevuM sthAna kyAM che ke jyAM jaIne rahIe ? arthAt tevA saMto kyAM che, ke jyAM jaIne e dazAmAM besI tenuM poSaNa pAmIe ? tyAre have kema karavuM? game tema ho, game teTalAM dukha veTho, game teTalA pariSaha sahana karo, game teTalA upasarga sahanA karo, game teTalI vyAdhio sahana karo, game teTalI upAdhio AvI paDo, game teTalI Adhio AvI paDo, game to jIvanakALa eka samaya mAtra ho, ane durnimitta ho, paNa ema karavuM ja. tyAM sudhI he jIva ! chUTako nathI." Ama nepathyamAMthI uttara maLe che, ane te yathAyogya lAge che. kSaNe kSaNe palaTAtI svabhAvavRtti nathI joItI. amuka kALa sudhI zUnya sivAya kaMI nathI joItuM; te na hoya to amuka kALa sudhI saMta sivAya kaMI nathI joItuM, te na hoya to amuka kALa sudhI satsaMga sivAya kaMI nathI joItuM, te hoya to AryAcaraNa (Arya puruSoe karelAM AcaraNa) sivAya kaMI nathI joItuM; te na hoya to jinabhaktimAM ati zuddha bhAve lInatA sivAya kaMI nathI joItuM; te na hoya to pachI mAgavAnI icchA paNa nathI. - gama paDyA vinA Agama anarthakAraka thaI paDe che. satsaMga vinA dhyAna te taraMgarUpa thaI paDe che. saMta vinA aMtanI vAtamAM aMta pamAto nathI. lokasaMjJAthI lokAgre javAtuM nathI. lokalyAga vinA vairAgya yathAyogya pAmavo durlabha che. e kaMI khoTuM che ?" zuM ? paribhramaNa karAyuM te karAyuM. have tenAM pratyAkhyAna laIe to ? laI zakAya. e paNa AzcaryakAraka che. e ja vijJApana. 128 izvara para vizvAsa rAkhavo e eka sukhadAyaka mArga che. jeno daDha vizvAsa hoya che, te duHkhI hoto nathI, athavA duHkhI hoya to duHkha vedato nathI. duHkha UlaTuM sukharUpa thaI paDe che. AbhecchA evI ja varte che ke saMsAramAM prArabdAnusAra game tevA zubhAzubha udaya Avo, paraMtu temAM prIti aprIti karavAno ApaNe saMkalpa paNa na karavo.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha4 vacanAmRta patra-1 thI pa00 rAtri ane divasa eka paramArtha viSayanuM ja manana rahe che, AhAra paNa e ja che, nidrA paNa e ja che, zayana paNa e ja che, svapna paNa e ja che, bhaya paNa e ja che, bhoga paNa e ja che. parigraha paNa e ja che, calana paNa e ja che, Asana paNa e ja che. adhika zuM kahevuM? hADa, mAMsa, ane tenI majAne eka ja e ja raMganuM raMganA che. eka roma paNa eno ja jANe vicAra kare che, ane tene lIdhe nathI kaMI jovuM gamatuM, nathI kaMI suMghavuM gamatuM, nathI kaMI sAMbhaLavuM gamatuM nathI kaMI cAkhavuM gamatuM ke nathI kaMI sparzavuM gamatuM, nathI bolavuM gamatuM ke nathI mauna rahevuM gamatuM, nathI besavuM gamatuM ke nathI UThavuM gamatuM, nathI sUvuM gamatuM ke nathI jAgavuM gamatuM, nathI khAvuM gamatuM ke nathI bhUkhyuM rahevuM gamatuM, nathI asaMga gamato ke nathI saMgA gamato, nathI lakSmI gamatI ke nAthI alakSmI gamatI ema che; tathApi te pratye AzA nirAzA kaMI ja UgatuM jaNAtuM nathI. te ho topaNa bhale ane na ho topaNa bhale e kaMI duHkhanAM kAraNa nathI. duHkhanuM kAraNa mAtrA viSamAtmA che, ane te je sama che to sarva sukha ja che. e vRttine lIdhe samAdhi rahe che. 133 dehadhArIne viTaMbanA e to eka dharma che. tyAM baMda karIne AtmavismaraNa zuM karavuM? nirUpAyatA AgaLa sahanazIlatA ja sukhadAyaka che. A kSetramAM A kALe A dehadhArIno janma thavo yogya nahoto. joke sarva kSetre janmavAnI teNe icchA rUMdhI ja che, tathApi thayelA janma mATe zoka darzAvavA Ama rudanavAkya lakhyuM che. koI paNa prakAre videhI dazA vagaranuM, yathAyogya jIvanmukta dazA vagaranuM, yathAyogya nigraMtha dazA vagaranuM kSaNa ekanuM jIvana paNa bhALavuM jIvane sulabha lAgatuM nathI to pachI bAkI raheluM adhika AyuSya kema jaze, e viTaMbanA AbhecchAnI che. 134 jyAM sudhI AtmA AtmabhAvathI anyathA eTale dehabhAve vartaze, huM karuM chuM evI buddhi karaze, huM riddhi ityAdike adhika chuM ema mAnaze, zAstrane jALarUpe samajaze, marmane mATe mithyA moha karaze, tyaM sudhI tenI zAMti thavI durlabha che. 136 nIceno abhyAsa to rAkhyA ja raho:1. game te prakAre paNa udaya AvelA, ane udaya AvavAnA kaSAyone zamAvo. 2. sarva prakAranI abhilASAnI nivRtti karyA raho. 3. ATalA kALa sudhI je karyuM te badhAMthI nivRtta thAo, e karatAM have aTako. 4. tame paripUrNa sukhI cho ema mAno, ane bAkInAM prANIonI anukaMpA karyA karo. pa. koI eka puruSa zodho, ane tenAM game tevAM vacanamAM paNa zraddhA rAkho. e pAMce abhyAsa avazya yogyatAne Ape che; pAMcamAmAM vaLI cAre samAveza pAme che, ema avazya mAno. adhika zuM kahuM ? game te kALe paNa e pAMcamuM prApta thayA vinA A paryaTanano kinAro AvavAno nathI. bAkInAM cAra e pAMcamuM meLavavAnA sahAyaka che. pAMcamA abhyAsa sivAyano, tenI prApti sivAyano bIjo koI nirvANamArga mane sUjhato nathI; ane badhAya mahAtmAone paNa ema ja sUchyuM haze - (sUchyuM che.) 143
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 65 caitanyano niraMtara avicchinna anubhava priya che, e ja joIe che. bIjI kaMI spRhA rahetI nathI. rahetI hoya topaNa rAkhavA icchA nathI. eka "hi hi" e ja yathArtha vahetI pravAhanA joIe che. adhika zuM kahevuM? lakhyuM lakhAya tema nathI; kathya kathAya tema nathI. jJAne mAtra gamya che. kAM to zreNIo zreNIe samajAya tevuM che. bAkI to avyaktatA ja che, mATe je niHspRha dazAnuM ja raTaNa che, te maLe, A kalpita bhUlI gaye chUTako che. 144 motanuM auSadha huM A tane dauM chuM. vAparavAmAM doSa karaje nahIM. tane koNa priya che ? mane oLakhanAra. Ama kAM karo ? haju vAra che. zuM thanAra che te ? he karma ! tane nizcaya AjJA karuM chuM ke nIti ane nekI upara mane paga mukAvIza nahIM. 150 - udAsInatA e adhyAtmanI jananI che. saMsAramAM rahevuM ane mokSa thavA kahevuM e banavuM asulabha che. 1pa3 bIjAM sAdhana bahu karyA, karI kalpanA Apa; athavA asadgara thakI, UlaTo vadhyo utApa. pUrva puNyanA udayathI, maLyo sadguru yoga; vacana sudhA zravaNe jatAM, thayuM hRdaya gatazoga. nizcaya ethI Aviyo, TaLaze ahIM utApa; nitya karyo satsaMga meM, eka lakSathI Apa. 1pa4 prathama traNa kALane mUThImAM lIdho, eTale mahAvIra deve jagatane Ama joyuM - temAM anaMta caitanyAtmAo mukta dIThA. anaMta caitanyAtmAo baddha dIThA. anaMta mokSapAtra dIThA. anaMta mokSa apAtra dIThA. anaMta adhogatimAM dIThA. UrdhvagatimAM dIThA. tene puruSAkAre joyuM. jaDa caitancAtmaka joyuM. 156
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-1 thI 500 rojanIzI nAnA prakArano moha pAtaLo thavAthI AtmAnI dRSTi potAnA guNathI utpanna thatAM sukhamAM jAya che, ane pachI te meLavavA te prayatna kare che. e ja daSTi tene tenI siddhi Ape che. AyuSyanuM pramANa ApaNe jANyuM nathI. bAlAvasthA asamajamAM vyatIta thaI; mAno ke 40 varSanuM AyuSya haze, athavA vRddhatA dekhI zakIzuM eTaluM AyuSya haze. paNa temAM zithiladazA sivAya bIjuM kaMI joI zakIzuM nahIM. have mAtra eka yuvAvasthA rahI. temAM jo mohanIya baLavattaratA na ghaTI to sukhathI nidrA Avaze nahIM, nIrogI rahevAze nahIM, mAThA saMkalpa-vikalpa TaLaze nahIM ane ThAma ThAma AthaDavuM paDaze, ane te paNa riddhi haze to thaze, nahIM to prathama tenuM prayatna karavuM paDaze. te icchA pramANe maLI na maLI to eka bAju rahI, paraMtu vakhate peTa pUratI maLavI durlabha che. tenI ja ciMtAmAM, tenA ja vikalpamAM ane te meLavIne sukha bhogavIzuM e ja saMkalpamAM, mAtra duHkha sivAya bIjuM kaMI dekhI zakIzuM nahIM. e vayamAM koI kAryamAM pravRtti karatAM phAvyA to ekadama AMkha tIrachI thaI jaze. na phAvyA to lokano bheda ane potAno niSphaLa kheda bahu duHkha Apaze. pratyeka vakhata mRtyunA bhayavALo, roganA bhayavALo, AjIvikAnA bhayavALo, yaza haze to tenI rakSAnA bhayavALo, apayaza haze to tene TALavAnA bhayavALo, leNuM haze to tene levAnA bhayavALo, deNuM haze to tenI hAyavoyanA bhayavALo, strI haze to tenI..nA bhayavALo, nahIM hoya to tene prApta karavAnA khyAlavALo, putraputrAdika haze to tenI kaDAkUTanA bhayavALo, nahIM hoya to tene meLavavAnA khyAlavALo, ochI riddhi haze to vadhArenA khyAlavALo, vadhAre haze to tene bAtha bharavAnA khyAlano, ema ja pratyeka sAdhano mATe anubhava thaze. krame ke vikrame TUMkAmAM kahevAnuM ke, sukhano samaya have kayo kahevo ? bAlAvasthA ? yuvAvasthA ? jarAvasthA ? nIrogAvasthA? rogAvasthA ? dhanAvasthA ? nirdhanAvasthA ? gRhasthAvasthA ? agRhasthAvasthA? e sarva prakAranI bAhA mahenata vinA anuttara aMtaraMga vicAraNAthI je viveka thayo te ja ApaNane bIjI dRSTi karAvI, sarva kALane mATe sukhI kare che. eTale kahyuM zuM? to ke vadhAre jivAyuM topaNa sukhI, ochuM jivAyuM topaNa sukhI, pAchaLa janmavuM hoya topaNa sukhI, na janmavuM hoya to paNa sukhI. Aja mane ucharaMga anupama, janmakRtArtha joga jaNAyo; vAstavya vastu, viveka vivecaka te krama spaSTa sumArga gaNAyo. kaLikALe manuSyane svArthaparAyaNa ane mohavaza karyA. jenuM hadaya zuddha, saMtanI batAvelI vATe cAle che tene dhanya che. satsaMganA abhAvathI caDhelI AtmazreNi ghaNuM karIne patita thAya che. 1. koInA paNa doSa jo nahIM. tArA potAnA doSathI je kaMI thAya che, te thAya che, ema mAna. 2. tArI (Atma) prazaMsA karIza nahIM, ane karIza to tuM ja halako che ema huM mAnuM chuM. 3. jema bIjAne priya lAge tevI tArI vartaNUka karavAnuM prayatna karaje. ekadama temAM tane siddhi nahIM maLe, vA vina naDaze, tathApi daDha AgrahathI haLave haLave te krama para tArI niSThA lAvI mUkaje.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka A baMdhAyelA pAme che mokSa ema kAM na kahI devuM ? evI kone icchA rahI ke tema thavA de che ? jinanAM vacananI racanA adbhuta che, emAM to nA nahIM. paNa pAmelA padArthanuM svarUpa tenAM zAstromAM kAM nahIM ? zuM tene Azcarya nahIM lAgyuM hoya, kAM chupAvyuM haze ? 57 157 te zrImAna puruSottama, sat-cit-AnaMdarUpe sarvatra bharapUra che. mUrtimAna ! (gurugama) svarUpa akSaradhAmamAM birAje che. ame te mUrtimAna svarUpane zuM varNavIe ? e svarUpa vicAratAM, saMbhAratAM amane to parama samAdhi Ave che. aho te svarUpa ! aho te svarUpa ! aho amAruM mahAbhAgya ke A janmane viSe amane tenI bhaktinI dRDha ruci thaI ! 1574 he hari, A kaLikALamAM tAre viSe akhaMDa premanI kSaNa paNa javI durlabha che, evI nivRtti bhUlI gayA che. pravRttimAM pravRtta thaI nivRttinuM bhAna paNa rahyuM nathI. nAnA prakAranA sukhAbhAsane viSe prayatna thaI rahyo che. Arata paNa nAza pAmyA jevuM thaI gayuM che. vRddhamaryAdA rahI nathI. dharmamaryAdAno tiraskAra thayA kare che. satsaMga zuM ? ane e ja eka kartavyarUpa che ema samajavuM kevaLa durghaTa thaI paDyuM che. satsaMganI prAptimAM paNa jIvane tenuM oLakhANa thavuM mahAvikaTa thaI paDyuM che. mAyAnI pravRttino prasaMga pharI pharI jIvo karyA kare che. eka vakhate je vacanonI prApti thatAM jIva baMdhanamukta hoya ane tArA svarUpane pAme, tevAM vacano ghaNA vakhata kahevAyAnuM paNa kAMI ja phaLa thatuM nathI. evI jIvomAM ajogyatA AvI gaI che. niSkapaTapaNuM hAnine pAmyuM che. zAstrane viSe saMdeha utpanna karavo e eka jJAna jIve mAnyuM che. parigrahanI prApti arthe tArA bhaktane paNa chetaravAnuM kartavya pAparUpa tene lAgatuM nathI. parigraha pedA karanAra evA sagAsaMbaMdhImAM evo prema karyo che ke tevo tArA pratye athavA tArA bhakta pratye karyo hoya to jIva tane pAme. sarvabhUtane viSe dayA rAkhavI ane sarvane viSe tuM cho ema hovAthI dAsatvabhAva rAkhavo e parama dharma skhalita thaI gayo che. sarvarUpe tuM samAna ja rahyo che, mATe bhedabhAvano tyAga karavo e moTA puruSonuM aMtaraMga jJAna Aje kyAMya jovAmAM AvatuM nathI. ame ke je mAtra tAruM niraMtara dAsatva ja ananya preme icchIe chIe, tene paNa tuM kaLiyugano prasaMgI saMga ApyA kare che. have he hari, A joyuM jatuM nathI, sAMbhaLyuM jatuM nathI. te na karAvavuM yogya che, tema chatAM amArA pratye tArI tevI ja icchA hoya to preraNA kara eTale ame te kevaLa sukharUpa ja mAnI laIzuM. amArA prasaMgamAM AvelA jIvo koI prakAre dubhAya nahIM ane amArA dveSI na hoya (amArA kAraNathI) evo huM zaraNAgata upara anugraha thavo yogya hoya to kara. mane moTAmAM moTuM duHkha mAtra eTaluM ja che ke tArAthI vimukha thavAya evI vRttioe jIvo pravarte che, teno prasaMga thavo ane vaLI koI kAraNone lIdhe tene tArA sanmukha thavAnuM jaNAvatAM chatAM tenuM anaMgIkArapaNuM thavuM e amone paramaduHkha che. ane jo te yogya haze to te TALavAne he nAtha ! tuM samartha cho, samartha cho. mAruM samAdhAna pharI pharI he hara ! samAdhAna kara. 173
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ u8 vacanAmRta patra-1 thI pa00 abhuta ! adbhuta ! adbhuta ! parama aciMtya evuM che hari, tAruM svarUpa, teno pAmara prANI evo huM kema pAra pAmuM? huM je tAro anaMta brahmAMDamAMno eka aMza te tane zuM jANe ? sarvasattAtmakazAna jenA madhyamAM che evA he hari, tane icchuM chuM, icchuM chuM, tArI kRpAne icchuM chuM. tane pharI pharI he hari, icchuM chuM. he zrImAna puruSottama, tuM anugraha kara ! anugraha ! ! 164 bhagavAna paripUrNa sarvaguNasaMpanna kahevAya che. tathApi emAMya apalakSaNa kaMI ochAM nathI ! vicitra karavuM e ja enI lIlA ! tyAM adhika zuM kahevuM ! sarva samartha puruSo Apane prApta thayelAM jJAnane ja gAI gayA che. e jJAnanI dina pratidina A AtmAne paNa vizeSatA thatI jAya che. huM dhAruM chuM ke kevaLajJAna sudhInI mahenata karI alekhe to nahIM jAya. mokSanI ApaNane kAMI jarUra nathI. niHzaMkapaNAnI, nirbhayapaNAnI, nirmajhanapaNAnI ane nispRhapaNAnI jarUra hatI, te ghaNe aMze prApta thaI jAya che; ane pUrNa aMze prApta karAvavAnI karuNAsAgara gupta rahelAnI kRpA thaze ema AzA rahe che. chatAM vaLI ethIye alaukika dazAnI icchA rahe che, tyAM vizeSa zuM kahevuM ? jagatane, jagatanI lIlAne beThA beThA maphatamAM joIe chIe. 10pa sapuruSanA ekeka vAkyamAM, ekeka zabdamAM, anaMta Agama rahyAM che, e vAta kema haze ? nIcenAM vAkyo pratyeka mumukSuone meM asaMkhya sapuruSonI sammatithI maMgaLarUpa mAnyAM che. mokSanAM sarvottama kAraNarUpa mAkhyAM che - 1. mAsika sukhanI sarva prakAranI vAMchA game tyAre paNa choDyA vinA chUTako thavo nathI; to jyArathI e vAkya zravaNa karyuM, tyArathI ja te kramano abhyAsa karavo yogya ja che ema samajavuM. 2. koI paNa prakAre sadgarano zodha karavo; zodha karIne tenA pratye tana, mana, vacana ane AtmAthI arpaNabuddhi karavI; tenI ja AjJAnuM sarva prakAre niHzaMkatAthI ArAdhana karavuM; ane to ja sarva mAyika vAsanAno abhAva thaze ema samajavuM. 3. anAdikALanA paribhramaNamAM anaMta vAra zAstrazravaNa, anaMta vAra vidhAbhyAsa, anaMta vAra jinadIkSA, anaMta vAra AcAryapaNuM prApta thayuM che. mAtra "sata maLyA nathI, "sata sucyuM nathI, ane "sata zradhyuM nathI, ane e maLe, e sucche, ane e zradhye ja chUTavAnI vArtAno AtmAthI bhaNakAra thaze. 4. mokSano mArga bahAra nathI, paNa AtmAmAM che. mArgane pAmelo mArga pamADaze. 5. be akSaramAM mArga rahyo che, ane anAdi kALathI eTaluM badhuM karyA chatAM zA mATe prApta thayo nathI te vicAro. 166
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69 zrImad rAjacaMdra henDabuka AtmA jJAna pAmyo e to niHsaMzaya che; graMthibheda thayo e traNe kALamAM satya vAta che. sarva jJAnIoe paNa e vAta svIkArI che. have chevaTanI nirvikalpa samAdhi ApaNane pAmavI bAkI che, je sulabha che. ane te pAmavAno hetu paNa e ja che ke koI paNa prakAre amRtasAgaranuM avalokana karatAM alpa paNa mAyAnuM AvaraNa bAdha kare nahIM; avalokanasukhanuM alpa paNa vismaraNa thAya nahIM; "tuMhi tehi vinA bIjI raTaNA rahe nahIM; mAyika eka paNa bhayano, mohano, saMkalpano ke vikalpano aMza rahe nahIM. mahAna puruSoe kevI dazA pAmI mArga prakAzyo che, zuM zuM karIne mArga prakAzyo che, e vAtanuM AtmAne sArI rIte smaraNa rahe che; ane e ja pragaTa mArga kahevA devAnI IzvarI icchAnuM lakSaNa jaNAya che. tIrthakara je samajyA ane pAmyA che. A kALamAM na samajI zake athavA na pAmI zake tevuM kaMI ja nathI. A nirNaya ghaNAya vakhata thayAM karI rAkhyo che. joke tIrthakara thavA icchA nathI; paraMtu tIrthakare karyA pramANe karavA icchA che, eTalI badhI unmattatA AvI gaI che. tene zamAvavAnI zakti paNa AvI gaI che, paNa cAhIne zamAvavAnI icchA rAkhI nathI. 170 anaMta kALathI potAne potA viSenI ja bhrAMti rahI gaI che; A eka avAcya, adbhuta vicAraNAnuM sthaLa che. jyAM matinI gati nathI, tyAM vacananI gati kyAMthI hoya ? niraMtara udAsInatAno krama sevavo; sapuruSanI bhakti pratye lIna thavuM; sapuruSonAM caritronuM smaraNa karavuM; sapuruSonAM lakSaNanuM ciMtana karavuM; sapuruSonI mukhAkRtinuM hRdayathI avalokana karavuM; tenAM mana, vacana, kAyAnI pratyeka ceSTAnAM adabhuta rahasyo pharI pharI nididhyAsana karavAM; teoe sammata kareluM sarva sammata karavuM. A jJAnIoe hRdayamAM rAkheluM, nirvANane arthe mAnya rAkhavA yogya, zraddhavA yogya, pharI pharI ciMtavavA yogya, kSaNe kSaNe, samaye samaye temAM lIna thavA yogya, parama rahasya che. ane e ja sarva zAstrano, sarva saMtanA hRdayano, IzvaranA gharano marma pAmavAno mahA mArga che. ane e saghaLAnuM kAraNa koI vidhamAna sapuruSanI prApti, ane te pratye avicaLa zraddhA e che. adhika zuM lakhavuM? Aje, game to kAle, game to lAkha varSe ane game to tethI moDe athavA vahele, e ja sUchyuM, e ja prApta thaye chUTako che. sarva pradeze mane to e ja sammata che. 172 je chUTavA mATe ja jIve che te baMdhanamAM Avato nathI A vAkya niHzaMka anubhavanuM che. baMdhanano tyAga karyo chuTAya che, ema samajyA chatAM te ja baMdhananI vRddhi karyA karavI, temAM potAnuM mahattva sthApana karavuM, pUjyatA pratipAdana karavI, e jIvane bahu rakhaDAvanAruM che. A samajaNa samIpe AvelA jIvana hoya che, ane tevA jIvo samartha cakravatI jevI padavIe chatAM teno tyAga karI, karapAtramAM bhikSA mAgIne jIvanAra saMtanA caraNane anaMta anaMta preme pUje che, ane jarUra te chUTe che.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 vacanAmRta patra-1 thI 500 dInabaMdhunI daSTi ja evI che ke chUTavAnA kAmIne bAMdhavo nahIM; baMdhAvAnA kAmIne choDavo nahIM. ahIM vikalpI jIvane evo vikalpa UThe ke jIvane baMdhAvuM gamatuM nathI, sarvane chUTavAnI icchA che, to pachI baMdhAya che kAM ? e vikalpanI nivRtti eTalI ja che ke, evo anubhava thayo che ke, jene chUTavAnI daDha icchA thAya che, tene baMdhanano vikalpa maTe che; ane e A vArtAno satsAkSI che. eka bAjuthI paramArthamArga tvarAthI prakAzavA icchA che, ane eka bAjuthI alakha "le' mAM samAI javuM ema rahe che. alakha "le' mAM AtmAe karI samAveza thayo che, yoge karIne karavo e eka raTaNa che. paramArthano mArga ghaNA mumukSuo pAme, alakha samAdhi pAme to sAruM ane te mATe keTaluMka manana che. dInabaMdhunI icchA pramANe thaI raheze. adbhuta dazA niraMtara rahyA kare che. abadhu thayA chIe; abadhu karavA mATe ghaNA jIvo pratye daSTi che. 176 nitya niyamamAM tamane ane badhA bhAIone hamaNAM to eTaluM ja jaNAvuM chuM ke je je vATethI anaMtakALathI grahAyelA Agrahano, potApaNAno, ane asatsaMgano nAza thAya che te vATe vRtti lAvavI; e ja ciMtana rAkhavAthI, ane parabhavano daDha vizvAsa rAkhavAthI keTaleka aMze temAM jaya pamAze. 177 roma roma khumArI caDhaze, amaravamaya ja AtmadaSTi thaI jaze, eka "Uhi tRhi' manana karavAno paNa avakAza nahIM rahe, tyAre Apane amaravaranA AnaMdano anubhava thaze. atra e ja dazA che. rAma hade vasyA che, anAdinAM khasyAM che. surati ityAdika hasyAM che. 180 paribhramaNa karato jIva anAdikALathI atyAra sudhImAM apUrvane pAmyo nathI. je pAmyo che, te badhuM pUrvAnupUrva che. e saghaLAnI vAsanAno tyAga karavAno abhyAsa karazo. daDha premathI ane paramollAsathI e. abhyAsa jayavaMta thaze, ane te kALe karIne mahApuruSanA yoge apUrvanI prApti karAvaze. sarva prakAranI kriyAno, yogano, japano, tapano, ane te sivAyanA prakArano lakSa evo rAkhajo ke AtmAne choDavA mATe sarve che; baMdhanane mATe nathI. jethI baMdhana thAya e badhAM (kriyAthI karIne saghaLAM yogAdika paryata) tyAgavA yogya che. 183 chevaTanuM svarUpa samajAyAmAM, anubhavAyAmAM alpa paNa nyUnatA rahI nathI. jema che tema sarva prakAre samajAyuM che. sarva prakArano eka deza bAda karatAM bAkI sarva anubhavAyuM che. eka deza samajAyA vinA rahyo nathI; paraMtu yoga (mana, vacana, kAyA) thI asaMga thavA vanavAsanI AvazyakatA che; ane ema thaye e deza anubhavAze, arthAt temAM ja rahevAze; paripUrNa lokAlokajJAna utpanna thaze; ane e utpanna karavAnI (tema) AkAMkSA rahI nathI, chatAM utpanna kema thaze? e vaLI AzcaryakAraka che ! paripUrNa svarUpajJAna to utpanna thayuM ja che; ane e samAdhimAMthI nIkaLI lokAlokadarzana pratye javuM kema banaze? e paNa eka mane nahIM paNa patra lakhanArane vikalpa thAya che ! jIvane mahAtmA pratye moha ja na Avyo, e kevI IzvarI adbhuta niyati che ! 187
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka jIvane mArga maLyo nathI enuM zuM kAraNa ? amane lAge che ke mArga saraLa che, paNa prAptino yoga maLavo durlabha che. satsvarUpane abhedabhAve ane ananya bhaktie namonamaH 71 bhAva apratibaddhatAthI niraMtara vicare che evA jJAnIpuruSanAM caraNAraviMda, te pratye acaLa prema thayA vinA ane samyakpratIti AvyA vinA satsvarUpanI prApti thatI nathI, ane AvyethI avazya te mumukSu jenAM caraNAraviMda teNe sevyAM che, tenI dazAne pAme che. A mArga sarva jJAnIoe sevyo che, seve che, ane sevaze. jJAnaprApti ethI amane thaI hatI, vartamAne e ja mArgathI thAya che ane anAgata kALe paNa jJAnaprAptino e ja mArga che. sarva zAstrono bodha lakSa jovA jatAM e ja che. ane je koI paNa prANI chUTavA icche che teNe akhaMDa vRttithI e ja mArgane ArAdhavo. e mArga, ArAdhyA vinA jIve anAdikALathI paribhramaNa karyuM che. jyAM sudhI jIvane svacchaMdarUpI aMdhatva che, tyAM sudhI e mArganuM darzana thatuM nathI. (aMdhatva TaLavA mATe) jIve e mArgano vicAra karavo; dRDha mokSecchA karavI; e vicAramAM apramatta rahevuM, to mArganI prApti thaI aMdhatva TaLe che, e niHzaMka mAnajo. anAdi kALathI jIva avaLe mArge cAlyo che. joke teNe japa, tapa, zAstrAdhyayana vagere anaMta vAra karyuM che; tathApi je kaMI paNa avazya karavA yogya hatuM te teNe karyuM nathI; je ke ame prathama ja jaNAvyuM che. sUyagaDAMgasUtramAM RSabhadevajI bhagavAne jyAM aThThANuM putrone upadezyA che, mokSamArge caDhAvyA che tyAM e ja upadeza karyo che : he AyuSyamano ! A jIve sarve karyuM che. eka A vinA, te zuM ? to ke nizcaya kahIe chIe ke satpuruSanuM kaheluM vacana, teno upadeza te sAMbhaLyAM nathI, athavA rUDe prakAre karI te uThAvyAM nathI. ane ene ja ame munionuM sAmAyika (AtmasvarUpanI prApti) kahyuM che. sudharmAsvAmI jaMbusvAmIne upadeze che ke jagata AkhAnuM jeNe darzana karyuM che, evA mahAvIra bhagavAna, teNe Ama amane kahyuM cheH- gurune AdhIna thaI vartatA evA anaMta puruSo mArga pAmIne mokSaprApta thayA. eka A sthaLe nahIM paNa sarva sthaLe ane sarva zAstramAM e ja vAta kahevAno lakSa che. ANA dhamma ANAe tavo / AjJAnuM ArAdhana e ja dharma ane AzAnuM ArAdhana e ja tapa. (AcArAMga sUtra) sarva sthaLe e ja moTA puruSono kahevAno lakSa che, e lakSa jIvane samajAyo nathI. tenA kAraNamAM sarvethI pradhAna evuM kAraNa svacchaMda che ane jeNe svacchaMdane maMda karyo che, evA puruSane pratibaddhatA (lokasaMbaMdhI baMdhana, svajanakuTuMba baMdhana, dehAbhimAnarUpa baMdhana, saMkalpavikalparUpa baMdhana) e baMdhana TaLavAno sarvottama upAya je kaMI che te A uparathI tame vicAro. ane e mArge jo kaMI yogyatA lAvazo to upazama game tyAMthI paNa maLaze. upazama maLe ane jenI AjJAnuM ArAdhana karIe evA puruSano khoja rAkhajo. bAkI bIjAM badhAM sAdhana pachI karavA yogya che. A sivAya bIjo koI mokSamArga vicAratAM lAgaze nahIM. 194
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 vacanAmRta patra-1 thI 500 satsavarUpane abhedarUpe ananya bhaktie namaskAra mArganI icchA jene utpanna thaI che, teNe badhA vikalpo mUkIne A eka vikalpa pharI pharI smaraNa karavo avazyano che: "anaMtakALathI jIvanuM paribhramaNa thayA chatAM tenI nivRtti kAM thatI nathI ? ane te zuM karavAthI thAya ?" A vAkyamAM anaMta artha samAyelo che; ane e vAkyamAM kahelI ciMtanA karyA vinA, tene mATe daDha thaI jhUryA vinA mArganI dizAnuM paNa alpa bhAna thatuM nathI; pUrve thayuM nathI; ane bhaviSyakALe paNa nahIM thaze. ame to ema jANyuM che. mATe tamAre saghaLAe e ja zodhavAnuM che. tyAra pachI bIjuM jANavuM zuM? te jaNAya che. 15 jIvane be moTAM baMdhana cheH eka svachaMda ane bIjuM pratibaMdha. svachaMda TALavAnI icchA jenI che, teNe jJAnInI AjJA ArAdhavI joIe; ane pratibaMdha TALavAnI icchA jenI che, teNe sarvasaMgathI tyAgI thavuM joIe. Ama na thAya to baMdhanano nAza thato nathI. svachaMda jeno chedAyo che tene je pratibaMdha che, te avasara prApta thaye nAza pAme che. ATalI zikSA smaraNa karavArUpa che. 196 bIjI badhI pravRtti karatAM jIvane yogyapaNuM prApta thAya tevI vicAraNA karavI yogya che; ane tenuM mukhya sAdhana sarva prakAranA kAmabhogathI vairAgyasameta satsaMga che. satsaMga (samavayI puruSono, samaguNI puruSono yoga)mAM, satno jene sAkSAtkAra che evA puruSanAM vacanonuM paricaryana karavuM ke jemAMthI kALe karIne sanI prApti thAya che. koI paNa prakAre jIva potAnI kalpanAe karI sane prApta karI zakato nathI. sajIvanamUrti prApta thaye ja sata prApta thAya che, sat samajAya che, satano mArga maLe che, sat para lakSa Ave che. sajIvanamUrtinAM lakSa vagara je kaMI paNa karavAmAM Ave che, te jIvane baMdhana che; A amAruM hRdhya che. A kALa sulabhabodhIpaNuM prApta thavAmAM vidanabhUta che. kaMIka (bIjA kALa karatAM bahu) haju tenuM viSamapaNuM ochuM che; tevA samayamAM vakrapaNuM, jaDapaNuM jenAthI prApta thAya che evA mAyika vyavahAramAM udAsIna thavuM zreyaskara che.............. satno mArga koI sthaLe dekhAto nathI. je kaMI pustako vAMcavAno paricaya raheto hoya, temAMthI jagatanuM vizeSa varNana karyuM hoya tevo bhAga vAMcavAno lakSa ocho karajo; ane jIve zuM nathI karyuM ? ne have zuM karavuM? e bhAga vAMcavAno, vicAravAno vizeSa lakSa rAkhaje. hAla to tame sarva potapotAnA saphaLapaNA arthe mithyA dharmavAsanAono, viSayAdikanI priyatAno, pratibaMdhano tyAga karatAM zIkhaje. je kaMI priya karavA jevuM che, te jIve jANyuM nathI; ane bAkInuM kaMI priya karavA jevuM nathI; A amAro nizcaya che. 198
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 73 upAdhithI thoDo paNa nitya prati avakAza laI cittavRtti sthira thAya evI nivRttimAM besavAnuM bahu avazya che. ane upAdhimAM paNa nivRttino lakSa rAkhavAnuM smaraNa rAkhajo. jeTalo vakhata AyuSyano teTalo ja vakhata jIva upAdhino rAkhe to manuSyatvanuM saphaLa thavuM kyAre saMbhave ? manuSyatvanA saphaLapaNA mATe jIvavuM e ja kalyANakAraka che; evo nizcaya karavo joIe. ane saphaLapaNA mATe je je sAdhanonI prApti karavI yogya che, te prApta karavA nitya prati nivRtti meLavavI joIe. nivRttinA abhyAsa vinA jIvanI pravRtti na TaLe e pratyakSa samajAya tevI vAta che. 199 1. jIva potAne bhUlI gayo che, ane tethI satsukhano tene viyoga che, ema sarva dharma sammata kahyuM che. 2. potAne bhUlI gayArUpa ajJAna, jJAna maLavAthI nAza thAya che, ema niHzaMka mAnavuM. 3. jJAnanI prApti jJAnI pAsethI thavI joIe. e svAbhAvika samajAya che, chatAM jIva lokalAdi kAraNothI ajJAnIno Azraya choDato nathI, e ja anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM mULa che. 4. jJAnanI prApti jeNe icchavI, teNe jJAnInI icchAe vartavuM ema jinAgamAdi sarva zAstra kahe che. potAnI icchAe pravartatAM anAdi kALathI rakhaDyo. 5. jyAM sudhI pratyakSa jJAnInI icchAe, eTale AjJAe nahIM vartAya, tyAM sudhI ajJAnanI nivRtti thavI saMbhavatI nathI. 6. jJAnInI AjJAnuM ArAdhana te karI zake ke je ekaniSThAe, tana, mana, dhananI Asaktino tyAga karI tenI bhaktimAM joDAya. 7. joke jJAnI bhakti icchatA nathI, paraMtu mokSAbhilASIne te karyA vinA upadeza pariNamato nathI, ane manana tathA nididhyAsanAdino hetu thato nathI, mATe mumukSue jJAnInI bhakti avazya kartavya che ema satpuruSoe kahyuM che. 8. AmAM kahelI vAta sarva zAstrane mAnya che. 9. RSabhadevajIe aThThANuM putrone tvarAthI mokSa thavAno e ja upadeza karyo hato. 10. parIkSita rAjAne zukadevajIe e ja upadeza karyo che. 11. anaMta kALa sudhI jIva nija chaMde cAlI parizrama kare topaNa pote potAthI jJAna pAme nahIM, paraMtu jJAnInI AjJAno ArAdhaka aMtarmuhUrtamAM paNa kevaLajJAna pAme. 12. zAstramAM kahelI AjJAo parokSa che ane te jIvane adhikArI thavA mATe kahI che; mokSa thavA mATe jJAnInI pratyakSa AjJA ArAdhavI joIe. 13. A jJAnamArganI zreNI kahI, e pAmyA vinA bIjA mArgathI mokSa nathI. tattvane je ArAdhe che, te pratyakSa amRtane pAmI abhaya thAya che. 14. e gupta 200
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 1. loka puruSasaMsthAne kahyo, eno bheda tame kaMI lahyo ? enuM kAraNa samajyA kAMI, ke samajAvyAnI caturAI 1 zarIra parathI e upadeza, jJAna darzane ke uddeza; jema jaNAvo suNIe tema, kAM to laIe daIe kSema. 2 2 3 4 vacanAmRta patra-1 thI 500 patha 5 ////////// zuM karavAthI pote sukhI ? zuM karavAthI pote duHkhI ? pote zuM ? kyAMthI che Apa ? eno mAgo zIghra javApa. 1 ////////// jyAM zaMkA tyAM gaNa saMtApa, jJAna tahAM zaMkA nahi sthApa; prabhubhakti tyAM uttama jJAna, prabhu meLavavA guru bhagavAna. 1 guru oLakhavA ghaTa vairAgya, te UpajavA pUrvita bhAgya; tema nahIM to kaMI satsaMga, tema nahIM to kaMI duHkharaMga. 2 ////////// je gAyo te saghaLe eka, sakaLa darzane e ja viveka; samajAvyAnI zailI karI, syAdvAda samajaNa paNa kharI. 1 mULa sthiti jo pUcho mane, to soMpI dauM yogI kane; prathama aMta ne madhye eka, lokarUpa aloke dekha. 2 jIvAjIva sthitine joI, TaLyo orato zaMkA khoI; ema ja sthiti tyAM nahIM upAya, "upAya kAM nahIM ?'' zaMkA jAya. 3 e Azcarya jANe te jANa, jANe jyAre pragaTe bhANa; samaje baMdhamuktiyuta jIva, nIrakhI TALe zoka sadIva. 4 baMdhayukta jIva karma sahita, pudgala racanA karma khacIta; pudgalajJAna prathama le jANa, nara dehe pachI pAme dhyAna. 5 jo ke pudgalano e deha, topaNa ora sthiti tyAM cheha; samajaNa bIjI pachI kahIza, jyAre citte sthira thaIza. 6 ////////// jahAM rAga ane vaLI dveSa, tahAM sarvadA mAno kleza; udAsInatAno jyAM vAsa, sakaLa duHkhano che tyAM nAza. 1 sarva kAlanuM che tyAM jJAna, deha chatAM tyAM che nirvANa; bhava chevaTanI che e dazA, rAma dhAma AvIne vasyA. 2 //////////
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 zrImad rAjacaMdra henDabuka AjanA prabhAtathI niraMjanadevanI koI adbhuta anugrahatA prakAzI che; Aje ghaNA divasa thayAM izkelI parAbhakti koI anupama rUpamAM udaya pAmI che. gopIo bhagavAna vAsudeva (kRSNacaMdra)ne mahInI maTukImAM nAMkhI vecavA nIkaLI hatI; evI eka zrImadbhAgavatamAM kathA che; te prasaMga Aje bahu smaraNamAM rahyo che; amRta pravahe che tyAM sahastradaLa kamaLa che, e mahInI maTukI che; ane AdipuruSa temAM birAjamAna che te bhagavaMta vAsudeva che; tenI prApti sapuruSanI cittavRttirUpa gopIne thatAM te ullAsamAM AvI jaI bIjA koI mumukSu AtmA pratye koI mAdhava lyo, hare koI mAdhava lyo" ema kahe che, arthAt te vRtti kahe che ke AdipuruSanI amane prApti thaI, ane e eka ja prApta karavA yogya che; bIjuM kazuMya prApta karavA yogya nathI; mATe tame prApta karo. ullAsamAM pharI pharI kahe che ke tame te purANapuruSane prApta karo; ane jo te prAptine acaLa premathI iccho to ame tamane te AdipuruSa ApI daIe; maTukImAM nAkhIne vecavA nIkaLyAM chIe, grAhaka dekhI ApI | maTukImAM nAkhIne vecavA nIkaLyAno artha sahastradaLa kamaLamAM amane vAsudeva bhagavAna maLyA che; mahInuM nAmamAtra che; AkhI sRSTine maLIne jo mahI kADhIe to mAtra eka amRtarUpa vAsudeva bhagavAna ja mahI nIkaLe che. evuM sUkSma svarUpa te sthULa karIne vyasAjIe adbhuta bhaktine gAI che. A vAta ane AkhuM bhAgavata e ekajane prApta karAvavA mATe akSare akSare bharapUra che; ane te (a)mane ghaNA kALa thayA pahelAM samajAyuM che; Aje ati ati smaraNamAM che; kAraNa ke sAkSAta anubhavaprApti che; ane ene lIdhe AjanI parama adbhuta dazA che. evI dazAthI jIva unmatta paNa thaI gayA vinA raheze nahIM, ane vAsudeva hari cAhIne keTalIka vakhata vaLI aMtardhAna paNa thaI jAya evA lakSaNanA dhAraka che; mATe ame asaMgatAne icchIe chIe; ane tamAro sahavAsa te paNa asaMgatA ja che, ethI paNa vizeSa amane priya che. ghaNA ghaNA prakArathI manana karatAM amAro daDha nizcaya che ke bhakti e sarvoparI mArga che, ane te sapuruSanA caraNa samIpa rahIne thAya to kSaNa vAramAM mokSa karI de tevo padArtha che. 201 jIvanuM kalyANa thAya te mArga ArAdhavo "zreyaskara che, ema vAraMvAra kahyuM che chatAM ahIM e vAtanuM smaraNa karAvuM chuM. saMsArI saMbaMdha anaMta vAra thayo che, ane je mithyA che te vATe prIti vadhAravA icchA nathI. paramArtha vATe vahAlapa Upaje evo prakAra dharma che. tene ArAdhajo. 202 tatra ko mohaH kaH zokaH ekatvamanupazyataH / tene moha zo, ane tene zoka zo ? ke je sarvatra ekatva (paramAtmasvarUpa) ne ja jue che. vAstavika sukha jo jagatanI dRSTimAM AvyuM hota to jJAnIpuruSoe niyata kareluM evuM mokSasthAne Urdhva lokamAM hota nahIM; paNa A jagata ja mokSa hota. jJAnIne sarvatra mokSa che; A vAta jo ke yathArtha che; topaNa jyAM mAyApUrvaka paramAtmAnuM darzana che evuM jagata, vicArI paga mUkavA jevuM tene paNa kaMI lAge che; mATe ame asaMgatAne icchIe chIe, kAM tamArA saMgane icchIe chIe, e yogya ja che. 205
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 vacanAmRta patra-1 thI 500 je sAdhuo tamane anusaratA hoya temane samaya paratve jaNAvatA rahevuM ke, dharma tenuM nAma ApI zakAya ke je dharma thaIne pariName; jJAna tenuM nAma hoya ke je jJAna thaIne pariName; ApaNe A badhI kriyA ane vAMcanA ityAdika karIe chIe, te mithyA che, ema kahevAno mAro hetu tame samajo nahIM to huM tamane kaMI kahevA icchuM chuM, Ama jaNAvI temane jaNAvavuM ke A je kaMI ApaNe karIe chIe, temAM koI evI vAta rahI jAya che ke jethI dharma ane jJAna ApaNane potAne rUpe pariNamatAM nathI, ane kaSAya tema ja mithyAtva (saMdeha)nuM maMdata thatuM nathI, mATe ApaNe jIvanA kalyANano pharI pharI vicAra karavo yogya che; ane te vicAryuM kaMIka ApaNe phaLa pAmyA vinA rahezuM nahIM, ApaNe badhuM jANavAnuM prayatna karIe chIe paNa ApaNo "saMdeha' kema jAya te jANavAnuM prayatna karatA nathI. e jyAM sudhI nahIM karIe tyAM sudhI "saMdeha kema jAya? ane saMdeha hoya tyAM sudhI jJAna paNa na hoya; mATe saMdeha javAnuM prayatna karavuM joIe. paramArtha upara prIti thavAmAM satsaMga e sarvotkRSTa ane anupama sAdhana che; paNa A kALamAM tevo joga banavo bahu vikaTa che; mATe jIve e vikaTatAmAM rahI pAra pADavAmAM vikaTa puruSArtha karavo yogya che, ane te e ke "anAdi kALathI jeTaluM jANyuM che, teTaluM badhuMya ajJAna ja che; tenuM vismaraNa karavuM." sat sat ja che, saraLa che, sugama che; sarvatra tenI prApti hoya che; paNa "satune batAvanAra "satuM joIe. 207 mahAtmAoe game te nAme ane game te AkAre eka "satane ja prakAzya che. tenuM ja jJAna karavA yogya che. te ja pratIta karavA yogya che, te ja anubhavarUpa che. ane te ja parama preme bhajavA yogya che. te "paramasatunI ja amo ananya preme avicchinna bhakti icchIe chIe. te paramasatune paramajJAna kaho, game to paramaprema kaho, ane game to "satu-cita-AnaMda svarUpa' kaho, game to "AtmA kaho, game to sarvAtmA' kaho, game to eka kaho, game to aneka kaho, game to ekarUpa kaho, game to sarvarUpa kaho, paNa sat te sat ja che. ane te ja e badhA prakAre kahevA yogya che. kahevAya che, sarva e ja che, anya nahIM. evuM te paramatattva, puruSottama, hari, siddha, Izvara, niraMjana, alakha, parabrahma, paramAtmA, paramezvara ane bhagavata Adi anaMta nAmoe kahevAyuM che. 209 sarvee eTaluM ja hAla to karavAnuM che ke jUnuM mUkyA vinA to chUTako ja nathI; ane e mUkavA yogya ja che ema daDha karavuM. mArga saraLa che, prApti durlabha che. 210 Aja mane ucharaMga anubhava, janmakRtArtha joga jaNAyo; vAstavya vastu viveka vivecaka, te krama spaSTa sumArga gaNAyo. 1. sAdhu pratye
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka sata' e kaMI dUra nathI, paNa dUra lAge che, ane e ja jIvano moha che. sa" je kaMI che, te "sa" ja che; saraLa che; sugama che; ane sarvatra tenI prApti hoya che; paNa jene bhrAMtirUpa AvaraNatama varte che te prANIne tenI prApti kema hoya? aMdhakAranA game teTalA prakAra karIe, paNa temAM koI evo prakAra nahIM Ave ke je ajavALArUpa hoya; tema ja AvaraNa-timira jene che evAM prANInI kalpanAmAMnI koI paNa kalpanA "sata jaNAtI nathI, ane "satanI najIka saMbhavatI nathI. "sata che, te bhrAMti nathI, bhrAMtithI kevaLa vyatirikta (6) che; kalpanAthI "para" (Aghe) che; mATe jenI prApta karavAnI daDha mati thaI che, teNe pote kaMI ja jANato nathI evo daDha nizcayavALo prathama vicAra karavo, ane pachI 'satanI prApti mATe jJAnIne zaraNe javuM; to jarUra mArganI prApti thAya. A je vacano lakhyAM che, te sarva mumukSune parama baMdhavarUpa che, parama rakSakarUpa che; ane ene samyapha prakAre vicAryethI paramapadane Ape evAM che; emAM nigraMtha pravacananI samasta dvAdazAMgI, SadarzananuM sarvottama tattva ane jJAnInA bodhanuM bIja saMkSepe kahyuM che; mATe pharI pharIne tene saMbhAravicArajo; samaja; samajavA prayatna karaje; ene bAdha kare evA bIjA prakAromAM udAsIna rahejo; emAM ja vRttino laya karajo. e tamane ane koI paNa mumukSune gupta rIte kahevAno amAro maMtra che; emAM "sata ja kahyuM che; e samajavA mATe ghaNo ja vakhata gALajo. 211 jenA vacanabaLe jIva nirvANamArgane pAme che, evI sajIvamUrtino pUrvakALamAM jIvane joga ghaNI vAra thaI gayo che; paNa tenuM oLakhANa thayuM nathI; jIve oLakhANa karavA prayatna kavacita karyuM paNa haze; tathApi jIvane viSe grahI rAkhelI siddhiyogAdi, riddhiyogAdi ane bIjI tevI kAmanAothI potAnI daSTi malina hatI; daSTi jo malina hoya to tevI sAmUrti pratye paNa bAhya lakSa rahe che, jethI oLakhANa paDatuM nathI; ane jyAre oLakhANa paDe che, tyAre jIvane koI apUrva sneha Ave che, te evo ke te mUrtinA viyoge ghaDI eka AyuSya bhogavavuM te paNa tene viTaMbanA lAge che, arthAta tenA viyoge te udAsInabhAve temAM ja vRtti rAkhIne jIve che; bIjA padArthonA saMyoga ane mRtyu e banne ene samAna thaI gayAM hoya che. AvI dazA jyAre Ave che, tyAre jIvane mArga bahu nikaTa hoya che ema jANavuM. evI dazA AvavAmAM mAyAnI saMgati bahu viTaMbanAmaya che; paNa e ja dazA ANavI evo jeno nizcaya daDha che tene ghaNuM karIne thoDA vakhatamAM te dazA prApta thAya che. 212 A loka trividha tApathI AkuLavyAkuLa che. jhAMjhavAnAM pANIne levA doDI tRSA chipAvavA icche che, evo dIna che. ajJAnane lIdhe svarUpanuM vismaraNa thaI javAthI bhayaMkara paribhramaNa tene prApta thayuM che. samaye samaye atulA kheda, varAdika roga, maraNAdika bhaya, viyogAdika duHkhane te anubhave che; evI azaraNatAvALA A jagatane eka sapuruSa ja zaraNa che; puruSanI vANI vinA koI e tApa ane tRSA chedI zake nahIM ema nizcaya che. mATe pharI pharI te satpaSanA caraNanuM ame dhyAna karIe chIe.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-1 thI pa00 saMsAra kevaLa azAtAmaya che. koI paNa prANIne alpa paNa zAtA che, te paNa sapuruSano ja anugraha che; koI paNa prakAranA puNya vinA zAtAnI prApti nathI; ane e puNya paNa puruSanA upadeza vinA koIe jANyuM nathI; ghaNe kALe upadezeluM te puNya rUDhine AdhIna thaI pravarte che, tethI jANe te graMthAdikathI prApta thayeluM lAge che, paNa enuM mULa eka sapuruSa ja che; mATe ame ema ja jANIe chIe ke eka aMza zAtAthI karIne pUrNakAmatA sudhInI sarva samAdhi, tenuM sapuruSa ja kAraNa che; ATalI badhI samarthatA chatAM jene kaMI paNa spRhA nathI, unmattatA nathI, potApaNuM nathI, garva nathI, gArava nathI, evA AzcaryanI pratimA rUpa puruSane ame pharI pharI nAmarUpe smarIe chIe. trilokanA nAtha vaza thayA che jene evA chatAM paNa evI koI aTapaTI dazAthI varte che ke jenuM sAmAnya manuSyane oLakhANa thavuM durlabha che; evA sapuruSane ame pharI pharI AvIe chIe. eka samaya paNa kevaLa asagapaNAthI rahevuM e trilokane vaza karavA karatAM paNa vikaTa kArya che; tevA asaMgapaNAthI trikALa je rahyA che, evAM saspaSanAM aMtaHkaraNa, te joI ame paramAgdarya pAmI namIe chIe. he paramAtmA. ame to ema ja mAnIe chIe ke A kALamAM paNa jIvano mokSa hoya. tema chatAM jaina graMthomAM kavacit pratipAdana thayuM che te pramANe A kALe mokSa na hoya; to A kSetre e pratipAdana tuM rAkha, ane amane mokSa ApavA karatAM sasturuSanA ja caraNanuM dhyAna karIe ane tenI samIpa ja rahIe evo yoga Apa. he puruSapurANa ! ame tArAmAM ane satpaSamAM kaMI bheda hoya ema samajatA nathI; tArA karatAM amane to sapuruSa ja vizeSa lAge che, kAraNa ke tuM paNa tene AdhIna ja rahyo che, ane ame puruSane oLakhyA vinA tane oLakhI zakyA nahIM; e ja tAruM durghaTapaNuM amane puruSa pratye prema upajAve che. kAraNa ke tuM vaza chatAM paNa teo unmatta nathI, ane tArAthI paNa saraLa che, mATe have tuM kahe tema karIe ? he nAtha ! tAre khoTuM na lagADavuM ke ame tArA karatAM paNa sapuruSane vizeSa AvIe chIe; jagata AkhuM tane jIve che, to pachI ame eka tArA sAmA beThA rahIzuM temAM temane kyAM jIvananI AkAMkSA che; ane kyAM tane nyUnapaNuM paNa che ? 213 abhedadazA AvyA vinA je prANI A jagatanI racanA jovA icche che te baMdhAya che. evI dazA AvavA mATe e prANIe te racanAnA kAraNa pratye prIti karavI; ane potAnI arU5 bhrAMtino parityAga karavo. sarva prakAre karIne e racanAnA upabhoganI icchA tyAgavI yogya che, ane ema thavA mATe satparuSanA zaraNa jevuM ekke auSadha nathI. A nizcayavArtA bicArAM mohAMdha prANIo nahIM jANIne traNe tApathI baLatAM joI parama karuNA Ave che. he nAtha, tuM anugraha karI ene tArI gatimAM bhakti Apa, e udgAra nIkaLe che. amane to ema lAge che ke A jagata pratye amAro parama udAsIna bhAva varte che; te sAva sonAnuM thAya to paNa amane tRNavat che; ane paramAtmAnI vibhUtirUpe amAruM bhaktidhAma che. 214
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 zrImad rAjacaMdra henDabuka A je kaMI joIe chIe, je kaMI joI zakAya tevuM che, je kaMI sAMbhaLIe chIe, je kaMI sAMbhaLI zakAya tevuM che, te sarva eka sat ja che. je kaMI che te sat ja che. anya nahIM. te sata eka ja prakAranuM hovAne yogya che. te ja sat jagatarUpe bahu prakAranuM thayuM che, paNa tethI te kaMI svarUpathI zruta thayuM nathI. svarUpamAM ja te ekAkI chatAM ane kAkI hoI zakavAne samartha che. eka suvarNa, kuMDala, kaDAM, sAMkaLAM ane bAjubaMdhAdika aneka prakAre hoya tethI temAMthI kaMI suvarNapaNuM ghaTatuM nathI. paryAyAMtara bhAse che. ane te tenI sattA che. tema A samasta vizva te 'satanuM paryAyAMtara che, paNa satarUpa ja che. 216 paramAtmAmAM parama sneha game tevI vikaTa vATethI thato hoya to paNa karavo yogya ja che. saraLa vATa maLyA chatAM upAdhinA kAraNathI tanmayabhakti rahetI nathI, ane ekatAra sneha UbharAto nathI. AthI kheda rahyA kare che ane vAraMvAra vanavAsanI icchA thayA kare che. joke vairAgya to evo rahe che ke ghara ane vanamAM ghaNuM karIne AtmAne bheda rahyo nathI, paraMtu upAdhinA prasaMgane lIdhe temAM upayoga rAkhavAnI vAraMvAra jarUra rahyA kare che, ke jethI parama sneha para te veLA AvaraNa ANavuM paDe; ane evI parama snehatA ane ananya premabhakti AvyA vinA dehatyAga karavAnI icchA thatI nathI. kadApi sarvAtmAnI evI ja icchA haze to game tevI dInatAthI paNa te icchA pheravazuM. paNa premabhaktinI pUrNa laya AvyA vinA dehatyAga nahIM karI zakAya ema rahe che; ane vAraMvAra e ja raTanA rahevAthI "vanamAM jaIe' "vanamAM jaIe' ema thaI Ave che. Apano niraMtara satsaMga hoya to amane ghara paNa vanavAsa ja che. gopAMganAnI jevI zrImad bhAgavatamAM premabhakti varNavI che, evI premabhakti A kaLikALamAM prApta thavI durlabha che, ema joke sAmAnya lakSa che, tathApi kaLikALamAM niSNuLa matithI e ja laya lAge to paramAtmA anugraha karI zIdhra e bhakti Ape che. 217 sat sat che, saraLa che, sugama che, tenI prApti sarvatra hoya che. sat che. kALathI tene bAdhA nathI. te sarvanuM adhiSThAna che. vANIthI akathya che. tenI prApti hoya. che; ane te prAptino upAya che. | game te saMpradAya, darzananA mahAtmAono lakSa eka "sata ja che. vANIthI akathya hovAthI mUMgAnI zreNe samajAvyuM che, jethI teonA kathanamAM kaMIka bheda lAge che; vAstavika rIte bheda nathI. lokanuM svarUpa sarva kALa eka sthitinuM nathI; kSaNe kSaNe te rUpAMtara pAmyA kare che; aneka rUpa navAM thAya. che; aneka sthiti kare che ane aneka laya pAme che; eka kSaNa pahelAM je rUpa bAhya jJAne jaNAyuM nahotuM, te dekhAya. che; ane kSaNamAM ghaNAM dIrdha vistAravALAM rUpa laya pAmyAM jAya che. mahAtmAnA vidhamAne vartatuM lokanuM svarUpa ajJAnInA anugrahane arthe kaMIka rUpAMtarapUrvaka kahyuM jAya che; paNa sarva kALa jenI eka sthiti nathI
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 vacanAmRta patra-1 thI 500 evuM e rUpa 'sat' nahIM hovAthI game te rUpe varNavI te kALe bhrAMti TALI che, ane ene lIdhe sarvatra e svarUpa hoya ja ema nathI, ema samajAya che. bALajIva to te svarUpane zAzvatarUpa mAnI laI bhrAMtimAM paDe che, paNa koI jogajIva evI anekatAnI kaheNIthI mUMjhAI jaI 'sat' tarapha vaLe che. ghaNuM karIne sarva mumukSuo ema ja mArga pAmyA che. 'bhrAMti'nuM ja rUpa evuM A jagata vAraMvAra varNavavAno moTA puruSano e ja uddeza che ke te svarUpano vicAra karatAM prANI bhrAMti pAme ke kharuM zuM ? Ama aneka prakAre kahyuM che, temAM zuM mAnuM, ane mane zuM kalyANakAraka ? ema vicAratAM vicAratAM ene eka bhrAMtino viSaya jANI, jyAMthI 'sat'nI prApti hoya che evA saMtanA zaraNa vagara chUTako nathI, ema samajI te zodhI, zaraNApanna thaI 'sat' pAmI 'sat'rUpa hoya che. mokSa jeTale sthaLe batAvyo che te satya che. karmathI, bhrAMtithI athavA mAyAthI chUTavuM te mokSa che. e mokSanI zabdavyAkhyA che. 218 paramAtmA ane AtmAnuM ekarUpa thaI javuM (!) te parAbhaktinI chevaTanI hada che. eka e ja laya rahevI te parAbhakti che. paramamahAtmyA gopAMganAo mahAtmA vAsudevanI bhaktimAM e ja prakAre rahI hatI; paramAtmAne niraMjana ane nirdeharUpe ciMtavye jIvane e laya AvavI vikaTa che, eTalA mATe jene paramAtmAno sAkSAtkAra thayo che, evo dehadhArI paramAtmA te parAbhaktinuM parama kAraNa che. te jJAnIpuruSanAM sarva caritramAM aikyabhAvano lakSa thavAthI tenA hRdayamAM virAjamAna paramAtmAno aikyabhAva hoya che; ane e ja parAbhakti che. jJAnIpuruSa ane paramAtmAmAM aMtara ja nathI; ane je koI aMtara mAne che, tene mArganI prApti parama vikaTa che. jJAnI to paramAtmA ja che; ane tenA oLakhANa vinA paramAtmAnI prApti thaI nathI; mATe sarva prakAre bhakti karavA yogya evI dehadhArI divya mUrti - jJAnIrUpa paramAtmAnI- ne namaskArAdi bhaktithI mAMDI parAbhaktinA aMta sudhI eka laye ArAdhavI, evo zAstralakSa che. paramAtmA A dehadhArIrUpa thayo che ema ja jJAnIpuruSa pratye jIvane buddhi thaye bhakti Uge che, ane te bhakti krame karI parAbhaktirUpa hoya che. A viSe zrImad bhAgavatamAM, bhagavadgItAmAM ghaNA bheda prakAzita karI e ja lakSya prazaMsyo che; adhika zuM kahevuM ? jJAnI tIrthaMkaradevamAM lakSa thavA jainamAM paNa paMcaparameSThI maMtramAM "namo arihaMtANaM' pada pachI siddhane namaskAra karyo che; e ja bhakti mATe ema sUcave che ke prathama jJAnI puruSanI bhakti; ane e ja paramAtmAnI prApti ane bhaktinuM nidAna che. 223 anaMtakALathI jIvane asat vAsanAno abhyAsa che. temAM ekadama sat saMbaMdhI saMskAra sthita thatA nathI. jema malina darpaNane viSe yathAyogya pratibiMbadarzana thaI zakatuM nathI, tema asat vAsanAvALA cittane viSe paNa sat saMbaMdhI saMskAra yathAyogya pratibiMbita thatA nathI; kavacit aMze thAya che, tyAM jIva pAcho anaMta kALano je mithyA abhyAsa che, tenA vikalpamAM paDI jAya che. eTale te kvacit sA aMzo para AvaraNa Ave che. sat saMbaMdhI saMskAronI dRDhatA thavA sarva prakAre lokalajjAnI upekSA karI satsaMgano paricaya karavo zreyaskara che. lokalajjA to koI moTA kAraNamAM sarva prakAre tyAgavI paDe che. sAmAnya rIte satsaMgano lokasamudAyamAM tiraskAra nathI, jethI lajjA duHkhadAyaka thatI nathI. mAtra cittane viSe satsaMganA lAbhano vicAra karI niraMtara abhyAsa karavo; to paramArthane viSe dRDhatA thAya che. 229
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka mAyAnuM svarUpa evuM che ke emAM jene "sata saMprApta che tevA jJAnI puruSane paNa rahevuM vikaTa che, to pachI haju mumukSutAnA aMzonuM paNa malinatva che tene e svarUpamAM rahevuM vikaTa, bhulAmaNIvALuM, calita karanAra hoya emAM kaMI Azcarya nathI ema jarUra jANo. | mAyAno prapaMca kSaNe kSaNe bAdhakartA che; te prapaMcanA tApanI nivRtti koI kalpadrumanI chAyA che; ane kAM kevaLadazA che; tathApi kalpadrumanI chAyA prazasta che; te sivAya e tApanI nivRtti nathI; ane e kalpadrumane vAstavika oLakhavA jIve jogya thavuM prazasta che. te jogya thavAmAM bAdhakartA evo A mAyA prapaMca che, jeno paricaya jema ocho hoya tema varyA vinA jogyatAnuM AvaraNa bhaMga thatuM nathI; pagale pagale bhayavALI ajJAna bhUmikAmAM jIva vagara vicArye kosyavadhi yojano cAlyA kare che; tyAM jogyatAno avakAza kyAMthI hoya ? Ama na thAya teTalA mATe thayelAM kAryanA upadravane jema zamAvAya tema zamAvI, sarva prakAre nivRtti (e viSenI) karI yogya vyavahAramAM AvavAnuM prayatna karavuM ucita che. "na cAlatAM karavo joIe, ane te paNa prArabdhavazAt niHspRha buddhithI evo je vyavahAra tene yogya vyavahAra mAnajo. 232 cittanuM saraLapaNuM, vairAgya ane "sa prApta hovAnI jijJAsA e prApta thavAM parama durlabha che; ane tenI prAptine viSe parama kAraNarUpa evo "satsaMga te prApta thavo e to parama parama durlabha che. moTerA puruSoe A kALane kaThaNa kALa kahyo che, tenuM mukhya kAraNa to e che ke "satsaMga'no joga thavo jIvane bahu kaThaNa che; ane ema hovAthI kALane paNa kaThaNa kaho che. mAyAmaya agnithI code rAjaloka prajvalita che. te mAyAmAM jIvanI buddhi rAcI rahI che, ane tethI jIva paNa te trividhatApa-agnithI baLyA kare che; tene parama kAruNyamUrtino bodha e ja parama zItaLa jaLa che; tathApi jIvane cAre bAjuthI apUrNa puNyane lIdhe tenI prApti hovI durlabha thaI paDI che. paNa e ja vastunI ciMtanA rAkhavI. "sane viSe prIti, "sata rUpa saMtane viSe parama bhakti, tenA mArganI jijJAsA, e ja niraMtara saMbhAravA yogya che. 238 jene lAgI che tene ja lAgI che ane teNe ja jANI che; te ja "piyu piya" pokAre che. e brAhmI vedanA kahI kema jAya ? ke jyAM vANIno praveza nathI. vadhAre zuM kahevuM ? lAgI che tene ja lAgI che. tenA ja caraNasaMgathI lAge che; ane lAge che tyAre ja chUTako hoya che. e vinA bIjo sugama mokSamArga che ja nahIM. tathApi koI prayatna karatuM nathI ! moha baLavAna che ! 241 karALa kALa hovAthI jIvane jyAM vRttinI sthiti karavI joIe, tyAM te karI zakato nathI. saddharmano ghaNuM karIne lopa ja rahe che. te mATe A kALane kaLiyuga kahevAmAM Avyo che. saddharmano joga sapuruSa vinA hoya nahIM, kAraNa ke asatamAM satuM hotuM nathI. ghaNuM karIne puruSanAM darzananI ane joganI A kALamAM aprApti dekhAya che. jyAre ema che, tyAre saddharmarUpa samAdhi mumukSu puruSane kyAMthI prApta hoya? ane amuka kALa vyatIta thayAM chatAM jyAre tevI samAdhi prApta nathI thatI tyAre mumukSatA paNa kema rahe ?
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-1 thI pa00 ghaNuM karIne jIva je paricayamAM rahe che, te paricayarUpa potAne mAne che. jeno pragaTa anubhava paNa thAya che ke anAryakuLamAM paricaya karI rahelo jIva anAryarUpe potAne daDha mAne che; ane Aryatvane viSe mati karato nathI. mATe moTA puruSoe ane tene laIne ame evo daDha nizcaya karyo che ke jIvane satsaMga e ja mokSanuM parama sAdhana che. potAnI sanmArgane viSe yogyatA jevI che, tevI yogyatA dharAvanArA puraSono saMga te satsaMga kahyo che. moTA puruSanA saMgamAM nivAsa che, tene ame parama satsaMga kahIe chIe kAraNa enA jevuM koI hitasvI sAdhana A jagatamAM ame joyuM nathI, ane sAMbhaLyuM nathI. pUrve thaI gayelA moTA puruSanuM ciMtana kalyANakAraka che; tathApi svarUpasthitinuM kAraNa hoI zakatuM nathI; kAraNa ke jIve zuM karavuM te tevA smaraNathI nathI samajAtuM. pratyakSamge vagara samajAvyuM paNa svarUpasthiti thavI saMbhavita mAnIe chIe, ane tethI ema niccaya thAya che ke te joganuM ane te pratyakSa ciMtananuM phaLa mokSa hoya che. kAraNa ke mUrtimAna mokSa te satparaSa che. mokSe gayA che evA (atAdika) puruSanuM ciMtana ghaNA kALe bhAvAnusAra mokSAdika phaLadAtA hoya che. samyaktva pAmyA che evA puruSano niccaya thayuM ane jagyatAnA kAraNe jIva samyaktva pAme che. 249 niHzaMkatAthI nirbhayatA utpanna hoya che; ane tethI niHsaMgatA prApta hoya che. prakRtinA vistArathI jIvanAM karma anaMta prakAranI vicitratAthI pravarte che; ane tethI doSanA prakAra paNa anaMta bhAse che; paNa sarvathI moTo doSa e che ke jethI tIvra mumukSatA utpanna na ja hoya, athavA "mumukSutA' ja utpanna na hoya. ghaNuM karIne manuSyAtmA koI ne koI dharmamatamAM hoya che, ane tethI te dharmamata pramANe pravartavAnuM te kare che, ema mAne che; paNa enuM nAma "mumukSatA nathI. "mumukSatA' te che ke sarva prakAranI mohAsaktithI mujhAI eka "mokSane viSe ja yatna karavo ane tIvra mumukSatA e che ke ananya preme mokSanA mArgamAM kSaNe kSaNe pravartavuM. "tIvra mumukSatA' viSe atre jaNAvavuM nathI paNa "mumukSutA' viSe jaNAvavuM che, ke te utpanna thavAnuM lakSaNa potAnA doSa jovAmAM apakSapAtatA e che, ane tene lIdhe svacchaMdano nAza hoya che. svacchaMda jyAM thoDI athavA ghaNI hAni pAmyo che, tyAM teTalI bodhabIja yogya bhUmikA thAya che. svacchaMda jyAM prAye dabAyo che, tyAM pachI "mArgaprAptine rokanArAM traNa kAraNo mukhya karIne hoya che, ema ame jANIe chIe. A lokanI alpa paNa sukhecchA, parama decatAnI ochAI ane padArthano anarNaya. e badhAM kAraNo TALavAnuM bIja have pachI kahezuM. te pahelAM te ja kAraNone adhikatAthI kahIe chIe. A lokanI alpa paNa sukhecchA', e ghaNuM karIne tIvra mumukSatAnI utpatti thayA pahelAM hoya che. te hovAnAM kAraNo niHzaMkapaNe te "sata che evuM daDha thayuM nathI, athavA to "paramAnaMdarUpa' ja che ema paNa nizcaya nathI. athavA to mumukSatAmAM paNa keTaloka AnaMda anubhavAya che, tene lIdhe bAhyazAtAnAM kAraNo paNa keTalIka vAra priya lAge che (!) ane tethI A lokanI alpa paNa sukhecchA rahyA kare che, jethI jIvanI jogyatA rokAI jAya che.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83 zrImad rAjacaMdra henDabuka sapuruSamAM ja paramezvara buddhi, ene jJAnIoe parama dharma kahyo che; ane e buddhi parama dekhyatva sUcave che, jethI sarva prANI viSe potAnuM dAsatva manAya che ane parama jogyatAnI prApti hoya che. e parama dainyatva jyAM sudhI Avarita rahyuM che tyAM sudhI jIvanI jogyatA pratibaMdhayukta hoya che. kadApi e banne thayAM hoya, tathApi vAstavika tattva pAmavAnI kaMI jogyatAnI ochAIne lIdhe padArthanirNaya na thayo hoya to citta vyAkuLa rahe che, ane miththA samatA Ave che; kalpita padArtha viSe "sata'nI mAnyatA hoya che, jethI kALe karI apUrva padArthane viSe parama prema Avato nathI, ane e ja parama jogyatAnI hAni che. A traNe kAraNo ghaNuM karIne amane maLelA ghaNAkharA mumukSumAM ame joyAM che. mAtra bIjA kAraNanI kaMIka nyUnatA koI koI viSe joI che, ane jo teomAM sarva prakAre (paramadecatAnI khAmInI) nyUnatA thavAnuM prayatna hoya to jogya thAya ema jANIe chIe. parama denyapaNuM e traNemAM baLavAna sAdhana che; ane e traNenuM bIja mahAtmAne viSe parama premArpaNa e che. adhika zuM kahIe ? anaMtakALe e ja mArga che. paheluM ane trIjuM kAraNa javAne mATe bIjA kAraNanI hAni karavI. ane mahAtmAnA joge tenA alokika svarUpane oLakhavuM. oLakhavAnI parama tIvratA rAkhavI, to oLakhAze. mumukSunAM netro mahAtmAne oLakhI le che. mahAtmAmAM jeno daDha nizcaya thAya che, tene mohAsakti maTI padArthano nirNaya hoya che. tethI vyAkuLatA maTe che. tethI niHzaMkatA Ave che. jethI jIva sarva prakAranAM duHkhathI nirbhaya hoya che ane tethI ja niHsaMgatA utpanna hoya che, ane ema yogya che. kaLiyuga che mATe kSaNavAra paNa vastu vicAra vinA na rahevuM ema mahAtmAonI zikSA che. 254 eka purANapuruSa ane purANapuruSanI premasaMpatti vinA amane kaMI gamatuM nathI; amane koI padArthamAM ruci mAtra rahI nathI; kaMI prApta karavAnI icchA thatI nathI; vyavahAra kema cAle che enuM bhAna nathI; jagata zuM sthitimAM che tenI smRti rahetI nathI; koI zatru-mitramAM bhedabhAva rahyo nathI; koNa zatru che ane koNa mitra che, enI khabara rakhAtI nathI; ame dehadhArI chIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe; amAre zuM karavAnuM che te koIthI kaLAya tevuM nathI; ame badhAya padArthathI udAsa thaI javAthI game tema vartIe chIe; vrata niyamano kaMI niyama rAkhyo nathI; jAtabhAtano kaMI prasaMga nathI; amArAthI vimukha jagatamAM koI mAnyuM nathI; amArAthI sanmukha evA satsaMgI nahIM maLatAM kheda rahe che; saMpatti pUrNa che eTale saMpattinI icchA nathI; zabdAdika viSayo anubhavyA smRtimAM AvavAthI, - athavA IzvarecchAthI tenI icchA rahI nathI; potAnI icchAe thoDI ja pravRtti karavAmAM Ave che; jema harie icchelo krama dore tema dorAIe chIe; hRdaya prAye zUnya jevuM thaI gayuM che; pAMca indriyo zUnyapaNe pravartavArUpa ja rahe che; naya, pramANa vagere zAstrabheda sAMbharatAM nathI; kaMI vAMcatAM citta sthira rahetuM nathI; khAvAnI, pIvAnI, besavAnI, sUvAnI, cAlavAnI ane bolavAnI vRttio potAnI icchA pramANe varte che; mana potAne svAdhIna che ke kema enuM yathAyogya bhAna rahyuM nathI. Ama sarva prakAre vicitra evI udAsInatA AvavAthI game
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84. vacanAmRta patra-1 thI 500 tema vartAya che. eka prakAre pUrNa ghelachA che; eka prakAre te ghelachA kaMIka chUpI rAkhIe chIe; ane jeTalI chUpI rakhAya che, teTalI hAni che. yogya vartIe chIe ke ayogya eno kaMI hisAba rAkhyo nathI. AdipuruSane viSe akhaMDa prema sivAya bIjA mokSAdika padArthomAMnI AkAMkSAno bhaMga thaI gayo che; ATaluM badhuM chatAM manamAnatI udAsInatA nathI, ema mAnIe chIe; akhaMDa premakhumArI jevI pravahevI joIe tevI pravakatI nathI, ema jANIe chIe; Ama karavAthI te akhaMDa khumArI pravahe ema nizcaLapaNe jANIe chIe; paNa te karavAmAM kALa kAraNabhUta thaI paDyo che; ane e sarvano doSa amane che ke harine che, evo cokkasa nizcaya karI zakAto nathI. eTalI badhI udAsInatA chatAM vepAra karIe chIe; laIe chIe, daIe chIe, lakhIe chIe, vAMcIe chIe; jALavIe chIe, ane kheda pAmIe chIe. vaLI hasIe chIe. - jenuM ThekANuM nathI evI amArI dazA che; ane tenuM kAraNa mAtra harinI sukhada icchA jyAM sudhI mAnI nathI tyAM sudhI kheda maTavo nathI. 255 jIva svabhAve potAnI samajaNanI bhUle) doSita che; tyAM pachI tenA doSa bhaNI jovuM, e anukaMpAno tyAga karavA jevuM thAya che, ane moTA puruSo tema AcaravA icchatA nathI. kaLiyugamAM asatsaMgathI ane aNasamajaNathI bhUlabharele raste na dorAya ema banavuM bahu muzkela che. 257 OM sat binA nayana pAve nahIM, binA nayanakI bAta; seve saguru ke carana, so pAve sAkSAt. 1 bUjhI cahata jo pyAsako, he bUjhanakI rIta; pAve nahIM gurugama binA, ehI anAdi sthita. 2 ehI nahi hai kalpanA, ehI nahIM vibhaMga; kaI nara paMcamakAnameM, dekhI vastu abhaMga. 3 nahi de tuM upadezakuM, prathama lehi upadeza sabase nyArA agama hai, vo jJAnIkA deza 4 japa, tapa aura tratAdi saba, tahAM lagI bhramarUpa; jahAM lagI nahi saMtakI, pAI kRpA anUpa. 5 pAyAkI e bAta hai, nija chaMdanano choDa; piche lAga satpaSake, to saba baMdhana toDa. 3 tRSAturane pAyAnI mahenata karajo. atRSAturane tRSAtura thavAnI jijJAsA pedA karajo. jene te pedA na thAya tevuM hoya, tene mATe udAsIna rahejo. 258
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 85 A jagatane viSe satsaMganI prApti caturthakALa jevA kALane viSe paNa prApta thavI ghaNI durlabha che, to A duSamakALane viSe prApti parama durlabha hovI saMbhAvya che ema jANI, je je prakAre satsaMganA viyogamAM paNa AtmAmAM guNotpatti thAya te te prakAre pravartavAno puruSArtha vAraMvAra, vakhatovakhata ane prasaMge prasaMge kartavya che; ane niraMtara satsaMganI icchA, asatsaMgamAM udAsInatA rahevAmAM mukhya kAraNa tevo puruSArtha che, ema jANI je kaMI nivRttinAM kAraNo hoya, te te kAraNono vAraMvAra vicAra karavo yogya che. amane A lakhatAM ema smaraNa thayA che ke "zuM karavuM ?" athavA "koI prakAre thatuM nathI ?" evuM tamArA cittamAM vAraMvAra thaI AvatuM haze, tathApi ema ghaTe che ke je puruSa bIjA badhA prakArano vicAra akartavyarUpa jANI AtmakalyANane viSe ujamALa thAya che, tene kaMI nahIM jANatAM chatAM, te ja vicAranA pariNAmamAM je karavuM ghaTe che, ane koI prakAre thatuM nathI ema bhAsyamAna thayeluM te pragaTa thavAnuM te jIvane viSe kAraNa utpanna thAya che, athavA kRtakRtyatAnuM sAkSAt svarUpa utpanna thAya che. 62 bhakti, premarUpa vinA jJAna zUnya ja che; to pachI tene prApta karIne zuM karavuM che ? je aTakyuM te yogyatAnI kacAzane lIdhe. ane jJAnI karatAM jJAnamAM vadhAre prema rAkho cho tene lIdhe. jJAnI pAse jJAna icchavuM te karatAM bodhasvarUpa samajI bhakti icchavI e parama phaLa che. vadhAre zuM kahIe ? jJAna te ja ke abhiprAya eka ja hoya; thoDo athavA ghaNo prakAza, paNa prakAza eka ja. zAstrAdikanA jJAnathI niveDo nathI paNa anubhavajJAnathI niveDo che. 213 270 evo eka ja padArtha paricaya karavA yogya che ke jethI anaMta prakArano paricaya nivRtta thAya che; te kayo ? ane kevA prakAre ? teno vicAra mumukSuo kare che. 201 je mahat puruSanuM game tevuM AcaraNa paNa vaMdana yogya ja che, evo mahAtmA prApta thaye niHsaMdehapaNe na ja vartI zakAya tema te vartato hoya to mumukSue kevI dRSTi rAkhavI e vArtA samajavA jevI che. 272 jinano siddhAMta che ke jaDa koI kALe jIva na thAya, ane jIva koI kALe jaDa na thAya; tema 'sat' koI kALe 'sat' sivAyanA bIjA koI sAdhanathI utpanna hoI zake ja nahIM. AvI dekhItI samajAya tevI vAtamAM mujhAI jIva potAnI kalpanAe 'sat' karavAnuM kahe che, prarUpe che, bodhe che, e Azcarya che. jagatamAM rUDuM dekhADavA mATe mumukSu kaMI Acare nahIM, paNa rUDuM hoya te ja Acare. 2074
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ TakA vacanAmRta patra-1 thI 500 jIvane jyAM sudhI saMtano joga na thAya tyAM sudhI matamatAMtaramAM madhyastha rahevuM yogya che. 279 jaNAvyA jevuM to mana che, ke je sasvarUpa bhaNI akhaMDa sthira thayuM che (nAga jema moralI upara); tathApi te dazA varNavavAnI sattA sarvAdhAra harie vANImAM pUrNa mUkI nathI ane lekhamAM to te vANIno anaMtamo bhAga mAMDa AvI zake; evI te dazA te sarvanuM kAraNa evuM je puruSottamasvarUpa tene viSe amane tamane ananya premabhakti akhaMDa raho; te premabhakti paripUrNa prApta thAo. 280 apUrva potAthI potAne prApta thavuM durlabha che; jenAthI prApta thAya che, tenuM svarUpa oLakhAvuM durlabha che, ane jIvane bhulavaNI paNa e ja che. 285 ArtadhyAna dhyAna karavA karatAM dharmadhyAnamAM vRtti lAvavI e ja zreyaskara che. ane jene mATe ArtadhyAna dhyAvavuM paDatuM hoya tyAMthI kAM to mana uThAvI levuM athavA to te kRtya karI levuM eTale tethI virakta thavAze. jIvane svaccheda e mahA moTo doSa che. e jeno maTI gayo che tene mArgano krama pAmavo bahu sulabha 24 game te kriyA, japa, tapa ke zAstravAMcana karIne paNa eka ja kArya siddha karavAnuM che; te e ke jagatanI vismRti karavI ane sanA caraNamAM rahevuM. ane e eka ja lakSa upara pravRtti karavAthI jIvane potAne zuM karavuM yogya che, ane zuM karavuM ayogya che te samajAya che, samajAtuM jAya che. e lakSa AgaLa thayA vinA japa, tapa, dhyAna ke dAna koInI yathAyogya siddhi nathI, ane tyAM sudhI dhyAnAdika nahIM jevAM kAmanAM che. mATe emAMthI je je sAdhano thaI zakatAM hoya te badhAM eka lakSa thavAne arthe karavAM ke je lakSa ame upara jaNAvyo che. japatapAdika kaMI niSedhavA yogya nathI; tathApi te badhAM eka lakSane arthe che, ane e lakSa vinA jIvane samayakRtasiddhi thatI nathI. vadhAre zuM kahIe ? upara jaNAvyuM che teTaluM ja samajavAne mATe saghaLAM zAstro pratipAdita thayAM che. 299
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka padya (doharA) he prabhu! he prabhu ! zuM kahuM, dInAnAtha dayALa; | tuja viyoga skurato nathI, vacana nayana yama nAhIM; huM to doSa anaMtanuM, bhAjana chuM karuNALa. 1 | nahi udAsa anabhaktathI, tema gRhAdika mAMhI. 11 zuddha bhAva mujamAM nathI, nathI sarva jarU5; | ahaMbhAvathI rahita nahi, svadharma saMcaya nAhIM; nathI laghutA ke dInatA, zuM kahuM paramasvarUpa ? 2 | nathI nivRtti nirmaLapaNe, anya dharmanI kAMI. 12 nathI AjJA gurudevanI, acaLa karI uramAMhI; | ema anaMta prakArathI, sAdhana rahita huMya; Apa taNo vizvAsa daDha, ne paramAdara nAhIM. 3 | nahIM eka sadguNa paNa, mukha batAvuM zuMya ? 13) joga nathI satsaMgano, nathI sasevA joga | kevaLa karuNA-mUrti cho, dInabaMdhu dInanAtha; kevaLa arpaNatA nathI, nathI Azraya anuyoga. 4 pApI parama anAtha chuM, graho prabhujI hAtha. 14 'huM pAmara zuM karI zakuM?" evo nathI viveka anaMta kALathI AthaDyo, vinA bhAna bhagavAna; caraNa zaraNa dhIraja nathI, maraNa sudhInI cheka. 5 sevyA nahi guru saMtane, mUkyuM nahi abhimAna. 15 aciMtya tuja mAhAbhyano, nathI praphullita bhAva; saMta caraNa Azraya vinA, sAdhana karyA aneka; aMza na eke snehano, na maLe parama prabhAva. 7 pAra na tethI pAmiyo, Ugyo na aMza viveka. 17 acaLarUpa Asakti nahi, nahIM virahano tApa; | sahu sAdhana baMdhana thayAM, rahyo na koI upAya; kathA alabha tuja premanI, nahi teno paritApa. 7 | sata sAdhana samajyo nahIM, tyAM baMdhana zuM jAya? 17 bhaktimArga praveza nahi, nahIM bhajana daDha bhAna; | prabhu prabhu laya lAgI nahIM, paDyo na sadguru pAya; samaja nahIM nija dharmanI, nahi zubha deze sthAna. 8 | dIThA nahi nija doSa to, tarIe koNa upAya? 18 kALadoSa kaLithI thayo, nahi maryAdAdharma | adhamAdhama adhiko patita, sakala jagatamAM huMya; toya nahIM vyAkuLatA, juo prabhu muja karma. 9 | e nizcaya AvyA vinA, sAdhana karaze zuMya ? 19 sevAne pratikULa che, te baMdhana nathI tyAga | paDI paDI tuja padapaMkaje, pharI pharI mAguM e ja; divekiya mAne nahIM, kare bAhya para rAga. 10 | saddaguru saMta svarUpa tuja, e daDhatA karI de ja. 20
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. vacanAmRta patra-1 thI 500 OM sat (toTaka chaMda) yamaniyama saMjama Apa kiyo, puni tyAga birAga athAga lahyo; vanavAsa liyo mukha mona rahyo, daDha Asana padma lagAya diyo. 1 mana pona nirodha svabodha kiyo, haThajoga prayoga su tAra bhayo; japa bheda jape tapa tyauhiM tape, uraseMhi udAsI lahI sabarpe. 2 saba zAstranake naya dhAri hiye, mata maMDana khaMDana bheda liye; vaha sAdhana bAra anaMta kiyo, tadapi kachu hAtha haju na paryo. 3 aba kyoM na bicArata he manaseM, kachu aura rahA una sAdhanarse ? bina sadguru koya na bheda lahe, mukha Agala haiM kaha bAta kahe ? 4 karunA hama pAvata ke tumakI, vaha bAta rahI suguru gamakI; palameM pragaTe mukha AgalaseM, jaba sa ucarna suprema basa. pa tanaseM, manaseM, dhanaseM, sabaseM, gurudeva kI Ana sva-Atma barse; taba kAraja siddha bane apano, rasa amRta pAhi prema ghano. 6 varSa satya sudhA darazAhavaliMge, caturAMgula ke dugase milake; rasa deva niraMjana ko pivahI, gahi joga jugojuga so jIvahI. 7 para prema pravAha baDhe prabhuseM, saba Agamabheda suura baseM; vaha kevalako bIja gyAni kahe, nijako anubho batalAI diye. 8 //////////
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka padya (doharA) (1) jaDa bhAve jaDa pariName, cetana cetana bhAva; koI koI palaTe nahIM, choDI Apa svabhAva. 1 jaDa te jaDa traNa kALamAM, cetana cetana tema; pragaTa anubhavarUpa che, saMzaya temAM kema ? 2 jo jaDa che traNa kALamAM, cetana cetana hoya; baMdha mokSa to nahi ghaTe, nivRtti pravRtti hoya. 3 baMdha mokSa saMyogathI, jyAM laga Atma abhAna; paNa nahi tyAga svabhAvano, bhAkhe jina bhagavAna. 4 varte baMdha prasaMgamAM, te nija pada azAna; paNa jaDatA nahi Atmane, e siddhAMta pramANa. 5 he arUpI rUpIne, e acaraja nI vAta; jIva baMdhana jANe nahIM, kevo jina siddhAMta. 7 prathama deha daSTi hatI, tethI bhAsyo deha; have daSTi thaI AtmamAM, gayo dehathI neha. 7 jaDa cetana saMyoga A, khANa anAdi anaMta; koI na kartA tehano, bhAkhe jina bhagavaMta. 8 mULa dravya utpanna nahi, nahIM nAza paNa tema; anubhavathI te siddha che, bhAkhe jinavara ema. 9 hoya tehano nAza nahi, nahIM teha nahi hoya; eka samaya te sau samaya, bheda avasthA joya. 10 (2) parama puruSa prabhu sadguru, paramajJAna sukhadhAma; jeNe ApyuM bhAna nija, tene sadA praNAma. 1
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-1 thI pa00 (harigIta) jinavara kahe che jJAna tene sarva bhavyo sAMbhaLo jo hoya pUrva bhaNela nava paNa, jIvane jANyo nahIM; to sarva te ajJAna bhAkhyuM, sAkSI che Agama ahIM; e pUrva sarva kahyAM vizeSa, jIva karavA nirmaLo, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavyo sAMbhaLo. 1 nahi graMthamAMhI jJAna bhAkhyuM, jJAna nahi kavicAturI, nahi maMtra taMtro jJAna dAkhyAM, jJAna nahi bhASA TharI; nahi anya sthAne jJAna bhAkhyuM, jJAna jJAnImAM kaLo, jinavara kahe che zAna tene, sarva bhavyo sAMbhaLo. 2 A jIva ne A deha evo, bheda jo bhAsyo nahIM, pacakhANa kIdhAM tyAM sudhI, mokSArtha te bhAkhyAM nahIM; e pAMcame aMge kahyo, upadeza kevaLa nirmaLo, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavyo sAMbhaLo. 3 kevaLa nahIM brahacaryathI, kevaLa nahIM saMyama thakI, paNa jJAna kevaLathI kaLA, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavyo sAMbhaLo. 4 zAstro vizeSa sahita paNa jo, jANiyuM nijarUpane, kAM tehavA Azraya karajo, bhAvathI sAcA mane; to jJAna tene bhAkhiyuM, jo sammati Adi sthaLo, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavyo sAMbhaLo. 5 ATha samiti jANIe jo, zAnInA paramArthathI, to jJAna bhAkhyuM tehane, anusAra te mokSArthathI; nija kalpanAthI koTi zAstro, mAtra manano AmaLo, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavyo sAMbhaLo. 7 cAra veda purANa Adi zAstra so mithyAtvanAM, zrInaMdIsUtra bhAkhiyA che, bheda jyAM siddhAMtanA; paNa jJAnIne te jJAna bhAsyAM, e ja ThekANe Tharo, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLo. 7 vrata nahIM pacakhANa nahi, nahi tyAga vastu koIno, mahApA tIrthakara thaze, zreNika ThAraMga joI lo; che gho anaMtA .....
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 91 jagata AtmarUpa mAnavAmAM Ave; je thAya te yogya ja mAnavAmAM Ave; paranA doSa jovAmAM na Ave; potAnA guNanuM utkRSTapaNuM sahana karavAmAM Ave to ja A saMsAramAM rahevuM yogya che; bIjI rIte nahIM. 301 (evuM je) parama satya tenuM ame dhyAna karIe chIe. bhagavatane sarva samarpaNa karyA sivAya A kALamAM jIvanuM dehAbhimAna maTavuM saMbhavatuM nathI. mATe ame sanAtana dharmarUpa parama satya tenuM niraMtara dhyAna karIe chIe. je satyanuM dhyAna kare che, te satya hoya che. 307 vicAra karI vastune pharI pharIne samajo; manathI karelo nizcaya sAkSAt nizcaya mAnazo nahIM. jJAnIthI thayelo nizcaya jANIne pravartavAmAM kalyANa che. pachI jema bhAvi. sudhAne viSe amane saMdeha nathI, tame tenuM svarUpa samajo, ane tyAre ja phaLa che. 308 svarUpa sahajamAM che. jJAnInAM caraNasevana vinA anaMta kALa sudhI paNa prApta na thAya evuM vikaTa paNa che. 315 anaMtakALa thayAM svarUpanuM vismaraNa hovAthI anyabhAva jIvane sAdhAraNa thaI gayo che. dIrghakALa sudhI satsaMgamAM rahI bodhabhUmikAnuM sevana thavAthI te vismaraNa ane anyabhAvanI sAdhAraNatA TaLe che; arthAt anyabhAvathI udAsInapaNuM prApta hoya che. A kALa viSama hovAthI svarUpamAM tanmayatA rahevAnI durghaTatA che; tathApi satsaMganuM dIrghakALa sudhI sevana te tanmayatA Ape emAM saMdeha nathI thato. jiMdagI alpa che, ane jaMjALa anaMta che; saMkhyAta dhana che, ane tRSNA anaMta che; tyAM svarUpasmRti saMbhave nahIM; paNa jyAM jaMjALa alpa che, ane jiMdagI apramatta che, temaja tRSNA alpa che, athavA nathI, ane sarva siddhi che tyAM svarUpasmRti pUrNa thavI saMbhave che. amUlya evuM jJAnajIvana prapaMce AvareluM vahyuM jAya che. udaya baLavAna che ! 319 atyaMta udAsa pariNAme raheluM evuM je caitanya, tene jJAnI pravRttimAM chatAM tevuM ja rAkhe che; topaNa kahIe chIe; mAyA dustara che; duraMta che; kSaNavAra paNa, samaya eka paNa, ene AtmAne viSe sthApana karavA yogya nathI. evI tIvra dazA Avye atyaMta udAsa pariNAma utpanna thAya che; ane tevA udAsa pariNAmanI je pravartanA(gRhasthapaNA sahitanI) - te abaMdhapariNAmI kahevA yogya che. je bodhasvarUpe sthita che ema kaThinatAthI vartI zake che, kAraNa ke tenI vikaTatA parama che. videhIpaNe janakarAjAnI pravRtti te atyaMta udAsa pariNAmane lIdhe rahetI; ghaNuM karIne temane te sahaja svarUpamAM hatI; tathApi koI mAyAnA duraMta prasaMgamAM samudrane viSe jema nAva yatkiMcit DolAyamAna thAya tema te pariNAmanuM DolAyamAna thavApaNuM saMbhavita hovAthI pratyeka mAyAnA prasaMgamAM kevaLa jenI udAsa avasthA che evA nijaguru aSTAvakranI zaraNatA svIkArI hovAthI mAyAne sukhe tarI zakAya ema thatuM hatuM, kAraNa ke mahAtmAnA AlaMbananI evI ja baLavattaratA che. 321
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra vacanAmRta patra-1 thI pa00 laukika daSTie tame ane ame pravartIzuM to pachI alaukikadaSTie koNa pravartaze? samyaphaprakAre jJAnIne viSe akhaMDa vizvAsa rAkhavAnuM phaLa nizcaye muktapaNuM che. saMsArasaMbaMdhI tamane je je ciMtA che, te ciMtA prAye amane jANavAmAM che, ane te viSe amuka amuka vikalpa rahe che te paNa jANIe chIe. temaja paramArthaciMtA paNa satsaMganA viyogane lIdhe rahe che te paNa jANIe chIe; be prakArano vikalpa hovAthI tamane AkuLavyAkuLapaNuM prApta hoya emAM paNa Azcarya lAgatuM nathI, athavA asaMbhavarUpa lAgatuM nathI. have e beya prakArane mATe cokhkhA zabdomAM nIce je kaMI manane viSe che te lakhavAnuM prayatna karyuM che. prANImAtra prAye AhAra, pANI pAmI rahe che. to tama jevA prANInA kuTuMbane mATe tethI viparyaya pariNAma Ave evuM je dhAravuM te yogya ja nathI. kuTuMbanI lAja vAraMvAra ADI AvI je AkuLatA Ape che, te game to rAkhIe ane game to na rAkhIe te banne sarakhuM che, kema ke jemAM potAnuM nirupAyapaNuM rahyuM temAM to je thAya te yogya ja mAnavuM e dRSTi samyaka che. je lAgyuM te jaNAvyuM che. amane je nirvikalpa nAmanI samAdhi che, te to AtmAnI svarUpariNati vartatI hovAne lIdhe che. AtmAnA svarUpa saMbaMdhI to prAye nirvikalpapaNuM ja rahevAnuM amane saMbhavita che, kAraNa ke anyabhAvane viSe mukhyapaNe amArI pravRtti ja nathI. vana ane ghara e banne koI prakAre amane samAna che, tathApi vanamAM pUrNa vItarAgabhAvane arthe rahevuM vadhAre rUcikara lAge che; sukhanI icchA nathI paNa vItarAgapaNAnI icchA che. mAgI khAIne gujarAna calAvazuM; paNa kheda nahIM pAmIe; jJAnanA anaMta AnaMda AgaLa te duHkha tRNa mAtra che. A bhAvArthanuM je vacana lakhyuM che, te vacanane amAro namaskAra ho ! evuM je vacana te kharI jogyatA vinA nIkaLavuM saMbhavita nathI. "duHkhasukharUpa karama phaLa jANo, nizcaya eka AnaMdo re, cetanatA pariNAma na cUke, cetana kahe jinacaMdo re." (zrI vAsupUjya-stavana, AnaMdaghanajI) AtmabhAva yathArtha jene samajAya che, nizcala rahe che, tene e samAdhi prApta hoya che. samyakradarzananuM mukhya lakSaNa vItarAgatA jANIe chIe; ane tevo anubhava che. na gamatuM evuM kSaNavAra karavAne koI icchatuM nathI. tathApi te karavuM paDe che e ema sUcave che ke pUrvakarmanuM nibaMdhana avazya che. avikalpa samAdhinuM dhyAna kSaNavAra paNa maTatuM nathI. tathApi aneka varSo thayAM vikalparUpa upAdhine ArAdhyA jaIe chIe. jyAM sudhI saMsAra che tyAM sudhI koI jAtanI upAdhi hovI to saMbhave che; tathApi avikalpa samAdhimAM sthita evA jJAnIne to te upAdhi paNa abAdha che, arthAta samAdhi ja che.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 93 A deha dhAraNa karIne joke koI mahAna zrImaMtapaNuM bhogavyuM nathI, zabdAdi viSayono pUro vaibhava prApta thayo nathI, koI vizeSa evA rAjyAdhikAre sahita divasa gALyA nathI, potAnAM gaNAya che evAM koI dhAma, ArAma sevyAM nathI, ane haju yuvAvasthAno pahelo bhAga varte che, tathApi e koInI AtmabhAve amane kaMI icchA utpanna thatI nathI, e eka moTuM Azcarya jANI vartIe chIe; ane e padArthonI prApti-aprApti banne samAna thayAM jANI ghaNA prakAre avikalpa samAdhine ja anubhavIe chIe. ema chatAM vAraMvAra vanavAsa sAMbhare che, koI prakArano lokaparicaya rucikara thato nathI, satsaMgamAM suratI pravahyA kare che, ane avyavasthita dazAe upAdhi-yogamAM rahIe chIe. eka avikalpa samAdhi sivAya bIjuM kharI rIte smaraNa rahetuM nathI, ciMtana rahetuM nathI, ruci rahetI nathI, athavA kaMI kAma karAtuM nathI. 329 dIrgha kALa sudhI yathArtha bodhano paricaya thavAthI bodhabIjanI prApti hoya che; ane e bodhabIja te prAye nizcaya samyaktva hoya che. koI paNa prakAre pote kaMI manamAM saMkalyuM hoya ke AvI dazAmAM AvIe athavA AvA prakAranuM dhyAna karIe, to samyaktvanI prApti thAya, to te saMkalpeluM prAye (jJAnInuM svarUpa samajAye) khoTuM che, ema jaNAya che. yathArtha bodha eTale zuM teno vicAra karI, aneka vAra vicAra karI, potAnI kalpanA nivRtti karavAnuM jJAnIoe kahyuM che. aneka vAra graMtha vaMcAvAnI ciMtA nahIM, paNa koI prakAre tenuM anuprekSaNa dIrdhakALa sudhI rahyA kare ema karavuM yogya che. paramArtha prApta thavA viSe koI paNa prakAranuM AkuLavyAkuLapaNuM rAkhavuM - thavuM - tene 'darzanapariSaha' kahyo che. e pariSaha utpanna thAya te to sukhakAraka che; paNa jo dhIrajathI te vedAya to temAMthI darzananI utpatti thavAno saMbhava thAya che. 330 bhrAMtigatapaNe, sukhasvarUpa bhAse che evA A saMsArI prasaMga ane prakAromAM jyAM sudhI jIvane vahAlapa varte che; tyAM sudhI jIvane potAnuM svarUpa bhAsavuM asaMbhavita che, ane satsaMganuM mAhAtmya paNa tathArUpapaNe bhAyamAna thavuM asaMbhavita che. jyAM sudhI te saMsAragata vahAlapa asaMsAragata vahAlapane prApta na thAya tyAM sudhI khacIta karI apramattapaNe vAraMvAra puruSArthano svIkAra yogya che. A vAta traNe kALane viSe avisaMvAda jANI niSkAmapaNe lakhI che. 331 AraMbha ane parigrahano jema jema moha maTe che, jema jema tene viSethI potApaNAnuM abhimAna maMdapariNAmane pAme che; tema tema mumukSutA vardhamAna thayA kare che. anaMta kALanA paricayavALuM e abhimAna prAye ekadama nivRtta thatuM nathI. teTalA mATe, tana, mana, dhanAdi je kaMI potApaNe vartatAM hoya che, te jJAnI pratye arpaNa karavAmAM Ave che; prAye jJAnI kaMI tene grahaNa karatA nathI, paNa temAMthI potApaNuM maTADavAnuM ja upadeze che; ane karavA yogya paNa tema ja che ke, AraMbha-parigrahane vAraMvAranA prasaMge vicArI vicArI potAnAM thatAM aTakAvavAM; tyAre mumukSutA nirmaLa hoya che. 332
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. vacanAmRta patra-1 thI 500 deha chatAM manuSya pUrNa vItarAga thaI zake evo amAro nizcala anubhava che. kAraNa ke ame paNa nizcaya te ja sthiti pAmavAnA chIe, ema amAro AtmA akhaMDapaNe kahe che; ane ema ja che, jarUra ema ja che. pUrNa vItarAganI caraNaraja niraMtara mastake ho, ema rahyA kare che. atyaMta vikaTa evuM vItarAgata atyaMta AzcaryakAraka che; tathApi te sthiti prApta thAya che, sadehe prApta thAya che, e nizcaya che, prApta karavAne pUrNa yogya che, ema nizcaya che. sadehe tema thayA vinA amane udAsInatA mATe ema jaNAtuM nathI ane tema thavuM saMbhavita che, jarUra ema ja che. 334 je vAstavya jJAnIne oLakhe che, te dhyAnAdine icche nahIM, evo amAro aMtaraMga abhiprAya varte che. mAtra jJAnIne icche che, oLakhe che ane bhaje che, te ja tevo thAya che, ane te uttama mumukSu jANavo yogya che. 335 je je prANIo deha dhAraNa kare che, te te prANIo te dehano tyAga kare che, ema ApaNane pratyakSa anubhavasiddha dekhAya che, tema chatAM ApaNuM citta te dehanuM anityapaNuM vicArI nitya padArthanA mArgane viSe cAlatuM nathI, e zocanIya vAtano vAraMvAra vicAra karavo yogya che. A deha paNa jyAre tyAre ema ja tyAgavAno che, e vAta smaraNamAM AvyA kare che, ane saMsAramati vairAgya vizeSa rahyA kare che. pUrva karmane anusarI je kaMI paNa sukhaduHkha prApta thAya te samAnabhAvathI vedavuM e jJAnInI zikhAmaNa sAMbharI AvI che, te lakhI che. mAyAnI racanA gahana che. * 337 koIno doSa nathI, ame karma bAMdhyA mATe amAro doSa che. amane to mAtra apUrva evA satanA jJAna viSe ja ruci rahe che. bIjuM je kaMI karavAmAM Ave che, ke anusaravAmAM Ave che, te badhuM AsapAsanAM baMdhanane laIne karavAmAM Ave che. koI paNa jIva paramArthane icche ane vyAvahArika saMgamAM prIti rAkhe, ne paramArtha prApta thAya ema to koI kALe bane ja nahIM. 339 je jJAna karIne bhavAMta thAya che, te jJAna prApta thavuM jIvane ghaNuM durlabha che. tathApi te jJAna, svarUpe to atyaMta sugama che, ema jANIe chIe. te jJAna sugamapaNe prApta thavAmAM je dazA joIe che, te dazA prApta thavI ghaNI ghaNI kaThaNa che; ane e prApta thavAnAM je be kAraNa te maLyA vinA jIvane anaMtakALA thayAM rakhaDavuM paDyuM che, je be kAraNa maLe mokSa hoya che. 340 amane to game tema ho topaNa samAdhi ja rAkhyA karavAnI daDhatA rahe che. potAne je kAMI Apatti, viTaMbanA, mujhavaNa ke evuM kAMI AvI paDe tene mATe koI pratye doSanuM AropaNa karavAnI icchA thatI nathI. tema paramArthaSTie jotAM te jIvano doSa che. vyAvahArika dRSTie jotAM nahIM jevo che, ane jIvanI jyAM sudhI vyAvahArika dRSTi hoya che tyAM sudhI pAramArthika doSano khyAla Avavo bahu duSkara che. 341
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 95 Akho loka traNe kALane viSe du:khe karIne pIDAto mAnavAmAM Avyo che; ane temAM paNa A varte che, te to mahA duSamakALa che; ane sarva prakAre vizrAMtinuM kAraNa evo je 'kartavyarUpa zrI satsaMga' te to sarva kALane viSe prApta thavo durlabha che. te A kALamAM prApta thavo ghaNo ghaNo durlabha hoya emAM kaMI AzcaryakAraka nathI. ame ke jenuM mana prAye krodhathI, mAnathI, mAyAthI, lobhathI, hAsyathI, ratithI, atithI, bhayathI, zokathI, jugupsAthI ke zabdAdika viSayothI apratibaMdha jevuM che; kuTuMbathI, dhanathI, putrathI, "vaibhavathI", strIthI ke dehathI mukta jevuM che; te manane paNa satsaMgane viSe baMdhana rAkhavuM bahu bahu rahyA kare che. 347 jagatamAM bIjA padArtho amane kaMI rucinAM kAraNa rahyA nathI. je kaMI ruci rahI che te mAtra eka satyanuM dhyAna karanArA evA saMta pratye, jemAM AtmAne varNavyo che evA satzAstra pratye, ane parecchAe paramArthanAM nimitta-kAraNa evAM dAnAdi pratye rahI che. AtmA to kRtArtha samajAya che. 357 jagatanA abhiprAya pratye joIne jIva padArthano bodha pAmyo che. jJAnInA abhiprAya pratye joIne pAmyo nathI. je jIva jJAnInA abhiprAyathI bodha pAmyo che te jIvane samyakdarzana thAya che. 358 koI paNa prakAre prathama to jIvanuM potApaNuM TALavA yogya che. dehAbhimAna galita thayuM che jenuM, tene sarva sukharUpa ja che. jene bheda nathI tene kheda saMbhavato nathI. hariicchA pratye vizvAsa deDha rAkhI varto cho, e paNa sApekSa sukharUpa che. ZChS jyAM pUrNakAmapaNuM che, tyAM sarvajJatA che. jene bodhabIjanI utpatti hoya che, tene svarUpasukhathI karIne paritRptapaNuM varte che, ane viSaya pratye aprayatna dazA varte che. je jIvitavyamAM kSaNikapaNuM che, te jIvitavyamAM jJAnIoe nityapaNuM prApta karyuM che, e acarajanI vAta che. jo jIvane paritRptapaNuM vartyA karatuM na hoya to akhaMDa evo Atmabodha tene samajavo nahIM. 360 ame pUrNakAmapaNA viSe lakhyuM hatuM, te evA AzayathI lakhyuM che ke je pramANe jJAnanuM prakAzavuM che, te pramANe zabdAdi vyAvahArika padArthane viSethI niHspRhapaNuM varte che; Atmasukhe karI paritRptapaNuM varte che. anya sukhanI je icchA nahIM thavI, te pUrNa jJAnanuM lakSaNa che. jJAnI anitya jIvanamAM nityapaNuM prApta kare che, ema je lakhyuM che, te evA AzayathI lakhyuM che ke tene mRtyune mATe nirbhayapaNuM varte che. jene ema hoya tene pachI anityapaNA viSe rahyA che, ema kahIe nahIM, to te vAta satya che. kharuM AtmabhAna thAya che tene, huM anya bhAvano akartA chuM evo bodha utpanna thaI, ahaMpratyayIbuddhi, te vilaya pAme che. evuM AtmabhAna te vAraMvAra ujjvaLapaNe vartyA kare che, tathApi jema icchIe tema to nahIM. 362
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 vacanAmRta patra-1 thI 500 anaMtakALa vyavahAra karavAmAM vyatIta karyo che, to tenI jaMjALamAM paramArtha visarjana na karAya ema ja vartavuM, evo jene nizcaya che, tene tema hoya che, ema ame jANIe chIe. 363 manamAM vAraMvAra vicArathI nizcaya thaI rahyo che ke koI paNa prakAre upayoga karI anya bhAvamAM potApaNuM thatuM nathI, ane akhaMDa AtmadhyAna rahyA kare che, evI je dazA tene viSe vikaTa upAdhijogano udaya e AzcaryakAraka che. nirupama evuM je AtmadhyAna, tIrthaMkarAdike karyuM che, te parama AzcaryakAraka che. te kALa paNa AzcaryakAraka hato. vadhAre zuM kahevuM ? "vananI mArI koyala'nI kahevata pramANe A kALamAM, ane A pravRttimAM ame chIe. 366 hAla to ame atrapaNe vartIe chIe, eTale koI prakAranI jJAnavArtA paNa jaNAvI zakAtI nathI; paNa mokSa to kevaLa amane nikaTapaNe varte che, e to niHzaMka vArtA che. amAruM je citta te AtmA sivAya anya sthaLe pratibaddhatA pAmatuM nathI, kSaNa paNa anyabhAvane viSe sthira thatuM nathI; svarUpane viSe sthira rahe che. evuM je amAruM AzcaryakAraka svarUpa te hAla to kyAMya kahyuM jatuM nathI. 368 anaMtakALe je prApta thayuM nathI, te prAptapaNAne viSe amuka kALa vyatIta thAya to hAni nathI. mAtrA anaMtakALe je prApta thayuM nathI, tene viSe bhrAMti thAya, bhUla thAya te hAni che. je parama evuM jJAnInuM svarUpa bhAsyamAna thayuM che, to pachI tenA mArgane viSe anukrame jIvanuM pravezapaNuM thAya e saraLa prakAre samajAya evI vArtA che. rUDe prakAre mana varte ema varte. viyoga che, to temAM kalyANano paNa viyoga che, e vArtA satya che, tathApi jo jJAnInA viyogamAM paNa tene ja viSe citta varte che, to kalyANa che. dhIrajano tyAga karavAne yogya nathI. 371 manane laIne A badhuM che' evo je atyAra sudhIno thayelo nirNaya lakhyo, te sAmAnya prakAre to yathAtathya che. tathApi 'mana', 'tene laIne', ane A badhuM ane teno nirNaya', evA je cAra bhAga e. vAkyanA thAya che, te ghaNA kALanA bodhe jema che tema samajAya ema jANIe chIe. jene te samajAya che tene mana vaza varte che; varte che, e vAta nizcayarUpa che; tathApi na vartatuM hoya topaNa te AtmasvarUpane viSe ja varte che. - mahAtmAno deha be kAraNane laIne vidhamAnapaNe varte che, prArabdha karma bhogavavAne arthe, jIvonA kalyANane arthe; tathApi e bannemAM te udAsapaNe udaya AvelI vartanAe varte che, ema jANIe chIe. 373 binA nayana pAve nahIM, binA nayanakI bAta; seve sadguru ke carana, so pAve sAkSAt, bUjhI cahata jo pyAsako, hai bUjhananI rIta; pAve nahIM gurUgama binA, ehI anAdi sthita.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 97 zrImad rAjacaMdra henDabuka jinAgama che te upazamasvarUpa che. upazamasvarUpa evA puruSoe upazamane arthe te prarUpyAM che, upadezyAM che. te upazama AtmA che, anya koI prayojana arthe nathI. AtmArthamAM jo tenuM ArAdhana karavAmAM nA AvyuM, to te jinAgamanuM zravaNa, vAMcana niSphaLarUpa che; e vArtA amane to niHsaMdeha yathArtha lAge che. duHkhanI nivRttine sarva jIva icche che, ane duHkhanI nivRtti duHkha jenAthI janma pAme che evA rAga, dveSa ane ajJAnAdi doSanI nivRtti thayA vinA, thavI saMbhavatI nathI. te rAgAdinI nivRtti eka AtmajJAna sivAya bIjA koI prakAre bhUtakALamAM thaI nathI, vartamAnakALamAM thatI nathI, bhaviSyakALamAM thaI zake tema nathI. ema sarva jJAnI puruSone bhAsyuM che. mATe te AtmajJAna jIvane prayojanarUpa che. teno sarvazreSTha upAya sadguruvacananuM zravaNavuM ke sazAstranuM vicAravuM e che. je koI jIva dukhanI nivRtti icchato hoya, sarvathA dukhathI muktapaNe tene prApta karavuM hoya tene e ja eka mArga ArAdhyA sivAya anya bIjo koI upAya nathI. mATe jIve sarva prakAranAM matamatAMtarano, kuLadharmano, lokasaMjJArUpa dharmano, oghasaMjJArUpa dharmano udAsabhAva bhajI eka AtmavicAra kartavyarUpa dharma bhajavo yogya che. eka moTI nizcayanI vArtA to mumukSu jIve e ja karavI yogya che ke satsaMga jevuM kalyANanuM koI baLavAna kAraNa nathI, ane satsaMgamAM niraMtara samaya samaya nivAsa icchavo, asatsaMganuM kSaNe kSaNe vipariNAma vicAravuM, e zreyarUpa che. bahu bahu karIne A vArtA anubhavamAM ANavA jevI che. satsaMganuM atyaMta mAhAbhya pUrvabhave vedana karyuM che te pharI pharI smRtirUpa thAya che ane niraMtara abhaMgapaNe te bhAvanA phurita rahyA kare che. 375 je bhAve karI saMsAranI utpatti hoya che, te bhAva jene viSethI nivRtta thayo che, evA jJAnI paNa bAhyapravRttinAM nivRttapaNAne ane satsamAgamanAM nivAsapaNAne icche che. te joganuM jyAM sudhI udayapaNuM prApta na hoya tyAM sudhI, aviSamapaNe prApta sthitie varte che evA je jJAnI tenA caraNAraviMdanI pharI pharI smRti thaI AvavAthI parama viziSTabhAve namaskAra karIe chIe. jene viSe satsarUpa varte che, evA je jJAnI tene viSe loka-spRhAdino tyAga karI, bhAve paNa je AzritapaNe varte che, te nikaTapaNe kalyANane pAme che, ema jANIe chIe. kALanuM kaLisvarUpa varte che, tene viSe je aviSamapaNe mArganI jijJAsAe karI, bAkI bIjA je anya jANavAnA upAya te pratye udAsInapaNe vartato paNa jJAnInA samAgame atyaMta nikaTapaNe kalyANa pAme che, ema jANIe chIe. 376 AtmAne viSe varte che evA jJAnI puruSo sahajaprApta prArabdha pramANe varte che. vAstavya to ema che ke je kALe jJAnathI ajJAna nivRtta thayuM te ja kALe jJAnI mukta che. dehAdine viSe apratibaddha che. sukha duHkha harSa zokAdine viSe apratibaddha che evA je jJAnI tene koI Azraya ke AlaMbana nathI. 377 jenI prApti pachI anaMta kALanuM vAcakapaNuM maTI, sarva kALane mATe ayAcakapaNuM prApta hoya che evo jo koI hoya to te taraNatAraNa jANIe chIe, tene bhajo,
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-1 thI 500 mokSa to A kALane viSe paNa prApta hoya, athavA prApta thAya che. paNa muktapaNAnuM dAna ApanAra evA puruSanI prApti parama durlabha che; arthAtu mokSa durlabha nathI, dAtA durlabha che. 379 vicAravAnI puruSane kevaLa phlezarUpa bhAse che, evo A saMsAra tene viSe have pharI AtmabhAve karI janmavAnI niccaLa pratijJA che. traNe kALane viSe have pachI A saMsAranuM svarUpa anyapaNe bhAsyamAna thavA yogya nathI, ane bhAse evuM traNe kALane viSe saMbhavatuM nathI. zrI tIrthakare teramA sthAnake vartatA puruSanuM nIce lakhyuM che, te svarUpa kahyuM che AtmabhAvane arthe sarva saMsAra saMvRta karyo che jeNe, arthAt sarva saMsAranI icchA jenA pratye AvatI nirodha thaI che, evA nigraMthane, saruSane-terame guNasthAnake kahevA yogya che. manasamitie yukta, vacanasamitie yukta, kAyasamitie yukta, koI paNa vastune grahaNa-tyAga karatAM samitie yukta, dIrghazaMkAdino tyAga karatAM samitiyukta, manane saMkocanAra, vacanane saMkocanAra, kAyAne saMkocanAra, sarva iMdriyonA saMkocapaNe brahmacArI, upayogapUrvaka cAlanAra, upayogapUrvaka Ubho rahenAra, upayogapUrvaka besanAra, upayogapUrvaka zayana karanAra, upayogapUrvaka bolanAra, upayogapUrvaka AhAra lenAra ane upayogapUrvaka zvAsocchavAsa lenAra, AMkhanuM eka nimiSamAtra paNa upayogarahita calana na karanAra, ke upayogarahita jenI kriyA nathI tevA A nigraMthane eka samaye kriyA baMdhAya che, bIje samaye vedAya che, trIje samaye te karmarahita hoya che, arthAt cothe samaye te kriyA saMbaMdhI sarva ceSTA nivRtta thAya che. zrI tIrthakara jevAne kevo atyaMta nizcaLa, (apUrNa) 383 zabdAdi pAMca viSayanI prAptinI icchAe karI jenAM citta atyaMta vyAkuLapaNe varte che evA jIvonuM jyAM vizeSapaNe dekhAvuM che, evo je kALa te A dusama kaLiyuga nAmano kALa che. tene viSe vihvaLapaNuM, jene paramArthane viSe nathI thayuM, citta vikSepa pAmyuM nathI, saMge karI pravartanabheda pAmyuM nathI, bIjI prItinA prasaMge jenuM citta AvRtta thayuM nathI, bIjAM je kAraNo tene viSe jeno vizvAsa vartato nathI, evo jo koI hoya to te A kALane viSe bIjo zrI rAma' che. tathApi joIne sakheda Azcarya varte che ke e guNonA koI aMze saMpanna paNa alpa jIvo daSTigocara thatA nathI. moTA Azcarya pamADanArAM evAM jaLa, vAyu, caMdra, sUrya, agni Adi padArthonA je guNo te sAmAnya 4 jaje ane dAda AvatA nathI, ane patinu ja nAnuM ghara athavA je kaMI carcA tene viSe koI jAtanuM jANe AzcaryakAraka svarUpa dekhI ahatva varte che, e joI ema thAya che ke lokone dRSTibhrama - anAdikALano - maTyo nathI; jethI maTe evo je upAya, tene viSe jIvanuM alpa paNa jJAna pravartatuM nathI; ane tenuM oLakhANa thaye paNa svecchAe vartavAnI je buddhi te vAraMvAra udaya pAme che; ema ghaNA jIvonI sthiti joI A loka anaMtakALa rahevAno che, ema jANo. 384 nahi de tuM upadezakuM, prathama lehi upadeza; sabase nyArA agama hai, vo jJAnIkA deza.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ CE zrImad rAjacaMdra henDabuka sUrya udaya-asta rahita che, mAtra lokone cakSumaryAdAthI bahAra varte tyAre asta ane cahyumaryAdAne viSe varte tyAre udaya ema bhAse che. paNa sUryane viSe udayaasta nathI. temaja jJAnI che te, badhA prasaMgane viSe jema che tema che, mAtra prasaMganI maryAdA uparAMta lokonuM jJAna nathI, eTale potAnI jevI te prasaMgane viSe dazA thaI zake tevI dazA, jJAnIne viSe kahyuM che; ane e kalpanA jJAnInuM parama evuM je AtmapaNuM, paritoSapaNuM, muktapaNuM te jIvane jaNAvA detI nathI, ema jANavA yogya che. je prakAre prArabdhano krama udaya hoya te prakAre hAla to vartIe chIe, ane ema vartavuM koI prakAre to sugama bhAse che. joke amAruM citta netra jevuM che; netrane viSe bIjA avayavanI peThe eka rajakaNa paNa sahana thaI zake nahIM. bIjA avayavorUpa anya citta che. amane varte che evuM je citta te netrarUpa che, tene viSe vANInuM UThavuM, samajAvavuM, A karavuM, athavA A na karavuM, evI vicAraNA karavI te mAMDa mAMDa bane che. ghaNI kriyA to zUnyapaNAnI peThe varte che; AvI sthiti chatAM upAdhijoga to baLavAnapaNe ArAdhIe chIe, e vedavuM vikaTa ochuM lAgatuM nathI, kAraNa ke AMkhanI pAse jamInanI retI upaDAvavAnuM kArya thavArUpa thAya che. te jema duHkhe -atyaMta duHkhe thavuM vikaTa che, tema cittane upAdhi te pariNAmarUpa thavA barAbara che. 385 - jIvane svasvarUpa jANyA sivAya chUTako nathI; tyAM sudhI yathAyogya samAdhi nathI. te jANavA mATe utpanna thavA yogya mumukSutA ane jJAnInuM oLakhANa e che, jJAnIne je yathAyogyapaNe oLakhe che te jJAnI thAya che-krame karI jJAnI thAya che. 387 jagata ane mokSano mArga e be eka nathI. jene jagatanI icchA, ruci, bhAvanA tene mokSane viSe anicchA, aruci, abhAvanA hoya ema jaNAya che. 389 satuM eka pradeza paNa asamIpa nathI, tathApi te prApta thavAne viSe anaMta aMtarAya - lokapramANe pratyeka evA rahyA che. jIvane kartavya e che ke apramattapaNe te "satanuM zravaNa, manana, nididhyAsana karavAno akhaMDa nizcaya rAkhavo. 391 anAdithI jIvane saMsArarUpa anaMta pariNati prApta thavAthI asaMsArapaNArUpa koI aMza pratye tene bodha nathI. ghaNAM kAraNono joga prApta thaye te aMzadaSTi pragaTavAno joga prApta thayo to te viSama evI saMsArapariNati ADe tene te avakAza prApta thato nathI; jyAM sudhI te avakAza prApta na thAya tyAM sudhI jIvane svaprAptimAna ghaTatuM nathI. jyAM sudhI te prApti na thAya tyAM sudhI jIvane kaMI sukha kahevuM ghaTatuM nathI, duHkhI kahevo ghaTe che, ema dekhI atyaMta anaMta karuNA prApta thaI che jene, evA AptapuruSe duHkha maTavAno mArga jAmyo che, je te kahetA hatA, kahe che, bhaviSyakALe kaheze. te mArga e ke jIvanuM svAbhAvikapaNuM pragaTayuM che jene viSe, jIvanuM svAbhAvika sukha pragaTyuM che jene viSe, evo jJAnI puruSa te ja te ajJAnapariNati ane tethI prApta thayuM je duHkha pariNAma tethI nivArI AtmAne svAbhAvikapaNe samajAvI zakavA yogya che, kahI zakavAne yogya che; ane te vacana svAbhAvika AtmA jANyApUrvaka hovAthI te duHkha maTADI zakavAne baLavAna che. mATe te vacana jo koI paNa prakAre jIvane zravaNa thAya, te apUrvabhAvarUpa jANI temAM parama prema varte, to tatkALa athavA amuka anukrame AtmAnuM svAbhAvikapaNuM pragaTa thAya. 35
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 vacanAmRta patra-1 thI pa00 Aje kSAyikasamakti na hoya' e vagere saMbaMdhI vyAkhyAnanA prasaMganuM tama likhita patra prApta thayuM che; je jIvo te te prakAre pratipAdana kare che, upadeze che, ane te saMbaMdhI vizeSapaNe jIvone preraNA kare che, te jIvo jo teTalI preraNA, gaveSaNA, jIvanA kalyANane viSe karaze to te praznanuM samAdhAna thavAno kyAreka paNa temane prasaMga prApta thaze, te jIvo pratye doSadaSTi karavA yogya nathI, niSkAma karuNAe karI mAtra te jIvo jovA yogya che; koI prakArano te saMbaMdhI cittane viSe kheda ANavo yogya nathI, te te prasaMge jIve temanA pratye krodhAdi karavA yogya nathI. te jIvone upadeza karI samajAvavAnI kadApi tamane ciMtanA thatI hoya to paNa te mATe tame vartamAna dazAne jotAM to nirupAya cho, mATe anukaMpAbuddhi ane samatAbuddhie te jIvo pratye saraLa pariNAme jovuM, tema ja icchavuM ane te ja paramArthamArga che, ema nizcaya rAkhavo yogya che. jJAnI puruSanI avajJA bolavI tathA tevA prakAranA prasaMgamAM ujamALa thavuM, e jIvanuM anaMta saMsAra vadhavAnuM kAraNa che, ema tIrthakara kahe che. te puruSanA guNagrAma karavA, te prasaMgamAM ujamALa thavuM, ane tenI AjJAmAM saraLapariNAme parama upayogadaSTie vartavuM, e anaMtasaMsArane nAza karanAruM tIrthakara kahe che; ane te vAkyo jinAgamane viSe che. ghaNA jIvo te vAkyo zravaNa karatA haze, tathApi prathama vAkyane aphaLa ane bIjA vAkyane saphaLa karyuM hoya evA jIvo to kavacit jovAmAM Ave che; prathama vAkyane saphaLa ane bIjA vAkyane aphaLa ema jIve anaMta vAra karyuM che. tenAM pariNAmamAM AvatAM tene vakhata lAgato nathI, kAraNa ke anAdikALathI moha nAmano madirA tenA "AtmA'mAM pariNAma pAmyo che; mATe vAraMvAra vicArI tevA tevA prasaMgamAM yathAzakti, yathAbaLavIrve upara darzita karyA che je prakAra te prakAre vartavuM yogya che. kadApi ema dhAro ke "kSAyika samakita A kALamAM na hoya evuM spaSTa jinanA Agamane viSe lakhyuM che; have te jIve vicAravuM yogya che ke "kSAyika samakita eTale zuM samajavuM?" jemAM eka navakAramaMtra jeTaluM paNa vrata, pratyAkhyAna hotuM nathI, chatAM te jIva vizeSa to traNa bhave ane nahIM to te ja bhale paramapadane pAme che, evI moTI AzcaryakAraka to te samakitanI vyAkhyA che, tyAre have evI te kaI dazA samajavI ke je "kSAyika samakita' kahevAya ? "bhagavAna tIrthaMkarane viSe daDha zraddhA enuM nAma jo "kSAyika samakita' ema gaNIe to te zraddhA kevI samajavI, ke je zraddhA ApaNe jANIe ke A to khacIta A kALamAM hoya ja nahIM. jo ema jaNAtuM nathI ke amuka dazA ke amuka zraddhAne 'kSAyika samakita' kahyuM che, to pachI te nathI, ema mAtra jinAgamanA zabdothI jANavuM thayuM kahIe chIe. have ema dhAro ke te zabdo bIjA Azaye kahevAyA che; athavA koI pAchaLanA kALanA visarjanadoSe lakhAyA che, to tene viSe Agraha karIne je jIve pratipAdana karyuM hoya te jIva kevA doSane prApta thAya te sakhedakarUNAe vicAravA yogya che. japa, tapa aura tratAdi saba, tahAM lagI bhramarUpa; jahAM lagI nahi saMtakI, pAI kRpA anUpa. pAyAkI e bAta hai, nija chaMdanako choDa; | piche lAga sapuruSake, to saba baMdhana toDa.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 101 hAla jene jinasUtrone nAme oLakhavAmAM Ave che, temAM 'kSAyika samakita nathI' evuM spaSTa lakheluM nathI, ane paraMparAgata tathA bIjA keTalAka graMthomAM e vAta cAlI Ave che, ema vAMceluM che, ane sAMbhaLeluM che; ane te vAkya mithyA che ke tRSA che ema amAro abhiprAya nathI, tema te vAkya je prakAre lakhyuM che te ekAMta abhiprAye ja lakhyuM che, ema amane lAgatuM nathI. kadApi ema dhAro ke te vAkya ekAMta ema ja hoya to paNa koI paNa prakAre vyAkuLapaNuM karavuM yogya nathI. kAraNa ke te badhI vyAkhyA jo satpuruSanA AzayathI jANI nathI, to pachI saphaLa nathI. ene badale kadApi dhAro ke jinAgamamamAM lakhyuM hoya ke cothA kALanI peThe pAMcamA kALamAM paNa ghaNA jIvo mokSe javAnA che; to te vAtanuM zravaNa kaMI tamane amane kaMI kalyANakartA thAya nahIM, athavA mokSaprAptinuM kAraNa hoya nahIM, kAraNa ke te mokSaprApti je dazAne kahI che, te ja dazAnI prApti ja siddha che, upayogI che, kalyANakartA che, zravaNa to mAtra vAta che, temaja tethI pratikULa vAkya paNa mAtra vAta che; te beya lakhI hoya athavA eka ja lakhI hoya athavA vagara vyavasthAe rAkhyuM hoya topaNa te baMdha ke mokSanuM kAraNa nathI; mAtra baMdhadazA te baMdha che, mokSadazA te mokSa che, kSAyikadazA te kSAyika che, anyadazA te anya che, zravaNa te zravaNa che, manana te manana che, pariNAma te pariNAma che, prApti te prApti che, ema satpuruSano nizcaya che. baMdha te mokSa nathI, mokSa te baMdha nathI, je je che te te che, je je sthitimAM che, te te sthitimAM che; baMdhabuddhi TaLI nathI, ane mokSa-jIvanmuktatA-mAnavAmAM Ave to te jema saphaLa nathI, tema akSAyidakazAe kSAyika mAnavAmAM Ave to te paNa saphaLa nathI. mAnavAnuM phaLa nathI, paNa dazAnuM phaLa che. jyAre e prakAre che tyAre have ApaNo AtmA kaI dazAmAM hAla che, ane te kSAyikasamakitI jIvanI dazAno vicAra karavAne yogya che ke kema, athavA tenAthI UtaratI athavA tethI uparanI dazAno vicAra A jIva yathArtha karI zake ema che ke kema ? te ja vicAravuM jIvane zreyaskara che; paNa anaMta kALa thayAM jIve tevuM vicAryuM nathI, tene tevuM vicAravuM yogya che evuM bhAsyuM paNa nathI, ane niSphaLapaNe siddhapada sudhIno upadeza jIva anaMta vAra karI cUkyo che; te upara jaNAvyo che, te prakAra vicAryA vinA karI cUkyo che, vicArIne-yathArtha vicAra karIne-karI cUkyo nathI. jema pUrve jIve yathArtha vicAra vinA tema karyuM che, temaja te dazA (yathArtha vicAradazA) vinA vartamAne tema kare che. potAnA bodhanuM baLa jIvane bhAnamAM Avaze nahIM tyAM sudhI have pachI paNa te vartyA karaze. koI paNa mahApuNyane yoge jIva osarIne tathA tevA mithyA-upadezanA pravartanathI potAnuM bodhabaLa AvaraNane pAmyuM che, ema jANI tene viSe sAvadhAna thaI nirAvaraNa thavAno vicAra karaze tyAre tevo upadeza karatAM, bIjAne preratAM, Agrahe kahetAM aTakaze. vadhAre zuM kahIe ? eka akSara bolatAM atizaya-atizaya evI preraNAe paNa vANI monapaNAne prApta thaze; ane te monapaNuM prApta thayA pahelAM jIvane eka akSara satya bolAya ema banavuM azakya che; A vAta koI paNa prakAre traNe kALane viSe saMdehapAtra nathI. tIrthaMkare paNa ema ja kahyuM che; ane te tenA AgamamAM paNa hAla che, ema jANavAmAM che. kadApi Agamane viSe ema kahevAyelo artha rahyo hota nahIM, topaNa upara jaNAvyA che te zabdo Agama ja che, jinAgama ja che. rAga, dveSa ane ajJAna e traNe kAraNathI rahitapaNe e zabdo pragaTa lekhapaNuM pAmyA che; mATe sevanIya che. 397
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 vacanAmRta patra-1 thI 500 je puruSanuM durlabhapaNuM cothA kALane viSe hatuM tevA puruSano joga A kALamAM thAya ema thayuM che, tathApi paramArtha saMbaMdhI ciMtA jIvone atyaMta kSINa thaI gaI che, eTale te puruSanuM oLakhANa thavuM atyaMta vikaTa che. temAM paNa je gRhavAsAdi prasaMgamAM te puruSanI sthiti che, te joI jIvane pratIti AvavI durlabha che, atyaMta durlabha che, ane kadApi pratIti AvI to temano je prArabdhaprakAra hAla varte che, te joI nizcaya rahevo durlabha che, ane kadApi nizcaya thAya to paNa teno satsaMga rahevo durlabha che, ane je paramArthanuM mukhya kAraNa te to te che. 398 mAnavadeha tame sAMbhaLyuM to haze ke vidvAno mAnavadehane bIjA saghaLA deha karatAM uttama kahe che. paNa uttama kahevAnuM kAraNa tamArA jANavAmAM nahIM hoya mATe lo huM kahuM. A saMsAra bahu duHkhathI bharelo che. emAMthI jJAnIo tarIne pAra pAmavA prayojana kare che. mokSane sAdhI teo anaMta sukhamAM virAjamAna thAya che. e mokSa bIjA koI dehathI maLanAra nathI. deva, tiryaMca ke naraka e e gatithI mokSa nathI; mAtra mAnavadehathI mokSa che. tyAre tame pUchazo ke saghaLAM mAnavIono mokSa kema thato nathI ? eno uttara paNa huM kahI dauM. jeo mAnavapaNuM samaje che teo saMsArazokane tarI jAya che. mAnavapaNuM vidvAno ane kahe che ke, jenAmAM vivekabuddhi udaya pAmI hoya. te vaDe satyAsatyano nirNaya samajIne parama tattva, uttama AcAra ane satadharmanuM sevana karIne teo anupama mokSane pAme che. manuSyanA zarIranA dekhAva uparathI vidvAno tene manuSya kahetA nathI, paraMtu tenA vivekane laIne kahe che. be hAtha, be paga, be AMkha, be kAna, eka mukha, be hoTha ane eka nAka e jene hoya tene manuSya kahevo ema ApaNe samajavuM nahIM. jo ema samajIe to pachI vAMdarAne paNa manuSya gaNavo joIe. eNe paNa e pramANe saghaLuM prApta karyuM che. vizeSamAM eka pUMchaDuM paNa che; tyAre zuM ene mahA manuSya kahevo ? nahIM, mAnavapaNuM samaje te ja mAnava kahevAya. jJAnIo kahe che ke, e bhava bahu durlabha che; ati puNyanA prabhAvathI e deha sAMpaDe che; mATe ethI utAvaLe AtmasArthaka karI levuM. ayamaMtakumAra, gajasukumAra jevA nAnAM bALako paNa mAnavapaNAne samajavAthI mokSane pAmyA. manuSyamAM je zakti vadhAre che te zakti vaDe karIne madonmatta hAthI jevAM prANIne paNa vaza karI le che; e ja zakti vaDe jo teo potAnA manarUpI hAthIne vaza karI le to keTaluM kalyANa thAya ! koI paNa anya dehamAM pUrNa sadvivekano udaya thato nathI ane mokSanA rAjamArgamAM praveza thaI zakato nathI. ethI ApaNane maLelo e bahu durlabha mAnavadeha saphaLa karI levo avazyano che. keTalAka mUrto durAcAramAM, ajJAnamAM, viSayamAM ane aneka prakAranA madamAM maLelo mAnavadeha vRthA gumAve che. amUlya kaustubha hArI bese che. e nAmanA mAnava gaNAya. bAkI to vAnararUpa ja che. motanI paLa nizcaya ApaNe jANI zakatA nathI, mATe jema bane tema dharmamAM tvarAthI sAvadhAna thavuM.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 zrImad rAjacaMdra henDabuka jIvane viSe vairAgya utpanna thavo e eka moTo guNa jANIe chIe; ane te sAthe zama, dama, vivekAdi sAdhano anukrame utpanna thavArUpa oga prApta thAya to jIvane kalyANanI prApti sulabha thAya che, ema jANIe chIe. (upalI lITImAM "joga zabda lakhyo che teno artha prasaMga athavA satsaMga evo karavo.) anaMtakALa thayAM jIvanuM saMsArane viSe paribhramaNa che, ane e paribhramaNane viSe eNe anaMta evAM japa, tapa, vairAgyAdi sAdhano karyA jaNAya che, tathApi jethI yathArtha kalyANa siddha thAya che, evAM ekke sAdhana thaI zakyAM hoya ema jaNAtuM nathI. evAM tapa, japa, ke vairAgya athavA bIjAM sAdhano to mAtra saMsArarUpa thayAM che; tema thayuM te zA kAraNathI? e vAta avazya pharI pharI vicAravA yogya che. (A sthaLane viSe koI paNa prakAre japa, tapa, vairAgyAdi sAdhano niSphaLa che ema kahevAno hetu nathI, paraMtu niSphaLa thayAM che, teno hetu zo haze? te vicAravA mATe lakhavAmAM AvyuM che. kalyANanI prApti jene thAya che, evA jIvane viSe vairAgyAdi sAdhana to khacIta hoya che.) 401 je je prakAre AtmA AtmabhAva pAme che te prakAra dharmanA che. AtmA je prakAre anyabhAva pAme, te prakAra anyarUpa che; dharmarUpa nathI. jIve dharma potAnI kalpanA vaDe athavA kalpanAprApta anya puruSa vaDe zravaNa karavA joga, manana karavA jaga ke ArAdhavA joga nathI. mAtra Atmasthiti che jenI evA satparaSathI ja AtmA ke Atmadharma zravaNa karavA joga che, cAvata ArAdhavA joga che. 403 jJAnI puruSane maLIne je saMsArane bhaje che, tene tIrthakara potAnA mArgathI bahAra kahe che. jJAnI puruSane maLIne je AtmabhAve, savachaMdapaNe, kAmanAe karI, rase karI, jJAnInAM vacananI upekSA karI, "anupayogapariNAmI' thaI saMsArane bhaje che, te puruSa tIrthakaranA mArgathI bahAra che, ema kahevAno tIrthakarano Azaya che. 414 dhyAnanA ghaNA ghaNA prakAra che. e sarvamAM zreSTha evuM to AtmA jemAM mukhyapaNe varte che, te dhyAna kahevAya che; ane e ja AtmadhyAnanI prApti, ghaNuM karIne AtmajJAnanI prApti vinA thatI nathI. evuM je AtmajJAna te yathArtha bodhanI prApti sivAya utpanna thatuM nathI. e yathArtha bodhanI prApti ghaNuM karIne krame karIne ghaNA jIvone thAya che, ane teno mukhya mArga te bodhasvarUpa evA jJAnI puruSano Azraya ke saMga ane tene viSe bahumAna, prema e che. jJAnI puruSano tevo tevo saMga jIvane anaMtakALamAM ghaNI vAra thaI gayo che, tathApi A puruSa zAnI che, mATe have teno Azraya grahaNa karavo e ja kartavya che, ema jIvane AvyuM nathI; ane te ja kAraNa jIvane paribhramaNanuM thayuM che, ema amane to daDha karIne lAge che. - jJAnI puruSanuM oLakhANa nahIM thavAmAM ghaNuM karIne jIvanA traNa moTA doSa jANIe chIe. eka to huM jANuM chuM, huM samajuM chuM" evA prakAranuM je mAna jIvane rahyA kare che te mAna. bIjuM parigrahAdikane viSe jJAnI puruSa para rAga karatAM paNa vizeSa rAga. trIjuM, lokabhayane lIdhe, apakIrtibhayane lIdhe, ane apamAnabhayane lIdhe jJAnIthI
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104. vacanAmRta patra-1 thI 500 vimukha rahevuM, tenA pratye jevuM vinayAnvita thavuM joIe tevuM na thavuM. e traNa kAraNo jIvane jJAnIthI ajANyo rAkhe che; jJAnIne viSe potA samAna kalpanA rahyA kare che; potAnI kalpanA pramANe jJAnanA vicAranuM, zAstranuM tolana karavAmAM Ave che; thoDuM paNa graMthasaMbaMdhI vAMcanAdi jJAna maLavAthI ghaNA prakAre te darzAvavAnI jIvane icchA rahyA kare che. e vagere je doSa te upara jaNAvyA evA je traNa doSa tene viSe samAya che ane e traNe doSanuM upAdAna kAraNa evo to eka "svaccheda' nAmano mahA doSa che; ane tenuM nimittakAraNa asatsaMga che. 416 he paramakRpALu deva ! janma, jarA, maraNAdi sarva duHkhono atyaMta kSaya karanAro evo vItarAga puruSano mULa mArga Apa zrImade anaMta kRpA karI mane Apyo, te anaMta upakArano pratiupakAra vALavA huM sarvathA asamartha chuM; vaLI Apa zrImata kaMI paNa levAne savardhA niHspRha cho; jethI huM mana, vacana, kAyAnI ekAgratAthI ApanAM caraNAravindamAM namaskAra karuM chuM. ApanI paramabhakti ane vItarAgapuruSanA mULadharmanI upAsanA mArA hRdayane viSe bhavaparyata akhaMDa jAgrata raho eTaluM mAguM chuM te saphaLa thAo. . che zAMtiH zAMtiH zAMtiH 417 saMsAramAM sukha zuM che, ke jenA pratibaMdhamAM jIva rahevAnI icchA kare che ? 419 jJAnInA mArgano vicAra karatAM jaNAya che ke koI paNa prakAre mUcchapAtra A deha nathI, tene duHkhe. zocavA yogya A AtmA nathI. AtmAne Atma-ajJAne zocavuM e sivAya bIjo zoca tene ghaTato nathI. pragaTa evA camane samIpa dekhatAM chatAM jene dehane viSe mUccha nathI vartatI te puruSane namaskAra che. e ja vAta ciMtavI rAkhavI amane tamane pratyekane ghaTe che. deha te AtmA nathI, AtmA te deha nathI. ghaDAne jonAra jema ghaDAdithI bhinna che, tema dehano jonAra, jANanAra evo AtmA te dehathI bhinna che, arthAt deha nathI. vicAra karatAM e vAta pragaTa anubhavasiddha thAya che, to pachI e bhinna dehanAM tenA svAbhAvika kSayavRddhi-pAdi pariNAma joI harSa-zokavAna thavuM koI rIte ghaTatuM nathI; ane amane tamane te nirdhAra karavo, rAkhavo ghaTe che, ane e jJAnInA mArgano mukhya dhvani che. 425 koI paNa jIva paramArtha pratye mAtra aMzapaNe paNa prApta thavAnA kAraNane prApta thAya ema niSkAraNa karUNAzIla evA RSabhAdi tIrthakaroe paNa karyuM che, kAraNa ke puruSonA saMpradAyanI sanAtana evI karuNAvasthA hoya che ke, samayamAtranA anavakAze Akho loka AtmAvasthA pratye ho, AtmasvarUpa pratye ho, AtmasamAdhi pratye ho, anya avasthA pratye na ho, anya svarUpa pratye na ho, anya Adhi pratye na ho; je jJAnathI svAtmastha pariNAma hoya che, te jJAna sarva jIvo pratye pragaTa ho, anavakAzapaNe sarva jIva te jJAna pratye rucipaNe ho, evo ja jeno karuNAzIla sahaja svabhAva che, te saMpradAya sanAtana sapuruSano che.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 zrImad rAjacaMdra henDabuka jIva jo ajJAnapariNAmI hoya to te ajJAna niyamitapaNe ArAdhavAthI jema kalyANa nathI, tema moharUpa evo e mArga athavA evA e loka saMbaMdhI mArga te mAtra saMsAra che; te pachI game te AkAramAM mUko topaNa saMsAra che, te saMsArapariNAmathI rahita karavA asaMsAragata vANIno asvacchedapariNAme jyAre AdhAra prApta thAya che, tyAre te saMsArano AkAra nirAkAratAne prApta thato jAya che. bIjA pratibaMdha temanI daSTi pramANe karyA kare che, tema ja jJAnInAM vacana paNa tenI te daSTie ArAdhe to kalyANa thavA yogya lAgatuM nathI. tame ema tyAM jaNAvo ke tame koI kalyANanA kAraNa najIka thavAnA upAyanI icchA karatA ho to tenA pratibaMdha ochA thavAnA upAya karo; ane nahIM to kalyANanI tRSNAno tyAga karo. tame ema jANatA ho ke ame jema vartIe chIe tema kalyANa che, mAtra avyavasthA thaI gaI che, te ja mAtra akalyANa che, ema jANatA ho to te yathArtha nathI. vAstavyapaNe tamAruM je vartavuM che, tethI kalyANa nyAruM che, ane te to jyAre jyAre je je jIvane tevo tevo bhavasthityAdi samIpa joga hoya tyAre tyAre tene te prApta thavA yogya che. AkhA samUhane viSe kalyANa mAnI levA yogya nathI, ane ema ja kalyANa thatuM hoya to tenuM phaLa saMsArArtha che; kAraNa ke pUrve ema karI jIva, saMsArI rahyA karyo che. 430 AtmApaNe kevaLa ujAgara avasthA varte, arthAt AtmA potAnA svarUpane viSe kevaLa jAgrata hoya tyAre tene kevaLajJAna varte che ema kahevuM yogya che, evo zrI tIrthaMkarano Azaya che. "AtmA" je padArthane tIrthakare kahyo che, te ja padArthanI te ja svarUpe pratIti thAya, te ja pariNAme AtmA sAkSAta bhAse tyAre tene paramArthasamyakatva che, evo zrI tIrthaMkarano abhiprAya che. evuM svarUpa jenuM bhAsyuM che tevA puruSane viSe niSkAma zraddhA che jene, te puruSane bIjarucisamyakatva che. tevA puruSanI niSkAma bhakti abAdhAe prApta thAya, evA guNo je jIvamAM hoya te jIva mArgAnusArI hoya; ema jina kahe che. amAro abhiprAya kaMI paNa deha pratye hoya to te mAtra eka AtmArthe ja che. anya arthe nahIM, bIjA koI paNa padArtha pratye abhiprAya hoya to te padArtha arthe nahIM, paNa AtmArthe che. te AtmArtha te padArthanI prApti-aprAptine viSe hoya ema amane lAgatuM nathI. "AtmApaNuM e dhvani sivAya bIjo koI dhvani koI paNa padArthanA grahaNatyAgamAM smaraNajoga nathI. anavakAza AtmApaNuM jANyA vinA, te sthiti vinA anya sarva klezarUpa che. 431 AtmAne vibhAvathI avakAzita karavAne arthe ane svabhAvamAM anavakAzapaNe rahevAne arthe koI paNa mukhya upAya hoya to AtmArAma evA jJAnI puruSano niSkAma buddhithI bhaktiyogarUpa saMga che. A AtmA pUrve anaMta kALa vyatIta karyuM jANyo nathI, te uparathI ema lAge che ke te jANavAnuM kArya sarvathI vikaTa che; athavA to jANavAnA tathArUpa yogo parama durlabha che. jIva anaMtakALathI ema jANyA kare che ke huM amukane jANuM chuM, amukane nathI jANato ema nathI, ema chatAM je rUpe pote che te rUpanuM niraMtara vismaraNa cAlyuM Ave che, e vAta bahu bahu prakAre vicAravA yogya che, ane teno upAya paNa bahu prakAre vicAravA yogya che. 432
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-1 thI 500 A jagatane viSe jene viSe vicArazakti vAcAsahita varte che, evAM manuSyaprANI kalyANano vicAra karavAne sarvathI adhika yogya che; tathApi prAye jIvane anaMtavAra manuSyapaNuM maLyAM chatAM te kalyANa siddha thayuM nathI, jethI vartamAna sudhI janmamaraNano mArga ArAdhavo paDyo che. anAdi evA A lokane viSe jIvanI anaMtakoTI saMkhyA che; samaye samaye anaMta prakAranI janmamaraNAdi sthiti te jIvone viSe vartyA kare che; evo anaMtakALa pUrve vyatIta thayo che. anaMtakoTI jIvanA pramANamAM AtmakalyANa jeNe ArAdhyuM che, ke jene prApta thayuM che, evA jIva atyaMta thoDA thayA che, vartamAne tema che, ane have pachInA kALamAM paNa tevI ja sthiti saMbhave che, tema ja che. arthAt kalyANanI prApti jIvane traNe kALane viSe atyaMta durlabha che; evo je zrI tIrthaMkaradevAdi jJAnIno upadeza te satya che. evI, jIvasamudAyanI je bhrAMti te anAdi saMyoge che, ema ghaTe che, ema ja che; te bhrAMti je kAraNathI varte che, te kAraNanA mukhya be prakAra jaNAya che; eka pAramArthika ane eka vyAvahArika; ane te be prakArano ekatra abhiprAya je che te e che ke, A jIvane kharI mumukSutA AvI nathI; eka akSara satya paNa te jIvamAM pariNAma pAmyuM nathI; satpuruSanA darzana pratye jIvane ruci thaI nathI; tevA tevA joge samartha aMtarAyathI jIvane te pratibaMdha rahyo che; ane tenuM sauthI moTuM kAraNa asatsaMganI vAsanAe janma pAmyuM evuM niSecchApaNuM, ane asahdarzanane viSe satkarzanarUpa bhrAMti te che. 106 'AtmA nAmano koI padArtha nathI', evo eka abhiprAya dharAve che; 'AtmA nAmano padArtha saMyogika che', evo abhiprAya koI bIjA darzanano samudAya svIkAre che; 'AtmA dehasthitirUpa che, dehanI sthiti pachI nathI,' evo abhiprAya koI bIjA darzanano che. 'AtmA aNu che,' 'AtmA sarvavyApaka che,' 'AtmA zUnya che,' 'AtmA sAkAra che,' 'AtmA prakAzarUpa che,' 'AtmA svataMtra nathI,' 'AtmA kartA nathI,' 'AtmA kartA che bhoktA nathI,' 'AtmA kartA nathI bhoktA che,' 'AtmA kartA nathI bhoktA nathI,' 'AtmA jaDa che', 'AtmA kRtrima che,' e Adi anaMta naya jenA thaI zake che evA abhiprAyanI bhrAMtinuM kAraNa evuM asagdarzana te ArAdhavAthI pUrve A jIve potAnuM svarUpa te jema che tema jANyuM nathI. te te upara jaNAvyAM ekAMta-ayathArthapade jANI AtmAne viSe athavA AtmAne nAme IzvarAdi viSe pUrve jIve Agraha karyo che; evuM je asatsaMga, nijecchApaNuM ane mithyAdarzananuM pariNAma te jyAM sudhI maTe nahIM tyAM sudhI A jIva kleza rahita evo zuddha asaMkhya pradezAtmaka mukta thavo ghaTato nathI, ane te asatsaMgAdi TALavAne arthe satsaMga, jJAnInI AjJAnuM atyaMta aMgIkRtapaNuM, ane paramArthasvarUpa evuM je AtmApaNuM te jANavA yogya che. 437 'samatA, ramatA, UradhatA, jJAyakatA, sukhabhAsa; vedakatA, caitanyatA, e saba jIva vilAsa.' zrI tIrthaMkara ema kahe che ke A jagatamAM A jIva nAmanA padArthane game te prakAre kahyo hoya te prakAra tenI sthitimAM ho, tene viSe amAruM udAsInapaNuM che. je prakAre nirAbAdhapaNe te jIva nAmano paghartha ame jANyo che, te prakAre karI te pragaTa ame kahyo che. je lakSaNe kahyo che, te sarva prakAranA bAdhe karI rahita evo kahyo che. ame te AtmA evo jANyo che, joyo che, spaSTa anubhavyo che, pragaTa te ja AtmA chIe. te AtmA 'samatA' nAmane lakSaNe yukta che. vartamAna samaye je asaMkhya pradezAtmaka caitanyasthiti te AtmAnI che te, te pahelAMnA eka, be, traNa, cAra, daza, saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta samaye hatI, vartamAne che, have pachInA kALane viSe paNa ja prakAre tenI sthiti che. koI paNa kALe tenuM asaMkhyAta pradezAtmakapaNuM, caitanyapaNuM, arUpIpaNuM, e Adi samasta svabhAva te chUTavA ghaTatA nathI; evuM je samapaNuM, samatA te jenAmAM lakSaNa che te jIva che.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 zrImad rAjacaMdra henDabuka pazu, pakSI, manuSyAdi dehane viSe, vRkSAdine viSe je kaMI ramaNIyapaNuM jaNAya che, athavA jenA vaDe te sarva pragaTa skUrtivALAM jaNAya che, pragaTa suMdarapaNA sameta lAge che, te ramatA, ramamIyapaNuM che lakSaNa jenuM te jIva nAmano padArtha che. jenA vidhamAnapaNA vinA AkhuM jagata zUnyavat saMbhave che, evuM ramyapaNe jene viSe che, te lakSaNa jene viSe ghaTe te jIva che. koI paNa jANanAra kyAre paNa koI paNa padArthane potAnA avidhamAnapaNe jANe ema banavA yogya nathI. prathama potAnuM vidhamAnapaNuM ghaTe che, ane koI paNa padArthanuM grahaNa, tyAgAdi ke udAsIna jJAna thavAmAM pote ja kAraNa che. bIjA padArthanA aMgIkAramAM, tenA alA mAtra paNa jJAnamAM prathama je hoya, to ja thaI zake evo sarvathI prathama rahenAro je padArtha te jIva che. tene gauNa karIne eTale tenA vinA koI kaMI paNa jANavA icche to te banavA yogya nathI, mAtra te ja mukhya hoya to ja bIjuM kaMI jANI zakAya evo e pragaTa "UrdhvatAdharma" te jene viSe che, te padArthane zrI tIrthakara jIva kahe che. pragaTa evA jaDa padArtho ane jIva, te je kAraNe karI bhinna paDe che, te lakSaNa jIvano jJAyakapaNA nAmano guNa che. koI paNa samaye jJAyakarahitapaNe A jIva padArtha koI paNa anubhavI zake nahIM, ane te jIva nAmanA padArtha sivAya bIjA koI paNa padArthane viSe jJAyakapaNuM saMbhavI zake nahIM, evuM je atyaMta anubhavanuM kAraNa jJAyakatA te lakSaNa jemAM che te padArtha, tIrthakare jIva kahyo che. | zabdAdi pAMca viSaya saMbaMdhI athavA samAdhi Adi joga saMbaMdhI je sthitimAM sukha saMbhave che te bhinna bhinna karI jotAM mAtra chevaTe te sarvane viSe sukhanuM kAraNa eka ja evo e jIva padArtha saMbhave che. te sukhabhAsa nAmanuM lakSaNa, mATe tIrthakare jIvanuM kahyuM che; ane vyavahAradaSTAMte nidrAthI pragaTa jaNAya che. je nidrAne viSe bIjA sarva padArthathI rahitapaNuM che, tyAM paNa huM sukhI chuM evuM je jJAna che, te bAkI vadhyo evo je jIva padArtha tenuM che; bIjuM koI tyAM vidhamAna nathI, ane sukhanuM bhAsavApaNuM to atyaMta spaSTa che; te jenethI bhAse che, te jIva nAmanA padArtha sivAya bIje kyAMya te lakSaNa joyuM nathI. A moLuM che, A mIThuM che, A khATuM che, A khAruM che, huM A sthitimAM che, TADhe karuM chuM, tApa paDe che, duHkhI chuM, duHkha anubhavuM chuM, evuM je spaSTa jJAna, vedanAna, anubhavajJAna, anubhavapaNuM te jo koImAM paNa hoya to te A jIva padane viSe che, athavA te jenuM lakSaNa hoya che te padArtha jIva hoya che, e ja tIrthaMkarAdino anubhava che. spaSTa prakAzapaNuM, anaMta anaMta koTI tejasvI dIpaka, maNi, caMdra, sUryAdinI kAMti jenA prakAza vinA pragaTavA samartha nathI, arthAta te sarva pote potAne jaNAvA athavA jANavA yogya nathI. je padArthanA prakAzane viSe caitanyapaNAthI te padArtho jANyA jAya che, te padArtho prakAza pAme che, spaSTa bhAse che, te padArtha je koI che te jIva che. arthAta te lakSaNa pragaTapaNe spaSTa prakAzamAna, acaLa evuM nirAbAdha prakAzyamAna caitanya, te jIvanuM te jIvapratye upayoga vALatAM pragaTa dekhAya che. e je lakSaNo kahyAM te pharI pharI vicArI jIva nirAbAMdhapaNe jANyo jAya che, je jANavAthI jIva jAmyo che te lakSaNo e prakAre tIrthaMkarAdie kahyAM che. 438
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 vacanAmRta patra-1 thI pa00 cittamAM tame paramArthanI icchA rAkho cho ema che; tathApi te paramArthanI prAptine atyaMtapaNe bAdhA karavAvALA evA je doSa te pratye ajJAna, krodha, mAnAdinA kAraNathI udAsa thaI zakatA nathI athavA tenI amuka vaLagaNAmAM ruci vahe che ne te paramArthane bAdha karavAnAM kAraNa jANI avazya sarpanA viSanI peThe tyAgavA yogya che. koIno doSa jevo ghaTato nathI, sarva prakAre jIvanA doSano ja vicAra karavo ghaTe che; evI bhAvanA atyaMtapaNe daDha karavA yogya che. jagatadaSTie kalyANa asaMbhavita jANI A kahelI vAta dhyAnamAM levAjoga che, e vicAra rAkhavo. 442(1) saMsArasaMbaMdhI kAraNanA padArthonI prApti sulabhapaNe niraMtara prApta thayA kare ane baMdhana na thAya evA koI puruSa hoya, to te tIrthakara ke tIrthakara jevA jANIe chIe; paNa prAye evI sulabha prAptinA jogathI jIvane alya kALamAM saMsAra pratyethI atyaMta evo vairAgya thato nathI. ane spaSTa AtmajJAna udaya thatuM nathI, ema jANI, je kaMI te sulabha prAptine hAni karanArA joga bane che, te upakArakAraka jANI sukhe rahevA yogya 443 pradeza pradezathI jIvanA upayogane AkarSaka evA A saMsArane viSe eka samayamAtra paNa avakAza levAnI jJAnI puruSoe hA kahI nathI; kevaLa te viSe nakAra kahyo che. te AkarSaNathI upayoga jo avakAza pAme to te ja samaye te AtmApaNe thAya che. te ja samaye AtmAne viSe te upayoga ananya thAya che. e Adi je anubhavavArtA te jIvane satsaMganA daDha nizcaya vinA prApta thavI atyaMta vikaTa che. jyAM upAya nahIM tyAM kheda karavo yogya nathI. IzvarecchA pramANe je thAya temAM samatA ghaTe che; ane tenA upAyano kaMI vicAra sUjhe te karyA rahevuM eTalo mAtra ApaNo upAya che. saMsAranA prasaMgomAM kavacit jyAM sudhI ApaNane anukULa evuM thayA kare che, tyAM sudhI te saMsAranuM svarUpa vicArI tyAgajoga che, evuM prAye hRdayamAM AvavuM durlabha che. te saMsAramAM jyAre ghaNA ghaNA pratikULa prasaMgonI prApti thAya che, te vakhate paNa jIvane prathama te na gamato thaI pachI vairAgya Ave che; pachI AtmasAdhananI kaMI sUjha paDe che; ane paramAtmA zrIkRSNanAM vacana pramANe mumukSu jIvane te te prasaMgo sukhadAyaka mAnavA ghaTe che, ke je prasaMgane kAraNe AtmasAdhana sUjhe che. amuka vakhata sudhI anukULaprasaMgI saMsAramAM kadApi satsaMgano joga thayo hoya topaNa A kALamAM te vaDe vairAgyanuM yathAsthita vedanA thavuM durlabha che; paNa tyAra pachI pratikULa pratikULa koI koI prasaMga banyA karyA hoya to tene vicAre, tene vimAsaNe satsaMga hitakAraka thaI Ave che; evuM jANI je kaMI pratikULa prasaMganI prApti thAya te AtmasAdhananA kAraNarUpe mAnI samAdhi rAkhI ujAgara rahevuM. kalpita bhAvamAM koI rIte bhUlyA jevuM nathI. 447
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 109 sarva paramArthanAM sAdhanamAM paramasAdhana te satsaMga che, puruSanA caraNa samIpano nivAsa che. badhA kALamAM tenuM durlabhapaNuM che; ane AvA viSama kALamAM tenuM atyaMta durlabhapaNuM jJAnI puruSoe jANyuM che. kalyANane viSe pratibaMdharUpa je je kAraNo che, te jIve vAraMvAra vicAravAM ghaTe che; te te kAraNone vAraMvAra vicArI maTADavAM ghaTe che; ane e mArgane anusaryA vinA kalyANanI prApti ghaTatI nathI. maLa, vikSepa ane ajJAna e anAdinA jIvanA traNa doSa che. jJAnI puruSonAM vacananI prApti thaye, teno yathAyogya vicAra thavAthI, ajJAnanI nivRtti hoya che. te ajJAnanI saMtati baLavAna hovAthI teno roMdha thavAne arthe ane jJAnIpuruSanAM vacanono yathAyogya vicAra thavAne arthe, maLa ane vikSepa maTADavAM ghaTe che. saraLapaNuM, kSamA, potAnA doSanuM jovuM, atyAraMbha, aparigraha e Adi maLa maTavAnAM sAdhana che. jJAnI puruSanI atyaMta bhakti te vikSepa maTavAnuM sAdhana che. jJAnIpuruSanA samAgamano aMtarAya raheto hoya, te te prasaMgamAM vAraMvAra te jJAnI puruSanI dazA, ceSTA ane vacano nIrakhavA, saMbhAravA ane vicAravA yogya che. vaLI te samAgamanA aMtarAyamAM, pravRttinA prasaMgomAM, atyaMta sAvadhAnapaNuM rAkhavuM ghaTe che; kAraNa ke eka to samAgamanuM baLa nathI, ane bIjo anAdi abhyAsa che jeno, evI sahajAkAra pravRtti che; jethI jIva AvaraNaprApta hoya che. gharanuM, jJAtinuM ke bIjAM tevAM kAmonuM kAraNa paDye udAsInabhAve pratibaMdharUpa jANI pravartana ghaTe che. te kAraNone mukhya karI koI pravartana karavuM ghaTatuM nathI; ane ema thayA vinA pravRttino avakAza prApta thAya nahIM. AtmAne bhinna bhinna prakAranI kalpanA vaDe vicAravAmAM lokasaMjJA, oghasaMjJA ane asatsaMga e kAraNo che; je kAraNomAM udAsIna thayA vinA, niHsarva evI lokasaMbaMdhI japatapAdi kriyAmAM sAkSAt mokSa nathI, paraMparA mokSa nathI, ema mAkhyA vinA, niHsajja evA asakzAstra ane asara je AtmasvarUpane AvaraNanAM mukhya kAraNo che, tene sAkSAta AtmaghAtI jANyA vinA jIvane jIvanA svarUpano nizcaya thavo bahu durlabha che, atyaMta durlabha che. jJAnIpuruSanAM pragaTa AtmasvarUpane kahetAM evAM vacano paNa te kAraNone lIdhe jIvane svarUpano vicAra karavAne baLavAna thatAM nathI. have evo nibhyaya karavo ghaTe che, ke jene AtmasvarUpa prApta che, pragaTa che, te puruSa vinA bIjo koI te AtmasvarUpa yathArtha kahevA yogya nathI; ane te puruSathI AtmA jANyA vinA bIjo koI kalyANano upAya nathI. te puruSathI AtmA jANyA vinA AtmA jAmyo che, evI kalpanA mumukSu jIve sarvathA tyAga karavI ghaTe che. 449 saMsAra spaSTa prItithI karavAnI icchA thatI hoya to te puruSa jJAnInAM vacana sAMbhaLyAM nathI; athavA jJAnIpuruSanAM darzana paNa teNe karyA nathI, ema tIrthakara kahe che. jenI keDano bhaMga thayo che, tenuM prAye badhuM baLa parikSINapaNAne bhaje che. jene jJAnIpuruSanAM vacanarUpa lAkaDIno prahAra thayo che te puruSane viSe te prakAre saMsAra saMbaMdhI baLa hoya che, ema tIrthaMkara kahe che.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 vacanAmRta patra-1 thI 500 jJAnI puruSane joyA pachI strIne joI jo rAga utpanna thato hoya to jJAnI puruSane joyA nathI, ema tame jANo. jJAnIpuruSanAM vacanane sAMbhaLyA pachI strInuM sajIvana zarIra ajIvanapaNe bhAsyA vinA rahe nahIM. kharekhara pRthvIno vikAra dhanAdi saMpatti bhAsyA vinA rahe nahIM. jJAnI puruSa sivAya teno AtmA bIje kyAMya kSaNabhara sthAyI thavAne viSe icche nahIM. e Adi vacano te pUrve jJAnI puruSo mArgAnusArI puruSane bodhatA hatA. je jANIne, sAMbhaLIne te saraLa jIvo AtmAne viSe avadhAratA hatA. prANatyAga jevA prasaMgane viSe paNa te vacanone apradhAna na karavA yogya jANatA hatA, vartatA hatA. | sarvathI smaraNajoga vAta to ghaNI che, tathApi saMsAramAM sAva udAsInatA, paranA alpaguNamAM paNa prIti, potAnA alpadoSane viSe paNa atyaMta kleza, doSanA vilayamAM atyaMta vIryanuM spharavuM, e vAto satsaMgamAM akhaMDa eka zaraNAgatapaNe dhyAnamAM rAkhavA yogya che. jema bane tema nivRttikALa, nivRttikSetra, nivRttidravya, ane nivRttibhAvane bhajajo. tIrthaMkara gautama jevA jJAnI puruSane paNa saMbodhatA hatA ke samayamAtra paNa pramAda yogya nathI. 454 ghaNuM karIne prANIo AzAthI jIve che. jema jema saMzA vizeSa hoya che tema tema vizeSa AzAnA baLathI jIvavuM thAya che. eka mAtra jyAM AtmavicAra ane AtmajJAnano udbhava thAya che, tyAM sarva prakAranI AzAnI samAdhi thaI jIvanA svarUpathI jivAya che. je koI paNa manuSya icche che, te bhaviSyamAM tenI prApti icche che, ane te prAptinI icchArUpa AzAe tenI kalpanAnuM jIvavuM che, ane te kalpanA ghaNuM karI kalpanA ja rahyA kare che; jo te kalpanA jIvane na hoya ane jJAna paNa na hoya to tenI duHkhakAraka bhayaMkara sthiti akathya hovI saMbhave che. sarva prakAranI AzA, temAM paNa AtmA sivAya bIjA anya padArthanI AzAmAM samAdhi kevA prakAre thAya te kaho. 4paka rAkhyuM kaMI rahetuM nathI, ane mUchyuM kaMI jatuM nathI, evo paramArtha vicArI koI pratye dInatA bhajavI ke vizeSatA dAkhavavI e yogya nathI. samAgamamAM dInapaNe AvavuM nahIM. 4pa7 zrI kRSNAdikanI kriyA udAsIna jevI hatI. je jIvane samyakatva utpanna thAya, tene sarva prakAranI saMsArI kriyA te ja samaye na hoya evo kaMI niyama nathI. samyakatva utpanna thavA pachI saMsArI kriyA rasarahitapaNe thavI saMbhave che. ghaNuM karI evI koI paNa kriyA te jIvanI hotI nathI ke jethI paramArthane viSe bhrAMti thAya; ane jyAM sudhI paramArthane viSe bhrAMti thAya nahIM tyAM sudhI bIjI kriyAthI samyaktvane bAdha thAya nahIM. sarpane A jagatanA loko pUje che te vAstavikapaNe pUjyabuddhithI pUjatA nathI, paNa bhayathI pUje che; bhAvathI pUjatA nathI; ane karmabhAva ajJAna che, mokSabhAva nivAsa; aMdhakAra ajJAna sama, nAze jJAnaprakAza. je je kAraNa baMdhanAM, teha baMdhano paMtha; te kAraNa chedaka dazA, mokSapaMtha bhavaaMta.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 zrImad rAjacaMdra henDabuka iSTadevane loko atyaMta bhAve pUje che, ema sabhyaphadaSTi jIva te saMsArane bhajato dekhAya che, te pUrve nibaMdhana karelAM evAM prArabdhakarmathI dekhAya che. vAstavyapaNe bhAvathI te saMsAramAM teno pratibaMdha ghaTe nahIM. pUrvakarmanA udayarUpa bhayathI ghaTe che. eTale aMze bhAva pratibaMdha na hoya teTale aMze ja samyakdaSTipaNuM te jIvane hoya che. - anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha samyakatva sivAya gayAM saMbhave nahIM; ema je kahevAya che te yathArtha che. saMsArI padArthone viSe jIvane tIvra sneha vinA evAM krodha, mAna, mAyA ane lobha hoya nahIM, ke je kAraNe tene anaMta saMsArano anubaMdha thAya. je jIvane saMsArI padArtho viSe tIvra sneha vartato hoya tene koI prasaMge paNa anaMtAnubaMdhI catuSkamAMthI koI paNa udaya thavA saMbhave che, ane jyAM sudhI tIvra sneha te padArthomAM hoya tyAM sudhI avazya paramArthamArgavALo jIva te na hoya. paramArthamArganuM lakSaNa e che ke aparamArthane bhajatAM jIva badhA prakAre kAyara thayA kare, sukhe athavA duHkhe. dukhamAM kAyarapaNuM kadApi bIjA jIvonuM paNa saMbhave che, paNa saMsArasukhanI prAptimAM paNa kAyarapaNuM, te sukhanuM aNagamavApaNuM, nIrasapaNuM paramArthamAgI puruSane hoya che. tevuM nIrasapaNuM jIvane paramArthajJAne athavA paramArthajJAnIpuruSanA nizcaye thavuM saMbhave che; bIjA prakAre thavuM saMbhavatuM nathI. paramArthajJAne aparamArtharUpa evo A saMsAra jANI pachI te pratye tIvra evo krodha, mAna, mAyA ke lobha koNa kare? ke kyAMthI thAya ? je vastunuM mAhAbhya daSTimAMthI gayuM te vastune arthe atyaMta kleza thato nathI. saMsArane viSe bhrAMtipaNe jANeluM sukha te paramArthajJAne bhrAMti ja bhAse che, ane jene bhrAMti bhAsI che tene pachI tenuM mAhAbhya zuM lAge? evI mAhAbhyadaSTi paramArthajJAnIpuruSanA nizcayavALA jIvane hoya che, tenuM kAraNa paNa e ja che. koI jJAnanA AvaraNane kAraNe jIvane vyavacchedaka jJAna thAya nahIM, tathApi sAmAnya evuM jJAna, jJAnIparuSanI zraddhArUpe thAya che. vaDanAM bIjanI peThe paramArtha-vaDanuM bIja e che. 459 zArIrika vedanAne dehano dharma jANI ane bAMdhelAM evAM karmonuM phaLa jANI sakhyaprakAre ahiyAsavA yogya che. ghaNI vAra zArIrika vedanAnuM baLa vizeSa vartatuM hoya che, tyAre upara je kahyo che te samyaphaprakAra rUDA jIvone paNa sthira rahevo kaThaNa thAya che; tathApi hRdayane viSe vAraMvAra te vAtano vicAra karatAM ane AtmAne nitya, achedya, abhedya, jarA, maraNAdi dharmathI rahita bhAvatAM, vicAratAM, keTalIka rIte te samaprakArano nizcaya Ave che. moTA puruSoe ahiyAselA evA upasarga, tathA pariSadanA prasaMgonI jIvamAM smRti karI, te viSe temano rahelo akhaMDa nizcaya te pharI pharI hRdayamAM sthira karavA yogya jANavAthI jIvane te samakSariNAma phaLIbhUta thAya che, ane vedanA, vedanAnA kSayakALe nivRtta thaye pharI te vedanA koI karmanuM kAraNa thatI nathI. vyAdhirahita zarIra hoya tevA samayamAM jIve jo tenAthI potAnuM judApaNuM jANI, tenuM anityAdi svarUpa jANI, te pratyethI moha-mamatvAdi tyAgyAM hoya, to te moTuM zreya che; tathApi tema na banyuM hoya to kaMI paNa vyAdhi utpanna thaye tevI bhAvanA bhAvatAM jIvane nizcaLa evuM ghaNuM karI karmabaMdhana thatuM nathI. jyAM sudhI dehAdikathI karI jIvane AtmakalyANanuM sAdhana karavuM rahyuM che, tyAM sudhI te dehane viSe apariNAmika evI mamatA bhajavI yogya che; eTale ke A dehanA koI upacAra karavA paDe to te upacAra dehanA mamatvArthe karavAnI icchA nahIM, paNa te dehe karI jJAnI puruSanA mArganuM ArAdhana thaI zake che, evo koI prakAre temAM rahelo lAbha, te lAbhane arthe, ane tevI ja buddhie te dehanI vyAdhinA upacAre pravartavAmAM bAdha
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 vacanAmRta patra-1 thI 500 nathI. je kaMI te mamatA che te apariNAmika mamatA che, eTale pariNAme samatA svarUpa che; paNa te dehanI priyatALuM, sAMsArika sAdhanamAM pradhAna bhogano e hetu che, te tyAgavo paDe che, evA ArtadhyAne koI prakAre paNa te dehamAM buddhi na karavI evI jJAnI puruSonA mArganI zikSA jANI AtmakalyANano tevA prasaMge lakSa rAkhavo yogya che. koI paNa kAraNe A saMsAramAM klezita thavA yogya nathI. avicAra ane ajJAna e sarva klezanuM, mohanuM, ane mAThI gatinuM kAraNa che. sadvicAra, ane AtmajJAna te AtmagatinuM kAraNa che. 460 javAhirI lokonuM ema mAnavuM che ke eka sAdhAraNa sopArI jevuM sArA raMganuM, pANInuM ane ghATanuM mANeka (pratyakSa) eba rahita hoya to tenI karoDo rUpiyA kiMmata gaNIe topaNa te ochuM che. jo vicAra karIe to mAtra temAM AMkhanuM karavuM ane mananI icchA ne kalpita mAnyatA sivAya bIjuM kAMI nathI, tathApi eka AMkhanA TharavAnI emAM moTI khUbIne mATe ane durlabha prAptine kAraNe jIvo tenuM adbhuta mAhAtma kahe che; ane anAdi durlabha, jemAM AtmA TharI rahe che evuM je satsaMgarUpa sAdhana tene viSe kaMI Agraha-rUci nathI, te Azcarya vicAravA yogya che. 462 Akho divasa nivRttinA yoge kALa nahIM jAya tyAM sudhI sukha rahe nahIM, evI amArI sthiti che. "AtmA AtmA" teno vicAra, jJAnIpuruSanI smRti, tenA mAhAbhyanI kathAvArtA, te pratye atyaMta bhakti, temanA anavakAza Atmacaritra pratye moha, e amane haju AkarSA kare che, ane te kALa bhajIe chIe. pUrva kALamAM je je jJAnI puruSanA prasaMgo vyatIta thayA che te kALa dhanya che; te kSetra atyaMta dhanya che; te zravaNane, zravaNanA kartAne, ane temAM bhaktibhAvavALA jIvone trikALa daMDavat che. te AtmasvarUpamAM bhakti, ciMtana, AtmavyAkhyAnI jJAnI puruSanI vANI athavA jJAnInAM zAstro ke mAnusArI jJAnI puruSanA siddhAMta, tenI apUrvatAne praNAma ati bhaktie karIe chIe. 465 * jenI pAsethI dharma mAgavo, te pAmyAnI pUrNa cokasI karavI e vAkyane sthira cittathI vicAravuM. * jenI pAsethI dharma mAgavo tevA pUrNajJAnInuM oLakhANa jIvane thayuM hoya tyAre tevA jJAnIono satsaMga karavo ane satsaMga thAya te pUrNa puNyodaya samajavo. te satsaMgamAM tevA paramajJAnIe upadezelo zikSAbodha grahaNa karavo eTale jethI kadAgraha, matamatAMtara, vizvAsaghAta ane asat vacana e Adino tiraskAra thAya; arthAt tene grahaNa karavAM nahIM. matano Agraha mUkI devo. AtmAno dharma AtmAmAM che. Atmatva prAptapuruSano bodhelo dharma AtmatAmArgarUpa hoya che. bAkInA mArganA matamAM paDavuM nahIM. * ATaluM thatAM chatAM je jIvathI satsaMga thayA pachI kadAgraha, matamatAMtarAdi doSa na mUkI zakAto hoya to pachI teNe chUTavAnI AzA karavI nahIM. rAga, dveSa, ajJAna e, mukhya karmanI graMtha | thAya nivRtti jehathI, te ja mokSano paMtha. AtmA satu caitanyamaya, sarvAbhAsa rahita, jethI kevaLa pAmiye, mokSapaMtha te rIta.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 zrImad rAjacaMdra henDabuka * pUrve thaI gayelA anaMtajJAnIo joke mahAjJAnI thaI gayA che, paNa tethI kaMI jIvano doSa jAya. nahIM eTale ke atyAre jIvamAM mAna hoya te pUrve thaI gayelA jJAnI kahevA Ave nahIM paraMtu hAla je pratyakSa jJAnI birAjamAna hoya te ja doSane jaNAvI kaDhAvI zake. jema dUranA kSIrasamudrathI atrenA tRSAturanI tRSA chIpe nahIM, paNa eka mIThA pANIno kaLazo atre hoya to tethI tRSA chIe. * jIva potAnI kalpanAthI kahyuM ke dhyAnathI kalyANa thAya ke samAdhithI ke yogathI ke AvA AvA prakArathI, paNa tethI jIvanuM kaMI kalyANa thAya nahIM. jIvanuM kalyANa thavuM to jJAnI puruSanA lakSamAM hoya che, ane te parama satsaMge karI samajI zakAya che; mATe tevA vikalpa karavA mUkI devA. * jIve mukhyamAM mukhya A vAta vizeSa dhyAna ApavA jevI che, ke satsaMga thayo hoya to satsaMgamAM sAMbhaLela zikSAbodha pariNAma pAmI, saheje jIvamAM utpanna thayela kadAgrahAdi doSo to chUTI javA joIe, ke jethI satsaMganuM avarNavAdapaNuM bolavAno prasaMga bIjA jIvone Ave nahIM. * jJAnIpuruSe kahevuM bAkI nathI rAkhyuM, paNa jIve karavuM bAkI rAkhyuM che. evo yogAnuyoga koIka ja veLA udayamAM Ave che. tevI vAMchAe rahita mahAtmAnI bhakti to kevaLa kalyANakAraka ja nIvaDe che; paNa koI veLA tevI vAMchA mahAtmA pratye thaI ane tevI pravRtti thaI cUkI, topaNa te ja vAMchA jo asatyaruSamAM karI hoya ane je phaLa thAya che, te karatAM AnuM phaLa juduM thavAno saMbhava che. puruSa pratye tevA kALamAM jo niHzaMkapaNuM rahyuM hoya, to kALe karIne temanI pAsethI sanmArganI prApti hoI zake che. eka prakAre amane potAne e mATe bahu zoca raheto hato, paNa tenuM kalyANa vicArIne zoca vismaraNa karyo che. 466 anAdikALathI viparyayabuddhi hovAthI, ane keTalIka jJAnIpuruSanI ceSTA ajJAnI puruSanA jevI ja dekhAtI hovAthI jJAnI puruSane viSe vibhrama buddhi thaI Ave che, athavA jIvathI jJAnIpuruSa pratye te te ceSTAno vikalpa AvyA kare che. bIjI bAjuthI jJAnI puruSano jo yathArtha nizcaya thayo hoya to koI vikalpane utpanna karavAvALI evI jJAnInI unmattAdi bhAvavALI ceSTA pratyakSa dIThAmAM Ave topaNa bIjI bAjunA nizcayanA baLane lIdhe te ceSTA avikalpapaNAne bhaje che; athavA jJAnI puruSanI ceSTAnuM koI agamyapaNe ja evuM che ke, adhUrI avasthAe ke adhUrA nizcaye jIvane vizvama tathA vikalpanuM kAraNa thAya che, paNa vAstavapaNe tathA pUrA nizcaye te vibhrama ane vikalpa utpanna thavA yogya nathI; mATe A jIvano adhUro jJAnIpuruSa pratyeno nizcaya che, e ja A jIvano doSa che. jJAnIpuruSa badhI rIte ajJAnI puruSathI ceSTApaNe sarakhA hoya nahIM, ane jo hoya to pachI zAnI nathI evo nizcaya karavo te yathArtha kAraNa che; tathApi jJAnI ane ajJAnI puruSamAM koI evAM vilakSaNa kAraNono bheda che, ke jethI jJAnInuM, ajJAnInuM ekapaNuM koI prakAre thAya nahIM. ajJAnI chatAM jJAnInuM svarUpa je jIva manAvato hoya te te vilakSaNapaNA dvArAe nizcayamAM Ave che, mATe jJAnI puruSanuM je vilakSaNapaNuM che teno prathama nizcaya vicAravA yogya che; ane jo tevA vilakSaNa kAraNanuM svarUpa jANI jJAnIno nizcaya thAya che, to pachI ajJAnI jevI kvacit je je jJAnI puruSanI ceSTA jovAmAM Ave che tene viSe nirvikalpapaNuM prApta hoya che; tema nahIM to jJAnI puruSanI te ceSTA tene vizeSa bhakti ane snehanuM kAraNa thAya che. 467
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-1 thI 500 jevI dRSTi A AtmA pratye che, tevI dRSTi jagatanA sarva AtmAne viSe che. jevo sneha A AtmA pratye che tevo sneha sarva AtmA pratye varte che. jevI A AtmAnI sahajAnaMda sthiti icchIe chIe, tevI ja sarva AtmA pratye icchIe chIe. je je A AtmA mATe icchIe chIe, te te sarva AtmA mATe icchIe chIe. jevo A deha pratye bhAva rAkhIe chIe, tevo ja sarva deha pratye bhAva rAkhIe chIe. jevo sarva deha pratye vartavAno prakAra rAkhIe chIe, tevo ja A deha pratye prakAra varte che. A dehamAM vizeSa buddhi ane bIjA deha pratye viSama buddhi ghaNuM karIne kyAreya thaI zakatI nathI. je strIAdino svapaNe saMbaMdha gaNAya che, te strIAdi pratye je kaMI snehAdika che, athavA samatA che, tevAM ja prAye sarva pratye varte che. AtmArUpapaNAnAM kArye mAtra pravartana hovAthI jagatanA sarva padArtha pratye jema udAsInatA varte che, tema svapaNe gaNAtA strIAdi padArtho pratye varte che. 114 prArabdha prabaMdhe strIAdi pratye je kaMI udaya hoya tethI vizeSa vartanA ghaNuM karIne AtmAthI thatI nathI. kadApi karuNAthI kaMI tevI vizeSa vartanA thatI hoya to tevI te ja kSaNe tevA udayapratibaddha AtmAo pratye varte che, athavA sarva jagata pratye varte che. koI pratye kaMI vizeSa karavuM nahIM, ke nyUna karavuM nahIM; ane karavuM to tevuM ekadhArAnuM vartana sarva jagata pratye karavuM, evuM jJAna AtmAne ghaNA kALa thayAM daDha che; nizcayasvarUpa che. koI sthaLe nyUnapaNuM, vizeSapaNuM, ke kaMI tevI sama viSama ceSTAe vartavuM dekhAtuM hoya to jarUra te Atmasthitie, Atmabuddhie thatuM nathI, ema lAge che. pUrvaprabaMdhI prArabdhanA yoge kaMI tevuM udayabhAvapaNe thatuM hoya to tene viSe paNa samatA che. koI pratye ochApaNuM, adhikapaNuM, kaMI paNa AtmAne rucatuM nathI, tyAM pachI bIjI avasthAno vikalpa hovA yogya nathI, ema tamane zuM kahIe ? saMkSepamAM lakhyuM che. sauthI abhinnabhAvanA che; jeTalI yogyatA jenI varte che, te pratye teTalI abhinnabhAvanI sphUrti thAya che; kavacit karuNAbuddhithI vizeSa sphUrti thAya che; paNa viSamapaNAthI ke viSaya, parigrahAdi kAraNapratyayathI te pratye vartavAno kaMI AtmAmAM saMkalpa jaNAto nathI. avikalparUpa sthiti che. vizeSa zuM kahIe ? amAre kaMI amAruM nathI, ke bIjAnuM nathI ke bIjuM nathI; jema che tema che. jema sthiti AtmAnI che, tevI sthiti che. sarva prakAranI vartanA niSkapaTapaNAthI udayanI che; samaviSamatA nathI. sahajAnaMda sthiti che. jyAM tema hoya tyAM anya padArthamAM Asakta buddhi ghaTe nahIM, hoya nahIM. 469 'jJAnIpuruSa pratye abhinnabuddhi thAya, e kalyANa viSeno moTo nizcaya che,' evo sarva mahAtmA puruSono abhiprAya jaNAya che. 470 AtamabhAvanA bhAvatAM, jIva lahe kevaLajJAna re. karma anaMta prakAranAM, temAM mukhya ATha; temAM mukhya mohanIya, haNAya te kahuM pATha. karma mohanIya bheda be, darzana cAritra nAma; haNe bodha vItarAgatA, acUka upAya Ama. 474
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 115 "jIvanuM mUDhapaNuM pharI pharI, kSaNe kSaNe, prasaMge-prasaMge vicAravAmAM jo sacetapaNuM na rAkhavAmAM AvyuM to Avo joga banyo te paNa vRthA che." 479 pramAdane tIrthaMkaradeva karma kahe che, ane apramAdane tethI bIjuM eTale akarmarUpa evuM AtmasvarUpa kahe che. tevA bhedanA prakArathI ajJAnI ane jJAnInuM svarUpa che; (kahyuM che.) (sUyagaDAMgasUtra vIrya adhyayana) je kuLane viSe janma thayo che, ane jenA sahavAsamAM jIva vasyo che, tyAM ajJAnI evo A jIva te mamatA kare che. ane temAM nimagna rahyA kare che. (sUyagaDAMga-prathamAdhyayana) 486 tIrthaMkara vAraMvAra nIce kahyo che, te upadeza karatA hatA: "he jIvo ! tame bUjho, samyak prakAre bUjho. manuSyaNuM maLavuM ghaNuM durlabha che, ane cAre gatine viSe bhaya che, ema jANo. ajJAnathI sadviveka pAmavo durlabha che, ema samajo. Akho loka ekAMta duHkhe karI baLe che, ema jANo. ane 'sarva jIva' potapotAnAM karme karI viparyAsapaNuM anubhave che, teno vicAra karo." (sUyagaDAMga-adhyayana 7 muM, 11) sarva duHkhathI mukta thavAno abhiprAya jeno thayo hoya, te puruSe AtmAne gaveSavo, ane AtmA gaveSavo hoya teNe yamaniyamAdika sarva sAdhanano Agraha apradhAna karI, satsaMgane gaveSavo; tema ja upAsavo. satsaMganI upAsanA karavI hoya teNe saMsArane upAsavAno AtmabhAva sarvathA tyAgavo. potAnA sarva abhiprAyano tyAga karI potAnI sarva zaktie te satsaMganI AjJAne upAsavI. tIrthaMkara ema kahe che ke je koI te AjJA upAse che, te avazya satsaMgane upAse che. ema je satsaMgane upAse che te avazya AtmAne upAse che, ane AtmAne upAsanAra sarva duHkhathI mukta thAya che. (dvAdazAMgInuM saLaMga sUtra) sarva prakAranI upAdhi, Adhi, vyAdhithI muktapaNe vartatA hoIe to paNa satsaMgane viSe rahelI bhakti te amane maTavI durlabha jaNAya che. satsaMganuM sarvottama apUrvapaNuM ahorAtra ema amane vasyA kare che, tathApi udayajoga prArabdhathI tevo aMtarAya varte che. ghaNuM karI koI vAtano kheda 'amArA' AtmAne viSe utpanna thato nathI. tathApi satsaMganA aMtarAyano kheda ahorAtra ghaNuM karI vartyA kare che, 'sarva bhUmio, sarva mANaso, sarva kAmo, sarva vAtacItAdi prasaMgo ajANyAM jevAM, sAva paranAM, udAsIna jevAM, aramaNIya, amohakara ane rasarahita svAbhAvikapaNe bhAse che.' mAtra jJAnIpuruSo, mumukSupuruSo ke mArgAnusArIpuruSono satsaMga te jANIto, potAno, prItikara, suMdara, AkarSanAra ane rasasvarUpa bhAse che. ema hovAthI amAruM mana ghaNuM karI apratibaddhapaNuM bhajatuM bhajatuM tama jevA mArgecchAvAna puruSone viSe pratibaddhapaNuM pAme che. 491 amArA cittamAM to ema Ave che ke, mumukSujIvane A kALane viSe saMsAranI pratikULa dazAo prApta thavI te tene saMsArathI taravA barAbara che. anaMtakALathI abhyAselo evo A saMsAra spaSTa vicAravAno vakhata pratikULa prasaMge vizeSa hoya che, e vAta nizcaya karavA yogya che. vyAvahArika prasaMgonuM nitya citravicitrapaNuM che. mAtra kalpanAe temAM sukha ane kalpanAe duHkha evI tenI sthiti che. anukULa kalpanAe te anukULa bhAse che; pratikULa kalpanAe te pratikULa bhAse che; ane jJAnIpuruSoe te beya kalpanA karavAnI nA kahI che. ane tamane te karavI ghaTatI nathI. vicAravAnane zoka ghaTe nahIM, ema zrI tIrthaMkara kahetA hatA. 492
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-1 thI 500 ananya zaraNanA ApanAra evA zrI sadgurudevane atyaMta bhaktithI namaskAra zuddha AtmasvarUpane pAmyA che evA jJAnIpuruSoe nIce kahyAM che te cha padane samyagdarzananA nivAsanAM sarvotkRSTa sthAnaka kahyAM che. 116 prathama pada :- AtmA che.' jema ghaTapaTaAdi padArtho che, tema AtmA paNa che. amuka guNa hovAne lIdhe jema ghaTapaTaAdi hovAnuM pramANa che; tema svaparaprakAzaka evI caitanyasattAno pratyakSa guNa jene viSe che evo AtmA hovAnuM pramANa che. bIjuM pada :- 'AtmA nitya che.' ghaTapaTaAdi padArtho amuka kALavartI che. AtmA trikALavartI che. ghaTapaTAdi saMyoge karI padArtha che. AtmA svabhAve karIne padArtha che; kema ke tenI utpatti mATe koI paNa saMyogo anubhavayogya thatA nathI. koI paNa saMyogI dravyathI cetanasattA pragaTa thavA yogya nathI, mATe anutpanna che. asaMyogI hovAthI avinAzI che, kema ke jenI koI saMyogathI utpatti na hoya, teno koIne viSe laya paNa hoya nahIM. trIjuM pada :- 'AtmA kartA che.' sarva padArtha arthakriyAsaMpanna che. kaMI ne kaMI pariNAmakriyA sahita ja sarva padArtha jovAmAM Ave che. AtmA paNa kriyAsaMpanna che. kriyAsaMpanna che, mATe kartA che. te kartApaNuM trividha zrI jine vivecyuM che; paramArthathI svabhAvapariNatie nijasvarUpano kartA che. anupacarita (anubhavamAM AvavA yogya, vizeSa saMbaMdha sahita) vyavahArathI te AtmA dravyakarmano kartA che. upacArathI ghara, nagara Adino kartA che. cothuM pada :- 'AtmA bhoktA che.' je je kaMI kriyA che te te sarva saphLa che, nirarthaka nathI. je kaMI paNa karavAmAM Ave tenuM phaLa bhogavavAmAM Ave evo pratyakSa anubhava che. viSa khAdhAthI viSanuM phaLa; sAkara khAvAthI sAkaranuM phaLa; agnisparzathI te agnisparzanuM phaLa; himane sparza karavAthI himasparzanuM jema phaLa thayA vinA rahetuM nathI, tema kaSAyAdi ke akaSAyAdi je kaMI paNa pariNAme AtmA pravarte tenuM phaLa paNa thavA yogya ja che, ane te thAya che, te kriyAno AtmA kartA hovAthI bhoktA che. pAMcamuM pada - 'mokSapada che.' je anupacarita vyavahArathI jIvane karmanuM kartApaNuM nirUpaNa karyuM, kartApaNuM hovAthI bhoktApaNuM nirUpaNa karyuM, te karmanuM TaLavApaNuM paNa che; kema ke pratyakSa kaSAyAdinuM tIvrapaNuM hoya paNa tenA anabhyAsathI, tenA aparicayathI, tene upazama karavAthI, tenuM maMdapaNuM dekhAya che, te kSINa thavA yogya dekhAya che, kSINa thaI zake che. te te baMdhabhAva kSINa thaI zakavA yogya hovAthI tethI rahita evo je zuddha AtmasvabhAva te rUpa mokSapada che. chaThThuM pada :- 'te mokSano upAya che.' jo kadI karmabaMdha mAtra thayA kare ema ja hoya, to tenI nivRtti koI kALe saMbhave nahIM; paNa karmabaMdhathI viparIta svabhAvavALAM evAM jJAna, darzana, samAdhi, vairAgya, bhaktyAdi sAdhana pratyakSa che; je sAdhananA baLe karmabaMdha zithila thAya che, upazama pAme che, kSINa thAya che. mATe te jJAna, darzana, saMyamAdi mokSapadanA upAya che. chUTe dehAdhyAsa to, nahi kartA tuM karma; nahi bhokta tuM tehano, e ja dharmano marma. e ja dharmathI mokSa che, tuM cho mokSa svarUpa; anaMta darzana jJAna tuM, avyAbAdha svarUpa.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 117 zrI jJAnI puruSoe samyakradarzananA mukhya nivAsabhUta kahyAM evAM A cha pada atre saMkSepamAM jaNAvyAM che. samIpamuktigAmI jIvane sahaja vicAramAM te sapramANa thavA yogya che. parama nizcayarUpa jaNAvA yogya che, teno sarva vibhAge vistAra thaI tenA AtmAmAM viveka thavA yogya che. A cha pada atyaMta saMdeharahita che, ema paramapuruSe nirUpaNa karyuM che. e cha padano viveka jIvane svasvarUpa samajavAne arthe kahyo che. anAdi svapnadazAne lIdhe utpanna thayelo evo jIvano ahaMbhAva, mamatvabhAva te nivRtta thavAne arthe A cha padanI jJAnI puruSoe dezanA prakAzI che. te svapnadazAthI rahita mAtra potAnuM svarUpa che, ema je jIva pariNAma kare, to sahaja mAtramAM te jAgRta thaI samyakradarzanane prApta thAya; samyakradarzanane prApta thaI svasvabhAvarUpa mokSane pAme. koI vinAzI, azuddha ane anya evA bhAvane viSe tene harSa, zoka, saMyoga, utpanna na thAya. te vicAre svasvarUpane viSe ja zuddhapaNuM, saMpUrNapaNuM, avinAzIpaNuM, atyaMta AnaMdapaNuM, aMtararahita tenA anubhavamAM Ave che. sarva vibhAvaparyAyamAM mAtra potAne adhyAsathI aikyatA thaI che, tethI kevaLa potAnuM bhinnapaNuM ja che. ema spaSTa-pratyakSa-atyaMta pratyakSa-aparokSa tene anubhava thAya che. vinAzI athavA anya padArthanA saMyogane viSe tene iSTa-aniSTapaNuM prApta thatuM nathI. janma, jarA, maraNa, rogAdi bAdhArahita saMpUrNa mAhAbhyanuM ThekANuM evuM nijasvarUpa jANI, vedI te kRtArtha thAya che. je je puruSone e cha pada sapramANa evAM parama puruSanAM vacane AtmAno nizcaya thayo che, te te puruSo sarva svarUpane pAmyA che; Adhi, vyAdhi, upAdhi, sarva saMgathI rahita thayA che, thAya che; ane bhAvikALamAM paNa tema ja thaze. je sapuruSoe janma, jarA, maraNano nAza karavAvALo, svasvarUpamAM sahaja avasthAna thavAno upadeza kahyo che, te sanduruSone atyaMta bhaktithI namaskAra che. tenI niSkAraNa karuNAne nitya pratye niraMtara stavavAmAM paNa AtmasvabhAva pragaTe che, evA sarva satparuSo, tenA caraNAraviMda sadAya hRdayane viSe sthApana raho ! je cha padathI siddha che evuM AtmasvarUpa te jenAM vacanane aMgIkAra karyo sahajamAM pragaTe che, je AtmasvarUpa pragaTavAthI sarvakALa jIva saMpUrNa AnaMdane prApta thaI, nirbhaya thAya che, te vacananA kahenAra evA sapuruSanA guNanI vyAkhyA karavAne azakti che; kema ke jenA pratyupakAra na thaI zake evo paramAtmabhAva te jANe kaMI paNa icchayA vinA mAtra niSkAraNa karUNAzIlatAthI Apyo, ema chatAM paNa jeNe anya jIvane viSe A mAro ziSya che, athavA bhaktino kartA che, mATe mArI che, ema kadI joyuM nathI, evA je satparuSa tene atyaMta bhaktie pharI pharI namaskAra ho ! je sapuruSoe sadgurunI bhakti nirUpaNa karI che, te bhakti mAtra ziSyanA kalyANane arthe kahI che. je bhaktine prApta thavAthI sadgurunA AtmAnI ceSTAne viSe vRtti rahe, apUrva guNa dRSTigocara thaI anya svaccheda maTe, ane saheje Atmabodha thAya ema jANIne je bhaktinuM nirUpaNa karyuM che, te bhaktine ane te puruSone pharI pharI trikALa namaskAra ho ! jo kadI pragaTapaNe vartamAnamAM kevaLajJAnanI utpatti thaI nathI, paNa jenA vacananA vicArayoge zaktipaNe kevaLajJAna che ema spaSTa jANyuM che, zraddhApaNe kevaLajJAna thayuM che, vicAradazAe kevaLajJAna thayuM che, icchAdazAe kevaLajJAna thayuM che, mukhya nayanA hetuthI kevaLajJAna varte che, te kevaLajJAna sarva avyAbAdha sukhanuM pragaTa karanAra, jenA yoge sahaja mAtrAmAM jIva pAmavA yogya thayo, te puruSanA upakArane sarvotkRSTa bhaktie namaskAra ho! namaskAra ho !! 43
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 vacanAmRta patra-1 thI pa00 jo koI paNa prakAre bane to A trAsarUpa saMsAramAM vadhato vyavasAya na karavo; satsaMga karavo yogya che. mane ema lAge che ke jIvane mULapaNe jotAM jo mumukSatA AvI hoya to nitya pratye tenuM saMsArabaLa ghaTyA kare. saMsAramAM dhanAdi saMpatti ghaTe ke nahIM te aniyata che, paNa saMsAra pratye je jIvanI bhAvanA, te moLI paDyA kare; anukrame nAza pAmavA yogya thAya; A kALamAM e vAta ghaNuM karI jovAmAM AvatI nathI. koI judA svarUpamAM mumukSu ane judA svarUpamAM muni vagere joI vicAra thAya che ke AvA saMge karI jIvanI UrdhvadazA thavI ghaTe nahIM, paNa adhodazA thavI ghaTe, vaLI satsaMgano kaMI prasaMga thayo che evA jIvanI vyavasthA paNa kALadoSathI palaTatAM vAra nathI lAgatI. evuM pragaTa joIne cittamAM kheda thAya che; ane mArA cittanI vyavasthA jotAM mane paNa ema thAya che ke mane koI paNa prakAre A vyavasAya ghaTato nathI, avazya ghaTato nathI. jarUra - atyaMta jarUra - A jIvano koI pramAda che; nahIM to pragaTa jANyuM che evuM je jhera te pIvAne viSe jIvanI pravRtti kema hoya ? athavA ema nahIM to udAsIna pravRtti hoya, topaNa te pravRttiye have to koI prakAre paNa parisamAptapaNuM bhaje ema thavA yogya che, nahIM to jarUra jIvano koI paNa prakAre doSa che. kalpa jema jema jIvamAM tyAga vairAgya ane AzrayabhaktinuM baLa vadhe che, tema tema sapuruSanAM vacananuM apUrva ane adbhuta svarUpa bhAse che; ane baMdhanivRttinA upAyo sahajamAM siddha thAya che. 497 AtmAne vAraMvAra saMsAranuM svarUpa kArAgRha jevuM kSaNe kSaNe bhAsyA kare e mumukSutAnuM mukhya lakSaNa che. mULa vAta to e che ke jIvane vairAgya AvatAM chatAM paNa je tenuM atyaMta zithilapaNuM che - DhIlApaNuM che - te TALatAM tene atyaMta vasamuM lAge che, ane game te prakAre paNa e ja prathama TALavA yogya che. - 498 vicAranI utpatti thayA pachI vartamAna svAmI jevA mahAtmA puruSe pharI pharI vicAryuM ke A jIvanuM anAdikALathI cAre gati viSe anaMtathI anaMta vAra janmavuM, maravuM thayAM chatAM, haju te janma maraNAdi sthiti kSINa thatI nathI, te have kevA prakAre kSINa karavAM ? ane evI kaI bhUla A jIvanI rahyA karI che, ke je bhUlanuM ATalA sudhI pariNamavuM thayuM che ? A prakAre pharI pharI atyaMta ekAgrapaNe saddhodhanAM vardhamAna pariNAme vicAratAM vicAratAM je bhUla bhagavAne dIThI che te jinAgamamAM ThAma ThAma kahI che; ke je bhUla jANIne tethI rahita mumukSu jIva thAya. jIvanI bhUla jotAM to anaMtavizeSa lAge che; paNa sarva bhUlanI bIjabhUta bhUla te jIve prathamamAM prathama vicAravI ghaTe che, ke je bhUlano vicAra karyAthI sarve bhUlano vicAra thAya che; ane je bhUlanA maTavAthI sarve bhUla maTe che. koI jIva kadApi nAnA prakAranI bhUlano vicAra karI te bhUlathI chUTavA icche, to paNa te kartavya che, ane tevI aneka bhUlathI chUTavAnI icchA mULa bhUlathI chUTavAnuM saheje kAraNa thAya che. viSama ane bhayaMkara A saMsAranuM svarUpa joI tenI nivRtti viSe amane bodha thayo. je bodha vaDe jIvamAM zAMti AvI, samAdhidazA thaI, te bodha A jagatamAM koI anaMta puNyoge jIvane prApta thAya che, ema mahAtmApuruSo pharI pharI kahI gayA che. A duSamakALane viSe aMdhakAra pragaTI bodhanA mArgane AvaraNa prApta thayA jevuM thayuM che, te kALamAM amane dehajoga banyo, te koI rIte kheda thAya che, tathApi paramArthathI te kheda paNa samAdhAna rAkhyA karyo che. pa00
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ vayanAkhata. patra pa01 = pApa
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta (52 501 - 955)
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 zrImad rAjacaMdra henDabuka vItarAgano kahelo parama zAMta rasamaya dharma pUrNa satya che, evo nizcaya rAkhavo. jIvanA anadhikArIpaNAne lIdhe tathA puruSanA yoga vinA samajAtuM nathI; topaNa tenA jevuM jIvane saMsAra roga maTADavAne bIjuM koI pUrNa hitakArI auSadha nathI, evuM vAraMvAra ciMtavana karavuM. A parama tattva che, teno mane sadAya nizcaya raho; e yathArtha svarUpa mArA hRdayane viSe prakAza karo, ane janmamaraNAdi baMdhanAthI atyaMta nivRtti thAo ! nivRtti thAo ! ! | he jIva ! A klezarUpa saMsAra thakI, virAma pAma, virAma pAma; kAMIka vicAra, pramAda choDI jAgRta thA ! jAgRta thA ! ! nahIM to ratnaciMtAmaNi jevo A manuSyadeha niSphaLa jaze. he jIva! have tAre puruSanI AjJA nibhyaya upAsavA yogya che. zAMtiH zAMtiH zAMtiH papa zrI tIrthaMkarAdi mahAtmAoe ema kahyuM che ke jene viparyAsa maTI dehAdine viSe thayelI Atmabuddhi, ane AtmabhAvane viSe thayelI dehabuddhi te maTI che, eTale AtmA AtmapariNAmI thayo che, tevA jJAnIpuruSane paNa jyAM sudhI prArabdha vyavasAya che, tyAM sudhI jAgRtimAM rahevuM yogya che. kemake, avakAza prApta thaye anAdi viparyAsa bhayano hetu tyAM paNa ame jANyo che. bodha be prakArathI jJAnI puruSoe karyo che. eka to "siddhAMtabodha' ane bIjo te siddhAMtabodha thavAne kAraNabhUta evo upadezabodha." jo upadezabodha jIvane aMtaHkaraNamAM sthitimAna thayo na hoya to siddhAMtabodhanuM mAtra tene zravaNa thAya te bhale, paNa pariNAma thaI zake nahIM. siddhAMtabodha' eTale padArthanuM je siddha thayeluM svarUpa che, jJAnI puruSoe niSkarSa karI je prakAre chevaTe padArtha jAmyo che te je prakArathI vANI dvArA jaNAvAya tema jaNAvyo che evo je bodha che te siddhAMtabodha' che. paNa padArthanA nirNayane pAmavA jIvane aMtarAyarUpa tenI anAdi viparyAsabhAvane pAmelI evI buddhi che, ke je vyaktapaNe ke avyaktapaNe viparyAsapaNe padArthasvarUpane nirdhArI le che; te viparyAsabuddhinuM baLa ghaTavA, yathAvat vastusvarUpa jANavAne viSe praveza thavA, jIvane vairAgya ane upazama sAdhana kahyAM che; ane evAM je je sAdhano jIvane saMsArabhaya daDha karAve che te te sAdhano saMbaMdhI je upadeza kahyo che te "upadezabodha che. gRhakuTuMba parigrahAdi bhAvane viSe je ahaMtA mamatA che ane tenI prApti aprApti prasaMgamAM je rAgadveSa kaSAya che, te ja "viparyAsabuddhi che; ane ahaMtA mamatA tathA kaSAya jyAM vairAgya-upazama udbhave che tyAM maMda paDe che, anukrame nAza pAmavA yogya thAya che. gRhakuTuMbAdi bhAvane viSe anAsakta buddhi thavI te "vairAgya' che; ane tenI prApti-aprApti nimitte utpanna thato evo je kaSAya-phleza tenuM maMda thavuM te "upazama' che. eTale te be guNa viryAsabuddhine paryAyAMtara karI sadgaddhi kare che; ane te buddhi jIvAjIvAdi padArthanI vyavasthA jethI jaNAya che evA siddhAMtanI vicAraNA karavA yogya thAya che, kema ke cakSune paTaLAdi aMtarAya maTavAthI jema padArtha yathAvatuM dekhAya che, tema ahaMtAdi paTaLanuM maMdapaNuM thavAthI jIvane jJAnI puruSe kahelA evA siddhAMtabhAva, AtmabhAva, vicAracakSue dekhAya che. jyAM vairAgya ane upazama baLavAna che, tyAM viveka baLavAnapaNe hoya che. vairAgya upazama baLavAna na hoya tyAM viveka baLavAna hoya nahIM, athavA yathAvatu viveka hoya nahIM. sahaja AtmasvarUpa che evuM kevaLajJAna te paNa prathama mohinIya karmanA kSayAMtara pragaTe che. ane te vAtathI upara jaNAvyA che te siddhAMta spaSTa samajI zakAze.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-501 thI 600 vaLI jJAnI puruSonI vizeSa zikhAmaNa vairAgya-upazama pratibodhatI jovAmAM Ave che. jinanA Agama para dRSTi mUkavAthI e vAta vizeSa spaSTa jaNAI zakaze. 'siddhAMtabodha' eTale jIvAjIva padArthanuM vizeSapaNe kathana te AgamamAM jeTaluM karyuM che, te karatAM vizeSapaNe, vizeSapaNe vairAgya ane upazamane kathana karyAM che, kema ke tenI siddhi thayA pachI vicAranI nirmaLatA saheje thaze, ane vicAranI nirmaLatA siddhAMtarUpa kathanane saheje ke ochA parizrame aMgIkAra karI zake che, eTale tenI paNa saheje siddhi thaze; ane temaja thatuM hovAthI ThAma ThAma e ja adhikAranuM vyAkhyAna karyuM che. jo jIvane AraMbha-parigrahanuM pravartana vizeSa rahetuM hoya to vairAgya ane upazama hoya to te paNa cAlyA javA saMbhave che, kema ke AraMbha-parigraha te avairAgya ane anupazamanAM mULa che, vairAgya ane upazamanA kALa che. 120 506 A saMsArane viSe koI prakAra ruciyogya jaNAto nathI; pratyakSa rasarahita evuM svarUpa dekhAya che; tene viSe jarUra sahicAravAna jIvane alpa paNa ruci thAya nahIM, evo nizcaya varte che. vAraMvAra saMsAra bhayarUpa lAge che. bhayarUpa lAgavAno bIjo koI hetu jaNAto nathI, mAtra emAM zuddha evuM AtmasvarUpa apradhAna rAkhI vartavuM thAya che tethI moTo trAsa varte che, ane nitya chUTavAno lakSa rahe che; tathApi haju to aMtarAya saMbhave che, ane pratibaMdha paNa rahyA kare che; tema ja tene anusaratA bIjA aneka vikalpathI khArA lAgelA A saMsArane viSe parANe sthiti che. 508 siddha ane saMsArI jIvo e samasattAvAna svarUpe che e nizcaya jJAnIpurUSoe karyo che te yathArtha che. tathApi bheda eTalo ke siddhane viSe te sattA pragaTapaNe che, saMsArI jIvane viSe te sattA sattApaNe che. jema dIvAne viSe agni pragaTa che ane cakamakane viSe agni sattApaNe che, te prakAre. dIvAne viSe ane cakamakane viSe je agni te agnipaNe sama che, vyaktipaNe (pragaTatA) ane zakti (sattAmAM) paNe bheda che, paNa vastunI jAtipaNe bheda nathI, te prakAre siddhanA jIvane viSe je cetanasattA che te ja sau saMsArI jIvane viSe che. bheda mAtra pragaTa apragaTapaNAno che. jene te cetanasattA pragaTI nathI evA saMsArI jIvane te sattA pragaTavAno hetu, pragaTasattA jene viSe che evA siddha bhagavaMtanuM svarUpa, te vicAravA yogya che, dhyAna karavA yogya che, stuti karavA yogya che; kemake tethI AtmAne nijasvarUpano vicAra, dhyAna, stuti karavAno prakAra thAya che ke je kartavya che. siddhasvarUpa jevuM AtmasvarUpa che evuM vicArIne ane A AtmAne viSe tenuM vartamAnamAM apragaTapaNuM che teno abhAva karavA te siddhasvarUpano vicAra, dhyAna tathA stuti ghaTe che. e prakAra jANI siddhanI stuti karatAM kaMI bAdha jaNAto nathI. 509 baMdhavRttione upazamAvavAno tathA nivartAvavAno jIvane abhyAsa, satata abhyasa karttavya che, kAraNa ke vinA vicAre, vinA prayAse te vRttionuM upazamavuM athavA nivartavuM kevA prakArathI thAya ? kAraNa vinA koI kArya saMbhavatuM nathI; to A jIve te vRttionAM upazamana ke nivartanano koI upAya karyo na hoya eTale teno abhAva na thAya e spaSTa saMbhavarUpa che. ghaNI vAra pUrvakALe vRttionA upazamananuM tathA nivartananuM jIve abhimAna karyuM che, paNa tevuM kaMI sAdhana karyuM nathI, ane haju sudhI te prakAramAM jIva kaMI ThekANuM karato nathI, arthAt haju tene te abhyAsamAM kaMI rasa dekhAto nathI; tema kaDavAza lAgatAM chatAM te kaDavAza upara paga daI A jIva upazamana, nivartanamAM praveza karato nathI. A vAta vAraMvAra A duSTapariNAmI jIve vicAravA yogya che; visarjana karavA yogya koI rIte nathI. 510
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 121 je je sAdhana A jIve pUrva kALe karyA che, te te sAdhana jJAnI puruSanI AjJAthI thayAM jaNAtAM nathI, e vAta aMdezArahita lAge che. jo ema thayuM hota to jIvane saMsAraparibhramaNa hoya nahIM. jJAnI puruSanI AjJA che te, bhavamAM javAne ADA pratibaMdha jevI che, kAraNa jene AtmArtha sivAya bIjo koI artha nathI, ane AtmArtha paNa sAdhI prArabdhavazAt jeno deha che, evA jJAnI puruSanI AjJA te phakta AtmArthamAM ja sAmA jIvane prere che; ane A jIve to pUrva kALe kaMI AtmArtha jANyo nathI; UlaTo AtmArtha vismaraNapaNe cAlyo Avyo che. te potAnI kalpanA karI sAdhana kare tethI AtmArtha na thAya, ane UlaTuM AtmArtha sAdhuM chuM evuM duSTa abhimAna utpanna thAya, ke je jIvane saMsArano mukhya hetu che. je vAta svapna paNa AvatI nathI, te jIva mAtra amastI kalpanAthI sAkSAtkAra jevI gaNe to tethI kalyANa na thaI zake. tema A jIva pUrva kALathI aMdha cAlyo AvatAM chatAM potAnI kalpanAe AtmArtha mAne to temAM saphaLapaNuM na hoya e sAva samajI zakAya evo prakAra che. eTale ema to jaNAya che ke, jIvanA pUrvakALanAM badhAM mAThAM sAdhana, kalpita sAdhana maTavA apUrvajJAna sivAya bIjo koI upAya nathI, ane te apUrva vicAra vinA utpanna thavA saMbhava nathI; ane te apUrva vicAra, apUrva puruSanA ArAdhana vinA bIjA kayA prakAre jIvane prApta thAya e vicAratAM ema ja siddhAMta thAya che ke, jJAnIpuruSanI AjJAnuM ArAdhana e siddhapadano sarvazreSTha upAya che; ane e vAta jyAre jIvathI manAya che, tyArathI ja bIjA doSanuM upazamavuM, nivartavuM zarU thAya che. zrI jine A jIvanA ajJAnanI je je vyAkhyA kahI che, temAM samaye samaye tene anaMtakarmano vyavasAyI kahyo che; ane anAdikALathI anaMtakarmano baMdha karato Avyo che, ema kahyuM che; te vAta to yathArtha che, paNa tyAM eka prazna thayuM ke, "to tevAM anaMtakarma nivRtta karavAnuM sAdhana game tevuM baLavAna hoya topaNa anaMtakALane prayojane paNa te pAra paDe nahIM. joke kevaLa ema hoya to tamane lAgyuM tema saMbhave che; tathApi jine pravAhathI jIvane anaMtakarmano kartA kahyo che, anaMtakALathI karmano kartA te cAlyo Ave che ema kahyuM che; paNa samaye samaye anaMtakALa bhogavavAM paDe evAM karma te AgAmika kALa mATe upArjana kare che ema kahyuM nathI. koI jIvaAzrayI. e vAta dUra rAkhI, vicAravA jatAM ema kahyuM che, ke sarva karmanuM mULa evuM je ajJAna, moha pariNAma te haju jIvamAM evuM ne evuM cAlyuM Ave che, ke je pariNAmathI anaMtakALa tene bhramaNa thayuM che; ane je pariNAma varyA kare to haju paNa ema ne ema anaMtakALa paribhramaNa thAya. agninA eka taNakhAne viSe Akho loka saLagAvI zakAya eTalo ezvarya guNa che; tathApi tene jevo jevo yoga thAya che tevo tevo teno guNa phaLavAna thAya che. tema ajJAnapariNAmane viSe anAdikALathI jIvanuM rakhaDavuM thayuM che. tema haju anaMtakALa paNa cauda rAjalokamAM pradeza pradeze anaMta janmamaraNa te pariNAmathI haju saMbhave; tathApi jema taNakhAno agni yogavaza che, tema ajJAnanAM karmapariNAmanI paNa amuka prakRti che. arthAtu jIvane ajJAnabhAvathI karmasaMbaMdha cAlyo Ave che, tathApi te te karmonI sthiti game teTalI viTaMbaNArUpa chatAM, anaMtaduHkha ane bhavano hetu chatAM paNa jemAM jIva tethI nivRtta thAya eTalo amuka prakAra bAdha karatAM sAva avakAza che. A prakAra jine ghaNo sUkSmapaNe kahyo che, te vicAravA yogya che. jemAM jIvane mokSano avakAza kahI karmabaMdha kahyo che. pa11
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 vacanAmRta patra-501 thI 600 pANI svabhAve zItaLa chatAM koI vAsaNamAM nAkhI nIce agni saLagato rAkhyo hoya to tenI niricchA hovA chatAM te pANI uSNapaNuM bhaje che. tevo A vyavasAya, samAdhie zItaLa evA puruSa pratye uSNapaNAno hetu thAya che, e vAta amane to spaSTa lAge che. vardhamAnasvAmIe gRhavAsamAM paNa A sarva vyavasAya asAra che, kartavyarUpa nathI, ema jAyuM hatuM. tema chatAM te gRhavAsane tyAgI municaryA grahaNa karI hatI. te munipaNAmAM paNa AtmabaLe samartha chatAM te baLa karatAM paNa atyaMta vadhatA baLanI jarUra che ema jANI maunapaNuM ane anidrApaNuM sADAbAra varSa lagabhaga bharyuM che, ke jethI vyavasAyarUpa agni to prAye thaI zake nahIM. je vardhamAnasvAmI gRhavAsamAM chatAM abhogI jevA hatA, avyavasAyI jevA hatA, niHspRha hatA, ane sahaja svabhAve muni jevA hatA, AtmAkAra pariNAmI hatA, te vardhamAnasvAmI paNa sarva vyavasAyamAM asArapaNuM jANIne, nIrasa jANIne dUra pravaryA; te vyavasAya, bIjA jIve karI kayA prakArathI samAdhi rAkhavI vicArI che, te vicAravA yogya che. te vicArIne pharI pharI te caryA kAryo karyo, pravartane pravartane smRtimAM lAvI vyavasAyanA prasaMgamAM vartatI evI ruci vilaya karavA yogya che. jo ema na karavAmAM Ave to ema ghaNuM karIne lAge che ke haju A jIvanI yathAyogya jijJAsA mumukSupadane viSe thaI nathI, athavA to A jIva lokasaMjJAe mAtra kalyANa thAya evI bhAvanA karavA icche che. paNa kalyANa karavAnI tene jijJAsA ghaTatI nathI; kAraNa ke beya jIvanAM sarakhAM pariNAma hoya ane eka baMdhAya, bIjAne abaMdhatA thAya, ema trikALamAM banAvAyogya nathI. pa16 sapuruSano yoga thayA pachI AtmajJAna kaMI durlabha nathI, tathApi puruSane viSe, tenAM vacanane viSe, te vacananA Azayane viSe, prIti bhakti thAya nahIM tyAM sudhI AtmavicAra paNa jIvamAM udaya AvavA yogya nathI ane puruSano jIvane yoga thayo che, evuM kharekharuM te jIvane bhAsyuM che, ema paNa kahevuM kaThaNa che. jIvane puruSano yoga thaye to evI bhAvanA thAya ke atyAra sudhI je mArA prayatna kalyANane arthe hatAM te sau niSphaLa hatAM, lakSa vagaranAM bANanI peThe hatAM, paNa have puruSano apUrva yoga thayo che, to mArAM sarva sAdhana saphaLa thavAno hetu che. lokaprasaMgamAM rahIne je niSphaLa, nirlakSa sAdhana karyuM te prakAre have sapuruSane yoge na karatAM jarUra aMtarAtmAmAM vicArIne daDha pariNAma rAkhIne, jIve A yogane, vacanane viSe jAgRta thavA yogya che, jAgRta rahevA yogya che; ane te te prakAra bhAvI, jIvane daDha karavo ke jethI tene prApta joga "aphaLa na jAya, ane sarva prakAre e ja baLa AtmAmAM vardhamAna karavuM, ke A yogathI jIvane apUrva phaLa thavA yogya che, temAM aMtarAya karanAra "huM jANuM chuM, e mAruM abhimAna, kuLadharmane ame karatA AvyA chIe te kriyAne kema tyAgI zakAya evo lokabhaya, satparuSanI bhakti Adine viSe paNa lokikabhAva, ane kadApi koI paMcaviSayAkAra evAM karma jJAnIne udayamAM dekhI tevo bhAva pote ArAdhavApaNuM e Adi prakAra che, te ja anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha che. jyAM jyAM A jIva jaLyo che, bhavanA prakAra dhAraNa karyA che, tyAM tyAM tathA prakAranA abhimAnapaNe varyo che; je abhimAna nivRtta karyA sivAya te te dehano ane dehanA saMbaMdhamAM AvatA padArthono A jIve tyAga karyo che, eTale hajI sudhI te jJAnavicAre karI bhAva gALyo nathI, ane te te pUrvasaMjJAo hajI ema ne ema A jIvanA abhimAnamAM vartI Ave che, e ja ene loka AkhAnI adhikaraNakriyAno hetu kahyo che. para2
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 zrImad rAjacaMdra henDabuka A AtmabhAva che, ane A anyabhAva che, evuM bodhabIja AtmAne viSe pariNamita thavAthI anyabhAvane viSe saheje udAsInatA utpanna thAya che, ane te udAsInatA anukrame te anyabhAvathI sarvathA muktapaNuM kare che. nijArabhAva jeNe jANyo che evA jJAnI puruSane tyAra pachI parabhAvanAM kAryano je kaMI prasaMga rahe che, te prasaMgamAM pravartatAM pravartatAM paNa tethI te jJAnIno saMbaMdha chUTyA kare che, paNa temAM hitabuddhi thaI pratibaMdha thato nathI. anya kALamAM avyAbAdha sthiti thavAne arthe to atyaMta puruSArtha karI jIve paraparicayathI nivartavuM ja ghaTe che, haLave haLave nivRtta thavAnAM kAraNo upara bhAra devA karatAM je prakAre tvarAe nivRtti thAya te vicAra kartavya che; ane tema karatAM azAtAdi Apattiyoga vecavA paDatA hoya to tene vedIne paNa paraparicayathI zIdhrapaNe dUra thavAno prakAra karavo yogya che. e vAta vismaraNa thavA devA yogya nathI. jJAnanuM baLavAna tAratamyapaNuM thaye to jIvane paraparicayamAM kadApi svAtmabuddhi thavI saMbhavatI nathI, ane tenI nivRtti thaye paNa jJAnabaLe te ekAMtapaNe vihAra karavA yogya che; paNa tethI jenI ochI dazA che evA jIvane to avazya paraparicayane chedIne satsaMga kartavya che, ke je satsaMgathI saheje avyAbAdha sthitino anubhava thAya che. jJAnIpuruSa ke jene ekAMte vicaratAM paNa pratibaMdha saMbhavato nathI, te paNa satsaMganI niraMtara icchA rAkhe che. kema ke jIvane jo avyAbAdha samAdhinI icchA hoya to satsaMga jevo koI saraLa upAya nathI. parapa yogavAsiSThAdi je je rUDA puruSonAM vacano che te sau ahaMvRttino pratikAra karavA pratye ja pravarte che. je je prakAre potAnI bhrAMti kalpAI che, te te prakAre te bhrAMti samajI te saMbaMdhI abhimAna nivRtta karavuM, e ja sarva tIrthaMkarAdi mahAtmAnuM kahevuM che; ane te ja vAkya upara jIve vizeSa karI sthira thavAnuM che, vizeSa vicAravAnuM che, ane te ja vAkya anuprekSAyogya mukhyapaNe che. te kAryanI siddhine arthe sarva sAdhana kahyAM che. ahaMtAdi vadhavAne mATe, bAhya kriyA, ke matanA Agraha mATe, saMpradAya calAvavA mATe, ke pUjAglAghAdi pAmavA arthe, koI mahApuruSano kaMI upadeza che nahIM, ane te ja kArya karavAnI sarvathA AjJA jJAnI puruSanI che. potAne viSe utpanna thayo hoya evo mahimAyogya guNa tethI utkarSa pAmavuM ghaTatuM nathI, paNa alpa paNa nijadoSa joIne pharI pharI pazcAttApamAM paDavuM ghaTe che, ane vinA pramAde tethI pAchuM pharavuM ghaTe che; e bhalAmaNa jJAnIpuruSanAM vacanamAM sarvatra rahI che; ane te bhAva AvavA mATe satsaMga, sadguru ane salphAstrAdi sAdhana kahyAM che, je ananya nimitta che. te sAdhananI ArAdhanA jIvane nijasvarUpa karavAnA hetupaNe ja che, tathApi jIva jo tyAM paNa vaMcanAbuddhie pravarte to koI divasa kalyANa thAya nahIM. vaMcanAbuddhi eTale satsaMga, sadguru Adine viSe kharA AtmabhAve mAhAbhyabuddhi ghaTe te mahAbhyabuddhi nahIM, ane potAnA AtmAne ajJAnapaNuM ja varyA karyuM che, mATe tenI alpajJatA, laghutA vicArI amAhAbhyabuddhi nahIM, te satsaMga, sadguru Adine viSe ArAdhavAM nahIM e paNa vaMcanAbuddhi che tyAM paNa jo jIva laghutA dhAraNa na kare to pratyakSapaNe jIva bhavaparibhramaNathI bhaya nathI pAmato ema ja vicAravA yogya che. vadhAre lakSa to prathama jIvane jo A thAya to sarva zAstrArtha ane AtmArtha saheje siddha thavA saMbhave che. pa26
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 vacanAmRta patra-501 thI 600 svapnaya jene saMsArasukhanI icchA rahI nathI, ane saMpUrNa nisArabhUta jene saMsAranuM svarUpa bhAsyuM che, evA jJAnI puruSa paNa vAraMvAra AtmAvasthA saMbhALI saMbhALIne udaya hoya te prArabdha vede che, paNa AtmAvasthAne viSe pramAda thavA detA nathI. pramAdanA avakAza yoge jJAnIne paNa aMze vyAmoha thavAno saMbhava je saMsArathI kahyo che, te saMsAramAM sAdhAraNa jIve rahIne teno vyavasAya laukikabhAve karIne Atmahita icchavuM e nahIM banavA jevuM ja kArya che; kema ke laukikabhAva ADe AtmAne nivRtti jyAM nathI AvatI, tyAM hitavicAraNA bIjI rIte thavI saMbhavatI nathI. ekanI nivRtti to bIjAnuM pariNAma thavuM saMbhave che. ahitahetu evo saMsArasaMbaMdhI prasaMga; laukikabhAva, lokaceSTA e saunI saMbhALa jema bane tema jatI karIne, tene saMkSepInI Atmahitane avakAza Apavo ghaTe che. Atmahita mATe satsaMga jevuM baLavAna bIjuM nimitta koI jaNAtuM nathI, chatAM te satsaMga paNa, je jIva laukikabhAvathI avakAza leto nathI tene, prAye niSphaLa jAya che, ane saheje satsaMga phaLavAna thayo hoya to paNa vizeSa vizeSa lokAza raheto hoya to te phaLa nirmULa thaI jatAM vAra lAgatI nathI; ane strI putra, AraMbha, parigrahanA prasaMgamAMthI jo nijabuddhi choDavAno prayAsa karavAmAM na Ave to satsaMga phaLavAna thavAno saMbhava zI rIte bane ? je prasaMgamAM mahA jJAnI puruSo saMbhALIne cAle che, temAM A jIve to atyaMta atyaMta saMbhALathI, saMkSepIne cAlavuM, e vAta na ja bhUlavA jevI che ema nizcaya karI, prasaMge prasaMge, kAryuM kAryo ane pariNAme pariNAme teno lakSa rAkhI tethI mokaLuM thavAya tema ja karyA karavuM, e zrI vardhamAnasvAmInI chavastha municaryAne daSTAMte ame kahyuM hatuM. pa28 bhagavat bhagavatunuM saMbhALaze, paNa jyAre jIva potApaNuM mUkaze tyAre, evuM je bhadrajanonuM vacana te paNa vicAratAM hitakArI che. para9 mumukSu jIvane eTale vicAravAna jIvane A saMsArane viSe ajJAna sivAya bIjo koI bhaya hoya nahIM. eka ajJAnanI nivRtti icchavI e rUpa je icchA te sivAya vicAravAna jIvane bIjI icchA hoya nahIM, ane pUrvakarmanA baLe tevo koI udaya hoya topaNa vicAravAnanA cittamAM saMsAra kArAgRha che, samasta loka dukhe karI Arta che, bhayAkuLa che, rAgadveSanAM prApta phaLathI baLato che, evo vicAra nizcayarUpa ja varte che; ane jJAnaprAptino kaMI aMtarAya che, mATe te kArAgRharUpa saMsAra mane bhacano hetu che ane lokano prasaMga karavA yogya nathI, e ja eka bhaya vicAravAnane ghaTe che. kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSaabhilASa; bhave kheda aMtara dayA, te kahIe jijJAsa. te jijJAsu jIvane, thAya sadgurubodha; to pAme samakitane, varte aMtarazodha.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka mahAtmA zrI tIrthaMkare nigraMthane prAptapariSaha sahana karavAnI pharI pharI bhalAmaNa ApI che. te pariSahanuM svarUpa pratipAdana karatAM ajJAnapariSaha ane darzanapariSaha evA be pariSaha pratipAdana karyA che, ke koI udayayoganuM baLavAnapaNuM hoya ane satsaMga, satpuruSano yoga thayA chatAM jIvane ajJAnanAM kAraNo TALavAmAM himmata na cAlI zakatI hoya, mujhavaNa AvI jatI hoya, topaNa dhIraja rAkhavI; satsaMga, satpuruSano yoga vizeSa vizeSa karI ArAdhavo; to anukrame ajJAnanI nivRtti thaze; kema ke nizcaya je upAya che, ane jIvane nivRtta thavAnI buddhi che, to pachI te ajJAna nirAdhAra thayuM chatuM zI rIte rahI zake ? eka mAtra pUrvakarmayoga sivAya tyAM koI tene AdhAra nathI. te to je jIvane satsaMga, satpuruSano yoga thayo che ane pUrvakarmanivRtti pratye prayojana che, tene krame karI TaLavA ja yogya che, ema vicArI te ajJAnathI thatuM AkuLavyAkuLapaNuM te mumukSujIve dhIrajathI sahana karavuM, e pramANe paramArtha kahIne pariSaha kahyo che. atra ame saMkSepamAM te beya pariSahanuM svarUpa lakhyuM che. A pariSahanuM svarUpa jANI satsaMga, satpuruSanA yoge, je ajJAnathI mujhavaNa thAya che te nivRtta thaze evo nizcaya rAkhI, yathAudaya jANI, dhIraja rAkhavAnuM bhagavAna tIrthaMkare kahyuM che; paNa te dhIraja evA arthamAM kahI nathI, ke satsaMga, satpuruSanA yoge pramAda hetue vilaMba karavo te dhIraja che, ane udaya che, te vAta paNa vicAravAna jIve smRtimAM rAkhavA yogya che. 125 zrI tIrthaMkarAdie pharI pharI jIvone upadeza kahyo che; paNa jIva dizAmUDha rahevA icche che tyAM upAya pravartI zake nahIM. pharI pharI ThokI ThokIne kahyuM che ke eka A jIva samaje to sahaja mokSa che, nahIM to anaMta upAye paNa nathI. ane te samajavuM paNa kaMI vikaTa nathI, kema ke jIvanuM sahaja je svarUpa che te ja mAtra samajavuM che; ane te kaMI bIjAnA svarUpanI vAta nathI ke vakhate te gopave ke na jaNAve, tethI samajavI na bane. potAthI pote gupta rahevAnuM zI rIte banavA yogya che ? paNa svapnadazAmAM jema na banavA yogya evuM potAnuM mRtyu paNa jIva jue che, tema ajJAnadazArUpa svapnarUpayoge A jIva potAne, potAnAM nahIM evAM bIjAM dravyane viSe svapaNe mAne che; ane e ja mAnyatA te saMsAra che, te ja ajJAna che, narakAdi gatino hetu te ja che, te ja janma che, maraNa che ane te ja deha che, dehanA vikAra che, te ja putra, te ja pitA, te ja zatru, te ja mitrAdi bhAva kalpanAnA hetu che, ane tenI nivRtti thaI tyAM sahaja mokSa che; ane e ja nivRttine arthe satsaMga, satpuruSAdi sAdhana kahyAM che; ane te sAdhana paNa jIva jo potAnA puruSArthane temAM gopavyA sivAya pravartAve to ja siddha che. vadhAre zuM kahIe ? ATalo ja saMkSepa jIvamAM pariNAma pAme to te sarva vrata, yama, niyama, japa, yAtrA, bhakti, zAstrajJAna Adi karI chUTyo emAM kaMI saMzaya nathI. 537 sarva jIva AtmApaNe samasvabhAvI che. bIjA padArthamAM jIva jo nijabuddhi kare to paribhramaNadazA pAme che; ane nijane viSe nijabuddhi thAya to paribhramaNadazA TaLe che. jenA cittamAM evo mArga vicAravo avazyano che, teNe te jJAna jenA AtmAmAM prakAza pAmyuM che, tenI dAsAnudAsapaNe ananya bhakti karavI, e parama zreya che; ane te dAsAnudAsa bhaktimAnanI bhakti prApta thaye jemAM kaMI viSamatA AvatI nathI, te jJAnIne dhanya che. teTalI sarvAMzadazA jyAM sudhI pragaTI na hoya tyAM sudhI AtmAne koI gurupaNe ArAdhe tyAM prathama te gurupaNuM choDI te ziSya viSe potAnuM dAsAnudAsapaNuM karavuM ghaTe che. 539
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 vacanAmRta patra-501 thI 600 anya saMbaMdhI je tAdAbhyapaNuM bhAsyuM che, te tAdAbhyapaNe nivRtta thAya to sahaja svabhAve AtmA mukta ja che; ema zrI RSabhAdi anaMta jJAnI puruSo kahI gayA che, cAvata tathArUpamAM samAyA che. pa43. jJAnIpuruSano satsaMga thaye, nizcaya thaye, ane tenA mArgane ArANe jIvane darzanamohanIya karma upazame che ke kSaya thAya che, ane anukrame sarvajJAnanI prApti thaI jIva kRtakRtya thAya che, e vAta pragaTa satya che; paNa tethI upArjita prArabdha paNa bhogavavuM paDatuM nathI ema siddhAMta thaI zakato nathI. kevaLajJAna prApta thayuM che evA vItarAgane paNa upArjita prArabdharUpa evAM cAra karma vedavAM paDe che; to tethI ochI bhUmikAmAM sthita evA jIvone prArabdha bhogavavuM paDe temAM Azcarya kAMI nathI. jema te sarvajJa evA vItarAgane ghanaghAtI cAra karma nAza pAmavAthI vedavAM paDatAM nathI, ane pharI te karma utpanna thavAnAM kAraNanI te sarvajJa vItarAgane sthiti nathI, tema jJAnIno nizcaya thaye ajJAnabhAvathI jIvane udAsInatA thAya che; ane te udAsInatAne lIdhe bhaviSyakALamAM te prakAranuM karma upArjavAnuM mukhya kAraNa te jIvane thatuM nathI. kavacit pUrvAnusAra koI jIvane viparyayaudaya hoya, topaNa te udaya anukrame upazamI, kSaya thaI, jIva jJAnInA mArgane pharI pAme che; ane ardhapugalaparAvartanamAM avazya saMsAramukta thAya che; paNa samakitI jIvane, ke sarvajJa vItarAgane, ke koI anya yogI ke jJAnIne jJAnanI prAptine lIdhe upArjita prArabdha vevuM paDe nahIM ke dukha hoya nahIM ema siddhAMta na hoI zake. to pachI amane tamane mAtra satsaMgano alpa lAbha hoMya tyAM saMsArI sarva duHkha nivRtta thavAM joIe ema mAnIe to pachI kevaLajJAnAdi nirarthaka thAya che; kema ke upArjita prArabdha avedhuM nAza pAme to pachI sarva mArga mithyA ja kare. jJAnInA satsaMge ajJAnInA prasaMganI ruci ALase, satyAsatya viveMka thAya, anaMtAnubaMdhI krodhAdi khape, anukrame sarva rAgadveSa kSaya thAya, e banavA yogya che, ane jJAnInA nizcaya te ala kALamAM athavA sugamapaNe bane e siddhAMta che; tathApi je duHkha avazya bhogavye nAza pAme evuM upArjita che te to bhogavavuM ja paDe emAM kAMI saMzaya thato nathI. pa48 zrI jina AtmapariNAmanI svasthatAne samAdhi ane AtmapariNAmanI asvasthatAne asamAdhi kahe che; te anubhavajJAne jotAM parama satya che. asvastha kAryanI pravRtti karavI, ane AtmapariNAma svastha rAkhavAM evI viSamapravRtti zrI tIrthakara jevA jJAnIthI banavI kaThaNa kahI che, to pachI bIjA jIvane viSe te vAta saMbhavita karavI kaThaNa hoya emAM Accarya nathI. koI paNa parapadArthane viSe icchAnI pravRtti che, ane koI paNa parapadArthanA viyoganI ciMtA che, tene zrI jina ArtadhyAna kahe che, temAM aMdezo ghaTato nathI. jeTalI saMsArane viSe sArapariNati manAya teTalI AtmajJAnanI nyUnatA zrI tIrthakare kahI che. vardhamAna samakita thaI, TALe mithyAbhAsa; udaya thAya cAritrano, vItarAgapada vAsa kevaLa nijasvabhAvanuM, akhaMDa varte zAna; kahIe kevaLajJAna te, deha chatAM nirvANa.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 127 zrI jine je Atmaanubhava karyo che, ane padArthanAM svarUpa sAkSAtkAra karI je nirUpaNa karyuM che ke, sarva mumukSu jIve paramakalyANane arthe niccaya karI vicAravA yogya che. jine kahelA sarva padArthanA bhAvo eka AtmA pragaTa karavAne arthe che, ane mokSamArgamAM pravRtti benI ghaTe che; eka AtmajJAnInI ane eka AtmajJAnInA AzrayavAnanI, ema zrI jine kahyuM che. AtmA sAMbhaLavo, vicAravo, nididhyAsavo, anubhavavo evI eka vedanI kRti che; arthAta jo eka e ja pravRtti karavAmAM Ave to jIva tarI pAra pAme evuM lAge che. bAkI to mAtra koI zrI tIrthakara jevA jJAnI vinA, sarvane A pravRtti karatAM kalyANano vicAra karavo ane nizcaya thavo tathA AtmasvasthatA thavI durlabha che. papa1 - pratyakSa kArAgRha chatAM tenA tyAgane viSe jIva icche nahIM, athavA atyAgarUpa zithilatA tyAgI zake nahIM, ke tyAgabuddhi chatAM tyAgatAM tyAgatAM kALa vyaya karavAnuM thAya, te sau vicAra Ave kevI rIte dUra karavA ? alpa kALamAM tema kevI rIte bane ? papapa jo jJAnI puruSanA daDha AzrayathI sarvotkRSTa evuM mokSapada sulabha che, to pachI kSaNe kSaNe Atmopayoga sthira karavo ghaTe evo kaThaNa mArga te jJAnI puruSanA daDha Azraye prApta thavo kema sulabha na hoya? kema ke te upayoganA ekAgrapaNA vinA to mokSapadanI utpatti che nahIM. jJAnIpuruSanA vacanano daDha Azraya jene thAya tene sarva sAdhana sulabha thAya evo akhaMDa nizcaya sanduruSoe karyo che; to pachI ame kahIe chIe ke A vRttiono jaya karavo ghaTe che, te vRttiono jaya kema na thaI zake ? ATaluM satya che ke A duSamakALane viSe satsaMganI samIpatA ke daDha Azraya vizeSa joIe ane asatsaMgathI atyaMta nivRtti joIe; topaNa mumukSune to ema ja ghaTe che ke kaThaNamAM kaThaNa AtmasAdhana hoya tenI prathama icchA karavI, ke jethI sarva sAdhana alpa kALamAM phaLIbhUta thAya. ugo asAra ane klezarUpa AraMbhaparigrahanA kAryamAM vasatAM jo A jIva kaMI paNa nirbhaya ke ajAgRta rahe to ghaNAM varSanI upAselo vairAgya paNa niSphaLa jAya evI dazA thaI Ave che, evo nitya pratye nizcaya saMbhArIne nirupAya prasaMgamAM kaMpatA citte na ja chUTya pravartavuM ghaTe che, e vAtano mumukSu jIve kAryo kArya, kSaNe kSaNe ane prasaMge prasaMge lakSa rAkhyA vinA mumukSutA rahevI durlabha che; ane evI dazA vedyA vinA mumukSupaNuM paNa saMbhave nahIM. pa1 je prakAre baMdhanathI chuTAya te prakAre pravartavuM, e hitakArI kArya che. bAhya paricayane vicArI vicArIne nivRta karavo e chUTavAno eka prakAra che. jIva A vAta jeTalI vicAraze teTalo jJAnI puruSano mArga samajavAno samaya samIpa prApta thaze. pakSa
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 vacanAmRta patra-501 thI 100 azaraNa evA saMsArane viSe nizcita buddhie vyavahAra karavo jene yogya jaNAto na hoya ane te vyavahArano saMbadha nivRtta karatAM tathA ocho karatAM vizeSa kALa vyatIta thayA karato hoya to te kAma alpakALamAM karavA mATe jIvane zuM karavuM ghaTe? samasta saMsAra mRtyu Adi bhaye azaraNa che te zaraNano hetu thAya evuM kalpavuM te mRgajaLa jevuM che. vicArI vicArIne zrI tIrthakara jevAe paNa tethI nivartavuM, chUTavuM e ja upAya zodhyo che. te saMsAranAM mukhya kAraNa premabaMdhana tathA SabaMdhana sarva jJAnIe svIkAryA che. tenI mUMjhavaNa jIvane nija vicAra karavAno avakAza prApta thato nathI, athavA thAya evA yoge te baMdhananA kAraNathI AtmavIrya pravartI zakatuM nathI, ane te sau pramAdano hetu che, ane tevA pramAde lezamAtra samayakALa paNa nirbhaya rahevuM ke ajAgRta rahevuM te A jIvanuM atizaya nirbaLapaNuM che, avivekatA che, bhrAMti che, ane TALatAM atyaMta kaThaNa evo moha che. samasta saMsAra be pravAhI vahe che, premathI ane dveSathI. premathI virakta thayA vinA dveSathI chuTAya nahIM, ane premathI virakta thAya teNe sarvasaMgathI virakta thayA vinA vyavahAramAM vartI aprema (udAsa) dazA rAkhavI te bhayaMkara vrata che. jo kevaLa premano tyAga karI vyavahAramAM pravartavuM karAya to keTalAka jIvonI dayAno, upakArano, ane svArthano bhaMga karavA jevuM thAya che; ane tema vicArI jo dayA upakArAdi kAraNe kaMI premadazA rAkhatAM cittamAM vivekIne kleza paNa thayA vinA rahevo na joIe. tyAre teno vizeSa vicAra kayA prakAre karavo ? pa66 AtmavarUpano nirNaya thavAmAM anAdithI jIvanI bhUla thatI AvI che, jethI hamaNAM thAya temAM Azcarya lAgatuM nathI. sarva phlezathI ane sarva duHkhathI mukta thavAno AtmajJAna sivAya bIjo koI upAya nathI. sadvicAra vinA AtmajJAna thAya nahIM, ane asatsaMga-prasaMgathI jIvanuM vicArabaLa pravartatuM nathI emAM kiMcitmAtra saMzaya nathI. AtmapariNAmanI svasthatAne zrI tIrthakara "samAdhi' kahe che. AtmapariNAmanI asvasthatAne zrI tIrthakara "asamAdhi' kahe che. AtmapariNAmanI sahaja svarUpe pariNati thavI tene zrI tIrthakara "dharma kahe che. AtmapariNAmanI kaMI paNa capaLa pariNati thavI tene zrI tIrthakara "kama' kahe che. AtmAnA aMtavyapAra (zubhAzubha pariNAmadhArA) pramANe baMdhamokSanI vyavasthA che. koI paNa jIvane avinAzI dehanI prApti thaI ema dIThuM nathI, jANyuM nathI tathA saMbhavatuM nathI; ane mRtyunuM AvavuM avazya che, evo pratyakSa niHsaMzaya anubhava che, tema chatAM paNa A jIva te vAta pharI pharI bhUlI jAya che e moTuM Azvarya che. je sarvajJa vItarAgane viSe anaMta siddhio pragaTI hatI te vItarAge paNa A dehane anityabhAvI dITho che, to pachI bIjA jIvo kayA prayoge dehane nitya karI zakaze ? jIva viSe, pradeza viSe, paryAya viSe, tathA saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta Adi viSeno yathAzakti vicAra karavo. je kaMI anya padArthano vicAra karavo che te jIvanA mokSArthe karavo che, anya padArthanA jJAnane mATe karavo nathI. pa68
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 129 sarva klezathI ane sarva duHkhathI mukta thavAno upAya eka AtmajJAna che. vicAra vinA AtmajJAna thAya nahIM, ane asatsaMga tathA asatprasaMgathI jIvanuM vicArabaLa pravartatuM nathI, emAM kiMcitmAtra saMzaya nathI. AraMbhaparigrahanuM alpatva karavAthI asatprasaMganuM baLa ghaTe che; satsaMganA AzrayathI asatsaMganuM baLa ghaTe che. asatsaMganuM baLa ghaTavAthI AtmavicAra thavAno avakAza prApta thAya che. AtmavicAra thavAthI AtmajJAna thAya che; ane AtmajJAnathI nijasvabhAvasvarUpa, sarva kleza ane sarva duHkhathI rahita evo mokSa thAya che; e vAta kevaLa satya che. je jIvo mohanidrAmAM sUtA che te amuni che; niraMtara AtmavicAre karI muni to jAgRta rahe; pramAdIne sarvathA bhaya che, apramAdIne koI rIte bhaya nathI, ema zrI jine kahyuM che. sarva padArthanuM svarUpa jANavAno hetu mAtra eka AtmajJAna karavuM e che. jo AtmajJAna na thAya to sarva padArthanA jJAnanuM niSphaLapaNuM che. jeTaluM AtmajJAna thAya teTalI AtmasamAdhi pragaTe, koI paNa tathArUpa jogane pAmIne jIvane eka kSaNa paNa aMtarbhedajAgRti thAya to tene mokSa vizeSa dUra nathI. anya pariNAmamAM jeTalI tAdAtmyavRtti che, teTalo jIvathI mokSa dUra che. jo koI Atmajoga bane to A manuSyapaNAnuM mUlya koI rIte na thaI zake tevuM che. prAye manuSyadeha vinA Atmajoga banato nathI ema jANI, atyaMta nizcaya karI, A ja dehamAM Atmajoga utpanna karavo ghaTe. vicAranI nirmaLatAe karI jo A jIva anya paricayathI pAcho vaLe to sahajamAM hamaNAM ja tene Atmajoga pragaTe. asatsaMgaprasaMgano gherAvo vizeSa che, ane A jIva tethI anAdikALano hInasattva thayo hovAthI tethI avakAza prApta karavA athavA tenI nivRtti karavA jema bane tema satsaMgano Azraya kare to koI rIte puruSArthayogya thaI vicAradazAne pAme. je prakAre anityapaNuM, asArapaNuM A saMsAranuM atyaMtapaNe bhAse te prakAre karI AtmavicAra utpanna thAya. have A upAdhikAryathI chUTavAnI vizeSa vizeSa Artti thayA kare che, ane chUTavA vinA je kaMI paNa kALa jAya che te, A jIvanuM zithilapaNuM ja che, ema lAge che; athavA evo nizcaya rahe che. janakAdi upAdhimAM rahyA chatAM AtmasvabhAvamAM vasatA hatA evA AlaMbana pratye kyAreya buddhi thatI nathI. zrI jina jevA janmatyAgI paNa choDIne cAlI nIkaLyA evA bhayanA heturUpa upAdhiyoganI nivRtti A pAmara jIva karatAM karatAM kALa vyatIta karaze to azreya thaze, evo bhaya jIvanA upayoga pratye pravarte che, kema ke ema ja kartavya che. je rAgadveSAdi pariNAma ajJAna vinA saMbhavatAM nathI, te rAgadveSAdi pariNAma chatAM jIvanmuktapaNuM sarvathA mAnIne jIvanmukta dazAnI jIva AzAtanA kare che, ema varte che. sarvathA rAgadveSa pariNAmanuM parikSINapaNuM ja kartavya che. atyaMta jJAna hoya tyAM atyaMta tyAga saMbhave che. atyaMta tyAga pragaTyA vinA atyaMta jJAna na hoya ema zrI tIrthaMkare svIkAryuM che.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 vacanAmRta patra-501 thI 100 AtmapariNAmathI jeTalo anya padArthano tAdAbhyaadhyAsa nivartavo tene zrI jina tyAga kahe che. te tAdAbhyaadhyAsa nivRttirUpa tyAga thavA arthe A bAhya prasaMgano tyAga paNa upakArI che, kAryakArI che. bAhya prasaMganA tyAgane arthe aMtaryAga kaho nathI, ema che, topaNa A jIve aMtarbhAgane arthe bAhya prasaMganI nivRttine kaMI paNa upakArI mAnavI yogya che. pa9 jema jema upAdhino tyAga thAya tema tema samAdhisukha pragaTe che. jema jema upAdhinuM grahaNa thAya tema tema samAdhisukha hAni pAme che. vicAra karIe to A vAta pratyakSa anubhavarUpa thAya che. jo kaMI paNa A saMsAranA padArthono vicAra karavAmAM Ave, to te pratye vairAgya AvyA vinA rahe nahIM; kema ke mAtra avicAre karIne temAM mohabuddhi rahe che. anitya padArtha pratye mohabuddhi hovAne lIdhe AtmAnuM astitva, nityatva ane avyAbAdha samAdhisukha bhAnamAM AvatuM nathI. tenI mohabuddhimAM jIvane anAdithI evuM ekAgrapaNuM cAlyuM Ave che, ke teno viveka karatAM karatAM jIvane mUMjhAIne pAchuM vaLavuM paDe che, ane te mohagraMthi chedavAno vakhata AvavA pahelAM te viveka choDI devAno yoga pUrvakALe ghaNI vAra banyo che, kema ke jeno anAdikALathI abhyAsa che ke, atyaMta puruSArtha vinA, alya kALamAM choDI zakAya nahIM. mATe pharI pharI satsaMga, sanzAstra ane potAmAM saraLa vicAradazA karI te viSayamAM vizeSa zrama levo yogya che, ke jenA pariNAmamAM nitya zAzvata sukhasvarUpa evuM AtmajJAna thaI varUpa AvirbhAva thAya che. emAM prathamathI utpanna thatA saMzaya dhIrajathI ane vicArathI zAMta thAya che. adhIrajathI athavA ADI kalpanA karavAthI mAtra jIvane potAnA hitano tyAga karavAno vakhata Ave che, ane anitya padArthano rAga rahevAthI tenA kAraNe pharI pharI saMsAraparibhramaNano yoga rahyA kare che. pa70 sau karatAM vicAravA yogya vAta to hAla e che ke, upAdhi karavAmAM Ave, ane kevaLa asaMgadazA rahe ema banavuM atyaMta kaThaNa che; ane upAdhi karatAM AtmapariNAma caMcaLa na thAya, ema banavuM asaMbhavita jevuM che. utkRSTa jJAnIne bAda karatAM ApaNe saue to AtmAmAM jeTaluM asaMpUrNa - asamAdhipaNuM varte che te, athavA vartI zake tevuM hoya te, uccheda karavuM, e vAta lakSamAM vadhAre levA yogya che. sarva vibhAvathI udAsIna ane atyaMta zuddha nija paryAyane sahajapaNe AtmA bhaje, tene zrI jine tIvrajJAnadazA kahI che. je dazA AvyA vinA koI paNa jIva baMdhanamukta thAya nahIM, evo siddhAMta zrI jine pratipAdana karyo che, je akhaMDa satya che. sadgurunA upadezathI, AvyuM apUrva bhAna; nijapada nijamAMhI lahyuM, dUra thayuM ajJAna. bhAsyuM nija svarUpa te, zuddha cetanArUpa; ajara, amara, avinAzI ne, dehAtIta svarUpa.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 131 koIka jIvathI e gahana dazAno vicAra thaI zakavA yogya che, kema ke anAdithI atyaMta ajJAnA dazAe A jIve pravRtti karI che, te pravRtti ekadama asatya, asAra samajAI, tenI nivRtti sUjhe, ema banavuM bahu kaThaNa che; mATe jJAnI puruSano Azraya karavArUpa bhaktimArga jine nirUpaNa karyo che, ke je mArga ArAdhavAthI sulabhapaNe jJAnadazA utpanna thAya che. jJAnI puruSanA caraNane viSe mana sthApyA vinA e bhaktimArga siddha thato nathI, jethI pharI pharI jJAnInI AjJA ArAdhavAnuM jinAgamamAM ThekANe ThekANe kathana karyuM che. jJAnIpuruSanA caraNamAM mananuM sthApana thavuM prathama kaThaNa paDe che, paNa vacananI apUrvatAthI, te vacanano vicAra karavAthI, tathA jJAnI pratye apUrva daSTie jovAthI, mananuM sthApana thavuM sulabha thAya che. jJAnIpuruSanA AzramamAM virodha karanArA paMcaviSayAdi doSo che. te doSa thavAnAM sAdhanAthI jema bane temAM dUra rahevuM, ane prAptasAdhanamAM paNa udAsInatA rAkhavI, athavA te te sAdhanomAMthI ahaMbuddhi choDI daI, rogarUpa jANI pravartavuM ghaTe. anAdi doSano evA prasaMgamAM vizeSa udaya thAya che. kema ke AtmA te doSane cheravA potAnI sanmukha lAve che ke, te svarUpAMtara karI tene AkarSe che, ane jAgRtimAM zithila karI nAMkhI potAne viSe ekAgrabuddhi karAvI de che. te ekAgrabuddhi evA prakAranI hoya che ke, "mane A pravRttithI tevo vizeSa bAdha nahIM thAya, huM anukrame tene choDIza; ane karatAM jAgRta rahIza' e Adi brAMtadazA te doSa kare che, jethI te doSano saMbaMdha jIva choDato nathI, athavA te doSa vadhe che, teno lakSa tene AvI zakato nathI. e virodhI sAdhanano be prakArathI tyAga thaI zake che. eka te sAdhananA prasaMganI nivRtti; bIjo prakAra vicArathI karI tenuM tucchapaNuM samajAvuM. vicArathI karI tucchapaNuM samajAvA mATe prathama te paMcaviSayAdinA sAdhananI nivRtti karavI vadhAre yogya che, kema ke tethI vicArano avakAza prApta thAya che. te paMcaviSayAdi sAdhananI nivRtti sarvathA karavAnuM jIvanuM baLa na cAlatuM hoya tyAre, krame krame, deze. deze teno tyAga karavo ghaTe; parigraha tathA bhogopabhoganA padArthano alpa paricaya karavo ghaTe. ema karavAthI anukrame te doSa moLA paDe, ane Azrayabhakti daDha thAya; tathA jJAnInAM vacanonuM AtmAmAM pariNAma thaI tIvrajJAnadazA pragaTI jIvanmukta thAya. jIva koIka vAra AvI vAtano vicAra kare, tethI anAdi abhyAsanuM baLa ghaTavuM kaThaNa paDe, paNa dinadina pratye, prasaMge prasaMge ane pravRtti pravRttie pharI pharI vicAra kare, to anAdi abhyAsanuM baLa ghaTI, apUrva abhyAsanI siddhi thaI sulabha evo AzrayabhaktimArga siddha thAya. pa72 janma, jarA, maraNAdi duHkhe karI samasta saMsAra azaraNa che. sarva prakAre jeNe te saMsAranI AsthA tajI te ja AtmasvabhAvane pAmyA che, ane nirbhaya thayA che. vicAra vinA te sthiti jIvane prApta thaI zakatI nathI, ane saMganA mohe parAdhIna evA A jIvane vicAra prApta thavo durlabha che. pa73 banatAM sudhI tRSNA ochI karavI joIe. janma, jarA, maraNa, konAM che ? ke je tRSNA rAkhe che tenAM janma, jarA, maraNa che. mATe jema bane tema tRSNA ochI karatA javuM. pa74
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 vacanAmRta patra-501 thI 600 jema che tema nija svarUpa saMpUrNa prakAze tyAM sudhI nija svarUpanA nididhyAsanamAM sthira rahevAne jJAnIpuruSanAM vacano AdhArabhUta che, ema parama puruSa zrI tIrthaMkare kahyuM che, te satya che. bArame guNasthAnake vartatA AtmAne nididhyAsanarUpa dhyAnamAM zrutajJAna eTale mukhya evAM jJAnInAM vacanono Azaya tyAM AdhArabhUta che, evuM pramANa jinamArgane viSe vAraMvAra kahyuM che. bodhabIjanI prApti thaye, nirvANamArganI yathArtha pratIti thaye paNa te mArgamAM yathAsthita sthiti thavAne arthe jJAnI puruSano Azraya mukhya sAdhana che; ane te TheTha pUrNa dazA thatAM sudhI che; nahIM to jIvane patita thavAno bhaya che, ema mAnyuM che, to pachI potAnI meLe anAdithI bhrAMta evA jIvane sadgurunA yoga vinA nijasvarUpanuM bhAna thavuM azakya che, emAM saMzaya kema hoya ? nijasvarUpano daDha nizcaya varte che tevA puruSane pratyakSa jagavyavahAra vAraMvAra cUkavI de evA prasaMga prApta karAve che, to pachI tethI nyUnadazAmAM cUkI javAya emAM Azcarya zuM che ? potAnA vicAranA baLe karI, satsaMga-sanzAstrano AdhAra na hoya tevA prasaMgamAM A jagavyavahAra vizeSa baLa kare che, ane tyAre vAraMvAra zrI sadgurunuM mAhAbhya ane AzrayanuM svarUpa tathA sArthakapaNuM atyaMta aparokSa satya dekhAya che. pa75 AtmA sauthI atyaMta pratyakSa che, evo parama puruSe karelo nizcaya te paNa atyaMta pratyakSa che. e ja vinaMtI. pa79 cetanane cetana paryAya hoya, ane jaDane jaDa paryAya hoya, e ja padArthanI sthiti che. pratyeka samaye je je pariNAma thAya che te te paryAya che. vicAra karavAthI A vAta yathArtha lAgaze. * pa81 zrI jina vItarAge dravya-bhAva saMyogathI pharI pharI chUTavAnI bhalAmaNa kahI che, ane te saMyogano vizvAsa paramajJAnIne paNa kartavya nathI, evo akhaMDamArga kahyo che, te zrI jina vItarAganA caraNakamaLa pratye atyaMta bhaktithI namaskAra. AtmasvarUpano nizcaya thavAmAM jIvanI anAdithI bhUla thatI AvI che. samasta zrutajJAnasvarUpa evAM dvAdazAMgamAM sauthI prathama upadezayogya evuM "AcArAMgasUtra' che; tenA prathama zrutaskaMdhamAM prathama adhyayananA prathama uddezAmAM prathama vAkya je zrI jine upadeza karyo che, te sarva aMganA, sarva zrutajJAnanA sArasvarUpa che, mokSanA bIjabhUta che, samyakatvasvarUpa che. te vAkya pratye upayoga sthira thavAthI jIvane nizcaya Avaze, ke jJAnIpuruSanA samAgamanI upAsanA vinA jIva svacchede nizcaya kare te chUTavAno mArga nathI. sarva jIvanuM paramAtmApaNuM che emAM saMzaya nathI te vAta asatya nathI, paNa jyAM sudhI te svarUpa yathAtathya pragaTe nahIM tyAM sudhI mumukSu, jijJAsu rahevuM te vadhAre sAruM che, ane te raste yathArtha paramAtmapaNuM pragaTe che. je mArga mUkIne pravartavAthI te padanuM bhAna thatuM nathI. pa88 AtmabhrAMti sama roga nahi, saddaguru vaidya sujANa; guru AjJA sama patha nahi, auSadha vicAra dhyAna. jo iccho paramArtha to, karo satya puruSArtha bhavasthiti Adi nAma laI, chedo nahi AtmArtha.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 133 viSayAdi icchita padArtha bhogavI tethI nivRtta thavAnI icchA rAkhavI ane te krame pravartavAthI AgaLa para te viSayamUrchA utpanna thavI na saMbhave ema thavuM kaThaNa che, kemake jJAnadazA vinA viSayanuM nirmULapaNuM thavuM saMbhavatuM nathI. mAtra udaya viSayo bhogavyAthI nAza thAya, paNa jo zAnadazA na hoya to utsuka pariNAma, viSaya ArAdhatAM utpanna thayA vinA na rahe; ane tethI viSaya parAjita thavAne badale vizeSa vardhamAna thAya. jene jJAnadazA che tevA puruSo viSayAkAMkSAthI athavA viSayano anubhava karI tethI virakta thavAnI icchAthI temAM pravartatA nathI, ane ema jo pravartavA jAya to jJAnane paNa AvaraNa AvavA yogya che. mAtra prArabdha saMbaMdhI udaya hoya eTale chUTI na zakAya tethI ja jJAnIpuruSanI bhogapravRtti che. te paNa pUrvapazcAt pazcAttApavALI ane maMdamAM maMda pariNAmasaMyukta hoya che. sAmAnya mumukSu jIva vairAgyanA udbhavane arthe viSaya ArAdhavA jatAM to ghaNuM karI baMdhAvA saMbhava che, kema ke jJAnIpuruSa paNa te prasaMgone mAMDa mAMDa jItI zakyA che, to jenI mAtra vicAradA che, evA puruSano bhAra nathI ke te viSayane evA prakAre jItI zake. 51 je deha pUra yuvAvasthAmAM ane saMpUrNa ArogyatAmAM dekhAtAM chatAM paNa kSaNabhaMgura che, te dehamAM prIti karIne zuM karIe? jagatanA sarva padArtha karatAM je pratye sarvotkRSTa prIti che, evo A deha che te paNa duHkhano hetu che, to bIjA padArthamAM sukhanA hetunI zuM kalpanA karavI ? je puruSoe vastra jema zarIrathI juduM che, ema AtmAthI zarIra juduM che ema dIThuM che, te puruSo dhanya che. bIjAnI vastu potAthI grahaNa thaI hoya, te jyAre ema jaNAya ke bIjAnI che, tyAre te ApI devAnuM ja kArya mahAtmA puruSo kare che. 592 AtmA atyaMta sahaja svasthatA pAme e ja sarva jJAnano sAra zrI sarvajJe kahyo che. anAdikALathI jIve asvasthatA niraMtara ArAdhI che, jethI svasthatA pratye AvavuM tene durgama paDe che. zrI jine ema kahyuM che, ke yathApravRttikaraNa sudhI jIva anaMtI vAra Avyo che, paNa je samaye graMthibheda thavA sudhI AvavAnuM thAya che tyAre kSobha pAmI pAcho saMsArapariNAmI thayA karyo che. graMthibheda thavAmAM je vIryagati joIe te thavAne arthe jIve nitya pratye satsamAgama, sadvicAra ane sagraMthano paricaya niraMtarapaNe karavo zreyabhUta che. je jJAnathI kAma nAza pAme te jJAnane atyaMta bhaktie namaskAra ho. 53 sarva karatAM jemAM adhika snehe rahyA kare che evI A kAyA te roga, jAdithI svAtmAne ja duHkharUpa thaI paDe che; to pachI tethI dUra evAM dhanAdithI jIvane tathArUpa (yathAyogya) sukhavRtti thAya ema mAnatAM vicAravAnanI buddhi jarU2 kSobha pAmavI joIe; ane koI bIjAM vicAramAM javI joIe; evo jJAnIpuruSoe nirNaya karyo che, te yathAtathya che. 54
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-501 thI 600 zaraNa (Azraya), ane nizcaya kavya che. adhIrajathI kheda karravya nathI. cittane dehAdi bhayano vikSepa paNa karavo yogya nathI, asthira pariNAma upazamAvavA yogya che. ChSS 134 apAravat saMsArasamudrathI tAranAra evA saddharmano niSkAraNa karuNAthI jeNe upadeza karyo che, te jJAnIpuruSanA upakArane namaskAra ho ! namaskAra ho! parapariNatinAM kArya karavAno prasaMga rahe ane svapariNatimAM sthiti rAkhyA karavI te caudamA jinanI sevA zrI AnaMdaghanajIe kahI che tethI paNa vizeSa dohyaluM che. jJAnIpuruSane nava vADa vizuddha brahmacaryadazA varte tyArathI je saMyamasukha pragaTe che te avarNanIya che. upadezamArga paNa te sukha pragaTyuM prarUpavA yogya che. goo //////// kharuM sukha zAmAM che ? game tevA tuccha viSayamAM praveza chatAM ujjvaLa AtmAono svataHvega vairAgyamAM jhaMpalAvuM e che. bAhya dRSTithI jyAM sudhI ujvaLa AtmAo saMsAranA mAyika prapaMcamAM darzana de che tyAM sudhI, te kathananI siddhatA kavacit durlabha che; to paNa sUkSmadraSTithI avalokana karatAM e kathananuM pramANa kevaLa sulabha che, e niHsaMzaya che. eka nAnAmAM nAnA jantuthI karIne eka madonmatta hAthI sudhInAM saghaLAM prANIo, mAnavIo ane devadAnavIo e saghaLAMnI svAbhAvika icchA sukha ane AnaMda prApta karavAmAM che. ethI karIne teo tenA udyogamAM gUMthAyAM rahe che; paraMtu vivekabuddhinA udaya vinA temAM teo vibhrama pAme che, teo saMsAramAM nAnA prakAranAM sukhano Aropa kare che. ati avalokanathI ema siddha che ke te Aropa vRthA che. e Aropane anAropa karavAvALAM viralAM mAnavIo vivekanA prakAza vaDe adbhuta paNa anya viSaya prApta karavA kahetAM AvyAM che. je sukha bhayavALAM che te sukha nathI paNa duHkha che. je vastu prApta karavAmAM mahA tApa che, je vastu bhogavavAmAM ethI paNa vizeSa tApa rahyA che; tema ja pariNAme mahA tApa, anaMta zoka, ane anaMta bhaya che; te vastunuM sukha te mAtra nAmanuM sukha che; vA nathI ja. Ama hovAthI tenI anuraktatA vivekIo karatAM nathI.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 zrImad rAjacaMdra henDabuka gAMdhIjIe pUchelA praznonA uttara '1. prazna - (1) AtmA zuM che ? (2) te kaMI kare che ? (3) ane tene karma naDe che ke nahIM ? u0 (1) jema ghaTapaTAdi jaDa vastuo che tema AtmA jJAnasvarUpa vastu che. ghaTapadAdi anitya che, trikALa eka svarUpe sthiti karI rahI zake evA nathI. AtmA ekasvarUpe trikALa sthiti karI zake evo nitya padArtha che. je padArthanI utpatti koI paNa saMyogothI thaI zakI na hoya, te padArtha nitya hoya che. AtmA koI paNa saMyogothI banI zake ema jaNAtuM nathI. kema ke jaDanA hajArogame saMyogo karIe topaNa tethI cetananI utpatti nahIM thaI zakavA yogya che. je dharma je padArthamAM hoya nahIM tevA ghaNA padArtho bheLA karavAthI paNa temAM je dharma nathI, te utpanna thaI zake nahIM, evo saune anubhava thaI zake ema che. je ghaTapadAdi padArtho che tene viSe jJAnasvarUpatA jovAmAM AvatI nathI. tevA padArthonA pariNAmAMtara karI saMyoga karyo hoya athavA thayA hoya to paNa te tevI ja jAtinA thAya, arthAtu jaDasvarUpa thAya, paNa jJAnasvarUpa na thAya. to pachI tevA padArthanA saMyoge AtmA ke jene jJAnI puruSo mukhya jJAnasvarUpa lakSaNavALo kahe che, te tevA (ghaTapadAdi, pRthvI, jaLa, vAyu, AkAzI padArthathI, utpanna koI rIte thaI zakavA yogya nathI. jJAnasvarUpapaNuM e AtmAnuM mukhya lakSaNa che, ane tenA abhAvavALuM mukhya lakSaNa jaDanuM che. te bannenA anAdi sahaja svabhAva che. A tathA bIjAM tevAM sahasagame pramANo AtmAne nitya pratipAdana karI zake che. tema ja teno vizeSa vicAra karyo sahaja svarUpa nityapaNe AtmA anubhavavAmAM paNa Ave che. jethI sukhaduHkhAdi bhogavanAra, tethI nivanAra, vicAranAra, preraNA karanAra e Adi bhAvo jenA vidyamAnapaNAthI anubhavamAM Ave che, te AtmA mukhya cetana (jJAna) lakSaNavALo che; ane te bhAve (sthitie) karI te sarvakALa rahI zake evo nitya padArtha che, ema mAnavAmAM kaMI paNa doSa ke bAdha jaNAto nathI, paNa satyano svIkAra thayArUpa guNa thAya che. (2) zAnadazAmAM, potAnA svarUpanA yathArthabodhathI utpanna thayelI dizAmAM te AtmA nijabhAvano eTale jJAna, darzana (yathAsthita nirdhAra) ane sahajasamAdhipariNAmano kartA che. ajJAnadazAmAM krodha, mAna, mAyA, lobha e Adi prakRtino kartA che, ane te bhAvanAM phaLano bhoktA thatAM prasaMgavazAt ghaTapaTAdi padArthano nimittapaNe kartA che, arthAt ghaTapaTAdi padArthanA mULa dravyano te kartA nathI, paNa tene koI AkAramAM lAvavArUpa kriyAno kartA che. e je pAchaLa tenI dazA kahI tene jene karma kahe che; vedAMta bhrAMti kahe che; tathA bIjA paNa tene anusaratA evA zabda kahe che. vAstavya vicAra karyothI AtmA ghaTapaTAdino tathA krodhAdino kartA thaI zakato nathI, mAtra nijasvarUpa evA jJAnapariNAmano ja kartA che, ema spaSTa samajAya che. (3) ajJAnabhAvathI karelAM karma prAraMbhakALe bIjarUpa hoI vakhatano yoga pAmI phaLarUpa vRkSapariNAme pariName che; arthAt te karmo AtmAne bhogavavAM paDe che. jemAM agninA sparze uSNapaNAno saMbaMdha thAya che, ane tenuM saheje vedanArUpa pariNAma thAya che, tema AtmAne krodhAdi bhAvanA kartApaNAe janma, jarA, maraNAdi vedanArUpa pariNAma thAya che. A vicAramAM tame vizeSapaNe vicArazo, ane te paratve je kaMI prazna thAya te lakhazo, kema ke je prakAranI samaja tethI nivRtta thavArUpa kArya karyuM jIvane mokSadazA prApta thAya che. 1. mahAtmA gAMdhIjIe Darabana, AphrikAthI pUchela 27 praznonA A saMkSepamAM uttara che.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 2. pra. - gAMdhIjIe pUchela praznonAM uttara (1) Izvara zuM che ? (2) te jagatakartA che e kharuM che ? u. - (1) ame tame karmabaMdhamAM vasI rahelA jIva chIe. te jIvanuM sahajasvarUpa, eTale karmarahitapaNe mAtra eka AtmatvapaNe je svarUpa che te IzvarapaNuM che. jJAnAdi aizvarya jene viSe che, te Izvara kahevA yogya che; ane te IzvaratA AtmAnuM sahajasvarUpa che. je svarUpa karmaprasaMge jaNAtuM nathI, paNa te prasaMga anyasvarUpa jANI, jyAre AtmA bhaNI dRSTi thAya che tyAre ja anukrame sarvajJatAdi aizvaryapaNuM te ja AtmAmAM jaNAya che; ane tethI vizeSa aizvaryavALo koI padArtha samasta padArtho nIrakhatAM paNa anubhavamAM AvI zakato nathI; jethI Izvara che te AtmAnuM bIjuM paryAyika nAma che, ethI koI vizeSa sattAvALo padArtha Izvara che ema nathI, evA nizcayamAM mAro abhiprAya che. (2) te jagatakartA nathI, arthAt paramANu, AkAzAdi padArtha nitya hovA yogya che, te koI paNa vastumAMthI banavA yogya nathI. kadApi ema gaNIe ke, te IzvaramAMthI banyA che, to te vAta paNa yogya lAgatI nathI, kema ke Izvarane jo cetanapaNe mAnIe, to tethI paramANu, AkAza vagere utpanna kema thaI zake ? kema ke cetanathI jaDanI utpatti thavI ja saMbhavatI nathI. jo Izvarane jaDa svIkAravAmAM Ave to saheje te anaizvaryavAna Thare che, tema ja tethI jIvarUpa cetana padArthanI utpatti paNa thaI zake nahIM. jaDacetana ubhayarUpa Izvara gaNIe, to pachI jaDacetana ubhayarUpa jagata che tenuM Izvara evuM bIjuM nAma kahI saMtoSa rAkhI levA jevuM thAya che; ane jagatanuM nAma Izvara rAkhI saMtoSa rAkhI levo te karatAM jagatane jagata kahevuM, e vizeSa yogya che. kadApi paramANu, AkAzAdi nitya gaNIe ane Izvarane karmAdinAM phaLa ApanAra gaNIe to paNa te vAta siddha jaNAtI nathI. e vicAra para 'SaTdarzanasamuccaya'mAM sArAM pramANo ApyAM che. 3. pra.- mokSa zuM che ? u. - je krodhAdi ajJAnabhAvamAM, dehAdimAM AtmAne pratibaMdha che tethI sarvathA nivRtti thavI, mukti thavI te mokSapada jJAnIoe kahyuM che. te sahaja vicAratAM pramANabhUta lAge che. mokSa maLaze ke nahIM te cokkasa rIte A dehamAM ja jANI zakAya ? 4.pra. u. - eka doraDInA ghaNA baMdhathI hAtha bAMdhavAmAM Avyo hoya, temAMthI anukrame jema jema baMdha choDavAmAM Ave, tema tema te baMdhanA saMbaMdhanI nivRtti anubhavamAM Ave che, ane te doDI vaLa mUkI chUTI gayAnA pariNAmamAM varte che ema paNa jaNAya che, anubhavAya che. tema ja ajJAnabhAvanA aneka pariNAmarUpa baMdhano prasaMga AtmAne che, te jema jema chUTe che, tema tema mokSano anubhava thAya che; ane tenuM ghaNuM ja alpapaNuM jyAre thAya che tyAre, sahaje AtmAmAM nijabhAva prakAzI nIkaLIne ajJAnabhAvarUpa baMdhathI chUTI zakavAno prasaMga che, evo spaSTa anubhava thAya che. tema ja kevaLa ajJAnAdi bhAvathI nivRtti thaI kevaLa AtmabhAva A ja dehane viSe sthitimAna chatAM paNa AtmAne pragaTe che, ane sarva saMbaMdhathI kevaLa potAnuM bhinnapaNuM anubhavamAM Ave che; arthAt mokSapada A dehamAM paNa anubhavamAM AvavA yogya che. 5. pra. - ema vAMcavAmAM AvyuM ke mANasa deha choDI karma pramANe janAvaromAM avatare, patharo paNa thAya, jhADa paNa thAya, A barAbara che ?
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 zrImad rAjacaMdra henDabuka u. deha choDI upArjita pramANe jIvanI gati thAya che, tethI te tiryaMca (janAvara) paNa thAya che ane pRthvIkAya eTale pRthvIrUpa zarIra dhAraNa karI bAkInI bIjI cAra iMdriyo vinA karma bhogavavAno jIvane prasaMga paNa Ave che; tathApi te kevaLa paththara ke pRthvI thaI jAya che, evuM kAMI nathI. paththararUpa kAyA dhAraNa kare, ane temAM paNa avyaktapaNe jIva jIvapaNe ja hoya che. bIjI cAra iMdriyonuM tyAM avyakta(apragaTa)paNuM hovAthI pRthvIkAyarUpa jIva kahevA yogya che. anukrame te karma bhogavI jIva nivRtta thAya che tyAre, phakta paththaranuM daLa paramANurUpe rahe che, paNa jIva tenA saMbaMdhathI cAlyo javAthI AhArAdi saMjJA tene hotI nathI, arthAt kevaLa jaDa evo paththara jIva thAya che evuM nathI. karmanA viSamapaNAthI cAra indriyono prasaMga avyakta thaI phakta eka sparzendriyapaNe dehano prasaMga jIvane je karmathI thAya che, te karma bhogavatAM te pRthvI AdimAM janme che, paNa kevaLa pRthvIrUpa ke paththararUpa thaI jato nathI. janAvara thatAM kevaLa janAvara paNa thaI jato nathI. deha che te, jIvane veSadhArIpaNuM che, svarUpapaNuM nathI. pra. 6-7. chaThA praznanuM paNa AmAM samAdhAna AvyuM che. sAtamA praznanuM paNa samAdhAna AvyuM che ke, kevaLa paththara ke kevaLa pRthvI kaMI karmanA kartA nathI. temAM AvIne Upajelo evo jIva karmano kartA che, ane te paNa dUdha ane pANInI peThe che. jemAM te banneno saMyoga thatAM paNa dUdha te dUdha che ane pANI te pANI che, tema ekendriyAdi karmabaMdhe jIvane paththarapaNuM, jaDapaNuM jaNAya che, topaNa te jIva aMdara to jIvapaNe ja che; ane tyAM paNa te AhArabhayAdi saMjJApUrvaka che, je avyakta jevI che. 8. pra. - (1) Aryadharma te zuM? (2) badhAnI utpatti vedamAMthI ja che zuM ? u. (1) AryadharmanI vyAkhyA karavAmAM sau potAnA pakSane Aryadharma kahevA icche che. jene jenane, bauddha bauddhane, vedAMtI vedAMtane Aryadharma kahe ema sAdhAraNa che. tathApi jJAnI puruSo to jethI AtmAne nijasvarUpanI prApti thAya evo je Arya (uttama) mArga tene Aryadharma kahe che, ane ema ja yogya che. badhAnI utpatti vedamAMthI thavI saMbhavatI nathI. vedamAM jeTaluM jJAna kahyuM che tethI sahasragaNA AzayavALuM jJAna zrI tIrthaMkarAdi mahAtmAoe kahyuM che ema mArA anubhavamAM Ave che, ane tethI huM ema jANuM chuM ke, alpa vastumAMthI saMpUrNa vastu thaI zake nahIM; ema hovAthI vedamAMthI sarvanI utpatti kahevI ghaTatI nathI. veSNavAdi saMpradAyonI utpatti tenA AzrayathI mAnatA aDacaNa nathI. jena, bauddhanA chellA mahAvIrAdi mahAtmAo thayA pahelAM, veda hatA ema jaNAya che; tema te ghaNA prAcIna graMtha che ema paNa jaNAya che, tathApi je kaMI prAcIna hoya te ja saMpUrNa hoya ke satya hoya ema kahI zakAya nahIM, ane pAchaLathI utpanna thAya te asaMpUrNa ane asatya hoya ema paNa kahI zakAya nahIM. bAkI veda jevo abhiprAya ane jene jevo abhiprAya anAdithI cAlyo Ave che. sarva bhAva anAdi che; mAtra rUpAMtara thAya che. kevaLa utpatti ke kevaLa nAza thato nathI. veda, jaina ane bIjA sonA abhiprAya anAdi che, ema mAnavAmAM aDacaNa nathI; tyAM pachI vivAda zAno rahe? tathApi e saumAM vizeSa baLavAna, satya abhiprAya kono kahevA yogya che, te vicAravuM te amane tamane saune yogya che.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 gAMdhIjIe pUchelA praznonAM uttara 9. pra. - (1) veda koNe karyA? te anAdi che ? (2) jo anAdi hoya to anAdi eTale zuM ? u. - (1) ghaNA kALa pahelAM veda thayA saMbhave che. (2) pustakapaNe koI paNa zAstra anAdi nathI; temAM kahelA artha pramANe to sau zAstra anAdi che; kema ke tevA tevA abhiprAya judA judA jIvo jude jude rUpe kahetA AvyA che, ane ema ja sthiti saMbhave che. kriodhAdibhAva paNa anAdi che, ane kSamAdibhAva paNa anAdi che. hiMsAdi-dharma paNa anAdi che, ane ahiMsAdidharma paNa anAdi che. mAtra jIvane hitakArI zuM che ? eTaluM vicAravuM kAryarUpa che. anAdi to beya che. pachI kyAreka ochA pramANamAM ane kyAreka vizeSa pramANamAM koInuM baLa hoya che. 10. pra. - gItA koNe banAvI ? IzvarakRta to nathI ? jo tema hoya to teno koI purAvo ? u. - upara ApelA uttarothI keTaluMka samAdhAna thaI zakavA yogya che ke, IzvarakRtano artha jJAnI (saMpUrNajJAnI) evo karavAthI te IzvarakRta thaI zake; paNa nitya akriya evA AkAzanI peThe vyApaka Izvarane svIkAryo tevA pustakAdinI utpatti thavI saMbhave nahIM, kema ke te to sAdhAraNa kArya che, ke jenuM kartApaNuM AraMbhapUrvaka hoya che, anAdi nathI hotuM. gItA vedavyAsajInuM kareluM pustaka gaNAya che, ane mahAtmA zrIkRSNa arjunane tevo bodha karyo hato, mATe mukhyapaNe kartA zrIkRSNa kahevAya che, je vAta saMbhavita che. graMtha zreSTha che, tevo bhAvArtha anAdithI cAlyo Ave che, paNa te ja zloko anAdithI cAlyA Ave ema banavA yogya nathI; tema akriya IzvarathI paNa tenI utpatti hoya ema banavA yogya nathI. sakriya eTale koI dehadhArIthI te kriyA banavA yogya che. mATe saMpUrNajJAnI te Izvara che, ane tenAthI bodhAyelAM zAstro te IzvarIzAstra che ema mAnavAmAM aDacaNa nathI. 11. pra. - pazu AdinA yajJathI jarAye puNya che kharuM? u. - pazunA vadhathI, homathI ke jarAye tene duHkha ApavAthI pApa ja che; te pachI yajJamAM karo, ke game to IzvaranA dhAmamAM besIne karo. paNa yajJamAM je dAnAdi kriyA thAya che te, kAMIka puNyahetu che, tathApi hiMsAmizrita hovAthI te paNa anumodanayogya nathI. 12.pra. - je dharma uttama che, ema kaho teno purAvo mAgI zakAya kharo ke? u. - purAvo mAgavAmAM na Ave ane uttama che ema, vagara purAve pratipAdana karavAmAM Ave to to artha, anartha, dharma, adharma sau uttama ja kare. pramANathI ja uttama anuttama jaNAya che. je dharma saMsAra parikSINa karavAmAM sarvathI uttama hoya, ane nijasvabhAvamAM sthiti karAvavAvane baLavAna hoya te ja uttama, ane te ja baLavAna che. mukhathI jJAna kathe ane, aMtara chUTyo na moha; | te pAmara prANI kare, mAtra jJAnIno droha. dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya; hoya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 139 13.pra. - khristI dharma viSe Apa kAMI jANo cho ? jo jANatA ho to ApanA vicAra darzAvazo. u. - khristI dharma viSe sAdhAraNapaNe huM jANuM chuM. bharatakhaMDamAM mahAtmAoe jevo dharma zodhyo che, vicAryo che tevo dharma bIjA koI dezathI vicArAyo nathI, ema to eka alpa abhyAse samajI zakAya tevuM che. temAM (khristI dharmamAM) jIvanuM sadA paravazapaNuM kahyuM che, ane mokSamAM paNa te dazA tevI ja rAkhI che. jIvanA anAdisvarUpanuM vivecana jemAM yathAyogya nathI, karmasaMbaMdhI vyavasthA ane tenI nivRtti paNa yathAyogya kahI nathI, te dharma viSe mAro abhiprAya sarvottama te dharma che, ema thavAno saMbhava nathI. khristI dharmamAM meM je upara kahyA tevA prakAranuM yathAyogya samAdhAna dekhAtuM nathI. A vAkya matabhedavaze kahyuM nathI. 14. pra. - teo ema kahe che ke bAIbala Izvaraprerita che; Isu te Izvarano avatAra, teno dIkaro che, ne hato.. u. - e vAta to zraddhAthI mAnyAthI mAnI zakAya, paNa pramANathI siddha nathI. jema gItA ane vedanA IzvarapreritapaNA mATe upara lakhyuM che, tema ja bAIbalanA saMbaMdhamAM paNa gaNavuM. je janma maraNathI mukta thayA te Izvara avatAra le te banavA yogya nathI, kema ke rAgadveSAdi pariNAma ja janmano hetu che; te jene nathI evo Izvara avatAra dhAraNa kare e vAta vicAratAM yathArtha lAgatI nathI. Izvarano dIkaro che, ne hato, te vAta paNa koI rUpaka tarIke vicArIe to vakhate baMdha bese; nahIM to pratyakSa pramANathI bAdhA pAmatI che. mukta evA Izvarane dIkaro hoya ema zI rIte kahevAya? ane kahIe to tenI utpatti zI rIte kahI zakIe ? bannene anAdi mAnIe to pitA-putrapaNuM zI rIte baMdha bese? e vagere vAta vicAravA yogya che. je vicArethI mane ema lAge che ke, e vAta yathAyogya nahIM lAge. 15. pra. - jUnA karAramAM je bhaviSya bhAkhyuM che te badhuM IsAmAM kharuM paDyuM che. u. - ema hoya topaNa te banne zAstra viSe vicAra karavo ghaTe che. tema ja evuM bhaviSya te paNa Isune IzcarAvatAra kahevAmAM baLavAna pramANa nathI, kema ke jyotiSAdikathI paNa mahAtmAnI utpatti jaNAvI saMbhave che. athavA bhale koI jJAnathI tevI vAta jaNAvI hoya paNa tevA bhaviSyavettA saMpUrNa evA mokSamArganA jANanAra hatA te vAta, jyAM sudhI yathAsthita pramANarUpa na thAya, tyAM sudhI te bhaviSya vagere eka zraddhAgrAhya pramANa che. tema bIjAM pramANothI te hAni na pAme evuM dhAraNAmAM nathI AvI zakatuM. 17. pra. - "Isu khristanA camatkAra" viSe lakhyuM che. u. - kevaLa kAyAmAMthI jIva cAlyo gayo hoya, te ja jIva te ja kAyAmAM dAkhala karyo hoya, athavA koI bIjA jIvane temAM dAkhala karyo hoya, to te banI zake evuM saMbhavatuM nathI; ane ema thAya to pachI karmAdinI vyavasthA paNa niSphaLa thAya. bAkI yogAdinI siddhithI keTalAka camatkAra utpanna thAya che, ane tevA keTalAka Isune hoya to temAM taddana khoTuM che ke asaMbhavita che, ema kahevAya nahIM; tevI siddhio AtmAnA aizvarya AgaLa alpa che, AtmAnuM aizvarya tethI anaMtaguNa mahatuM saMbhave che. A viSayamAM samAgame pUchavA yogya che.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 gAMdhIjIe pUchelA praznonA uttara 17. pra. - AgaLa upara zo janma thaze tenI A bhavamAM khabara paDe ? athavA agAu zuM hatA tenI? u. - tema banI zake. nirmaLajJAna jenuM thayuM hoya tene tevuM banavuM saMbhave che. vAdaLAM vagerenAM cihno parathI varasAdanuM anumAna thAya che, tema A jIvanI A bhavanI ceSTA uparathI tenAM pUrvakAraNa kevAM hovAM joIe, te paNa samajI zakAya; thoDe aMze vakhate samajAya. tema ja te ceSTA bhaviSyamAM kevuM pariNAma pAmaze, te paNa tenA svarUpa uparathI jANI zakAya; ane tene vizeSa vicAratAM kevo bhava thavo saMbhave che, tema ja kevo bhava hato, te paNa vicAramAM sArI rIte AvI zakavA yogya che. 18. pra. - paDI zake to kone ? Ano uttara upara AvI gayo che. 19. pra. - je mokSa pAmelAnAM nAma Apo cho te zA AdhAra uparathI ? u. - mane A prazna khAsa saMbodhIne pUcho to tenA uttaramAM ema kahI zakAya ke atyaMta saMsAradazA parikSINa jenI thaI che, tenAM vacano AvAM hoya, AvI tenI ceSTA hoya, e Adi aMze paNa potAnA AtmAmAM anubhava thAya che; ane tene Azraye tenA mokSaparatve kahevAya; ane ghaNuM karIne te yathArtha hoya ema mAnavAmAM pramANo paNa zAstrAdithI jANI zakAya. 20. pra. - buddhadeva paNa mokSa nathI pAmyA e zA uparathI Apa kaho cho ? u.- tenA zAstrasiddhAMtone Azraye. je pramANe temanAM zAstrasiddhAMto che, te ja pramANe jo temano abhiprAya hoya to te abhiprAya pUrvApara viruddha paNa dekhAya che; ane te lakSaNa saMpUrNa jJAnanuM nathI. saMpUrNa jJAna ja na hoya to saMpUrNa rAgadveSa nAza pAmavA saMbhavita nathI. jyAM tema hoya tyAM saMsArano saMbhava che. eTale kevaLa mokSa tene hoya ema kahevuM banI zake evuM nathI; ane temanAM kahelAM zAstromAM je abhiprAya che te sivAya bIjo temano abhiprAya hato, te bIjI rIte jANavAnuM amane tamane kaThaNa paDe tevuM che; ane tema chatAM kahIe ke buddha devano abhiprAya bIjo hato to te kAraNapUrvaka kahevAthI pramANabhUta na thAya ema kAMI nathI. 21. pra. - duniyAnI chevaTa zI sthiti thaze ? u. kevaLa mokSarUpe sarva jIvanI sthiti thAya ke kevaLa A duniyAno nAza thAya, tevuM banavuM mane pramANarUpa lAgatuM nathI. AvA ne AvA pravAhamAM tenI sthiti saMbhave che. koI bhAva rUpAMtara pAmI kSINa thAya, to koI vardhamAna thAya, paNa te eka kSetre vadhe to bIje kSetre ghaTe e Adi A sRSTinI sthiti che; te parathI ane ghaNA ja UMDA vicAramAM gayA pachI ema jaNAvuM saMbhavita lAge che ke, kevaLa A sRSTi nAza thAya ke pralayarUpa thAya e na banavA yogya che. sRSTi eTale eka A ja pRthvI evo artha nathI. mohabhAva kSaya hoya jyAM, athavA hoya prazAMta; te kahIe zAnadazA, bAkI kahIe bhrAMta. sakaLa jagata te eThavata, athavA svapna samAna; | te kahIe jJAnIdazA, bAkI vAcAjJAna.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 zrImad rAjacaMdra henDabuka 22. pra. A anItimAMthI sunIti thaze kharI ? u. - A praznano uttara sAMbhaLI je jIva anIti icche che tene te uttara upayogI thAya ema thavA devuM yogya nathI. sarva bhAva anAdi che, nIti, anIti; tathApi tame ame anIti tyAgI nIti svIkArIe to te svIkArI zakAya evuM che ane e ja AtmAne kartavya che; ane sarva jIvaAzrayI anIti maTI nIti sthapAya evuM vacana kahI zakAtuM nathI, kemake ekAMte tevI sthiti thaI zakavA yogya nathI. 23. pra. duniyAno pralaya che ? u. pralaya eTale jo kevaLa nAza evo artha karavAmAM Ave to te vAta ghaTatI nathI, kemake padArthano kevaLa nAza thaI javo saMbhavato ja nathI. pralaya eTale sarva padArthonuM IzvarAdine viSe lInapaNuM to koInA abhiprAyamAM te vAtano svIkAra che, paNa mane te saMbhavita lAgatuM nathI, kema ke sarva padArtha, sarva jIva evAM samapariNAma zI rIte pAme che evo yoga bane, ane jo tevAM samapariNAmano prasaMga Ave to pachI pharI viSamapaNuM thavuM bane nahIM. avyaktapaNe jIvamAM viSamapaNuM hoya ane vyaktapaNe samapaNuM e rIte pralaya svIkArIe topaNa dehAdi saMbaMdha vinA viSamapaNuM zA Azraye rahe? dehAdi saMbaMdha mAnIe to sarvane ekendriyapaNuM mAnavAno prasaMga Ave; ane tema mAnatAM to vinA kAraNe bIjI gationo asvIkAra karyo gaNAya, arthAt UMcI gatinA jIvane tevA pariNAmano prasaMga maTavA Avyo hoya te prApta thavAno prasaMga Ave. e Adi ghaNA vicAra udbhave che. sarva jIvaAzrayI pralaya saMbhavato nathI. 24. pra. - abhaNane bhaktithI ja mokSa maLe kharo ke ? u. - bhakti jJAnano hetu che. jJAna mokSano hetu che. akSarajJAna na hoya tene abhaNa kahyo hoya, to tene bhakti prApta thavI asaMbhavita che, evuM kaMI che nahIM. jIva mAtra jJAnasvabhAvI che. bhaktinA baLe jJAna nirmaLa thAya che. nirmaLa jJAna mokSano hetu thAya che. saMpUrNa jJAnanI AvRtti thayA vinA sarvathA mokSa hoya ema mane lAgatuM nathI; ane jyAM saMpUrNa jJAna hoya tyAM sarva bhASAjJAna samAya ema kahevAnI paNa jarUra nathI. bhASAjJAna mokSano hetu che tathA te jene na hoya tene AtmajJAna na thAya, evo kAMI niyama saMbhavato nathI. 25. pra.- (1) kRSNAvatAra ne rAmAvatAra e kharI vAta che ? ema hoya to te zuM? e sAkSAt Izvara hatA ke tenA aMza hatA ? (2) temane mAnIne mokSa kharo ? u. (1) banne mahAtmApuruSa hatA, evo to mane paNa nizcaya che. AtmA hovAthI teo Izvara hatA. sarva AvaraNa temane maTyAM hoya to teno mokSa paNa sarvathA mAnavAmAM vivAda nathI. Izvarano aMza koI jIva che ema mane lAgatuM nathI, kema ke tene virodha ApatAM evAM hajAro pramANa daSTimAM Ave che. Izvarano aMza jIvane mAnavAthI baMdha mokSa badhA vyartha thAya kema ke Izvara ja ajJAnAdino kartA thayo; ane ajJAnAdino je kartA thAya tene pachI saheje anaizvaryapaNuM prApta thAya ne IzvarapaNuM khoI bese, arthAt UlaTuM jIvanA svAmI thavA jatAM Izvarane nukasAna khamavAno prasaMga Ave tevuM che. tema jIvane Izvarano aMza mAnyA pachI puruSArtha karavo yogya zI rIte lAge ? kema ke te jAte to kaMI kartAhartA TharI zake nahIM. e Adi virodhathI IzvaranA aMza tarIke koI jIvane svIkAravAnI paNa mArI buddhi thatI nathI; to pachI zrIkRSNa ke rAma jevA mahAtmAne tevA yogamAM gaNavAnI buddhi kema thAya ? te banne avyakta Izvara hatA ema mAnavAmAM aDacaNa nathI. tathApi
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 gAMdhIjIe pUchelA praznonAM uttara temane viSe saMpUrNa aizvarya pragaTyuM hatuM ke kema te vAta vicAravA yogya che. (2) temane mAnIne mokSa kharo ke? eno uttara sahaja che. jIvane sarva rAgadveSa ajJAnano abhAva arthAt tethI chUTavuM te mokSa che. te jenA upadeze thaI zake tene mAnIne ane tenuM paramArtha svarUpa vicArIne svAtmAne viSe paNa tevI ja niSThA thaI, te ja mahAtmAnA AtmAne AkAre (svarUpe) pratiSThAna thAya tyAre, mokSa thavo saMbhave che. bAkI bIjI upAsanA kevaLa mokSano hetu nathI; tenA sAdhanano hetu thAya che, te paNa nizcaya thAya ja ema kahevA yogya nathI. raka. pra. - brahmA, viSNu, mahezvara, te koNa ? u. - suSTinA heturUpa traNa guNa gaNI te Azraye rUpa ApyuM hoya to te vAta baMdha besI zake tathA tevAM bIjAM kAraNothI te brahmAdinuM svarUpa samajAya che. paNa purANomAM je prakAre temanuM svarUpa kahyuM che, te prakAre svarUpa che, ema mAnavA viSemAM mAruM vizeSa valaNa nathI. kema ke temAM keTalAMka upadezArthe rUpaka kahyAM hoya ema paNa lAge che. tathApi ApaNe paNa teno upadeza tarIke lAbha levo, ane brahmAdinA svarUpanA siddhAMta karavAnI jaMjALamAM na paDavuM, e mane ThIka lAge che. 27. pra. mane sarpa karaDavA Ave tyAre mAre tene karaDavA devo ke mArI nAkhavo ? tene bIjI rIte dUra karavAnI mArAmAM zakti na hoya ema dhArIe chIe. u. - sarpa tamAre karaDavA devo evuM kAma batAvatAM vicAramAM paDAya tevuM che. tathApi tame jo deha anitya che' ema jANyuM hoya to pachI A asArabhUta dehanA rakSaNArthe, jene dehamAM prIti rahI che, evA sarpane, tamAre mAravo kema yogya hoya ? jeNe Atmahita icchavuM hoya teNe to tyAM potAnA dehane jato karavo e ja yogya che. kadApi Atmahita icchavuM na hoya teNe kema karavuM? to teno uttara e ja apAya che ke teNe narakAdimAM paribhramaNa karavuM; arthAt sarpane mAravo evo upadeza kyAMthI karI zakIe ? anAryavRtti hoya to mAravAno upadeza karAya. te to amane tamane svapna paNa na hoya e ja icchavA yogya che. guNaThANAM e samajavA mATe kahelAM che. upazama ane kSepaka e be jAtanI zreNI che. upazamamAM pratyakSa darzanano saMbhava nathI; kSepakamAM che. pratyakSa darzananA saMbhavane abhAve agiyAramethI jIva pAcho vaLe che. upazamazreNI be prakAre che. eka AjJArUpa; eka mArga jANyA vinA svAbhAvika upazama thavArUpa, AzArUpa paNa AjJA ArAdhana sudhI patita thato nathI. pAchaLano TheTha gayA pachI mArganA ajANapaNAne lIdhe paDe che. A najare joyelI, AtmAe anubhavelI vAta che. koI zAstramAMthI nIkaLI Avaze. na | nIkaLe to kaMI bAdha nathI. tIrthakaranA hRdayamAM A vAta hatI, ema ame jANyuM che.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 zrImad rAjacaMdra henDabuka vicAravAnane deha chUTavA saMbaMdhI harSaviSAda ghaTe nahIM. AtmapariNAmanuM vibhAvapaNuM te ja hAni ane te ja mukhya maraNa che. svabhAvasammukhatA, tathA tenI daDha icchA paNa te harSaviSAdane TALe che. gou tathArUpa gaMbhIra vAkya nathI, topaNa Azaya gaMbhIra hovAthI eka laukika vacananuM AtmAmAM hAla ghaNI vAra smaraNa thaI Ave che, te vAkya A pramANe che:- "rAMDI rue, mAMDI rue,' paNa sAta bharatAra vALI to moTuM ja na ughADe," vAkya agaMbhIra hovAthI lakhavAmAM pravRtti na thAta, paNa Azaya gaMbhIra hovAthI ane potAne viSe vicAravAnuM vizeSa dekhAvAthI A vAkya lakhyuM che, tenA para yathAzakti vicAra karazo. 1. GOC 1. sahaja svarUpe jIvanI sthiti thavI tene zrI vItarAga "mokSa' kahe che. 2. sahaja svarUpathI jIva rahita nathI, paNa te sahaja svarUpanuM mAtra bhAna jIvane nathI, je thayuM te ja sahaja svarUpe sthiti che. 3. saMganA yoge A jIva sahajasthitine bhUlyo che; saMganI nivRttie sahaja svarUpanuM aparokSa bhAna pragaTe che. 4. e ja mATe sarva tIrthakarAdi jJAnIoe asaMgapaNuM ja sarvotkRSTa kahyuM che, ke jenA aMge sarva AtmasAdhana rahyAM che. 5. sarva jinAgamamAM kahelAM vacano eka mAtra asaMgapaNAmAM ja samAya che; kema ke te thavAne arthe ja te sarva vacano kahyAM che. eka paramANuthI mAMDI cauda rAjalokanI ane meSonmeSathI mAMDI zailezIavasthA parvatanI sarva kriyA varNavI che, te e ja asaMgatA samajAvavAne arthe varNavI che. 6. sarva bhAvathI asaMgapaNuM thavuM te sarvathI duSkaramAM duSkara sAdhana che; ane te nirAzrayapaNe siddha thavuM atyaMta duSkara che. ema vicArI zrI tIrthaMkare satsaMgane teno AdhAra kahyo che, ke je satsaMganA yoge sahaja svarUpabhUta evuM asaMgapaNuM jIvane utpanna thAya che. che. te satsaMga paNa jIvane ghaNI vAra prApta thayA chatAM phaLavAna thayo nathI ema zrI vItarAge kahyuM che, kema ke te satsaMgane oLakhI, A jIve tene parama hitakArI jANyo mathI; parama snehe upAsyo nathI; ane prApta paNa aprApta kuLavAna thavA yogya saMjJAe visarjana karyo che, ema kahyuM che. A ame kahyuM te ja vAtanI vicAraNAthI amArA AtmAmAM AtmaguNa AvirbhAva pAmI sahajasamAdhiparyata prApta thayA evA satsaMgane huM atyaMta atyaMta bhaktie namaskAra karuM chuM. 8. avazya A jIve prathama sarva sAdhanane gauNa jANI, nirvANano mukhya hetu evo satsaMga ja sarvArpaNapaNe upAsavo yogya che; ke jethI sarva sAdhana sulabha thAya che, evo amAro AtmasAkSAtkAra che. 9. te satsaMga prApta thaye je A jIvane kalyANa prApta na thAya to avazya A jIvano ja vAMka che; kema ke te satsaMganA apUrva, alabhya, atyaMta durlabha evA yogamAM paNa teNe te satsaMganA yogane bAdha karanAra evAM mAThAM kAraNono tyAga na karyo !
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-601 thI 955 10. mithyAgraha, svacchaMdapaNuM, pramAda ane iMdriyaviSayathI upekSA na karI hoya to ja satsaMga phaLavAna thAya nahIM, athavA satsaMgamAM ekaniSThA, apUrvabhakti ANI na hoya to phaLavAna thAya nahIM. jo eka evI apUrvabhaktithI satsaMganI upAsanA karI hoya to alpa kALamAM mithyAgrahAdi nAza pAme, ane anukrame sarva doSathI jIva mukta thAya. 144 11. satsaMganI oLakhANa thavI jIvane durlabha che. koI mahat puNyayoge te oLakhANa thaye nizcaya karI A ja satsaMga, satpuruSa che evo sAkSIbhAva utpanna thayo hoya te jIve to avazya karI pravRttine saMkocavI; potAnA doSa kSaNe kSaNe, kArye kArye ane prasaMge prasaMge tIkSNa upayoge karI jovA, joIne te parikSINa karavA; ane te satsaMgane arthe dehatyAga karavAno yoga thato hoya to te svIkAravo, paNa tethI koI padArthane viSe vizeSa bhaktisneha thavA devo yogya nathI. tema pramAde rasagAravAdi doSe te satsaMga prApta thaye puruSArtha dharma maMda rahe che, ane satsaMga phaLavAna thato nathI ema jANI puruSArtha vIrya gopavavuM ghaTe nahIM. 12. satsaMganuM eTale satpuruSanuM oLakhANa thaye paNa te yoga niraMtara raheto na hoya to satsaMgathI prApta thayo che evo je upadeza te pratyakSa satpuruSa tulya jANI vicAravo tathA ArAdhavo ke je ArAdhanAthI jIvane apUrva evuM samyaktva utpanna thAya che. 13. jIve mukhyamAM mukhya ane avazyamAM avazya evo nizcaya rAkhavo, ke je kaMI mAre karavuM che, te AtmAne kalyANarUpa thAya te ja karavuM che, ane te ja arthe A traNa yoganI udayabaLe pravRtti thatI hoya to thavA detAM, paNa chevaTe te triyogathI rahita evI sthiti karavAne arthe te pravRttine saMkocatAM saMkocatAM kSaya thAya e ja upAya kartavya che. te upAya mithyAgrahano tyAga, svacchaMdapaNAno tyAga, pramAda ane iMdriyaviSayano tyAga e mukhya che. te satsaMganA yogamAM avazya ArAdhana karyAM ja rahevAM ane satsaMganA parokSapaNAmAM to avazya avazya ArAdhana karyAM ja karavAM; kema ke satsaMgaprasaMgamAM to jIvanuM kaMIka nyUnapaNuM hoya to te nivAraNa thavAnuM satsaMga sAdhana che, paNa satsaMganA parokSapaNAmAM to eka potAnuM AtmabaLa ja sAdhana che. jo te AtmabaLa satsaMgathI prApta thayelA evA bodhane anusare nahIM, tene Acare nahIM, AcaravAmAM thatA pramAdane choDe nahIM, to koI divase paNa jIvanuM kalyANa thAya nahIM. saMkSepamAM lakhAyelAM jJAnInA mArganA Azrayane upadezanArAM A vAkyo mumukSujIve potAnA AtmAne viSe niraMtara pariNAmI karavA yogya che; je potAnA AtmaguNane vizeSa vicAravA zabdarUpe ame lakhyAM che. soc nA mArAM tana rUpa kAMti yuvatI, nA putra ke bhrAta nA, nA mArAM mRta snehIo svajana ke, nA gotra ke zAta nA; nA mArA dhana dhAma yovana dharA, e moha ajJAtvanA; re ! re ! jIva vicAra ema ja sadA, anyatvadA bhAvanA.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 145 satyanuM jJAna thayA pachI mithyApravRtti na TaLe ema bane nahIM. kemake jeTale aMze satyanuM jJAna thAya teTale aMze mithyAbhAvapravRtti maTe, evo jinano nizcaya che. kadI pUrvaprArabdhathI bAhyapravRttino udaya vartato hoya to paNa mithyApravRttimAM tAdAtmya thAya nahIM, e jJAnanuM lakSaNa che; ane nitya pratye mithyApravRtti parikSINa thAya e ja satyajJAnanI pratItinuM phaLa che. mithyApravRtti kaMI paNa TaLe nahIM, to satyanuM jJAna paNa saMbhave nahIM. 610 'asti' e padathI mAMDIne AtmArthe sarva bhAva vicAravA yogya che; temAM je svasvarUpaprAptinA hetu che, te mukhyapaNe vicAravA yogya che, ane te vicAra mATe anya padArthanA vicAranI paNa apekSA rahe che, te arthe te paNa vicAravA yogya che. sarva prakAranAM sarvAMga samAdhAna vinA sarva karmathI mukta thavuM azakya che, evo vicAra amArA cittamAM rahe che, ane sarva prakAranuM samAdhAna thavA mATe anaMtakALa puruSArtha karavo paDato hoya to ghaNuM karI koI jIva mukta thaI zake nahIM; tethI ema jaNAya che ke alpakALamAM te sarva prakAra samAdhAnanA upAya hovA yogya che; jethI mumukSu jIvane nirAzAnuM kAraNa paNa nathI. 617 je vicAravAna puruSanI dRSTimAM saMsAranuM svarUpa nitya pratye klezasvarUpa bhAsyamAna thatuM hoya, sAMsArika bhogopabhoga viSe virasapaNA jevuM jene vartatuM hoya tevA vicAravAnane bIjI tarapha lokavyavahArAdi, vyApArAdi udaya vartato hoya, to te udayapratibaMdha indriyanA sukhane arthe nahIM paNa AtmahitArthe TALavo hoya to TALI zakavAnA zA upAya hovA joIe ? 618 janmathI jene mati, zruta ane avadhi e traNa jJAna hatAM, ane AtmopayogI evI vairAgyadazA hatI, alpakALamAM bhogakarma kSINa karI saMyamane grahaNa karatAM manaHparyava nAmanuM jJAna pAmyA hatA, evA zrImad mahAvIrasvAmI, te chatAM paNa bAra varSa ane sADA cha mAsa sudhI maunapaNe vicaryA. A prakAranuM temanuM pravartana te upadezamArga pravartAvatAM koI paNa jIve atyaMtapaNe vicArI pravartavA yogya che, evI akhaMDa zikSA pratibodhe che. tema ja jina jevAe je pratibaMdhanI nivRtti mATe prayatna karyuM, te pratibaMdhamAM ajAgRta rahevA yogya koI jIva na hoya ema jaNAvyuM che, tathA anaMta AtmArthano te pravartanathI prakAza karyo che; jevA prakAra pratye vicAranuM vizeSa sthirapaNuM varte che, vartAvuM ghaTe che. 20 'nimitattavAsI A jIva che,' evuM eka sAmAnya vacana che. te saMgaprasaMgathI thatI jIvanI pariNati viSe jotAM prAye siddhAMtarUpa lAgI zake che. 66
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-901 thI 955 nimitte karIne jene harSa thAya che, nimitte karIne jene zoka thAya che, nimitte karIne jene iMdriyajanya viSaya pratye AkarSaNa thAya che, nimitte karIne jene iMdriyane pratikULa evA prakArone viSe dveSa thAya che, nimitte karIne jene utkarSa Ave che, nimitte karIne jene kaSAya udbhave che, evA jIvono jeTalo bane teTalo te nimittavAsI jIvone saMga tyAgavo ghaTe che; ane nitya pratye satsaMga karavo ghaTe che. satsaMganA ayoge tathAprakAranA nimittathI dUra rahevuM ghaTe che. kSaNe kSaNe, prasaMge prasaMge ane nimitte nimitte svadazA pratye upayoga devo ghaTe che. 146 636 vedAMta kahe che ke AtmA asaMga che, jina paNa kahe che ke paramArthanayathI AtmA tema ja che. e ja asaMgatA siddha thavI, pariNata thavI te mokSa che. parabhArI tevI asaMgatA siddha thavI ghaNuM karIne asaMbhavita che, ane e ja mATe jJAnIpuruSoe, sarva duHkha kSaya karavAnI icchA che jene evA mumukSue satsaMganI nitya upAsanA karavI ema je kahyuM che, te atyaMta satya che. 540 dekhatabhUlI TaLe to sarva du:khano kSaya thAya' evo spaSTa anubhava thAya che; tema chatAM te ja dekhatabhUlInA pravAhamAM ja jIva vahyo jAya che, evA jIvone A jagatane viSe koI evo AdhAra che ke je AdhArathI, AzrayathI te pravAhamAM na vahe ? 641 samasta vizva ghaNuM karIne parakathA tathA paravRttimAM vahyuM jAya che, temAM rahI sthiratA kyAMthI prApta thAya ? AvA amUlya manuSyapaNAno eka samaya paNa paravRttie javA devA yogya nathI, ane kaMI paNa tema thayA kare che teno upAya kaMI vizeSe karI gaveSavA yogya che. jJAnIpuruSano nizcaya thaI aMtarbheda na rahe to AtmaprApti sAva sulabha che, evuM jJAnI pokArI gayA chatAM kema loko bhUle che ? 942 karavA yogya kaMI kahyuM hoya te vismaraNa yogya na hoya eTalo upayoga karI krame karIne paNa temAM avazya pariNati karavI ghaTe. tyAga, vairAgya, upazama ane bhakti mumukSu jIve sahaja svabhAvarUpa karI mUkyA vinA AtmadazA kema Ave? paNa zithilapaNAthI, pramAdathI e vAta vistRta thaI jAya che. 43 anAdithI viparIta abhyAsa che, tethI vairAgya upazamAdi bhAvonI pariNati ekadama na thaI zake, kiMvA thavI kaThina paDe; tathApi niraMtara te bhAvo pratye lakSa rAkhye avazya siddhi thAya che. satsamAgamano yoga na hoya tyAre te bhAvo je prakAre vardhamAna thAya te prakAranAM dravya-kSetrAdi upAsavAM; satzAstrano paricaya karavo yogya che. sau kAryanI prathama bhUmikA vikaTa hoya che, to anaMtakALathI anabhyasta evI mumukSutA mATe tema hoya emAM kaMI Azcarya nathI. 44
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 zrImad rAjacaMdra henDabuka sarva jIvane apriya chatAM je dukhano anubhava karavo paDe che, te dukha sakAraNa hovuM joIe, e bhUmithI mukhya karIne vicAravAnanI vicArazreNI udaya pAme che, ane te parathI anukrame AtmA, karma, paraloka, mokSa Adi bhAvonuM svarUpa siddha thayuM hoya ema jaNAya che. vartamAnamAM jo potAnuM vidhamAnapaNuM che, to bhUtakALane viSe paNa tenuM vidhamAnapaNuM hovuM joIe, ane bhaviSyamAM paNa tema ja hovuM joIe. A prakAranA vicArano Azraya mumukSu jIvane kartavya che. koI paNa vastunuM pUrvapazcAta hovApaNuM na hoya, to. madhyamAM tenuM hovApaNuM na hoya evo anubhava vicAratAM thAya che. vastunI kevaLa utpatti athavA kevaLa nAza nathI, sarvakALa tenuM hovApaNuM che, rUpAMtara pariNAma thayAM kare che; vastutA pharatI nathI, evo zrI jinano abhimata che, te vicAravA yogya che. 646 agama agocara nirvANamArga che, emAM saMzaya nathI. potAnI zaktie, sadgurunA Azraya vinA, te mArga zodhavo azakya che; ema vAraMvAra dekhAya che, eTaluM ja nahIM, paNa zrI sadgurucaraNanA Azraye karI bodhabIjanI prApti thaI hoya evA puruSane paNa sadgurunA samAgamanuM ArAdhana nitya kartavya che. jagatanA prasaMga jotAM ema jaNAya che ke, tevA samAgama ane Azraya vinA nirAlaMba bodha sthira rahevo vikaTa che. u47 dazyane adazya karyuM, ane adazyane dazya karyuM evuM jJAnI puruSonuM AzcaryakAraka anaMta aizvarya vIrya vANIthI kahI zakAvuM yogya nathI. u48 gayelI eka paLa paNa pAchI maLatI nathI, ane te amUlya che, to pachI AkhI AyuSyasthiti ! eka paLano hIna upayoga te eka amUlya kaustubha khovA karatAM paNa vizeSa hAnikAraka che, to tevI sATha paLanI eka ghaDIno hIna upayoga karavAthI keTalI hAni thavI joIe? ema ja eka dina, eka pakSa, eka mAsa, eka varSa ane anukrame AkhI AyuSya sthitino hIna upayoga e keTalI hAni ane keTalAM azreyanuM kAraNa thAya e vicAra zukala hRdayathI tarata AvI zakaze. sukha ane AnaMda e sarva prANI, sarva jIva, sarva sattva ane sarva jaMtune niraMtara priya che, chatAM duHkha ane AnaMda bhogave che enuM zuM kAraNa hovuM joIe ? ajJAna ane te vaDe jiMdagIno hIna upayoga. hIna upayoga thato aTakAvavAno pratyeka prANInI icchA hovI joIe, paraMtu kayA sAdhana vaDe ? 649 aMtamurkhadaSTi je puruSonI thaI che, te puruSone paNa satata jAgRtirUpa bhalAmaNa zrI vItarAge kahI che, kema ke anaMtakALanA adhyAsavALA padArthono saMga che, te kaMI paNa dRSTine AkarSe evo bhaya rAkhavA yogya che. AvI bhUmikAmAM A prakAre bhalAmaNa ghaTe che, ema che to pachI vicAradazA jenI che evA mumukSu jIve satata jAgRti rAkhavI ghaTe ema kahevAmAM na AvyuM hoya, topaNa spaSTa samajI zakAya ema che ke mumukSu jIve che je prakAre paraadhyAsa thavA yogya padArthodino tyAga thAya, te te prakAre avazya karavo ghaTe. joke AraMbhaparigrahano tyAga e sthULa dekhAya che tathApi aMtarmukhavRttino hetu hovAthI vAraMvAra teno tyAga upadezyo che.
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 vacanAmRta patra-601 thI 55 jema che tema AtmasvarUpa jANyuM tenuM nAma samajavuM che. tethI upayoga anya vikalparahita thavo tenuM nAma zamAvuM che, vastutAe banne eka ja che. je je samajyA teNe teNe mAruM tAruM e Adi ahaMva, mamatva zamAvI dIdhuM, kemake koI paNa nija svabhAva tevo dITho nahIM. ane nija svabhAva to aciMtya avyAbAdha svarUpa, kevaLa nyAro joyo eTale temAM ja samAveza pAmI gayA. anaMtakALathI yama, niyama, zAstrAvalokanAdi kArya karyA chatAM samajAvuM ane zamAvuM e prakAra AtmAmAM Avyo nahIM, ane tethI paribhramaNanivRtti na thaI. samajAvA ane zamAvAnuM je koI aikya kare, te svAnubhavapadamAM varte tenuM paribhramaNa nivRtta thAya. sadgurunI AjJA vicAryA vinA jIve te paramArtha jANyo nahIM; jANavAno pratibaMdhaka asatsaMga, svachaMda ane avicAra teno rodha karyo nahIM jethI samajAvuM ane zamAvuM tathA becanuM aikya na banyuM evo nizcaya prasiddha che. atrethI AraMbhI upara uparanI bhUmikA upAse to jIva samajIne zamAya, e ni:saMdeha che. anaMta jJAnI puruSa anubhava karelo evo A zAzvata sugama mokSamArga jIvane lakSamAM nathI Avato, ethI utpanna thayeluM kheda sahita Azcarya te paNa atre zamAvIe chIe. satsaMga, sadvicArathI zamAvA sudhInAM sarva pada atyaMta sAcAM che, sugama che, sugocara che, sahaja che, ane niHsaMdeha che. OM OM OM OM 51 zrI vedAMte nirUpaNa karelAM evAM mumukSu jIvanAM lakSaNa tathA zrI jine nirUpaNa karelAM evAM samyagudaSTi jIvanAM lakSaNa sAMbhaLavA yogya che; (tathArUpa yoga na hoya to vAMcavA yogya che;) vizeSapaNe manana karavA yogya che; AtmAmAM pariNAmI karavA yogya che. potAnuM kSayopazamabaLa ochuM jANIne ahemamatAdino parAbhava thavAne nitya potAnuM nyUnapaNuM dekhavuM, vizeSa saMga prasaMga saMkSepavA yogya che. upara be abhiniveza ADA AvI UbhA rahetA hovAthI jIva 'mithyAtvano tyAga karI zakato nathI. te A pramANeH laukika ane zAstrIya'. krame karIne satsamAgamayoge jIva jo te abhiniveza choDe to mithyAtvano tyAga thAya che, ema vAraMvAra jJAnI puruSoe zAstrAdi dvArAe upadezya chatAM jIva te choDavA pratye upekSita zA mATe thAya che ? te vAta vicAravA yogya che. upa8 | sarva duHkhanuM mULa saMyoga (saMbaMdha) che ema jJAnavaMta evA tIrthaMkaroe kahyuM che. samasta jJAnI puruSoe ema dIThuM che. je saMyoga be prakAre mukhyapaNe kahyo cheH "aMtarasaMbaMdhIya, ane bAhya saMbaMdhIya'. aMtarUsaMyogano vicAra thavAne ; AtmAne bAhyasaMyogano aparicaya kartavya che, je aparicayanI saparamArtha icchA jJAnI puruSoe paNa karI che. sarva prakAranA bhayane rahevAnA sthAnakarUpa evA A saMsArane viSe mAtra eka vairAgya ja abhaya che. moTA munione je verAgyadazA prApta thavI durlabha, te vairAgyadazA to gRhavAsane viSe jene prAye vartatI hatI, evA zrI mahAvIra, RSabhAdi puruSo paNa tyAgane grahaNa karI cAlI nIkaLyA, e ja tyAganuM utkRSTapaNuM upadezya che.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 zrImad rAjacaMdra henDabuka svasvarUpane viSe sthiti tene paramArthasaMyama kahyo che. te saMyamane kAraNabhUta evAM anya nimittonA grahaNane vyavahArasaMyama' kahyo che. koI jJAnI puruSoe te saMyamano paNa niSedha karyo nathI. paramArthanI upekSA (lakSa vagara) e je vyavahArasaMyamamAM ja paramArthasaMyamanI mAnyatA rAkhe tenA vyavahAra saMyamano, teno abhiniveza TALavA, niSedha karyo che. paNa vyavahArasaMyamamAM kaMI paNa paramArthanI nimittA nathI, ema jJAnI puruSoe kahyuM nathI. paramArthanA kAraNabhUta evA "vyavahAra saMyama'ne paNa paramArthasaMyama kahyo che. 664 dehAbhimAnarahita evA puruSone atyaMta bhaktithI trikALa namaskAra jJAnI puruSoe vAraMvAra AraMbha parigrahanA tyAganuM utkRSTapaNe kahyuM che, ane pharI pharI te tyAgano upadeza karyo che, ane ghaNuM karI pote paNa ema varyA che, mATe mumukSu puruSane avazya karI tenI saMkSepavRtti joIe, emAM saMdeha nathI. AraMbha parigrahano tyAga kayA kayA pratibaMdhathI jIva na karI zake, ane te pratibaMdha kayA prakAre TALI zakAya e prakAre mumukSu jIve potAnA cittamAM vizeSa vicAra-aMkura utpanna karI kaMI paNa tathArUpa phaLa ANavuM ghaTe. jo tema karavAmAM na Ave to te jIvane mumukSatA nathI, ema prAye kahI zakAya. - AraMbha ane parigrahano tyAga kayA prakAre thayo hoya to yathArtha kahevAya te prathama vicAra karI pachI upara kahyo te vicAra-aMkura mumukSu jIve potAnA aMtaHkaraNamAM avazya utpanna karavA yogya che. upa utkRSTa saMpattinAM ThekANAM je cakravaryAdi pada te sarva anitya dekhIne vicAravAna puruSo tene choDIne cAlI nIkaLyA che; athavA prArabdhodaye vAsa thayo topaNa amUrSitapaNe ane udAsInapaNe tene prArabdhodaya samajIne varyA kare che; ane tyAgano lakSa rAkhyo che. mahAtmA buddha (gautama) jarA, dAridraca, roga ane mRtyu e cArane eka AtmajJAna vinA anya sarva upAye ajita dekhI, jene viSe tenI utpattino hetu che, evA saMsArane choDIne cAlyA jatA hatA. zrI RSabhAdi anaMta jJAnI puruSoe e ja upAya upAmyo che; ane sarva jIvone te upAya upadezyo che. te AtmajJAna durgakhya pAye dekhIne niSkAraNa karUNAzIla evA te sapuruSoe bhaktimArga prakAzyo che, je sarva azaraNane nizcaLa zaraNarUpa che, ane sugama che. u7 jJAnInA sarva vyavahAra paramArthamULa hoya che, topaNa je divase udaya paNa AtmAkAra vartaze te divasane dhanya che. sarva duHkhathI mukta thavAno sarvotkRSTa upAya AtmajJAnane kahyo che, te jJAnI puruSonAM vacana sAcAM che, atyaMta sAcAM che. jyAM sudhI jIvane tathArUpa AtmajJAna na thAya tyAM sudhI AtyaMtika baMdhananI nivRtti na hoya emAM saMzaya nathI. te AtmajJAna thatAM sudhI jIve mUrtimAna AtmajJAnasvarUpa evA sadgurudevano niraMtara Azraya avazya karavA yogya che, emAM saMzaya nathI. te Azrayano viyoga hoya tyAre AzrayabhAvanA nitya kartavya che. sarva kAryamAM kartavya mAtra AtmArtha che; e saMbhAvanA nitya mumukSu jIve karavI yogya che. u70
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 vacanAmRta patra-601 thI 955 | sarvasaMgaparityAga karIne cAlI nIkaLyAthI paNa jIva upAdhirahita thato nathI. kema ke jyAM sudhI aMtara pariNati para dRSTi na thAya ane tathArUpa mArge na pravartAya tyAM sudhI sarvasaMgaparityAga paNa nAma mAtra thAya che; ane tevA avasaramAM paNa aMtarapariNati para dRSTi devAnuM bhAna jIvane AvavuM kaThaNa che, to pachI AvA gRhavyavahArane viSe lokika abhinivezapUrvaka rahI aMtara pariNati para dRSTi devAnuM banavuM keTaluM duHsAdhya hovuM joIe te vicAravA yogya che. vaLI tevA vyavahAramAM rahI jIve aMtarapariNati para keTaluM baLa rAkhavuM joIe te paNa vicAravA yogya che, ane avazya tema karavA yogya che. vadhAre zuM lakhIe ? jeTalI potAnI zakti hoya te sarva zaktithI eka lakSa rAkhIne, laukika abhinivezane saMkSepa karIne, kaMI paNa apUrva nirAvaraNapaNuM dekhAtuM nathI mATe samajaNanuM mAtra abhimAna che ema jIvane samajAvIne, je prakAre jIva jJAna, darzana, cAritrane viSe satata jAgrata thAya te ja karavAmAM vRtti joDavI, ane rAtridivasa te ja ciMtAmAM pravartavuM e ja vicAravAna jIvanuM kartavya che; ane tene mATe satsaMga, sazAstra ane saraLatAdi nijaguNo upakArabhUta che, ema vicArIne teno Azraya karavo yogya che. u77 jenI mokSa sivAya koI paNa vastunI icchA ke spRhA nahotI ane akhaMDa svarUpamAM ramaNatA thavAthI mokSanI icchA paNa nivRtta thaI che, tene he nAtha ! tuM tuSTamAna thaIne paNa bIjuM zuM ApavAno hato ? he kRpALutArA abheda svarUpamAM ja mAro nivAsa che tyAM have to levA devAnI paNa kaDAkUTathI chUTA thayA chIe ane e ja amAro paramAnaMda che. kalyANanA mArgane ane paramArtha svarUpane yathArtha rIte nahIM samajanArA ajJAnI jIvo, potAnI mati kalpanAthI mokSamArgane kalpI, vividha upAyomAM pravartana karatA chatAM mokSa pAmavAne badale saMsAra paribhramaNa karatA jANI niSkAraNa karUNAzIla evuM amAruM hRdaya raDe che. vartamAna vidyamAna vIrane bhUlI jaI, bhUtakALanI bhramaNAmAM vIrane zodhavA mATe athaDAtA jIvone zrI mahAvIranuM darzana kyAMthI thAya ? o duSamakALanA durbhAgI jIvo ! bhUtakALanI bhramaNAne choDIne vartamAne vidyamAna evA mahAvIrane zaraNe Avo eTale tamAruM zreya ja che. saMsAranA tApathI trAsa pAmelA ane karmabaMdhanathI mukta thavA icchatA paramArthapremI jijJAsu jIvonI vividha tApAgnine zAMta karavAne ame amRtasAgara chIe. mumukSu jIvonuM kalyANa karavAne mATe ame kalpavRkSa ja chIe. vadhAre zuM kahevuM? A viSamakALamAM parama zAMtinA dhAmarUpa ame bIjA zrI rAma athavA zrI mahAvIra ja chIe, kema ke ame paramAtmAsvarUpa thayA chIe. A aMtara anubhava paramAtmapaNAnI mAnyatAnA abhimAnathI udbhavelo lakhyo nathI, paNa karmabaMdhanathI duHkhI thatA jagatanA jIvonI parama kAruNyavRtti thavAthI temanuM kalyANa karavAnI tathA temano uddhAra karavAnI niSkAraNa karuNA e ja A hadayacitAra pradarzita karavAnI preraNA kare che. OM zrI mahAvIra (aMgata) u80
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 zrImad rAjacaMdra henDabuka A jIvane dehasaMbaMdha hoIne mRtyu na hota to A saMsAra sivAya bIje tenI vRtti joDavAno abhiprAya thAta nahIM. mukhya karIne mRtyune bhaye paramArtharUpa bIje sthAnake vRtti prerI che, te paNa koIka viralA jIvane prerita thaI che, ghaNA jIvone to bAhya nimittathI mRtyubhaya parathI bAhya kSaNika vairAgya prApta thaI vizeSa kAryakArI thayA vinA nAza pAme che; mAtra koIka vicAravAnuM athavA sulabhabodhI ke haLukarmI jIvane te bhaya parathI avinAzI niHzreya pada pratye vRtti thAya che. mRtyubhaya hota topaNa te mRtyu vRddhAvasthAe niyamita prApta thatuM hota topaNa jeTalA pUrve vicAravAno thayA che, teTalA na thAta, arthAt vRddhAvasthA sudhI to mRtyuno bhaya nathI ema dekhIne, pramAda sahita vartata; mRtyunuM avazya AvavuM dekhIne, tathA tenuM aniyamitapaNe AvavuM dekhIne, te prasaMga prApta thaye, svajanAdi sauthI arakSaNapaNuM dekhIne, paramArtha vicAravAmAM apramattapaNe ja hitakArI lAgyuM, ane sarvasaMganuM ahitakArIpaNuM lAgyuM. vicAravAna puruSono te nizcaya niHsaMdeha satya che; traNe kALa satya che. mUchabhAvano kheda tyAgIne asaMgabhAvapratyayI kheda vicAravAnane kartavya che. jo A saMsArane viSe AvA prasaMgono saMbhava na hota, potAne athavA parane tevA prasaMganI aprApti dekhAtI hota, azaraNAdipaNuM na hota to paMcaviSayanAM sukhasAdhananuM kazuM nyUnapaNuM prAye nahotuM, evA zrI RSabhadevAdi paramapuruSo, ane bharatAdi cakravaryAdio teno zA kAraNe tyAga karata? ekAMta asaMgapaNuM zA kAraNe bhajata? 689 durlabha evo manuSyadeha paNa pUrve anaMta vAra prApta thayA chatAM kaMI paNa saphaLapaNuM thayuM nahIM, paNa A manuSyadehane kRtArthatA che, ke je manuSyadehe A jIve jJAnI puruSane oLakhyA, tathA te mahAbhAgyano Azraya karyo, je puruSanA Azraye aneka prakAranA mithyA AgrahAdinI maMdatA thaI, te puruSane Azraye A deha chUTe e ja sArthaka che. janmajarAmaraNAdine nAza karavAvALuM AtmajJAna jemane viSe varte che, te puruSano Azraya ja jIvane janmajarAmaraNAdino nAza karI zake, kema ke te yathAsaMbhava upAya che. saMyoga saMbaMdhe A deha pratye A jIvane je prArabdha haze te vyatIta thaye te dehano prasaMga nivRtta thaze. teno game tyAre viyoga nizcaye che, paNa AzrayapUrvaka deha chUTe e ja janma sArthaka che, ke je Azrayane pAmIne jIva te bhave athavA bhAvi evA thoDA kALe paNa svarUpamAM sthiti kare. zrI sadgurue kahyo che evA nigraMthamArgano sadAya Azraya raho. huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha strI putrAdi koI paNa mArAM nathI, zuddha caitanyasvarUpa avinAzI evo huM AtmA chuM, ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSano kSaya thAya. - 62 jJAnamArga durArAdhya che; paramAvagADhadazA pAmyA pahelAM te mArge paDavAnAM ghaNAM sthAnaka che. saMdeha, vikalpa, svacchaMdatA, atipariNAmIpaNuM e Adi kAraNo vAraMvAra jIvane te mArge paDavAnA hetuo thAya che; athavA UrdhvabhUmikA prApta thavA detAM nathI.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-601 thI 955 kriyAmArge asaabhimAna, vyavahAraAgraha, siddhimoha, pUjAsatkArAdi yoga, ane daihika kriyAmAM AtmaniSThAdi doSono saMbhava rahyo che. 152 koIka mahAtmAne bAda karatAM ghaNA vicAravAna jIvoe bhaktimArgano te ja kAraNothI Azraya karyo che, ane AjJAzritapaNuM athavA paramapuruSa sadgurune viSe sarvArpaNa svAdhInapaNuM zirasAvaMgha dIThuM che, ane tema ja varcyA che, tathApi tevo yoga prApta thavo joIe; nahIM to ciMtAmaNi jevo jeno eka samaya che evo manuSyadeha UlaTo paribhramaNavRddhino hetu thAya. 693 zarIra konuM che ? mohanuM che. mATe asaMgabhAvanA rAkhavI yogya che. ////// 700 vairAgya e dharmanuM svarUpa che eka vastra lohIthI karIne raMgAyuM. tene jo lohIthI dhoIe to te dhoI zakAnAra nathI; paraMtu vizeSa raMgAya che. jo pANIthI e vastra dhoIe to te malinatA javAno saMbhava che. e daSTAMta parathI AtmA para vicAra laIe. AtmA anAdikALathI saMsArarUpI lohIthI milana thayo che. milanatA roma roma UtarI gaI che ! e malinatA ApaNe viSaya zRMgArathI TALavA dhArIe to te TaLI zake nahIM. lohIthI jema lohI dhovAtuM nathI, tema zRMgArathI karIne viSayajanya AtmamalinatA TaLanAra nathI e jANe nizcayarUpa che. aneka dharmamato A jagatamAM cAle che, te saMbaMdhI apakSapAte vicAra karatAM AgaLathI ATaluM vicAravuM avazyanuM che ke, jyAM strIo bhogavavAno upadeza karyo hoya, lakSmIlIlAnI zikSA ApI hoya, raMga, rAga, gulatAna ane ezaArAma karavAnuM tattva batAvyuM hoya tyAMthI ApaNA AtmAnI sAMti nathI. kAraNa e dharmamata gaNIe to Akho saMsAra dharmamatayukta ja che. pratyeka gRhasthanuM ghara e ja yojanAthI bharapUra hoya che. chokarAMchaiyAM, strI, raMga, rAga, tAna, tyAM jAmyuM paDyuM hoya che. ane te ghara dharmamaMdira kahevuM, to pachI adharmasthAnaka karyuM ? ane jema vartIe chIe tema vartavAthI khoTuM paNa zuM ? koI ema kahe ke pelAM dharmamaMdiramAM to prabhunI bhakti thaI zake che to teone mATe khedapUrvaka ATalo ja uttara devAno che ke, te paramAtmatattva ane tenI vairAgyamaya bhaktine jANatA nathI. game tema ho paNa ApaNe ApaNA mULa vicAra para AvavuM joIe. tattvajJAnanI dRSTie AtmA saMsAramAM viSayAdika malinatAthI paryaTana kare che. te malinatAno kSaya vizuddha bhAva jaLathI hovo joIe. advaitanA kahelAM tattvarUpa sAbu ane vairAgyarUpI jaLathI uttama AcArarUpa paththara para rAkhIne Atmavastrane dhonAra nigraMtha guru che. AmAM jo vairAgyajaLa na hoya to badhAM sAhityo kaMI karI zakatAM nathI; mATe vairAgyane dharmanuM svarUpa kahI zakAya. yadi atyaMta praNIta tattva vairAgya ja bodhe che, to te ja dharmanuM svarUpa ema gaNavuM.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 zrImad rAjacaMdra henDabuka laukika daSTi ane alaukika (lokottara) daSTimAM moTo bheda che, athavA ekabIjI daSTi paraspara viruddha svabhAvavALI che. laukika daSTimAM vyavahAra (sAMsArika kAraNo)nuM mukhyapaNuM che, ane alaukika daSTimAM paramArthanuM mukhyapaNuM che. mATe alaukika daSTine laukika daSTinA phaLanI sAthe prAye (ghaNuM karIne) meLavavI yogya nahIM. jaina ane bIjA badhA mArgamAM ghaNuM karIne manuSyadehanuM vizeSa mAhAbhya kahyuM che. eTale mokSasAdhananA kAraNarUpa hovAthI tene ciMtAmaNi jevo kahyo che, te satya che. paNa jo tethI mokSasAdhana karyuM to ja tenuM e mAhAbhya che, nahIM to pazunA deha jeTalIye vAstavika daSTithI tenI kiMmata dekhAtI nathI. manuSyAdi vaMzanI vRddhi karavI e vicAra mukhyapaNe laukika daSTino che, paNa te deha pAmIne avazya mokSasAdhana karavuM, athavA te sAdhanano nizcaya karavo, e vicAra mukhyapaNe alaukika daSTino che. uttama saMskAravALA puruSo gRhasthAzrama karyA sivAya tyAga kare tethI manuSyanI vRddhi aTake tethI mokSasAdhananAM kAraNa aTake e vicAravuM alpa daSTithI yogya dekhAya, paNa tathArUpa tyAga vairAgyano yoga prApta thaye, manuSyadehanuM saphaLapaNuM thavA arthe, te yogano apramattapaNe vilaMba vagara lAbha prApta karavo, te vicAra to pUrvApara aviruddha ane paramArthadaSTithI siddha kahevAya. AyuSya saMpUrNa che tathA ApaNe saMtati thAya to teo mokSasAdhana karaze evo nizcaya karI, saMtati thaze ja evuM mAnya rAkhI, pAcho Avo ne Avo tyAga prakAzita thaze, evuM bhaviSya kalpIne AzramapUrvaka pravartavAnuM kayo vicAravAna ekAMte yogya. gaNe ? potAnA vairAgyamAM maMdapaNuM na hoya, ane jJAnIpuruSa jene tyAga karavA yogya gaNatA hoya, teNe bIjAM manorathamAtra kAraNono athavA anizcita kAraNono vicAra choDI daI nizcita ane prApta uttama kAraNano Azraya karavo e ja uttama che, ane e ja manuSyapaNAnuM sArthaka che; bAkI vRddhi AdinI to kalpanA che; kharekharo mokSamArga nAza karI mAtra manuSyanI vRddhi karavAnI kalpanA karyA jevuM karIe to bane. vRttiAdi saMkSepa abhimAnapUrvaka thato hoya topaNa karavo ghaTe. vizeSatA eTalI ke te abhimAna para niraMtara kheda rAkhavo. tema bane to krame karIne vRttiAdino saMkSepa thAya, ane te saMbaMdhI abhimAna paNa saMkSepa thAya. ghaNe sthaLe vicAravAna puruSoe ema kahyuM che ke jJAna thaye kAma, krodha, tRSNAdi bhAva nirmaLa thAya. te satya che, tathApi te vacanono evo paramArtha nathI ke jJAna thayA prathama te moLAM na paDe ke ochAM na thAya. mULasahita cheda to jJAna karIne thAya, paNa kaSAyAdinuM moLApaNuM ke ochApaNuM na thAya tyAM sudhI jJAna ghaNuM karIne utpanna ja na thAya. jJAna prApta thavAmAM vicAra mukhya sAdhana che; ane te vicArane vairAgya (bhoga pratye anAsakita) tathA upazama (kaSAyAdinuM ghaNuM ja maMdapaNuM, te pratye vizeSa kheda) be mukhya AdhAra che, ema jANI teno niraMtara lakSa rAkhI tevI pariNati karavI ghaTe. sapuruSanA vacananA yathArtha grahaNa vinA vicAra ghaNuM karIne udbhava thato nathI; ane puruSanA vacananuM yathArtha grahaNa, sapuruSanI pratIti e kalyANa thavAmAM sarvotkRSTa nimitta hovAthI temanI "ananya Azrayabhakti' pariNAma pAmethI, thAya che. ghaNuM karI ekabIjAM kAraNone anyonyAzraya jevuM che. kayAMka koInuM mukhyapaNuM che, kyAMka koInuM mukhyapaNuM che, tathApi ema to anubhavamAM Ave che ke kharekharo mumukSu hoya tene puruSanI Azrayabhakti' ahaMbhAvAdi chedavAne mATe ane alpakALamAM vicAradazA pariNAma pAmavAne utkRSTa kAraNarUpa thAya che.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 vacanAmRta patra-101 thI 955 ghaNuM karIne puruSane vacane AdhyAtmikazAstra paNa AtmajJAnano hetu thAya che, kema ke paramArthaAtmA zAstramAM vartato nathI, sapuSamAM varte che. mumukSue jo koI puruSano Azraya prApta thayo hoya to prAye jJAnanI yAcanA karavI na ghaTe, mAtra tathArUpa vairAgya upazamAdi prApta karavAnA upAya karavA ghaTe. te yogya prakAre siddha thaye jJAnano upadeza sulabhapaNe pariName che, ane yathArtha vicAra tathA jJAnano hetu thAya che. 706 1. he nAtha ! kAM dharmonnati karavArUpa icchA sahajapaNe samAveza pAme tema thAo; kAM to te icchA avazya kAryarUpa thAo. avazya kAryarUpa thavI bahu duSkara dekhAya che. kema ke alpa alpa vAtamAM matabheda bahu che, ane tenAM mULa ghaNAM UMDAM gayelAM che. mULamArgathI loko lAkho gAu dUra che eTaluM ja nahIM paNa mULamArganI jijJAsA temane utpanna karAvavI hoya, topaNa ghaNA kALano paricaya thaye paNa thavI kaThaNa paDe evI temanI durAgrahAdithI jaDapradhAna dazA varte che. 2. unnatinAM sAdhanonI smRti karuM chuM: bodhabIjanuM svarUpanirUpaNa mULamArga pramANe ThAma ThAma thAya. ThAma ThAma matabhedathI kaMI ja kalyANa nathI e vAta phelAya. pratyakSa sadgurunI AjJAe dharma che ema vAta lakSamAM Ave. dravyAnuyoga,-AtmavidyAprakAza thAya. tyAga vairAgyanA vizeSapaNAthI sAdhuo vicare. navatattvaprakAza. sAdhudharmaprakAza. zrAvakadharmaprakAza. vicAra. ghaNA jIvone prApti 709 AtmA AtmA saccidAnaMda saccidAnaMda jJAnApekSAe sarvavyApaka, saccidAnaMda evo huM AtmA eka chuM ema vicAravuM, dhyAvavuM. nirmaLa, atyaMta nirmaLa, parama zuddha, caitanyaghana, pragaTa AtmasvarUpa che. sarvane bAda karatAM karatAM je abAdhya anubhava rahe che te AtmA che. je sarvane jANe che te AtmA che. je sarva bhAvane prakAze che te AtmA che. upayogamaya AtmA che. avyAbAdha samAdhisvarUpa AtmA che. AtmA che. AtmA atyaMta pragaTa che, kema ke svasaMvedana pragaTa anubhavamAM che. te AtmA nitya che, anutpanna ane amalina svarUpa hovAthI. bhrAMtipaNe parabhAvano kartA che. tenA phaLano bhoktA che. bhAna thaye svabhAvapariNAmI che.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 zrImad rAjacaMdra henDabuka sarvathA svabhAva pariNAma te mokSa che. sadaguru, satsaMga, sanzAstra, sadvicAra ane saMyamAdi tenAM sAdhana che. AtmAnA astitvathI mAMDI nirvANa sudhInAM pada sAcAM che, atyaMta sAcAM che, kema ke pragaTa anubhavamAM Ave che. bhrAMtipaNe AtmA parabhAvano karyA hovAthI zubhAzubha karmanI utpatti thAya che. karma saphaLa hovAthI te zubhAzubha karma AtmA bhogave che. utkRSTa zubhathI utkRSTa azubha sudhInA sarva jUnAvika paryAya bhogavavArUpa kSetra avazya che. nija svabhAva jJAnamAM kevaLa upayoge, tanmayAkAra, sahaja svabhAve, nirvikalpapaNe AtmA pariName te kevaLajJAna che. tathArUpa pratItipaNe pariName sakhyattva che. niraMtara te pratIti varcA kare te kSAyika sakhyatva kahIe chIe. kavacit maMda, kvacit tIvra, kavacit visarjana, kvacit smaraNarUpa ema pratIti rahe tene kSayopazamAM samyaktva kahIe chIe, te pratItine sattAgata AvaraNa udaya AvyAM nathI, tyAM sudhI upazama samyaktva kahIe chIe. AtmAne AvaraNa udaya Ave tyAre te pratItithI paDI jAya tene sAsvAdana samyakatva kahIe chIe. atyaMta pratIti thavAnA yogamAM sattAgata alpa pugalanuM vedavuM jyAM rahyuM che tene vedaka samyaktva kahIe chIe. tathArUpa pratIti thaye anyabhAva saMbaMdhI ahemamatvAdi, harSa, zoka krame karI kSaya thAya. manarUpa yogamAM tAratamyasahita je koI cAritra ArAdhe te siddhi pAme che. ane je svarUpasthiratA bhaje te svabhAvasthiti pAme che. niraMtara svarUpalAbha, svarUpAkAra upayoganuM pariNamana e Adi svabhAva aMtarAya karmanA kSaye pragaTe kevaLa svabhAvapariNAmI jJAna te kevaLajJAna che....... kevaLajJAna che. 710 jeNe jeNe sadgurune viSe tathA temanI dazAne viSe vizeSapaNuM dIThuM che, tene tene ghaNuM karIne ahaMbhAva tathArUpa prasaMga jevA prasaMgomAM udaya thato nathI; athavA tarata samAya che. te ahaMbhAvane jo AgaLathI jhera jevo pratIta karyo hoya, to pUrvApara teno saMbhava ocho thAya. kaMIka aMtaramAM cAturyAdi bhAve mIThAza sUkSmapariNatie paNa rAkhI hoya, to te pUrvApara vizeSatA pAme che; paNa jhera ja che, nizcaya jhera ja che, pragaTa kALakUTa jhera che, emAM koI rIte saMzaya nathI; ane saMzaya thAya, to te saMzaya mAnavo nathI; te saMzayane ajJAna ja jANavuM che, evI tIvra khArAza karI mUkI hoya, to te ahaMbhAva ghaNuM karI baLa karI zakato nathI. vakhate te ahaMbhAvane rokavAthI nirahaMbhAvatA thaI teno pAcho ahaMbhAva thaI AvavAnuM bane che, te paNa AgaLa jhera, jhera ane jhera mAnI rAkhI vartAyuM hoya to AtmArthane bAdha na thAya. 716
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 vacanAmRta patra-101 thI 55 sapuruSanI AjJAmAM vartavAno jeno daDha nizcaya varte che ane je te nizcayane ArAdhe che, tene ja jJAna samyaphapariNAmI thAya che, e vAta AtmArthI jIve avazya lakSamAM rAkhavA yogya che. ame je A vacana lakhyAM che, tenA sarva jJAnI puruSo sAkSI che. anaMta vAra dehane arthe AtmA gALyo che. je deha AtmAne arthe gaLAze te dehe AtmavicAra janma pAmavA yogya jANI, sarva dehArthanI kalpanA choDI daI, eka mAtra AtmArthamAM ja teno upayoga karavo, evo mumukSu jIvane avazya nizcaya joIe. 719 lokanI dRSTine jyAM sudhI A jIva tame nahIM tathA temAMthI aMtavRtti chUTI na jAya tyAM sudhI jJAnInI daSTinuM vAstavika mAhAsya lakSagata na thaI zake emAM zaMkA nathI. 723 jJAnIoe manuSyapaNuM ciMtAmaNiratnatulya kahyuM che, te vicAro to pratyakSa jaNAya tevuM che. vizeSa vicAratAM to te manuSyapaNAno eka samaya paNa ciMtAmaNiratnathI parama mAhAlyavAna ane mUlyavAna dekhAya che ane jo dedArthamAM ja te manuSyapaNuM vyatIta thayuM to to eka phUTI badAmanI kiMmatanuM nathI, ema niHsaMdeha dekhAya che. 75 dehanuM ane prArabdhodaya jyAM sudhI baLavAna hoya tyAM sudhI deha saMbaMdhI kuTuMba, ke jenuM bharaNapoSaNa karavAno saMbaMdha chUTe tevo na hoya arthAt AgAravAsaparyata jenuM bharaNapoSaNa karavuM ghaTatuM hoya tenuM bharaNapoSaNa mAtra maLatuM hoya to temAM saMtoSa pAmIne mumukSu jIva Atmahitano ja vicAra kare, tathA puruSArtha kare. deha ane dehasaMbaMdhI kuTuMbanA mAhAbhyAdi arthe parigrahAdinI pariNAmapUrvaka smRti paNa na thavA de; kema ke te parigrahAdinI prApti Adi kArya evAM che, ke Atmahitano avasara ja ghaNuM karIne prApta thavA na de. 726 AyuSya alpa ane aniyata pravRtti, asIma baLavAna asatsaMga, pUrvanuM ghaNuM karIne anArAdhakapaNuM, baLavIryanI hInatA, evAM kAraNothI rahita koIka ja jIva haze, evA A kALane viSe pUrve kyAre paNa nahIM jANelo, nahIM pratIta karelo, nahIM ArAdhelo tathA nahIM svabhAvasiddha thayelo evo "mArga" prApta karavo duSkara hoya emAM Azcarya nathI; tathApi jeNe te prApta karavA sivAya bIjo koI lakSa rAkhyo ja nathI te A kALane viSe paNa avazya te mArgane pAme che. 727 sarva dehadhArI jIvo maraNa pAse zaraNarahita che. mAtra te dehanuM yathArtha svarUpa prathamathI jANI tenuM mamatva chedIne nijasthiratAne athavA jJAnInA mArganI yathArtha pratItine pAmyA che te ja jIva te maraNakALe zaraNasahita chatAM ghaNuM karIne pharI deha dhAraNa karatA nathI, athavA maraNakALe dehanA mamatvabhAvanuM alpatva hovAthI paNa nirbhaya varte che. deha chUTavAno kALa aniyata hovAthI vicAravAna puruSo apramAdapaNe prathamathI ja tenuM mamatva nivRtta karavAno aviruddha upAya sAdhe che; ane e ja tamAre, amAre, saue lakSa rAkhavA yogya che. prItibaMdhanathI kheda thavA yogya che, tathApi emAM bIjo koI upAya nahIM hovAthI te khedane vairAgyasvarUpamAM pariNamana karavo e ja vicAravAnane kartavya che. 728
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 zrImad rAjacaMdra henDabuka jo saphaLatAno mArga samajAya to A manuSyadehano eka samaya paNa sarvotkRSTa ciMtAmaNi che, emAM saMzaya nathI. 730 vRttino lakSa tathArUpa sarvasaMgaparityAga pratye vartato chatAM je mumukSune prArabdhavizeSathI te yogano anudAya rahyA kare, ane kuTuMbAdino prasaMga tathA AjIvikAdi kAraNe pravRtti rahe, je yathAnyAyathI karavI paDe, paNa te tyAganA udayane pratibaMdhaka jANI sakhedapaNe kare te mumukSue pUrvopArjita zubhAzubha karmAnusAra AjIvikAdi prApta thaze ema vicArI mAtra nimittarUpa prayatna karavuM ghaTe, paNa bhayAkuLa thaI ciMtA ke nyAyatyAga karavAM na ghaTe, kema ke te to mAtra vyAmoha che; e zamAvavA yogya che. prApti zubhAzubha prArabdhAnusAra che. prayatna vyAvahArika nimitta che, eTale karavuM ghaTe, paNa ciMtA to mAtra AtmaguNarodhaka che. 731 "AraMbha tathA parigrahanI pravRtti Atmahitane ghaNA prakAre rodhaka che, athavA satsamAgamanA yogamAM eka vizeSa aMtarAyanuM kAraNa jANIne tenA tyAgarUpe bAhyasaMyama jJAnIpurUSoe upadezyo che, je prAye tamane prApta che. vaLI yathArtha bhAvasaMyamanI jijJAsAthI pravarte cho, mATe amUlya avasara prApta thayo jANI sAstra, apratibaMdhatA, cittanI ekAgratA, sapuruSanAM vacanonI anuprekSA dvArA te saphaLa karavI yogya che. 732 viSamabhAvanAM nimitto baLavAnapaNe prApta thayAM chatAM je jJAnI puruSa aviSama upayoge varyA che, varte che, ane bhaviSyakALe varte te sarvane vAraMvAra namaskAra. utkRSTamAM utkRSTa vrata, utkRSTamAM utkRSTa tapa, utkRSTamAM utkRSTa niyama, utkRSTamAM utkRSTa labdhi, utkRSTamAM utkRSTa ezvarya, e jemAM saheje samAya che evA nirapekSa aviSama upayogane namaskAra. e ja dhyAna. 735 rAgadveSanAM pratyakSa baLavAna nimittA prApta thaye paNa jeno AtmabhAva kiMcitmAtra paNa kSobha pAmato nathI, te jJAnInA jJAnano vicAra karatAM paNa mahA nirjarA thAya, emAM saMzaya nathI. 736 mohanIyanuM svarUpa A jIve vAraMvAra atyaMta vicAravA jevuM che. mohinIe mahA munIzvarone paNa paLamAM tenA pAzamAM phasAvI atyaMta riddhisiddhithI vimukta karI dIdhA che; zAzvata sukha chInavI kSaNabhaMguratAmAM lalacAvI rakhaDAvyA che. nirvikalpa sthiti lAvavI, AtmasvabhAvamAM ramaNatA karavI, mAtra draSTAbhAve rahevuM, evo zAnIno ThAma ThAma bodha che; te bodha yathArtha prApta thaye A jIvanuM kalyANa thAya. 746 jJAnanuM phaLa virati che.' vItarAganuM A vacana sarva mumukSuoe nitya smaraNamAM rAkhavA yogya che. je vAMcavAthI, samajavAthI tathA vicAravAthI AtmA vibhAvathI, vibhAvanAM kAryothI ane vibhAvanAM pariNAmathI udAsa na thayo, vibhAvano tyAgI na thayo, vibhAvanAM kAryono ane vibhAvanAM phaLano tyAgI na thayo, te vAMcavuM, te vicAravuM ane te samajavuM ajJAna che. vicAravRtti sAthe tyAgavRtti utpanna karavI te ja vicAra saphaLa che, ema kahevAno jJAnIno paramArtha che. 749 1.sAdhu pratye
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 vacanAmRta patra-101 thI 55 AtmasiddhimAM kahelA samakitanA prakArano vizeSArtha jANavAnI jijJAsAno kAgaLa maLyo che. AtmasiddhimAM traNa prakAranAM samakita upadezyAM cheH(1) AptapuruSanA vacananI pratItirUpa, AjJAnI apUrva rucirUpa, svachaMdanirodhapaNe AptapuruSanI bhaktirUpa, e prathama samakita kahyuM che. (2) paramArthanI spaSTa anubhavAze pratIti te samakitano bIjo prakAra kahyo che. (3) nirvikalpa paramArthaanubhava te samakitano trIjo prakAra kahyo che. paheluM samakita bIjA samakitanuM kAraNa che. bIjuM samakita trIjA samakitanuM kAraNa che. traNe samakita vItarAga puSe mAnya karyA che. traNe samakita upAsavA yogya che, satkAra karavA yogya che; bhakti karavA yogya kevaLajJAna UpajavAnA chellA samaya sudhI saspaSanAM vacananuM avalaMbana vItarAge kahyuM che; arthAt bAramA kSINamohaguNasthAnaka paryata zrutajJAnathI AtmAnA anubhavane nirmaLa karatAM karatAM te nirmaLatA saMpUrNatA pAmyuM "kevaLajJAna' utpanna thAya che. te utpanna thavAnA prathama samaya sudhI satparuSe upadezelo mArga AdhArabhUta che; ema kahyuM che te niHsaMdeha satya che. 7pa1 lezyA :- jIvanA kRSNAdi dravyanI peThe bhAsyamAna pariNAma. adhyavasAya :- vezyA pariNAmanI kaMIka spaSTapaNe pravRtti. saMkalpa - kaMI paNa pravRtti karavAno nirdhArita adhyavasAya. vikalpa - kaMI paNa pravRtti karavAno apUrNa anirdhArita, saMdehAtmaka adhyavasAya. saMjJA :- kaMI paNa AgaLa pAchaLanI citavanazaktivizeSa athavA smRti. pariNAma:- jaLanA dravaNasvabhAvanI peThe dravyanI kathaMcit avasthAMtara pAmavAnI zakti che, te avasthAtaranI vizeSa dhArA, te pariNati. ajJAna :- mithyAtvasahita matijJAna tathA zrutajJAna hoya to te "ajJAna." virbhAgajJAna :- mithyAtvasahita atIndriyajJAna hoya te 'virbhAgajJAna." vijJAna :- kaMI paNa vizeSapaNe jANavuM te vijJAna". upara atyaMta suprasiddha che ke prANImAtrane duHkha pratikULa, apriya ane sukha anukULa, tathA priya che. te duHkhathI rahita thavA mATe ane sukhanI prApti mATe prANImAtranuM prayatna che. prANImAtranuM evuM prayatna chatAM paNa teo duHkhano anubhava ja karatAM daSTigocara thAya che. kavacit kaMIka sukhanA aMza koIka prANIne prApta thayA dekhAya che, topaNa duHkhanI bAhulyatAthI karIne jovAmAM Ave che. prANImAtrane dukha apriya hovA chatAM, vaLI te maTADavAne arthe tenuM prayatna chatAM te duHkha maTatuM nathI, to pachI te duHkha TALavAno koI upAya ja nahIM ema samajAya che; kemake badhAnuM prayatna niSphaLa jAya te vAta nirupAya ja hovI joIe, ema atre AzaMkA thAya che. tenuM samAdhAna A pramANe che :- duHkhanuM svarUpa yathArtha na samajAvAthI, te thavAnAM mULa kAraNo zuM che ane te zAthI maTI zake te yathArtha na samajAvAthI, dukha maTADavA saMbaMdhInuM temanuM prayatna svarUpathI ayathArtha hovAthI duHkha maTI zakatuM nathI. 59.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 159 sarva duHkhano AtyaMtika abhAva ane parama avyAbAdha sukhanI prApti e ja mokSa che ane te ja paramahita che. vItarAgasanmArga teno sadupAya che. te sanmArgano A pramANe saMkSepa cheH samyagdarzana, samyakjJAna, ane samyakracAritranI ekatratA te 'mokSamArga che. sarvajJanA jJAnamAM bhAsyamAna tattvonI samyakpratIti thavI te 'samyakdarzana' che. te tattvano bodha thavo te 'samyajJAna' che. upAdeya tattvano abhyAsa thavo te 'sabhyacAritra' che. zuddha Atmapada svarUpa evA vItarAgapadamAM sthiti thavI te e traNenI ekatratA che. sarvajJadeva, nigraMthaguru ane sarvajJopadiSTa dharmanI pratItithI tattvapratIti thAya che. sarva jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, sarva moha ane sarva vIryAdi aMtarAyano kSaya thavAthI AtmAno sarvajJavItarAga svabhAva pragaTe che. nigraMthapadanA abhyAsano uttarottara krama teno mArga che. tenuM rahasya sarvajJopadiSTa dharma che. sarvajJe kaheluM guru upadezathI AtmAnuM svarUpa jANIne, supratIta karIne tenuM dhyAna karo. jema jema dhyAnavizuddhi tema tema jJAnAvaraNIyano kSaya thaze. 762 potAnI kalpanAthI te dhyAna siddha thatuM nathI. jJAnamaya AtmA jemane paramotkRSTa bhAve prApta thayo, ane jemaNe paradravyamAtra tyAga karyuM che, te devane namana ho ! namana ho ! bAra prakAranA, nidAnarahita tapathI karmanI nirjarA, vairAgyabhAvanAbhAvita, ahaMbhAvarahita evA jJAnIne thAya che. te nirjarA paNa be prakAranI jANavI : svakAlaprApta, ane tapathI. eka cAre gatimAM thAya che, bIjI vratadhArIne ja hoya che. jema jema upazamanI vRddhi thAya tema tema tapa karavAthI karmanI ghaNI nirjarA thAya. te nirjarAno krama kahe che. mithyAdarzanamAM vartato paNa thoDA vakhatamAM upazama samyakdarzana pAmavAno che evA jIva karatAM asaMyata sabhyadRSTine asaMkhyAtaguNa nirjarA, tethI dezavirati, tethI sarvavirati jJAnIne, tethI (apUrNa) 763 he jIva ! ATalo badho pramAda zo ? zuddha AtmapadanI prAptine arthe vItarAga sanmArganI upAsanA kartavya che. sarvajJadeva. zuddha AtmadRSTi thavAnAM avalaMbana che. nigraMtha guru. dayA mukhya dharma. sarvajJe anubhavelo evo zuddhaAtmaprAptino upAya zrI guru vaDe jANIne, tenuM rahasya dhyAnamAM laIne AtmaprApti karo. 754
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 vacanAmRta patra-101 thI 55 jJAna jIvanuM rUpa che mATe te arUpI che, ne jJAna viparItapaNe jANavAnuM kArya kare che, tyAM sudhI tene ajJAna kahevuM evI nigraMtha paribhASA karI che, paNa e sthaLe jJAnanuM bIjuM nAma ja ajJAna che ema jANavuM. jJAnanuM bIjuM nAma ajJAna hoya to jema jJAnathI mokSa thAya ema kahyuM che, tema ajJAnathI paNa mokSa thavo joIe; tema ja mukta jIvamAM paNa jJAna kahyuM che; tema ajJAna paNa kahevuM joIe, ema AzaMkA karI che, tenuM A pramANe samAdhAna che AMTI paDavAthI gUMcAyeluM sUtra ane AMTI nIkaLI javAthI vagara gUMcAyeluM sUtra e banne sUtra ja che; chatAM AMTInI apekSAthI gUMcAyeluM sUtra, ane vagara gUMcAyeluM sUtra ema kahevAya che, tema mithyAtvajJAna te "ajJAna ane "samyakajJAna' te "jJAna" ema paribhASA karI che, paNa mithyAtvajJAna te jaDa ane samyakajJAna te cetana ema nathI. jema AMTIvALuM sUtra ane AMTI vagaranuM sUtra banne sUtra ja che, tema mithyAtvajJAnathI saMsAraparibhramaNa thAya ane samyakajJAnathI mokSa thAya. jema atrethI pUrva dizA tarapha daza gAu upara eka gAma che, tyAM javAne arthe nIkaLelo mANasa dizAdhyamathI pUrvane badale pazcima tarapha cAlyo jAya, to te pUrva dizAvALuM gAma prApta na thAya; paNa tethI teNe cAlavArUpa kriyA karI nathI ema kahI na zakAya; tema ja deha ane AtmA judA chatAM deha ane AtmA eka jANyA che te jIva dehabuddhie karI saMsAraparibhramaNa kare che, paNa tethI teNe jANavArUpa kArya karyuM nathI ema kahI na zakAya. pUrvathI pazcimamAM cAlyo che, e pUrvane pazcima mAnavArUpa jema bhrama che, tema deha ane AtmA judA chatAM beyane eka mAnavArUpa bhrama che; paNa pazcimamAM jatAM, cAlatAM jema cAlavArUpa svabhAva che, tema deha ane AtmAne eka mAnavAmAM paNa jANavArUpa svabhAva che. jema pUrvane badale pazcimane pUrva mAnela che, te bhrama tathArUpa hetusAmagrI maLe samajAvAthI pUrva pUrva ja samajAya che, ane pazcima pazcima ja samajAya che, tyAre te bhama TaLI jAya che, ane pUrva tarapha cAlavA lAge che, tema deha ane AtmAne eka mAnela che, te sadguru upadezAdi sAmagrI maLe banne judA che, ema yathArtha samajAya che, tyAre bhrama TaLI jaI AtmA pratye jJAnopayoga pariName che. bhramamAM pUrvane pazcima ane pazcimane pUrva mAnyA chatAM pUrva te pUrva ane pazcima te pazcima dizA ja hatI. mAtra bhramathI viparIta bhAsatuM hatuM, tema ajJAnamAM paNa deha te deha ane AtmA te AtmA ja chatAM tema bhAsatA nathI e viparIta bhAsavuM che. te yathArtha samajAye, bhrama nivRtta thavAthI deha deha ja bhAse che, ane AtmA AtmA ja bhAse che; ane jANavArUpa svabhAva viparItapaNAne bhajato hato te samyakapaNAne bhaje che. dizAbhrama vastutAe kaMI nathI ane cAlavArUpa kriyAthI icchita gAma prApta thatuM nathI, tema mithyAtva paNa vastutAe kaMI nathI, ane te sAthe jANavArUpa svabhAva paNa che, paNa sAthe mithyAtvarUpa bhrama hovAthI svasvarUpatAmAM paramasthiti thatI nathI. dizAbhrama TaLethI icchita gAma tarapha vaLatAM pachI mithyAtva paNa nAza pAme che, ane svasvarUpa zuddha jJAnAtmapadamAM sthiti thaI zake emAM kaMI saMdehanuM ThekANuM nathI. 770 | vidyuta lakSmI prabhutA pataMga, AyuSya te to jaLanA taraMga; puraMdarI cApa anaMga raMga, zuM rAcIe tyAM kSaNano prasaMga !
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 161 traNe samakitamAMthI game te samakita pAmyAthI jIva vadhAremAM vadhAre paMdara bhave mokSa pAme. jaghanya te bhave paNa mokSa thAya; ane jo te samakita vame, to vadhAremAM vadhAre ardha pudgalaparAvartanakALa sudhI saMsAraparibhramaNa karIne paNa mokSa pAme. samakita pAmyA pachI vadhAremAM vadhAre ardha pugalaparAvartana saMsAra hoya. kSayopazama samakita athavA upazama samakita hoya, to te jIva vamI zake; paNa kSAyika samakita hoya, to te vamAya nahIM; kSAyika samakitI jIva te ja bhave mokSa pAme, vadhAre bhava kare to traNa bhava kare ane koI eka jIvanI apekSAe kavacit cAra bhava thAya. bhagavata tIrthaMkaranA nircatha, nigraMthinIo, zrAvaka tathA zrAvikAo kaMI sarvane jIvAjIvanuM jJAna hatuM tethI tene samakita kahyuM che evo siddhAMtano abhiprAya nathI. temAMthI kaMIka jIvone tIrthakara sAcA puruSa che, sAcA mokSamArganA upadeNa che, jema te kahe che tema ja mokSamArga che evI pratItithI, evI rucithI, zrI tIrthakaranA AzrayathI ane nizcayathI samakita kahyuM che. evI pratIti, evI ruci ane evA Azrayano tathA AjJAno nizcaya che te paNa eka prakAre jIvAjIvanA jJAnasvarUpa che. puruSa sAcA che ane tenI pratIti paNa sAcI AvI che ke jema A paramakRpALu kahe che tema ja mokSamArga che, tema ja mokSamArga hoya, te puruSanAM lakSaNAdi paNa vItarAgapaNAnI siddhi kare che, je vItarAga hoya te puruSa yathArthavaktA hoya, ane te ja puruSanI pratItie mokSamArga svIkAravA yogya hoya evI suvicAraNA te paNa eka prakAranuM gauNatAe jIvAjIvanuM ja jJAna che. te pratItithI, te rucithI ane te AzrayathI pachI spaSTa vistArasahita jIvAjIvanuM jJAna anukrame thAya che. 771 tathArUpa (yathArtha) Apta (mokSamArga mATe jenA vizvAse pravartI zakAya evA) puruSano jIvane samAgama thavAmAM koI eka puNya hetu joIe che, tenuM oLakhANa thavAmAM mahatuM puNya joIe che, ane tenI AjJAbhaktie pravartavAmAM mahatuM mahatuM puNya joIe che; evAM jJAnInAM vacana che, te sAcAM che, ema pratyakSa anubhavAya evuM che. 777 sarva anyabhAvathI AtmA rahita che, kevaLa ema jene anubhava varte che te "mukta che. bIjAM sarva dravyathI asaMgapaNuM, kSetrathI asaMgapaNuM, kALathI asaMgapaNuM ane bhAvathI asaMgapaNuM sarvathA jene varte che te "mukta' che. aTaLa anubhavasvarUpa AtmA sarva dravyathI pratyakSa judo bhAsavo tyAMthI muktadazA varte che. te puruSa mauna thAya che, te puruSa apratibaddha thAya che, te puruSa asaMga thAya che, te puruSa nirvikalpa thAya che ane te puruSa mukta thAya che. jeNe traNe kALane viSe dehAdithI potAno kaMI paNa saMbaMdha nahoto evI asaMgadazA utpanna karI te bhagavAnarUpa satparuSone namaskAra che. 779 paramayogI evA zrI RSabhadevAdi puruSo paNa je dehane rAkhI zakyA nathI, te dehamAM eka vizeSapaNuM rahyuM che te e ke, teno saMbaMdha varte tyAM sudhImAM jIve asaMgapaNuM, nirmohapaNuM karI laI abAdhya anubhavasvarUpa evuM nijasvarUpa jANI, bIjA sarva bhAva pratyethI vyAvRtta (chUTA) thavuM, ke jethI pharI janmamaraNano phero na rahe. te deha choDatI vakhate jeTalA aMze asaMgapaNuM, nirmohapaNuM, yathArtha samarasapaNuM rahe che teTaluM mokSapada najIka che ema parama jJAnI puruSano nizcaya che.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 vacanAmRta patra-101 thI 55 A dehe karavA yogya kArya to eka ja che ke koI pratye rAga athavA koI pratye kiMcitmAtra dveSa na rahe. sarvatra samadazA varte. e ja kalyANano mukhya nizcaya che. 780 koIne arthe vikalpa nahIM ANatAM asaMgaNuM ja rAkhazo. jema jema puruSanAM vacana pratItimAM Avaze, jema jema AjJAthI asthimiMjA raMgAze, tema tema te te jIva AtmakalyANane sugamapaNe pAmaze, ema nisaMdehatA che. kharA aMtaHkaraNe vizeSa satsamAgamanA AzrayathI jIvane utkRSTa dazA paNa ghaNA thoDA vakhatamAM prApta. thAya che. je koI sAcA aMtaHkaraNe sapuruSanA vacanane grahaNa karaze te satyane pAmaze emAM kaMI saMzaya nathI; ane zarIranirvAhAdi vyavahAra sau saunA prArabdha pramANe prApta thavA yogya che, eTale te viSe paNa kaMI vikalA rAkhavA yogya nathI. | sarva jIva pratye, sarva bhAva pratye akhaMDa ekarasa vItarAgadazA rAkhavI e ja sarva jJAnanuM phaLa che. AtmA zuddhacetavya, janmajarAmaraNarahita asaMga svarUpa che; emAM sarva jJAna samAya che; tenI pratItimAM sarva samyakradarzana samAya che; AtmAne asaMgasvarUpe svabhAvadazA rahe te samyakracAritra, utkRSTa saMyama ane vItarAgadazA che. jenA saMpUrNapaNAnuM phaLa sarva duHkhano kSaya che, e kevaLa niHsaMdeha che; kevaLa niHsaMdeha che. 781 sarva jIva sukhane icche che, paNa koI viralA puruSa te sukhanuM yathArtha svarUpa jANe che. janma, maraNa Adi anaMta duHkhano AtyaMtika (sarvathA) kSaya thavAno upAya anAdikALathI jIvanA jANavAmAM nathI, te upAya jANavAnI ane karavAnI sAcI icchA utpanna thaye jIva jo sapuruSanA samAgamano lAbha pAme to te upAyane jANI zake che, ane te upAyane upAsIne sarva duHkhathI mukta thAya che. tevI sAcI icchA paNa ghaNuM karIne jIvane satparuSanA samAgamathI ja prApta thAya che. tevo samAgama, te samAgamanI oLakhANa, darzAvelA mArganI pratIti, ane tema ja cAlavAnI pravRtti jIvane parama durlabha che. manuSyapaNuM, jJAnInAM vacanonuM zravaNa prApta thavuM, tenI pratIti thavI, ane temaNe kahelA mArgamAM pravRtti thavI parama durlabha che, ema zrI vardhamAna svAmIe uttarAdhyayananA trIjA adhyayanamAM upadezya che. pratyakSa sanduruSanA samAgama ane te AzrayamAM vicaratA mumukSuone mokSasaMbaMdhI badhAM sAdhano alpa prayAse ane alpa kALe prAye (ghaNuM karIne) siddha thAya che; paNa te samAgamano yoga pAmavo bahu durlabha che. te ja samAgamanA yogamAM mumukSujIvanuM niraMtara citta varte che. sapuruSano yoga pAmavo to sarvakALamAM jIvane durlabha che, temAM paNa AvA duSamakALamAM to kavacita ja te yoga bane che. viralA jasapuruSa vicare che, te samAgamano lAbha apUrva che, ema jANIne jIve mokSamArganI pratIti karI, te mArganuM niraMtara ArAdhana karavuM yogya che. 783 jJAna, dhyAna, vairAgyamaya, uttama jahAM vicAra; e bhAve zubha bhAvanA, te Utare bhava pAra.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 163 patha mULa mAraga sAMbhaLo jinano re, karI vRtti akhaMDa sanmukha, mULa0 no'ya pUjAdinI jo kAmanA re, no'ya vhAluM aMtara bhavadukha. mULa0 1 karI jojo vacananI tulanA re, jojo zodhIne jinasiddhAMta, mULa, mAtra kahevuM paramAratha hetuthI re, koI pAme mumukSu vAta. mULa0 2 jJAna, darzana, cAritranI zuddhatA re, ekapaNe ane aviruddha, mULa, jina mAraga te paramArthathI re, ema kahyuM siddhAMte budha. mULa0 3 liMga ane bhedo je vratanA re, dravya deza kALAdi bheda, mULa, paNa jJAnAdinI je zuddhatA re, te to traNe kALe abheda. mULa0 4 have jJAna darzanAdi zabdano re, saMkSepe suNo paramArtha, mULa, tene jotAM vicArI vizeSathI re, samajAze uttama AtmArtha. mULa0 5 che dehAdithI bhinna AtamA re, upayogI sadA avinAza, mULao ema jANe sadguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa. mULa0 7 je zAne karIne jANiyuM re, tenI varte che zuddha pratIta, mULa kahyuM bhagavaMte darzana tehane re, jenuM bIjuM nAma samakita. mULa0 7. jema AvI pratIti jIvanI re, jANyo sarvethI bhinna asaMga, mULao tevo sthira svabhAva te Upaje re, nAma cAritra te aNaliMga. mULa0 8 te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre varte te AtmArUpa, mULa, teha mAraga jinano pAmiyo re, kiMvA pAmyo te nijasvarUpa. mULa0 9 evAM mULa jJAnAdi pAmavA re, ane javA anAdi baMdha, mULao. upadeza sadguruno pAmavo re, TALI svacchaMda ne pratibaMdha. mULa0 10 ema deva jinaMde bhANiyuM re, mokSamAraganuM zuddha svarUpa, mULa, bhavya janonA hitane kAraNe re, saMkSepe kahyuM svarUpa. mULa0 11
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 vacanAmRta patra-601 thI 955 viveka eTale zuM ? laghuziSyo - bhagavan ! Apa amane sthaLe sthaLe kahetA Avo cho ke viveka e mahAna zreyaskara che. - viveka e aMdhArAmAM paDelA AtmAne oLakhavAno dIvo che. viveka vaDe karIne dharma Take che. viveka nathI tyAM dharma nathI to viveka eTale zuM ? te amane kaho. guru - AyuSyamano ! satyAsatyane tene svarUpe karIne samajavAM tenuM nAma viveka. - laghu ziSyo - satyane satya ane asatyane asatya kahevAnuM to badhAya samaje che. tyAre mahArAja ! eo dharmanuM mULa pAmyA kahevAya ? laghu ziSyo - ame pote kaDavAne kaDavuM ja kahIe chIe; madhurAne madhuruM kahIe chIe, jherane jhera ne amRta kahIe chIe. ne amRta - guru tame je vAta kaho cho tenuM eka dRSTAMta Apo joIe. guru - AyuSyamano ! e badhAM dravya padArtha che. paraMtu AtmAne kaI kaDavAza, kaI madhurAza, kayuM jhera ne kayuM amRta che e bhAvapadArthonI ethI kaMI parIkSA thaI zake ? laghu ziSyo bhagavan ! e saMbaMdhI to amAruM lakSa paNa nathI. guru - tyAre e ja samajavAnuM che ke jJAnadarzanarUpa AtmAnA satya bhAva padArthane ajJAna ane adarzanarUpa asat vastue gherI lIdhA che. emAM eTalI badhI mizratA thaI gaI che ke parIkSA karavI ati ati durlabha che. saMsAranAM sukho anaMtI vAra AtmAe bhogavyAM chatAM temAMthI haju paNa mohinI TaLI nahIM, ane tene amRta jevo gaNyo e aviveka che; kAraNa saMsAra kaDavo che; kaDavA vipAkane Ape che; temaja vairAgya je e kaDavA vipAkanuM auSadha che, tene kaDavo gaNyo; A paNa aviveka che. jJAnadarzanAdi guNo ajJAna, adarzane gherI laI je mizratA karI nAMkhI che te oLakhI bhAva amRtamAM AvavuM, enuM nAma viveka che. kaho tyAre have viveka e kevI vastu TharI ? laghu ziSyo - aho ! viveka e ja dharmanuM mULa ane dharmarakSaka kahevAya che, te satya che. AtmasvarUpane viveka vinA oLakhI zakAya nahIM e paNa satya che. jJAna, zIla, dharma, tattva ane tapa e saghaLAM viveka vinA udaya pAme nahIM e ApanuM kahevuM yathArtha che. je vivekI nathI te ajJAnI ane maMda che. te ja puruSa matabheda ane mithyAdarzanamAM lapaTAI rahe che. ApanI viveka saMbaMdhInI zikSA ame niraMtara manana karIzuM. //////////
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 16pa sapuruSonA agAdha gaMbhIra saMyamane namaskAra aviSama pariNAmathI jemaNe kALakUTa viSa pIdhuM evA zrI RSabhAdi parama puruSone namaskAra. pariNAmamAM to je amRta ja che, paNa prathama dazAe kALakUTa viSanI peThe mujhave che, evA zrI saMyamane namaskAra. te jJAnane, te darzanane ane te cAritrane vAraMvAra namaskAra. 808 je anitya che, je asAra che ane je azaraNarUpa che te A jIvane prItinuM kAraNa kema thAya che te vAta rAtridivasa vicAravA yogya che. lokadaSTi ane jJAnanI dRSTine pazcima pUrva jeTalo taphAvata che. jJAnInI daSTi prathama nirAlaMbana che, ruci utpanna karatI nathI, jIvanI prakRtine maLatI AvatI nathI; tethI jIva te dRSTimAM rucivALa thato nathI, paNa je jIvoe pariSaha veThIne thoDA kALa sudhI te dRSTinuM ArAdhana karyuM che, te sarva duHkhanA kSayarUpa nirvANane pAmyA che; tene upAyane pAmyA che. jIvane pramAdamAM anAdithI rati che, paNa temAM rati karavA yogya kAMI dekhAtuM nathI. 810 sapuruSano yoga tathA satsamAgama maLavo bahu kaThaNa che, emAM saMzaya nathI. grISma RtunA tApathI tapAyamAna thayelA prANIne zItaLa vRkSanI chAyAnI peThe mumukSu jIvane sanmuruSano yoga tathA satsamAgama upakArI che. sarva zAstromAM tevo yoga maLavo durlabha kahyo che. 811 vizeSa UMcI bhUmikAne pAmelA mumukSuone paNa sapuruSono yoga athavA satsamAgama AdhArabhUta che, emAM saMzaya nathI. nivRttimAna dravya, kSetra, kALa ane bhAvano yoga banavAthI jIva uttarottara UMcI bhUmikAne pAme che. nivRttimAna bhAva pariNAma thavAne nivRttimAna dravya, kSetra ane kALa jIve prApta karavA yogya che. zuddha sAna vagaranA A jIvane koI paNa yogathI zubhecchA, kalyANa karavAnI icchA prApta thAya ane nispRha parama puruSano yoga bane to ja A jIvane bhAna AvavuM yogya che. te viyogamAM sAstra ane sadAcArano paricaya kartavya che; avazya kartavya che. 812 kevaLa aMtarmukha thavAno sanduruSono mArga sarva duHkhalayano upAya che, paNa te koIka jIvane samajAya che. mahatuM puNyanA yogathI, vizuddha matithI, tIvra vairAgyathI ane sanmuruSanA samAgamathI te upAya samajAvA yogya che. te samajavAno avasara ekamAtra A manuSyadeha che. te paNa aniyata kALanA bhayathI gRhIta che; tyAM pramAda thAya che, e kheda ane Azcarya che. 816
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 vacanAmRta patra-601 thI 55 AtmadazAne pAmI nirvadrapaNe yathAprArabdha vicare che, evA mahAtmAono yoga jIvane durlabha che. tevo yoga baLe jIvane te puruSanI oLakhANa paDatI nathI, ane tathArUpa oLakhANa paDyA vinA te mahAtmA pratye dayAzraya thato nathI. jyAM sudhI Azraya daDha na thAya tyAM sudhI upadeza pariNAma pAmato nathI. upadeza pariNamyA vinA samyagdarzanano yoga banato nathI. samyagdarzananI prApti vinA janmAdi duHkhanI AtyaMtika nivRtti banavA yogya nathI. tevA mahAtmA puraSono yoga to durlabha che, temAM saMzaya nathI. paNa AtmArthI jIvono yoga banavo paNa kaThaNa che. topaNa kavacit kavacit te yoga vartamAnamAM banavA yogya che. satsamAgama ane sanzAstrano paricaya kartavya che. 817 kSayopazama, upazama, kSAyika, pAriNAmika, audayika ane sAnnipAtika e cha bhAvano lakSa karI AtmAne te bhAve anuprekSI jotAM sadvicAramAM vizeSa sthiti thaze. - jJAna, darzana ane cAritra je AtmabhAvarUpa che, te samajAvA mATe upara kahyA te bhAvo vizeSa avalaMbanabhUta che. 818 kheda nahIM karatAM zUravIrapaNuM grahIne jJAnIne mArge cAlatAM mokSapATaNa sulabha ja che. viSaya-kaSAyAdi vizeSa vikAra karI jAya te vakhate vicAravAnane potAnuM nivacaMpaNuM joIne ghaNo ja kheda thAya che, ane AtmAne vAraMvAra niMde che, pharI pharIne tiraskAranI vRttithI joI, pharI mahaMta puruSanAM caritra ane vAkyanuM avalaMbana grahaNa karI, AtmAne zaurya upajAvI, te viSayAdi sAme ati haTha karIne tene haThAve che tyAM sudhI nIce mane besatA nathI, tema ekalo kheda karIne aTakI rahetA nathI. e ja vRttinuM avalaMbana AtmAthI jIvoe lIdhuM che. ane tethI ja aMte jaya pAmyA che. A vAta sarva mumukSuoe mukhe karI hRdayamAM sthira karavA yogya che. 819 AtmasvabhAvanI nirmaLatA thavAne mATe mumukSu jIve be sAdhana avazya karIne sevavA yogya che; satkRta ane satsamAgama. pratyakSa sanduruSono samAgama kavacit kavacit jIvane prApta thAya che, paNa jo jIva saddaSTivAnA hoya to satkRtanA ghaNAkALanA sevanathI thato lAbha pratyakSa sanduruSanA samAgamathI bahu alpa kALamAM prApta karI zake che; kemake pratyakSa guNAtizayavAna nirmaLa cetananA prabhAvavALAM vacana ane vRtti kriyAyeSTitapaNuM che. jIvane tevo samAgamayoga prApta thAya evuM vizeSa prayatna kartavya che. tevA yoganA abhAve satkRtano paricaya avazya karIne karavA yogya che. zAMtarasanuM jemAM mukhyapaNuM che, zAMtarasanA hetue jeno samasta upadeza che, sarve rasa zAMtarasagarbhita jemAM varNavyA che, evAM zAstrano paricaya te satkRtano paricaya che. 825 satkRtano paricaya jIve avazya karIne kartavya che. maLa, vikSepa ane pramAda temAM vAraMvAra aMtarAya kare che, kema ke dIrgha kALa paricita che; paNa jo nizcaya karI tene aparicita karavAnI pravRtti karavAmAM Ave to tema thaI zake ema che. mukhya aMtarAya hoya to te jIvano anizcaya che. 826
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 157 mumukSupaNuM jema daDha thAya tema karo; hAravAno athavA nirAza thavAno kaMI hetu nathI. durlabha yoga jIvane prApta thayo to pachI thoDoka pramAda choDI devAmAM jIve mUMjhAvA jevuM athavA nirAza thavA jevuM kaMI ja nathI. 829 dehathI bhinna svaparaprakAzaka parama jyotisvarUpa evo A AtmA, temAM nimagna thAo. he Aryajano ! aMtarmukha thaI, sthira thaI, te AtmAmAM ja raho to anaMta apAra AnaMda anubhavazo. sarva jagatanA jIvo kaMI ne kaMI meLavIne sukha prApta karavA icche che; moTo cakravartI rAjA te paNa vadhatA vaibhava, parigrahanA saMkalpamAM prayatnavAna che; ane meLavavAmAM sukha mAne che; paNa aho ! jJAnIoe to tethI viparIta ja sukhano mArga nirNIta karyo ke kiMcitmAtra paNa grahavuM e ja sukhano nAza che. viSayathI jenI indriyo Artta che, tene zItaLa evuM Atmasukha, Atmatattva kyAMthI pratItimAM Ave ? parama dharmarUpa caMdra pratye rAhu jevo parigraha tethI have huM virAma pAmavAne ja icchuM chuM. amAre parigrahane zuM karavo che ? kazuM prayojana nathI. 'sarvotkRSTa zuddhi tyAM sarvotkRSTa siddhi' he Aryajano ! A parama vAkyano AtmApaNe tame anubhava karo. 832 sarva dravyathI, sarva kSetrathI, sarva kALathI ane sarva bhAvathI je sarva prakAre apratibaMdha thaI nijasvarUpamAM sthita thayA te parama puruSone namaskAra. jene kaMI priya nathI, jene kaMI apriya nathI, jene koI zatru nathI, jene koI mitra nathI, jene mAnaapamAna, lAbha-alAbha, harSa-zoka, janma mRtyu Adi dvaMdvano abhAva thaI je zuddha caitanyasvarUpane viSe sthiti pAmyA che, pAme che ane pAmaze temanuM ati utkRSTa parAkrama sAnaMdAzcarya upajAve che. deha pratye jevo vastrano saMbaMdha che, tevo AtmA pratye jeNe dehano saMbaMdha yathAtathya dITho che, myAna pratye taravArano jevo saMbaMdha che tevo deha pratye jeNe AtmAno saMbaMdha dITho che, abaddha spaSTa AtmA jeNe anubhavyo che, te mahatpuruSone jIvana ane maraNa banne samAna che. je aciMtya dravyanI zuddhacitisvarUpa kAMti parama pragaTa thaI aciMtya kare che, te aciMtya dravya sahaja svAbhAvika nijasvarUpa che evo nizcaya je parama kRpALu satpuruSe prakAzyo teno apAra upakAra che. caMdra bhUmine prakAze che, tenA kiraNanI kAMtinA prabhAvathI samasta bhUmi zveta thaI jAya che, paNa kaMI caMdra bhUmirUpa koI kALe tema thato nathI, ema samasta vizvane prakAzaka evo A AtmA te kyAre paNa vizvarUpa thato nathI, sadAsarvadA caitanyasvarUpa ja rahe che. vizvamAM jIva abhedatA mAne che e ja bhrAMti che. jema AkAzamAM vizvano praveza nathI, sarva bhAvanI vAsanAthI AkAza rahita ja che, tema samyakdaeNSTi puruSoe pratyakSa sarva dravyathI bhinna, sarva anya paryAyathI rahita ja AtmA dITho che. jenI utpatti koI paNa anya dravyathI thatI nathI, tevA AtmAno nAza paNa kyAMthI hoya ?
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 vacanAmRta patra-601 thI 955 ajJAnathI ane svasvarUpa pratyenA pramAdathI AtmAne mAtra mRtyunI bhrAMti che. te ja bhrAMti nivRtta karI zuddha caitanya nijaanubhava pramANa svarUpamAM parama jAgRta thaI jJAnI sadAya nirbhaya che. e ja svarUpanA lakSathI sarva jIvA pratye sAmyabhAva utpanna thAya che. sarva paradravyathI vRtti vyAvRtta karI AtmA akleza samAdhine pAme che. paramasukhasvarUpa, paramotkRSTa zAMta, caitanyasvarUpa samAdhine sarva kALane mATe pAmyA te bhagavaMtane namaskAra, te padamAM niraMtara lakSarUpa pravAha che jeno te saspaSone namaskAra, - sarvathI sarva prakAre huM bhinna chuM, eka kevaLa zuddha caitanyasvarUpa, paramotkRSTa, aciMtya sukhasvarUpa mAtrA ekAMta zuddha anubhavarUpa huM chuM, tyAM vikSepa zo? vikalpa zo? bhaya zo? kheda zo ? bIjI avasthA zI ? huM mAtra nirvikalpa zuddha zuddha, prakRSTa zuddha paramazAMta caitanya chuM. huM mAtra nirvikalpa chuM. huM nijasvarUpamaya upayoga karuM chuM. tanmaya thAuM chuM. zAMtiH zAMtiH zAMtiH 833 apAra mahAmohajaLane anaMta aMtarAya chatAM dhIra rahI je puruSa taryA te zrI puruSa bhagavAnane namaskAra. anaMta kALathI je jJAna bhavahetuM thatuM hatuM te jJAnane eka samayamAtramAM jAtyAMtara karI jeNe bhavanivRttirUpa karyuM te kalyANamUrti samyagdarzanane namaskAra. 839 te zrImatu anaMta catuSTayasthita bhagavatano ane te jayavaMta dharmano Azraya sadeva kartavya che. jene bIjuM kaMI sAmarthya nathI evA abudha ane azakta manuSyo paNa te AzrayanA baLathI parama sukhahetu evAM adbhuta phaLane pAmyA che, pAme che ane pAmaze. mATe nizcaya ane Azraya ja kartavya che. adhIrajathI kheda kartavya nathI. cittamAM dehAdi bhayano vikSepa paNa karavo yogya nathI. dehAdi saMbaMdhI je puruSo harSaviSAda karatA nathI te puruSo pUrNa dvAdazAMgane saMkSepamAM samajyA che, ema samajo. e ja daSTi kartavya che. huM dharma pAmyo nathI, huM dharma kema pAmIza? e Adi kheda nahIM karatAM vItarAga puruSono dharma je dehAdi saMbaMdhIthI harSaviSAdavRtti dUra karI AtmA asaMga-zuddha-caitanya-svarUpa che, evI vRttino nizcaya ane Azraya grahaNa karI te ja vRttinuM baLa rAkhavuM, ane maMda vRtti thAya tyAM vItarAga puruSonI dazAnuM smaraNa karavuM, te adbhuta caritra para daSTi prerIne vRttine apramatta karavI, e sugama ane sarvotkRSTa upakArakAraka tathA kalyANa svarUpa che. 843. he jIva! A klezarUpa saMsArathI nivRtta thA, nivRtta thA. 849 mAruM citta, mArI cittavRttio eTalI zAMta thaI jAo ke koI mRga paNa A zarIrane joI ja rahe, bhaya pAmI nAsI na jAya ! mArI cittavRtti eTalI zAMta thaI jAo ke koI vRddha mRga jenA mAthAmAM khUjalI AvatI hoya te A zarIrane jaDapadArtha jANI potAnuM mAthuM khUjalI maTADavA A zarIrane ghase ! - 850 Apa ApakuM bhUlI gayA, inameM kyA aMdhera ? | samara samara aba hasata che, nahi bhUleMge phera.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 zrImad rAjacaMdra henDabuka jijJAsAbaLa, vicArabaLa, vairAgyabaLa, dhyAnabaLa, ane jJAnabaLa vardhamAna thavAne arthe AtmArthI jIvane tathArUpa jJAnI puruSano samAgama vizeSa karI upAsavA yogya che. temAM paNa vartamAnakALanA jIvone te baLanI daDha chApa paDI javAne arthe ghaNA aMtarAyo jovAmAM Ave che, jethI tathArUpa zuddha jijJAsuvRttie dIrghakALa paryata satsamAgama upAsavAnI AvazyakatA rahe che. satsamAgamanA abhAve vitarAgadhruta, paramazAMtarasapratipAdaka vitarAgavacanonI anuprekSa vAraMvAra kartavya che. cittadhairya mATe te parama auSadha che. 8pa6 aho sanduruSanAM vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama ! suSupta cetanane jAgRta karanAra, paDatI vRttine sthira rAkhanAra, darzanamAtrathI paNa nirdoSa, apUrva svabhAvane preraka, svarUpapratIti, apramatta saMyama, ane pUrNa vItarAga nirvikalpa svabhAvanAM kAraNabhUta-chelle ayogI svabhAva pragaTa karI anaMta avyAbAdha svarUpamAM sthiti karAvanAra ! trikALa jayavaMta varto ! OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH 875 ghaNAM zAstro ane vAkyonA abhyAsa karatAM paNa jo jJAnI puruSonI ekeka AzA jIva upAse to ghaNAM zAstrathI thatuM phaLa sahajamAM prApta thAya. 885 agamya chatAM saraLa evA mahApurUSonA mArgane namaskAra satsamAgama niraMtara kartavya che. mahatubhAgyanA udaya vaDe athavA pUrvanA abhyasta yoga vaDe jIvane sAcI mumukSatA utpanna thAya che, je ati durlabha che. te sAcI mumukSutA ghaNuM karIne mahatparuSanA caraNakamalanI upAsanAthI prApta thAya che, athavA tevI mumukSatAvALA AtmAne mahapuruSanA yogathI AtmaniSThapaNuM prApta thAya che; sanAtana anaMta evA jJAnI puruSoe upAselo evo sanmArga prApta thAya che. sAcI mumukSatA jene prApta thaI hoya tene paNa jJAnIno samAgama ane AzA apramattayoga saMprApta karAve che. mukhya mokSamArgano krama A pramANe jaNAya che. vartamAnakALamAM tevA mahatparuSano yoga ati durlabha che. kemake uttama kALamAM paNa te yoganuM durlabhapaNuM hoya che; ema chatAM paNa sAcI mumukSutA jene utpanna thaI hoya, rAtridivasa AtmakalyANa thavAnuM tathArUpa ciMtana rahyA karatuM hoya, tevA puruSane tevo yoga prApta thavo sulabha che. 887 avirodha ane ekatA rahe tema kartavya che; ane e sarvanA upakArano mArga saMbhave che. bhinnatA mAnI laI pravRtti karavAthI jIva UlaTo cAle che. abhinnatA che, ekatA che emAM sahaja samajavApherathI bhinnatA mAno cho ema te jIvone zikhAmaNa prApta thAya to sanmukhavRtti thavA yogya che. jyAM sudhI anyonya ekatA vyavahAra rahe tyAM sudhI sarvathA kartavya che. 900 | jahAM kalapanA-jalapanA, tahAM mAnuM duHkha chAMI; | miTe kalapanA-jalapanA taba vastu tina pAI. he jIva! kyA icchata have? he icchA duHkha mUla; jaba icchAkA nAza taba, miTe anAdi bhUla. //////////
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-601 thI 955 kSamApanA he bhagavAna ! huM bahu bhUlI gayo, meM tamArAM amUlya vacanane lakSamAM lIdhAM nahIM. tamArAM kahelAM anupama tattvano meM vicAra karyo nahIM. tamArAM praNIta karelAM uttama zIlane sevyuM nahIM. tamArAM kahelAM dayA, zAMti, kSamA ane pavitratA meM oLakhyA nahIM. he bhagavan ! huM bhUlyo, AthaDyo, rajhaLyo ane anaMtasaMsAranI viTaMbanAmAM paDyo chuM. huM pApI chuM. huM bahu madonmatta ane karmarajathI karIne malina chuM. he paramAtmA ! tamArAM kahelAM tattva vinA mAro mokSa nathI. huM niraMtara prapaMcamAM paDyo chuM, ajJAnathI aMdha thayo chuM, mArAmAM vivekazakti nathI ane huM mUDha chuM, huM nirAzrita chuM, anAtha chuM. nIrAgI paramAtmA ! huM have tamAruM, tamArA dharmanuM ane tamArA muninuM zaraNa grahuM chuM. mArA aparAdha kSaya thaI huM te sarva pApathI mukta thauM e mArI abhilASA che. AgaLa karelAM pApono huM have pazcAttApa karuM chuM. jema jema huM sUkSma vicArathI UMDo UtaruM chuM tema tema tamArA tattvanA camatkAro mArA svarUpano prakAza kare che. tame nIrAgI, nirvikArI, sacidAnaMdasvarUpa, sahajAnaMdI, anaMtajJAnI, anaMtadarzI ane trailokyaprakAzaka cho. huM mAtra mArA hitane arthe tamArI sAkSIe kSamA cAhuM chuM. eka paLa paNa tamArAM kahelAM tattvanI zaMkA na thAya, tamArA kahelA rastAmAM ahorAtra huM rahuM, e ja mArI AkAMkSA ane vRtti thAo ! he sarvajJa bhagavAna ! tamane huM vizeSa zuM kahuM ? tamArAthI kaMI ajANyuM nathI. mAtra pazcAttApathI huM karmajanya pApanI kSamA icchu chuM. OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH **** jinezvaranI vANI (manahara chaMda) 170 anaMta anaMta bhAva bhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che; sakala jagata hitakAriNI hAriNI moha, tAriNI bhavAbdhi mokSacAriNI pramANI che; upamA ApyAnI jene tamA rAkhavI te vyartha, ApavAthI nija mati mapAI meM mAnI che; aho ! rAjacaMdra, bALa khyAla nathI pAmatA e, jinezvara taNI vANI jANI teNe jANI che. 1
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 171 jagata viSayanA vikSepamAM svarUpavibhrAMti vaDe vizrAMti pAmatuM nathI. anaMta avyAbAdha sukhano eka ananya upAya svarUpastha thavuM te ja che. e ja hitakArI upAya jJAnIe dITho che. bhagavAna jine dvAdazAMgI e ja arthe nirUpaNa karI che, ane e ja utkRSTatAthI te zobhe che, jayavaMta che. jJAnInAM vAkyanA zravaNathI ullAsita thato evo jIva, cetana, jaDane bhinna svarUpa yathArthapaNe pratIta kare che, anubhave che, anukrame svarUpastha thAya che. yathAsthita anubhava thavAthI svarUpastha thavA yogya che. darzanamoha vyatIta thavAthI jJAnInA mArgamAM paramabhakti samutpanna thAya che, tattvapratIti samyakapaNe utpanna thAya che. tattvapratIti vaDe zuddha caitanya pratye vRttino pravAha vaLe che. zuddha caitanyanA anubhava arthe cAritramoha vyatIta karavA yogya che. cAritramoha, caitanyanA-jJAnI puruSanA sanmArganA naiSThikapaNAthI pralaya thAya che. asaMgatAthI paramAvagADha anubhava thavA yogya che. he Arya munivaro ! e ja asaMga zuddha caitantrArthe asaMgayogane ahoniza icchIe chIe. he munivaro ! asaMgatAno abhyAsa karo. je mahAtmAo asaMga caitanyamAM lIna thayA, thAya che ane thaze tene namaskAra. zAMtiH 901 jaDa ne caitanya banne dravyano svabhAva bhinna, supratItapaNe banne jene samajAya che; svarUpa cetana nija, jaDa che saMbaMdha mAtra, athavA te zeya paNa paradravyamAMya che; evo anubhavano prakAza ullAsita thayo, jaDathI udAsI tene AtmavRtti thAya che; kAyAnI visArI mAyA, svarUpe samAyA evA, nigraMthane paMtha bhavaaMtano upAya che. 1 deha jIva ekarUpe bhAse che ajJAna vaDe, kriyAnI pravRtti paNa tethI tema thAya che; jIvanI utpatti ane roga, zoka, duHkha, mRtyu, dehano svabhAva jIva padamAM jaNAya che; evo je anAdi ekarUpano mithyAtvabhAva, jJAnInAM vacana vaDe dUra thaI jAya che; bhAse jaDa caitanyano pragaTa svabhAva bhinna, banne dravya nija nija rUpe sthita thAya che. 2 902
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAmRta patra-601 thI 955 prANImAtrano rakSaka, baMdhava ane hitakArI evo koI upAya hoya to te vItarAgano dharma ja che. 903 samasta saMsArI jIvo karmavazAt zAtA-azAtAno udaya anubhavyA ja kare che. jemAM mukhyapaNe to azAtAno ja udaya anubhavAya che. kavicat athavA koIka dehasaMyogamAM zAtAno udaya adhika anubhavAto jaNAya che, paNa vastutAe tyAM paNa aMtaradAha baLyA ja karato hoya che. pUrNa jJAnI paNa je azAtAnuM varNana karI zakavA yogya vacanayoga dharAvatA nathI, tevI anaMta anaMta azAtA A jIve bhogavI che, ane jo haju tenAM kAraNono nAza karavAmAM na Ave to bhogavavI paDe e sunizcita che, ema jANI vicAravAna uttama puruSo te aMtaradAharUpa zAtA ane bAhyAvyaMtara saMklezaagnirUpe prajvalita evI azAtAno AtyaMtika viyoga karavAno mArga gaveSavA tatpara thayA, ane te sanmArga gaveSI, pratIta karI, tene yathAyogyapaNe ArAdhI, avyAbAdha sukhasvarUpa evA AtmAnA sahaja zuddha svabhAvarUpa paramapadamAM lIna thayA. 172 zAtA-azAtAno udaya ke anubhava prApta thavAnAM mULa kAraNone gaveSatA evA te mahat puruSone evI vilakSaNa sAnaMdAzcaryaka vRtti udbhavatI ke zAtA karatAM azAtAno udaya saMprApta thaye ane temAM paNa tIvrapaNe te udaya saMprApta thaye temanuM vIrya vizeSapaNe jAgrata thatuM, ullAsa pAmatuM ane te samaya kalyANakArI adhikapaNe samajAto. upayoga lakSaNe sanAtanasphurita evA AtmAne dehathI, tejasa ane kArpaNa zarIrathI paNa bhinna avalokavAnI dRSTi sAdhya karI, te caitanyAtmakasvabhAva AtmA niraMtara vedaka svabhAvavALo hovAthI abaMdhadazAne saMprApta na thAya tyAM sudhI zAtA azAtArUpa anubhava vedyA vinA rahevAno nathI ema nizcaya karI, je zubhAzubha pariNAmadhArAnI pariNati vaDe te zAtA azAtAno saMbaMdha kare che te dhArA pratye udAsIna thaI, dehAdithI bhinna ane svarUpamaryAdAmAM rahelA te AtmAmAM je cala svabhAvarUpa pariNAma dhArA che teno AtyaMtika viyoga karavAno sanmArga grahaNa karI, parama zuddha caitanyasvabhAvarUpa prakAzamaya te AtmA karmayogathI sakalaMka pariNAma darzAve che tethI uparAma thaI, jema upamita thavAya, te upayogamAM ane te svarUpamAM sthira thavAya, acala thavAya, te ja lakSa, te ja bhAvanA, te ja ciMtavanA ane te ja sahaja pariNAmarUpa svabhAva karavA yogya che. mahAtmAonI vAraMvAra e ja zikSA che. 913 yathArtha joIe to zarIra e ja vedanAnI mUrti che. samaye samaye jIva te dvArAe vedanA ja veThe che. kacit zAtA ane prAye azAtA ja veThe che. mAnasika azAtAnuM mukhyapaNuM chatAM te sUkSma samyagdaSTivAnane jaNAya che. zArIrika azAtAnuM mukhyapaNuM sthULa dRSTivAnane paNa jaNAya che. je vedanA pUrve sudRDha baMdhathI jIve baMdhana karI che, te vedanA udaya saMprApta thatAM indra, caMdra, nAgendra ke jinendra paNa rokavAne samartha nathI. teno udaya jIve vedavo ja joIe. ajJAnadRSTi jIvo khedathI vede topaNa kaMI te vedanA ghaTatI nathI ke jatI rahetI nathI. satyadRSTivAna jIvo zAMta bhAve vede to tethI te vedanA vadhI jatI nathI, paNa navIna baMdhano hetu thatI nathI. pUrvanI baLavAna nirjarA thAya che. AtmArthIne e ja kartavya che. huM zarIra nathI, paNa tethI bhinna evo jJAyaka AtmA chuM, tema nitya zAzvata chuM. A vedanA mAtra pUrva karmanI che, paNa mAruM svarUpa nAza karavAne te samartha nathI, mATe mAre kheda kartavya ja nathI' ema AtmArthInuM anuprekSaNa hoya che. 927
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka cakravartInI samasta saMpatti karatAM paNa jeno eka samayamAtra paNa vizeSa mUlyavAna che evo A manuSyadeha ane paramArthane anukULa evA yoga saMprApta chatAM jo janmamaraNathI rahita evA paramapadanuM dhyAna rahyuM nahIM to A manuSyatvane adhiSThita evA AtmAne anaMtavAra dhikkAra ho ! jemaNe pramAdano jaya karyo temaNe parama padano jaya karyo. 173 935 ciMtita jenAthI prApta thAya te maNine ciMtAmaNi kahyo che; e ja A manuSyadeha che ke je dehamAM, yogamAM AtyaMtika evA sarva duHkhanA kSayanI ciMtitA dhArI to pAra paDe che. aciMtya jenuM mAhAtmya che evuM satsaMgarUpI kalpavRkSa prApta thaye jIva daridra rahe ema bane to A jagatane viSe te agiyAramuM Azcarya ja che. 936 pramattabhAve A jIvanuM bhUMDuM karavAmAM kAMI nyUnatA rAkhI nathI, tathApi A jIvane nijahitano upayoga nathI e ja atizaya khedakAraka che. he Aryo ! hAla te pramattabhAvane ullAsita vIryathI moLo pADI, suzIla sahita, satputanuM adhyayana karI nivRttie AtmabhAvane poSajo. 144 vartamAna duSamakALa varte che. manuSyonAM mana paNa duSama ja jovAmAM Ave che. ghaNuM karIne paramArthathI zuSka aMtaHkaraNavALA paramArthano dekhAva karI svecchAe varte che. evA vakhatamAM keno saMga karavo, kenI sAthe keTaluM kAma pADavuM, kenI sAthe keTaluM bolavuM, kenI sAthe potAnA keTalA kAryavyavahAranuM svarUpa vidita karI zakAya; e badhuM lakSamAM rAkhavAno vakhata che. nahIM to savRttivAna jIvane e badhAM kAraNo hAnikartA thAya che. 947 lokasaMjJA jenI jiMdagIno dhruvakAMTo che te jiMdagI game tevI zrImaMtatA, sattA ke kuTuMbaparivArAdi yogavALI hoya to paNa te duHkhano ja hetu che. AtmazAMti je jiMdagIno dhruvakAMTo che te jiMdagI game to ekAkI ane nirdhana, nirvastra hoya to paNa parama samAdhinuM sthAna che. 49 ghaNI tvarAthI pravAsa pUro karavAno hato. tyAM vacce saharAnuM raNa saMprApta thayuM. mAthe ghaNo bojo rahyo hato te AtmavIrye karI jema alpa kALe vedI levAya tema praghaTanA karatAM page nikAcita udayamAna thAka grahaNa karyo. svarUpa che te anyathA thatuM nathI e ja adbhuta Azcarya che. avyAbAdha sthiratA che. prakRti udayAnusAra kaMIka azAtA mukhyatve vedI zAtA pratye. OM zAMtiH 51
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 vacanAmRta patra-601 thI 955 padya zrI jina paramAtmane namaH (1) icche che je jogI jana, anaMta sukhasvarUpa; mULa zuddha te Atmapada, sayogI jinasvarUpa. 1 AtmasvabhAva agamya te, avalaMbana AdhAra; jinapadathI darzAviyo, teha svarUpa prakAra. 2 jinapada nijapada ekatA, bhedabhAva nahi kAMI; lakSa thavAne tehano, kahyAM zAstra sukhadAI. 3 jina pravacana durgamyatA, thAke ati matimAna; avalaMbana zrI sadguru, sugama ane sukhakhANa. 4 upAsanA jinacaraNanI, atizaya bhaktisahita; munijana saMgati rati ati, saMyama yoga ghaTita. 5 guNapramoda atizaya rahe, rahe aMtarmukha yoga; prApti zrI sadguru vaDe, jina darzana anuyoga. 6 pravacana samudra biMdumAM, UlaTI Ave ema; pUrva caudanI labdhinuM, udAharaNa paNa tema. 7 viSaya vikAra sahita je, rahyA matinA yoga; pariNAmanI viSamatA, tene yoga ayoga. 8 maMda viSaya ne saraLatA, saha AjJA suvicAra; karuNA komaLatAdi guNa, prathama bhUmikA dhAra. 9 rokyA zabdAdika viSaya, saMyama sAdhana rAga; jagata ISTa nahi AtmathI, madhya pAtra mahAbhAgya. 10 nahi tRSNA jIvyAtaNI, maraNa yoga nahi kSobha; mahApAtra te mArganA, parama yoga jitalobha. 11 (2) Avye bahu samadezamAM, chAyA jAya samAI; AvyuM tema svabhAvamAM, mana svarUpa paNa jAI. 1 Upaje moha vikalpathI, samasta A saMsAra; aMtarmukha avalokatAM, vilaya thatAM nahi vAra. 2 (3) sukha dhAma anaMta susaMta cahI, dina rAtra rahe tathyAnamahIM; parazAMti anaMta sudhAmaya je, praNamuM pada te vara te jaya te. **
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmasiTizAstra DAmara
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ are AT162jcjrvire
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 175 sadgurunA upadeza vaNa, samajAya na jinarUpa; samajyA vaNa upakAra zo ? samajya jinasvarUpa. 12 - Atma-siddhi zAstra je svarUpa samajyA vinA, pAmyo dukha anaMta; samajAvyuM te pada namuM, zrI sadaguru bhagavaMta. 1 | AtmAdi astitvanAM, jeha nirUpaka zAstra, pratyakSa sadguru yoga nahi, tyAM AdhAra supAtra. 13 vartamAna A kALamAM, mokSamArga bahu lopa; vicAravA AtmArthIne, bhAkhyo atra agokha. 2 athavA sadgurue kahyAM, je avagAhana kAja; te te nitya vicAravAM, karI matAMtara tyAja. 14] koI kriyAjaDa thaI rahyA, zuSkajJAnamAM koI; mAne mAraga mokSano, karuNA Upaje joI. 3 roke jIva svachaMda to, pAme avazya mokSa; pAmyA ema anaMta che, bhAkhyuM jina nirdoSa. 15 bAhya kriyAmAM rAcatA, aMtabheda na kAMI; jJAnamArga niSedhatA, teha kriyAjaDa AI. 4 | pratyakSa sadguru yogathI, svachaMda te rokAya; anya upAya karyA thakI, prAye bamaNo thAya. 17 baMdha mokSa che kalpanA, bhAkhe vANI mAMhI; varte mohAvezamAM, zuSkazAnI te AMhI. 5 svacchaMda, mata Agraha tajI, varte sadgurulakSa; samakita tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNI pratyakSa. 17 vairAgyAdi saphaLa to, jo saha AtamajJAna; tema ja AtamajJAnanI, prAptitaNAM nidAna. 7 mAnAdika zatru mahA, nija chaMde na marAya; jAtAM sadguru zaraNamAM, alpa prayAse jAya. 18 tyAga virAga na cittamAM, thAya ne tene jJAna aTake tyAga virAgamAM, to bhUle nijabhAna. 7. je sadaguru upadezathI, pAmo kevaLajJAna; guru rahyA chaghastha paNa, vinaya kare bhagavAna. 19 jyAM jyAM je je yogya che, tahAM samajavuM te; tyAM tyAM te te Acare, AtmArthI jana eha. 8 evo mArga vinaya taNo, bhAkhyo zrI vItarAga; mULa hetu e mArgano, samaje koI subhAgya. 20 seve sadgurucaraNane, tyAgI daI nijapakSa; pAme te paramArthane, nijapadano le lakSa. 9 asaguru e vinayano, lAbha lahe jo kAMI; mahAmohanIya karmathI, bUDe bhavajaLa mAMhI. 21 AtmajJAna samadarzitA, vicare udayaprayoga; apUrva vANI paramazrata, sadguru lakSaNa yogya. 10 hoya mumukSu jIva te, samaje eha vicAra; hoya matArthI jIva te, avaLo le nirdhAra. 22 pratyakSa sadguru sama nahIM, parokSa jina upakAra; evo lakSa thayA vinA, Uge na AtmavicAra. 11 | hoya matArthI tehane, thAya na AtamalakSa; teha matAtha lakSaNo, ahIM kahAM nirpakSa. 23
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 Atma-siddhi zAstra Atma-siddhi zAstra AtmArthI-lakSaNa AtmajJAna tyAM munipaNuM, te sAcA guru hoya; matArthI-lakSaNa bAkI kuLaguru kalpanA, AtmArthI nahi joya. 34 bAhyatyAga paNa zAna nahi, te mAne guru satya; athavA nijakuLadharmanA, te gurumAM ja mamatva. 24 pratyakSa saguru prAptino, gaNe parama upakAra; traNe yoga ekatvathI, varte AjJAdhAra. 35 je jinadeha pramANa ne, samavasaraNAdi siddhi; varNana samaje jinanuM, rokI rahe nija buddhi. 25 | eka hoya traNa kALamAM, paramArathano paMtha; | prere te paramArthane, te vyavahAra samata. 37| pratyakSa sadaguruyogamAM, varte dRSTi vimukha; asaddagurune daDha kare, nija mAnArthe mukhya. 27 | ema vicArI aMtare, zodhe sadguru yoga; kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahi manaroga. 37 devAdi gati bhaMgamAM, je samaje zrutajJAna; mAne nija mata veSano, Agraha muktinidAna. 27 | kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda, prANIdayA, tyAM AtmArtha nivAsa. 38 lahuM svarUpa na vRttinuM, grahyuM vrata abhimAna; rahe nahIM paramArthane. levA laukika mAna. 28 | dazA na evI jyAM sudhI, jIva lahe nahi joga; mokSamArga pAme nahIM, maTe na aMtara roga. 39 athavA nizcaya naya grahe, mAtra zabdanI mAMya; lope sadvyavahArane, sAdhana rahita thAya. 29 Ave jyAM evI dazA, sadgarabodha suhAya; te bodha suvicAraNA, tyAM pragaTe sukhadAya. 40 zAnadazA pAme nahIM, sAdhanadazA na kAMI; pAme teno saMga che, te bUDe bhava mAMhI. 30 | jyAM pragaTe suvicAraNA, tyAM pragaTe nija jJAna; je jJAne kSaya moha thaI, pAme pada nirvANa. 41 | e paNa jIva matArthamAM, nijamAnAdi kAja; Upaje te suvicAraNA, mokSamArga samajAya; pAme nahi paramArthane, anu-adhikArImAM ja. 31 guruziSyasaMvAdathI, bhAkhuM Sapada AMhI. 42 SaTapadanAmakathana nahi kaSAya upazAMtatA, nahi aMtara verAgya; AtmA che,' 'te nitya che,' che kartA nijakarma; saraLapaNuM na madhyasthatA, e matArthI durbhAgya. 32 ] che bhoktA, "vaLI mokSa che, "mokSa upAya sudharma' 43 lakSaNa kahyAM matArthInAM, matArtha jAvA kAja; have kahuM AtmArthInAM, Atma-artha sukhasAja. 33 sthAnaka saMkSepamAM, darzana paNa teha; samajAvA paramArthane, kahyAM jJAnIe eha. 44
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka Atma-siddhi zAstra zaMkA ziSya uvAya AtmAnA hovApaNArUpa prathama sthAnakanI ziSya zaMkA kahe che : nathI dRSTimAM Avato, nathI jaNAtuM rUpa; bIjo paNa anubhava nahIM, tethI na jIvasvarUpa. 45 athavA deha ja AtamA, athavA indriya prANa; mithyA judo mAnavo, nahIM juduM eMdhANa. 46 vaLI jo AtmA hoya to, jaNAya te nahi kema ? jaNAya jo te hoya to, ghaTa paTa Adi jema. 47 mATe che nahi AtamA, mithyA mokSa upAya; e aMtara zaMkA taNo, samajAvo sadupAya. 48 samAdhAna- sadguru uvAca AtmA che, ema sadguru samAdhAna kare che HbhAsyo dehAdhyAsathI, AtmA deha samAna; paNa te banne bhinna che, pragaTa lakSaNe bhAna. 49 bhAsyo dehAdhyAsathI, AtmA deha samAna; paNa te banne bhinna che, jema asi ne myAna. 50 je draSTA che dRSTino, je jANe che rUpa; abAdhya anubhava je rahe, te che jIvasvarUpa. 51 che indriya pratyekane, nija nija viSayanuM jJAna; pAMca indrInA viSayanuM, paNa AtmAne bhAna. para deha na jANe tehane, jANe na iMdrI, prANa; AtmAnI sattA vaDe, teha pravarte jANa. 53 sarva avasthAne viSe, nyAro sadA jaNAya; pragaTarUpa caitanyamaya, e eMdhANa sadAya. 54 177 ghaTa, paTa Adi jANa tuM, tethI tene mAna; jANanAra te mAna nahi, kahIe kevuM jJAna ? 55 parama buddhi kRza dehamAM, sthULa deha mati alpa; deha hoya jo AtamA, ghaTe na Ama vikalpa. 56 jaDa cetanano bhinna che, kevaLa pragaTa svabhAva; ekapaNuM pAme nahIM, traNe kALa yabhAva. 57 AtmAnI zaMkA kare, AtmA pote Apa; zaMkAno karanAra te, acaraja eha amApa. 58 zaMkA ziSya uvAya AtmA nitya nathI, ema ziSya kahe che HAtmAnA astitvanA, Ape kahyA prakAra; saMbhava teno thAya che, aMtara karyo vicAra. 59 bIjI zaMkA thAya tyAM, AtmA nahi avinAza; dehayogathI Upaje, dehaviyoge nAza. 60 athavA vastu kSaNika che, kSaNe kSaNe palaTAya; e anubhavathI paNa nahIM, AtmA nitya jaNAya. 71 - samAdhAna- sadguru uvAca AtmA nitya che, ema sadguru samAdhAna kare cheHdeha mAtra saMyoga che, vaLI jaDa rUpI dazya; cetananAM utpatti laya, konA anubhava vazya ? 62 jenA anubhava vazya e, utpanna layanuM jJAna; te tethI judA vinA, thAya na keme bhAna. 73 je saMyogo dekhiye, te te anubhava dazya; Upaje nahi saMyogathI, AtmA nitya pratyakSa. 74
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 Atma-siddhi zAstra Atma-siddhi zAstrA jo cetana karatuM nathI, nathI thatAM to karma; tethI sahaja svabhAva nahi, tema ja nahi jIvadharma. 75 jaDathI cetana Upaje, cetanathI jaDa thAya; | evo anubhava koIne, kyAre kadI na thAya. kapa | kevaLa hota asaMga jo, bhAsata tane na kema? asaMga che paramArthathI, paNa nijabhAne tema. 76 koI saMyogothI nahi, jenI utpatti thAya; nAza ne teno koImAM, tethI nitya sadAya. kartA Izvara koI nahi, Izvara zuddha svabhAva; athavA preraka te gaye, Izvara doSaprabhAva. 77 krodhAdi taratamyatA, sarpAdikanI mAMya; pUrvajanma saMskAra te, jIva nityatA tyAMya. ka7 | cetana jo nija bhAnamAM, kartA Apa svabhAva; varte nahi nija bhAnamAM, kartA karma-prabhAva. 78 | AtmA dravya nitya che, paryAye palaTAya; bALAdi vaya traNyanuM, jJAna ekane thAya. 78 zaMkA- ziSya uvAca athavA jJAna kSaNikanuM, je jANI vadanAra; te karmanuM bhoktApaNuM jIvane nahIM hoya ? ema ziSya kahe che - vadanAro te kSaNika nahi, kara anubhava nirdhAra. 19 jIva karma kartA kaho, paNa bhoktA nahi soya; kyAre koI vastuno, kevaLa hoya na nAza; zuM samaje jaDa karma ke, phaLa pariNAmI hoya ? 79 cetana pAme nAza to, kemAM bhaLe tapAsa. 70 phaLadAtA Izvara gaye, bhoktApaNuM sadhAya; zaMkA - ziSya uvAca ema kaho IzvarataNuM, IzvarapaNuM ja jAya. 80 AtmA karmano kartA nathI, ema ziSya kahe che :kartA jIva na karmano, karma ja kartA karma; Izvara siddha thayA vinA, jagata niyama nahi hoya; athavA sahaja svabhAva kAM, karma jIvano dharma. 71 | pachI zubhAzubha karmanAM, bhogya sthAna nahi koya. 81 AtmA sadA asaMga ne, kare prakRti baMdha; samAdhAna - sadgara uvAca athavA Izvara preraNA, tethI jIva abaMdha. 72 jIvane potAnAM karelAM karmanuM bhoktApaNuM che, ema sadaguru samAdhAna kare che - mATe mokSa upAyano, koI na hetu jaNAya; bhAvakarma nija kalpanA, mATe cetanarUpa; karmataNuM kartApaNuM, kAM nahi, kAM nahi jAya. 73 jIvavIryanI phuraNA, grahaNa kare jaDadhUpa. 82 samAdhAna-sadaguru uvAca jhera sudhA samaje nahIM, jIva khAya phaLa thAya; karmanuM kartApaNuM AtmAne je prakAre che te ema zubhAzubha karmanuM, bhoktApaNuM jaNAya. 83 prakAre sadguru samAdhAna kare che - hoya ne cetana preraNA, koNa grahe to karma? eka rAMka ne eka nRpa, e Adi je bheda, jaDasvabhAva nahi preraNA, juo vicArI dharma. 74 | kAraNa vinA na kArya te, te ja zubhAzubha vedha. 84
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 179 zrImad rAjacaMdra henDabuka kaI jAtimAM mokSa che, kayA veSamAM mokSa; Atma-siddhi zAstra eno nizcaya nA bane, ghaNA bheda e doSa. 94 phaLadAtA IzvarataNI, emAM nathI jarUra; tethI ema jaNAya che, maLe na mokSa upAya; karma svabhAve pariName, thAya bhogathI dUra. 85 jIvAdi jANyA taNo, zo upakAra ja thAya? 95 te te bhogya vizeSanAM, sthAnaka dravya svabhAva; pAMce uttarathI thayuM, samAdhAna savaMga; gahana vAta che ziSya A, kahI saMkSepe sAva. 83 samajuM mokSa upAya to, udaya udaya sadbhAgya. 90 zaMkA - ziSya uvAca samAdhAna - sadguru uvAca jIvano te karmathI mokSa nathI, ema ziSya kahe che - mokSano upAya che, ema sadguru samAdhAna kare che - kartA bhoktA jIva ho, paNa teno nahi mokSa vityo kALa anaMta paNa, vartamAna che doSa. 87 pAMce uttaranI thaI, AtmA viSe pratIta; thAze mokSopAyanI, sahaja pratIta e rIta. 97 zubha kare phaLa bhogave, devAdi gati mAMya; azubha kare narakAdi phaLa, karma rahita na kyAMya. 88 karmabhAva ajJAna che, mokSabhAva nijavAsa; aMdhakAra ajJAna sama, nAze jJAnaprakAza. 98 samAdhAna - sadguru uvAca te karmathI jIvano mokSa thaI zake che, ema je je kAraNa baMdhanAM, teha baMdhano paMtha; | sadguru samAdhAna kare che - | te kAraNa chedaka dazA, mokSapaMtha bhavaaMta. 99 jema zubhAzubha karmapada, jANyAM saphaLa pramANa; rAga, dveSa, ajJAna e, mukhya karmanI graMtha; tema nivRtti saphaLatA mATe mokSa sujANa. 89 ] thAya nivRtti jehathI, te ja mokSano paMtha. 100 vItyo kALa anaMta te, karma zubhAzubha bhAva; AtmA satuM caitanyamaya, sarvAbhAsa rahita, teha zubhAzubha chedatAM, Upaje mokSa svabhAva. 90 jethI kevaLa pAmiya, molapaMtha te rIta. 101 dehAdika saMyogano, AtyaMtika viyoga; | karma anaMta prakAranAM, temAM mukhya ATha; siddha mokSa zAzvata pade, nija anaMta sukhabhoga. 91 temAM mukhya mohanIya, haNAya te kahuM pATha. 102 zaMkA - ziSya uvAca karma mohanIya bheda be, darzana cAritra nAma; mokSano upAya nathI, ema ziSya kahe che - | haNe bodha vItarAgatA, acUka upAya Ama. 103 hoya kadApi mokSapada, nahi avirodha upAya; karmabaMdha krodhAdithI, haNe kSamAdika teha; karmo kALa anaMtanAM, zAthI chedyAM jAya ? 92 pratyakSa anubhava sarvane, emAM zo saMdeha ? 104 athavA mata darzana ghaNAM, kahe upAya aneka | choDI mata darzana taNo, Agraha tema vikalpa temAM mata sAco kayo, bane na eha viveka. 97 | kahyo mArga A sAdhaze, janma tehanA alpa. 105
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 Atma-siddhi zAstra Atma-siddhi zAstra zuddha buddha caitanyaghana, svayaMjyoti sukhadhAma; bIjuM kahIe keTaluM? kara vicAra to pAma. 117, SaSpadanAM prazna teM, pUchaDyAM karI vicAra; te padanI savAMgatA, mokSamArga nirdhAra. 106 nizcaya sarve jJAnIno, AvI atra samAya; dharI maunatA ema kahI, sahajasamAdhi mAMya. 118| jAti, veSano bheda nahi, kaho mArga jo hoya; ziSyabodhabIjaprANikathana sAdhe te mukti lahe, emAM bheda na koya. 107 sadgurunA upadezathI, AvyuM apUrva bhAna; kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSaabhilASa; nijapada nijamAMhI lahyuM, dUra thayuM ajJAna. 119 bhave kheda aMtara dayA, te kahIe jijJAsa. 108 bhAsyuM nija svarUpa te, zuddha cetanArUpa; te jijJAsu jIvane, thAya sadgarabodha; ajara, amara, avinAzI ne, dehAtIta svarUpa. 120 to pAme samakitane, varte aMtarazodha. 109 kartA bhoktA karmano, vibhAva varte jyAMya; mata darzana Agraha tajI, varte saralakSa; vRtti vahI nijabhAvamAM, thayo akartA tyAMya. 121 lahe zuddha samakita , jemAM bheda na pakSa. 110 athavA nijapariNAma che, zuddha cetanArUpa; varta nijasvabhAvano, anubhava lakSa pratIta; vRtti vahe nijabhAvamAM, paramArthe samakita. 111 kartA bhoktA tehano, nirvikalpa svarUpa. 122 mokSa kaho nizuddhatA, te pAme te paMtha; | vardhamAna samakita thaI, TALe mithyAbhAsa; udaya thAya cAritrano, vItarAgapada vAsa. 112 samajAvyo saMkSepamAM, sakaLa mArga nigraMtha. 123 kevaLa nijasvabhAvanuM, akhaMDa varte zAna; aho ! aho ! zrI sara, karuNAsiMdhu apAra; kahIe kevaLajJAna te, deha chatAM nirvANa. 113 A pamara para prabhu karyo, aho! aho! upakAra. 124 koTi varSanuM svapna paNa, jAgrata thatAM samAya; zuM prabhucaraNa kane dharuM, AtmAthI sau hIna; | tema vibhAva anAdino, jJAna thatAM dUra thAya. 114 te to prabhue Apiyo, vatuM caraNAdhIna. 125 chUTe dehAdhyAsa to, nahi kartA tuM karma, A dehAdi AjathI, varte prabhu AdhIna nahi bhoktA tuM tehano, e ja dharmano marma. 115 | dAsa, dAsa huM dAsa chuM, te prabhuno dIna. 127 e ja dharmathI mokSa che, tuM cho mokSa svarU5; | paTuM sthAnaka samajAvIne, bhinna batAvyo Apa; anaMta darzana jJAna tuM, avyAbAdha svarUpa. 113 | mAna thakI taravAravatuM, e upakAra amApa. 127
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 181 Atma-siddhi zAstra sarva jIva che siddha sama, je samaje te thAya; saddagurUAzA jinadazA, nimitta kAraNa mAMya. 135 | 'upasaMhAra darzana SaTe samAya che, A Sa sthAnaka mAMhI; upAdAnanuM nAma laI, e je taje nimitta; vicAratAM vistArathI, saMzaya rahe na kAMI. 128 | pAme nahi siddhatvane, rahe bhrAMtimAM sthita. 139 AtmabhrAMti sama roga nahi, sadguru vedha sujANa; mukhathI jJAna kathe ane, aMtara chUTyo na moha; guru AjJA sama pathya nahi, auSadha vicAra dhyAna. 129 | te pAmara prANI kare, mAtra jJAnIno droha. 137 jo iccho paramArtha to, karo satya puruSArtha dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya; bhavasthiti Adi nAma laI, chedo nahi AtmArtha. 130 | hoya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya. 138 nizcayavANI sAMbhaLI, sAdhana tajavAM noya; mohabhAva kSaya hoya jyAM, athavA hoya prazAMta nizcaya rAkhI lakSamAM, sAdhana karavAM soya. 131 | te kahIe zAnadazA, bAkI kahIe bhrAMta. 139 naya nizcaya ekAMtathI, AmAM nathI kahela; sakaLa jagata te eThavatuM, athavA svapna samAna; ekAMte vyavahAra nahi, banne sAthe rahela. 132 te kahIe zAnadazA, bAkI vAcAzAna. 140 gacchamatanI je kalpanA, te nahi savyavahAra; sthAnaka pAMca vicArIne, chaThe varte che; bhAna nahIM nijarUpanuM, te nizcaya nahi sAra. 133 | pAme sthAnaka pAMcamuM, emAM nahi saMdeha. 141 AgaLa jJAnI thaI gayA, vartamAnamAM hoya | deha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta; thAze kALa bhaviSyamAM, mArgabheda nahi koya. 134 ] te jJAnInA caraNamAM, ho vaMdana agaNita. 142
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 apUrva avasara apUrva avasara apUrva avasara evo kyAre Avaze ? kyAre thaIzuM bAhyAMtara nigraMtha jo ? sarva saMbaMdhanuM baMdhana tIrNa chedIne, vicarazuM kava mahapuruSane paMtha jo ? apUrva 1 sarva bhAvathI odAsInyavRtti karI, mAtra deha te saMyamaheta hoya jo; anya kAraNe anya kazuM kalpa nahIM, dehe paNa kiMcit mUcha nava joya jo. apUrva0 2 darzanamoha vyatIta thaI Upajyo bodha che, deha bhinna kevala cetanyanuM jJAna jo; tethI pakSINa cAritramoha vilokiye, va evuM zuddhasvarUpanuM dhyAna jo. apUrva0 3 | AtmasthiratA traNa saMkSipta yoganI, mukhyapaNe te varte dehaparyata jo; ghora parISaha ke upasarga bhaye karI, AvI zake nahIM te sthiratAno aMta jo. apUrva0 4 saMyamanA hetuthI yogapravartanA, svarUpalakSe jinaAzA AdhIna jo; te paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jAtI sthitimAM, aMte thAye nijasvarUpamAM lIna jo. apUrva0 5 paMca viSayamAM rAgadveSa virahitatA, paMca pramAde na maLe, manano kSobha jo; dravya kSetra ne kALa, bhAva pratibaMdha vaNa, vicaravuM udayAdhIna paNa vItalobha jo. apUrva0
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka 183 apUrva avasara krodha pratye to varte krodhasvabhAvatA, mAna pratye to dInapaNAnuM mAna jo; mAyA pratye mAyA sAkSI bhAvanI, lobha pratye nahIM lobha samAna jo. apUrva0 7 bahu upasargakartA pratye paNa krodha nahIM; vaMde cakrI tathApi na maLe mAna jo; deha jAya paNa mAyA thAya na romamAM, lobha nahIM cho prabaLa siddhi nidAna jo. apUrva, 8 nagnabhAva, muMDabhAva saha asnAnatA, adaMtadhAvana Adi parama prasiddha jo; keza, roma, nakha ke aMge zRMgAra nahIM, dravyabhAva saMyamamaya nigraMtha siddha jo. apUrva8 9 zatru mitra pratye varte samadarzitA, mAna amAne varte te ja svabhAva jo; jIvita ke maraNe nahIM nyUnAdhikatA, bhava mokSe paNa zuddha varte samabhAva jo. apUrva 10 ekAkI vicarato vaLI smazAnamAM, vaLI parvatamAM vAgha siMha saMyoga jo; aDola Asana, ne manamAM nahIM kSobhatA, parama mitrano jANe pAmyA yoga jo. apUrva0 11 ghora tapazcaryAmAM paNa manane tApa nahIM, sarasa anne nahIM manane prasannabhAva jo; rajakaNa ke riddhi vaimAnika devanI, sarve mAnyAM pula eka svabhAva jo. apUrva 12
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 apUrva avasara apUrva avasara ema parAjaya karIne cAritramohano, AvuM tyAM jyAM karaNa apUrva bhAva jo; zreNI kSapakataNI karIne ArUDhatA, ananya ciMtana atizaya zuddha svabhAva jo. apUrva0 13 moha svayaMbhUraNa samudra tarI karI, sthiti tyAM jyAM kSaNamoha guNasthAna jo; aMta samaya tyAM pUrNa svarUpa vitarAga thaI, pragaTAvuM nija kevaLajJAna nidhAna jo. apUrva0 14 cAra karma ghanaghAtI te vyavaccheda jyAM, bhavanAM bIjataNo AtyaMtika nAza jo; sarva bhAva jJAtA draSTA saha zuddhatA, kRtakRtya prabhu vIrya anaMta prakAza jo. apUrva 15 vedanIyAdi cAra karma varte jahAM, baLI sIMdarIvatu Akati mAtra jo; te dehAyuSa AdhIna jenI sthiti che, AyuSa pUrNa, maTiye daihika pAtra jo. apUrva 17 mana, vacana, kAyA ne karmanI vargaNA, chUTe jahAM sakaLa pugala saMbaMdha jo; evuM ayogI guNasthAnaka tyAM vartatuM, mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa abaMdha jo. apUrva 17 eka paramANumAvanI maLe na sparzatA, pUrNa kalaMka rahita aDola svarUpa jo; zuddha niraMjana caitanyamUrti ananyamaya, agurulaghu, amUrta sahajapadarUpa jo. apUrva0 18
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 zrImad rAjacaMdra henDabuka apUrva avasara pUrvaprayAgAdi kAraNanA yogathI, Urdhvagamana siddhAlaya prApta susthita jo; sAdi anaMta anaMta samAdhisukhamAM, anaMta darzana, jJAna anaMta sahita jo. apUrva. 19 je pada zrI sarva dIThuM jJAnamAM, kahI zakyA nahIM paNa te zrI bhagavAna jo; teha svarUpane anya vANI te zuM kahe ? anubhavagocara mAtra rahyuM te jJAna jo. apUrva. 20 eha paramapada prAptinuM karyuM dhyAna meM, gajA vagara ne hAla manoratharUpa jo; topaNa nizcaya rAjacaMdra manane rahyo, prabhuAjJAe thAzuM te ja svarUpa jo. apUrva. 21 sapuruSa anyAya kare nahIM, puruSa anyAya karaze to A jagatamAM varasAda konA mATe varasaze ? sUrya konA mATe prakAzaze ? vAyu konA mATe vAze ? AtmA kevI apUrva vastu che ! jyAM sudhI zarIramAM hoya, bhalene hajAro varasa, tyAM sudhI zarIra saDatuM nathI, pArAnI jema AtmA, cetana cAlyuM jAya ane zarIra zaba thaI paDe ane saDavA mAMDe ! jIvamAM jAgRti ane puruSArtha joIe. karmabaMdha paDyA pachI paNa temAMthI (sattAmAMthI udaya AvyA pahelAM) chUTavuM hoya to abAdhAkALa pUrNa thatAM sudhImAM chUTI zakAya. puNya, pApa ane AyuSya e koI bIjAne na ApI zake. te dareka pote ja bhogave. svacchaMda, svamatikalpanAe, sadgurunI AjJA vinA dhyAna karavuM e taraMgarUpa che ane upadeza, vyAkhyAna karavuM e abhimAnarUpa che. dehadhArI AtmA paMthI che ane deha e jhADa che. A deharUpa jhADamAM (nIce) jIvarUpI paMthI vaTemArga thAka levA beTho che. te paMthI jhADane ja potAnuM karI mAne e kema cAle ?
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 cha darzana upara daSTAMta cha darzana upara darNata - cha judA judA vedhonI dukAna che. temAM eka vedha saMpUrNa sAco che. te tamAma rogone, tenAM kAraNane ane te TALavAnA upAyane jANe che. tenAM nidAna, cikitsA sAcAM hovAthI rogIno roga nirmULa thAya che. vedya kamAya che paNa sAruM. A joI bIjA pAMca kUTavaidyo paNa potapotAnI dukAna khole che. temAM sAcA vaidyanA gharanI davA potA pAse hoya che, teTalA pUrato to rogIno roga dUra kare che, ane bIjI potAnI kalpanAthI potAnA gharanI davA Ape che, tethI UlaTo roga vadhe che; paNa davA sastI Ape che eTale lobhanA mAryA loka levA bahu lalacAya che, ane UlaTA nukasAna pAme che. Ano upanaya e ke, sAco vaidya te vItarAga darzana che; je saMpUrNa satya svarUpa che. te moha viSayAdine, rAga dveSane, hiMsA Adine saMpUrNa dUra karavA kahe che, je viSayavivaza rogIne moMghAM paDe che, bhAvatAM nathI ane bIjA pAMca kUTavaidyo che, te kudarzano che; te jeTalA pUratI vItarAganA gharanI vAto kare che, teTalA pUratI to roga dUra karavAnI vAta che, paNa sAthe sAthe mohanI, saMsAravRddhinI, mithyAtvanI, hiMsA AdinI dharmanA bahAne vAta kare che te potAnI kalpanAnI che, ane te saMsArarUpa roga TALavAne badale vRddhinuM kAraNa thAya che. viSayamAM rAcI rahela pAmara saMsArIne mohanI vAto to mIThI lAge che, arthAt sastI paDe che, eTale phUTavedha tarapha kheMcAya che, paNa pariNAme vadhAre rogI thAya che. vItarAga darzana trivedya jevuM che. arthAt (1) rogIno roga TALe che, (2) nIrogIne roga thavA detuM nathI, ane (3) ArogyanI puSTi kare che. arthAt (1) jIvano samyagdarzana vaDe mithyAtvaroga TALe che, (2)| samajJAna vaDe jIvane rogano bhoga thatAM bacAve che ane (3) samyaphacAritra vaDe saMpUrNa zuddha cetanArUpa ArogyanI puSTi kare che. cAra prakAranA jIvo upara daSTAMta - cAra kaThiyArA jaMgalamAM gayA. prathama sarvee kASTha lIdhAM. tyAMthI AgaLa cAlyA ke sukhaDa AvI. tyAM traNe sukhaDa lIdhI. eka kahe "e jAtanAM lAkaDAM khape ke nahIM, mATe mAre to levAM nathI, ApaNe roja laIe chIe te ja mAre to sArAM.' AgaLa cAlatAM sonuMrUpuM AvyuM traNamAMthI bee sukhaDa nAMkhI daI sonuMrUpuM lIdhuM, eke na lIdhuM. tyAMthI AgaLa cAlyA ke ratnaciMtAmaNi Avyo bemAMthI eke sonuM nAMkhI daI ratnaciMtAmaNi lIdho; eke sonuM rahevA dIdhuM. A jagyAe ema daSTAMta ghaTAvavuM ke jeNe lAkaDAM ja lIdhAM ane bIjuM na lIdhuM te prakAranA eka jIva che; ke jeNe lokika karmo karatAM jJAnI puruSane oLakhyA nahIM; darzana paNa karyA nahIM; ethI tenAM janma jarA maraNa paNa TaLyAM nahIM; gati paNa sudharI nahIM. sukhaDa lIdhI ane kASTha mUkI dIdhAM tyAM daSTAMta ema ghaTAvavuM ke jeNe saheje jJAnIne oLakhyA, darzana karyA tethI tenI gati sArI thaI. sonuM Adi lIdhuM te daSTAMta ema ghaTAvavuM ke jeNe jJAnIne te prakAre oLakhyA mATe tene devagati prApta thaI. ratnaciMtAmaNi jeNe lIdho te darzata ema ghaTAvavuM ke je jIvane jJAnInI yathArtha oLakhANa thaI te jIva bhavamukta thayo. eka vana che. temAM mAhAtmavALA padArtho che. tenuM je prakAre oLakhANa thAya teTaluM mAhAbhya lAge, ane te pramANamAM te grahe. A rIte jJAnI puruSarUpI vana che. jJAnIpuruSanuM agamya, agocara mAhAbhya che. tenuM jeTaluM oLakhANa thAya teTaluM mAhAbhya lAge; ane te te pramANamAM tenuM kalyANa thAya.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha (1 thI 3)
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 zrImad rAjacaMdra henDabuka AvyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 1 pratyeke pratyeka padArthano atyaMta viveka karI A jIvane temAMthI vyAvRtta karavo. jagatanA jeTalA padArtho che, temAMthI cakSuriMdriya vaDe je dazyamAna thAya che teno vicAra karatAM A jIvathI te para che athavA to A jIvanA te nathI eTaluM ja nahIM paNa tenA tarapha rAgAdi bhAva thAya tethI te ja duHkhadarUpa nIvaDe che, mATe tenAthI vyAvRtta karavA nigraMtha kahe che. 3 je padArtho cakSuriMdriyathI dazyamAna nathI athavA cakSuriMdriyathI bodha thaI zakatA nathI paNa dhrANedriyathI jANI zakAya che te paNa A jIvanA nathI, ityAdi. 4 te be iMdriyothI nahIM paNa jeno bodha raseMdriyathI thaI zake che te padArtho paNa A jIvanA nathI, ityAdi. 5 e traNa iMdriyothI nahIM paNa jenuM jJAna sparzendriyathI thaI zake che te paNa A jIvanA nathI, ityAdi. 6 e cAra iMdriyathI nahIM paNa jenuM jJAna karmendriyathI thaI zake che te paNa A jIvanA nathI, ityAdi. 7 te pAMca iMdriya sahita manathI athavA te pAMcamAMnI ekAda iMdriya sahita manathI vA te iMdriyo vinA ekalA manathI jeno bodha thaI zake evA rUpI padArtha paNa A jIvanA nathI; paNa tenAthI para che, ityAdi. 8 te rUpI uparAMta arUpI padArtha AkAzAdi che je mana vaDe mAnyA jAya che. te paNa AtmAnA nathI; paNa tethI para che, ityAdi. 9 A jagatanA padArtha mATe vicAra karatAM te tamAma nahIM paNa temAMthI A jIve potAnA mAnyA che te paNa A jIvanA nathI; athavA tenAthI para che, ityAdi. jevAM ke - 1. kuTuMba ane sagAsaMbaMdhI, mitra, zatru Adi manuSya varga. 2. nokara, cAkara, gulAma Adi manuSyavarga. 3. pazu pakSI Adi tiryaMca. 4. nArakI devatA Adi. 5. pAMca jAtanA ekeMdriya. 3. ghara, jamIna kSetrAdi, gAmagarAsAdi, tathA parvatAdi. 7, nadI, taLAva, kUvA, vAva, samudrAdi. 8. hareka prakAranAM kArakhAnAdi. 10 have kuTuMba ane sagA sivAya strI putrAdi je ati najadIkanAM athavA je potAnAthI utpanna thayelAM che te paNa. 11 ema badhAne bAda karatAM chevaTe potAnuM zarIra je kahevAmAM Ave che tene mATe vicAra karavAmAM Ave che. 1 kAyA, vacana, ane mana e traNe yoga ne tenI kriyA. 2 pAMca iMdriyo vagere. 3 mAthAnA vALathI paganA nakha sudhInA dareka avayava jema ke - 4 badhAM sthAnanA vALa, carma (cAmaDI), khoparI, magaja, mAMsa, lohI, nADI, hADa, mAthuM, kapALa, kAna AMkha, nAka, mukha, jilvA, dAMta, gaLuM, hoTha, haDapacI, garadana, chAtI, vAMso, peTa, karoDa, baraDo, gudA, kulA, liMga, sAthaLa, goThaNa, hAtha, bAvaDAM, poMcA, koNI, ghUMTI, DhAMkaNI, pAnI, nakha ityAdi aneka avayavo yAne vibhAgo.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 hAthanodha AvyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 upara batAvelAM madhyenuM eka paNa A jIvanuM nathI, chatAM potAnuM mAnI beTho che, te sudharavAne mATe athavA tenAthI jIvane vyAvRtta karavA mATe mAtra mAnyatAnI bhUla che, te sudhAravAthI banI zakavA yogya che. te bhUla zAthI thaI che? te vicAratAMrAga dveSa ne ajJAnathI. tyAre te rAgAdine kADhavA. te zAthI nIkaLe ? jJAnathI. te jJAna zI rIte prApta thAya ? - pratyakSa evA sadgaranI ananya bhakti upAsavAthI tathA traNa yoga ane AtmA arpaNa karavAthI. te jo pratyakSa sagurunI hAjarI hoya to zuM karavuM ? tyAM temanI AjJAnusAra vartana karavuM. parama karUNAzIla, jenA dareka paramANumAM dayAno jharo vaheto rahe che evA niSkAraNa dayALune atyaMta bhakti sahita namaskAra karIne AtmA sAthe saMyogamAM pAmelA padArthano vicAra karatAM chatAM anAdikALathI dehAtmabuddhinA abhyAsathI jema joIe tema samajAtuM nathI, tathApi koI paNa aMze dehathI AtmA bhinna che evA anirdhArita nirNaya upara AvI zakAya che. ane te mATe vAraMvAra gaveSaNA karavAmAM Ave to atyAra sudhImAM je pratIti thAya che tethI vizeSapaNe thaI zake tema saMbhave che, kAraNa ke jema jema vicAranI zreNinI daDhatA thAya che tema tema vizeSa khAtarI thatI jAya che. badhA saMjogo ane saMbaMdho yathAzakti vicAratAM ema to pratIti thAya che ke dehathI bhinna evo koI padArtha che. AvA vicAra karavAmAM ekatAdi je sAdhano joIe te nahIM meLavavAthI vicAranI zreNine vAraMvAra koI nahIM to koI prakAre vyAghAta thAya che ne tethI vicAranI zreNi cAla thaI hoya te tUTI jAya che. AvA bhAMgyAtruTayA vicAranI zreNi chatAM kSayopazama pramANe vicAratAM jaDa padArtha (zarIrAdi) sivAya tenA saMbaMdhamAM koI paNa vastu che, cokkasa che evI khAtarI thAya che. AvaraNanuM jora athavA to anAdikALanA dehAtmabuddhinA adhyAsathI e nirNaya bhUlI javAya che, ne bhUlavALA rastA upara doravAI javAya che. zuddha evA sphaTikane viSe anya raMganuM pratibhAsavuM thavAthI tenuM jema mULa svarUpa lakSagata thatuM nathI, tema zuddha nirmaLa evuM A cetana anya saMyoganA tAdAtmavat adhyAse potAnA svarUpano lakSa pAmatuM nathI. yatkiMcita paryAyAMtarathI e ja prakAre jaina, vedAMta, sAMkhya, yogAdi kahe che. jIvanA astitvapaNAno to koI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. jIvanAM nityapaNAno, trikALa hovApaNAno koI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. jIvanAM caitanyapaNAno, trikALa hovApaNAno koI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. tene koI paNa prakAre baMdhadazA varte che e vAtano koI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. te baMdhanI nivRtti koI paNa prakAre nisaMzaya ghaTe che, e vAtano koI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. mokSapada che e vAtano koI paNa kALe saMzaya nahIM thAya.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199 zrImad rAjacaMdra henDabuka AvyaMtara pariNAma avalokana-hAthanodha 1 sahaja je puruSa A graMthamAM sahaja noMdha kare che, te puruSa mATe prathama sahaja te ja puruSa lakhe che. tenI hamaNAM evI dazA aMtaraMgamAM rahI che ke kaMIka vinA sarva saMsArI icchAnI paNa teNe vismRti karI nAkhI che. te kaMIka pAmyo paNa che, ane pUrNano parama mumukSu che, chellA mArgano niHzaMka jijJAsu che. hamaNAM ja AvaraNo tene udaya AvyAM che, te AvaraNothI ene kheda nathI, paraMtu vastubhAvamAM thatI maMdatAno kheda che. te dharmanI vidhi, arthanI vidhi, kAmanI vidhi ane tene AdhAre mokSanI vidhine prakAzI zake tevo che. ghaNA ja thoDA puruSone prApta thayo haze evo A kALano kSayopazamI puruSa che. tene potAnI smRti mATe garva nathI, tarka mATe garva nathI, tema te mATe teno pakSapAta paNa nathI; tema chatAM kaMIka bahAra rAkhavuM paDe che, tene mATe kheda che. tenuM atyAre eka viSaya vinA bIjA viSayaprati ThekANuM nathI. te puruSa joke tIkSNa upayoga-vALo che; tathApi te tINa upayoga bIjA koI paNa viSayamAM vAparavA te prIti dharAvato nathI. kAyAnuM niyamitapaNuM. vacananuM syAdvAdapaNuM. mananuM odAsInyapaNuM. AtmAnuM muktapaNuM. (A chellI samajaNa.) sukhane icchato na hoya te nAstika, kAM siddha, kAM jaDa. e ja sthiti e ja bhAva ane e ja svarUpa. game to kalpanA karI bIjI vATa lo. yathArtha joIto hoya to A lo . daSTiviSa gayA pachI game te zAstra, game te akSara, game te kathana, game te vacana, game te sthaLa pAye ahitanuM kAraNa thatuM nathI. eTaluM ja zodhAya to badhuM pAmazo; khacIta emAM ja che. mane cokkasa anubhava che. satya kahuM chuM. yathArtha kahuM chuM. niHzaMka mAno. e svarUpa mATe sahaja sahaja koI sthaLe lakhI vALyuM che.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 hAthanoMdha AvyaMtara pariNAma avalokana-hAthanodha 1 mAraga sAcA mila gayA, chUTa gaye saMdeha; hotA so to jala gayA, bhinna kiyA nija deha; samaja, pioM saba sarala hai, binU samaja muzakIla; ye muzakIlI kyAM kahuM ? ......... khoja piMDa brahmAMDakA, pattA to laga jAya; yehi brahmAMDa vAsanA, jaba jAve taba..... Apa ApakuM bhUla gayA, inarse kyA aMdhera ? samara samara aba hasata che, nahi bhUleMge phera. jahAM kalapanA-jalapanA, tahAM mAnuM duHkha chAMI; miTe kalapanA-jalapanA, taba vastu tina pAI. he jIva! kyA icchatA have? he icchA duHkha mUla; jaba icchAkA nAza taba, miTe anAdi bhUla. esI kahA~se mati bhaI, Apa Apa he nAhiM, ApanakuM jaba bhUla gaye, avara kahause lAI. Apa Apa e zodhase, Apa Apa mila jAya; Apa milana naya bApako,... hota AsavA parivA, nahi inameM saMdeha; mAtra daSTikI bhUla che, bhUla gaye gata ehi. racanA jina upadezakI, paramottama tina kAla; inameM saba mata rahata che, karate nija saMbhAla. jina so hI he AtamA, anya hoI so karma; karma kare so jina vacana, tattvajJAnIko marma. jaba jAnyo nijarUpako, taba jAnyo saba loka; nahi jAnyo nijarUpako, saba jAnyo so phoka. ehi dizAkI mUDhatA, he nahi jinape bhAva; jinarse bhAva binu kabU, nahi chUTata duHkhadAva. vyavahArase deva jina, nihacarse huM Apa; ehi bacana samaja le, jinapravacanakI chApa. ehi nahIM hai kalpanA, ehI nahIM vibhaMga; jaba jAgeMge AtamA, taba lAgeMge raMga.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 1 prakAzabhuvana khacIta te satya che. ema ja sthiti che. tame A bhaNI vaLo teoe rUpakathI kahyuM che. bhinna bhinna prakAre tethI bodha thayo che, ane thAya che; paraMtu te vibhraMgarUpa che. A bodha samyak che. tathApi ghaNo ja sUkSma ane moha TaLye grAhya thAya tevo che. samyak bodha paNa pUrNa sthitamAM rahyo nathI. topaNa je che te yogya che. e samajIne have ghaTato mArga lo. kAraNa zodho mA, nA kaho mA, kalpanA karo mA. ema ja che. e puruSa yathArthavaktA hato. ayathArtha kahevAnuM temane koI nimitta nahotuM. vizva anAdi che. jIva anAdi che. paramANu pudgalo anAdi che. jIva ane karmano saMbaMdha anAdi che. saMyogI bhAvamAM tAdAtmya adhyAsa hovAthI jIva janmamaraNAdi duHkhone anubhave che. pAMca astikAyarUpa loka eTale vizva che. caitanya lakSaNa jIva che. varNa, gaMdha, rasa sparzamAna paramANuo che. te saMbaMdha svarUpathI nathI. vibhAvarUpa che. dhanya re divasa A aho, jAgI re zAMti apUrva re; daza varSe re dhArA UlasI, maTyo udayakarmano garva re. dhanya0 ogaNIsameM ne ekatrIse, Avyo apUrva anusAra re; ogaNIsarse ne betALIse, adbhuta vairAgya dhAra re. dhanya0 ogaNIsarse ne suDatALIse, samakita zuddha prakAzyuM re; zruta anubhava vadhatI dazA, nija svarUpa avabhAsyuM re. dhanya0 tyAM Avyo re udaya kAramo, parigraha kArya prapaMca re; jema jema te haDaselIe, tema vadhe na ghaTe eka paMca re. dhanya0 ////////// vadhatuM ema ja cAliyuM, have dIse kSINa kAMI re; krame karIne re te jaze, ema bhAse manamAMhI re. dhanya0 yathA hetu je cittano, satya dharmano uddhAra re; thaze avazya A dehathI, ema thayo niradhAra re. dhanya0 AvI apUrva vRtti aho, thaze. apramatta yoga re; kevaLa lagabhaga bhUmikA, sparzIne deha viyoga re. dhanya0 avazya karmano bhoga che, bhogavavo avazeSa re; tethI deha eka ja dhArIne, jANuM svarUpa svadeza re. dhanya0 191
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 hAthanoMdha AvyaMtara pariNAma avalokana-hAthanodha 1 zrImAnuM mahAvIra svAmI jevAe aprasiddha pada rAkhI gRhavAsa vedho - gRhavAsathI nivRtta thaye paNa sADAbAra varSa jevA dIrgha kALa sudhI mona AcaryuM. nidrA tajI viSama pariSaha sahyA eno hetu zo ? ane A jIva Ama varte che, tathA Ama kahe che teno hetu zo ? je puruSa sadgurunI upAsanA vinA nija kalpanAe AtmasvarUpano nirdhAra kare te mAtra potAnA svacchaMdanA udayane vede che, ema vicAravuM ghaTe che. - je jIva puruSanA guNano vicAra na kare, ane potAnI kalpanAnA Azraye varte te jIva sahajamAtramAM bhavavRddhi utpanna kare che, kema ke amara thavAne mATe jhera pIe che. huM ema jANuM chuM ke anaMtakALathI aprAptavatu evuM AtmasvarUpa kevaLajJAna-kevaLadarzana-svarUpe aMtarmuhUrtamAM utpanna karyuM che, to pachI varSa cha mAsa kALamAM ATalo A vyavahAra kema nivRtta nahIM thaI zake? mAtra jAgRtinA upayogAMtarathI tenI sthiti che, ane te upayogamAM baLane nitya vicAryethI alpa kALamAM te vyavahAra nivRtta thaI zakavA yogya che. he jIva! asArabhUta lAgatA evA A vyavasAyathI have nivRtta thA, nivRtta ! te vyavasAya karavAne viSe game teTalo baLavAna prArabdhodaya dekhAto hoya to paNa tethI nivRtta thA, nivRtta! joke zrI sarvaze ema kahyuM che ke caudame guNaThANe vartato evo jIva paNa prArabdha vedyA vinA mukta thaI zake nahIM, topaNa tuM te udayano AzrayarUpa hovAthI nija doSa jANI tene atyaMta tIvrapaNe vicArI tethI nivRtta thA, nivRtta ! kevaLa mAtra prArabdha hoya, ane anya karmadazA vartatI na hoya to te prArabdha saheje nivRtta thavA devAnuM bane che, ema parama puruSe svIkAryuM che, paNa te kevaLa prArabdha tyAre kahI zakAya ke jyAre prANAMtaparyata niSThAbhedadaSTi na thAya, ane tene sarva prasaMgamAM ema bane che, evuM jyAM sudhI kevaLa nizcaya na thAya tyAM sudhI zreya e che ke, tene viSe tyAgabuddhi bhajavI, A vAta vicArI he jIva! have tuM alpa kALamAM nivRtta thA, nivRtta ! he jIva ! have tuM saMganivRttirUpa kALanI pratijJA kara, pratijJA kara ! kevaLasaMganivRttirUpa pratijJAno vizeSa avakAza jovAmAM na Ave to aMza saMganivRttirUpa evo A vyavasAya tene tyAga ! je zAnadazAmAM tyAgAtyAga kaMI saMbhave nahIM te jJAnadazAnI siddhi che jene viSe evo tuM sarvasaMgatyAgadazA alpakALa vedIza to saMpUrNa jagata prasaMgamAM varte to paNa tane bAdhArUpa na thAya. e prakAra varte chate paNa nivRtti ja prazasta sarvaze kahI che. kemake RSabhAdi sarva parama puruSe chevaTe ema ja karyuM che.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 193 zrImad rAjacaMdra henDabuka AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanodha 1 je je prakAre AtmAne ciMtana karyo hoya te te prakAre te pratibhAse che. viSayApaNAthI mUDhatAne pAmelI vicArazaktivALA jIvane AtmAnuM nityapaNuM bhAsatuM nathI, ema ghaNuM karIne dekhAya che, tema thAya che, te yathArtha che; kema ke anitya evA viSayane viSe Atmabuddhi hovAthI potAnuM paNa anityapaNuM bhAse che. vicAravAnane AtmA vicAravAna lAge che. zUnyapaNe ciMtana karanArane AtmA zUnya lAge che, anityapaNe ciMtana karanArane anitya lAge che, nityapaNe ciMtana karanArane nitya lAge che. cetananI utpattinA kaMI paNa saMyogo dekhAtA nathI, tethI cetana anutpanna che. te cetana vinAza pAmavAno kaMI anubhava thato nathI mATe avinAzI che - nitya anubhavasvarUpa hovAthI nitya che. samaye samaye pariNAmAMtara prApta thavAthI anitya che. svasvarUpano tyAga karavAne ayogya hovAthI mULa dravya che. vartamAnakALanI peThe A jagata sarvakALa che. pUrvakALe te na hoya to vartamAnakALe tenuM hovuM paNa hoya nahIM. vartamAnakALe che to bhaviSyakALamAM te atyaMta vinAza pAme nahIM. padArthamAtra pariNAmI hovAthI A jagata paryAyAMtara dekhAya che; paNa mULapaNe tenuM sadA vartamAnapaNuM che. je vastu samayamAtra che, te sarvakALa che. je bhAva che te che, je nathI te nathI. be prakArano padArtha svabhAva vibhAgapUrvaka spaSTa dekhAya che. jaDa svabhAva, cetana svabhAva. kaMI paNa che ? zuM che ? zA prakAre che ? jANavA yogya che ? jANavAnuM phaLa zuM che ? baMdhano hetu zo che ? pudgalanimitta baMdha ke jIvanA doSathI baMdha ? je prakAre mAno te prakAre baMdha na TALI zakAya evo siddha thAya che; mATe mokSapadanI hAni thAya che. tenuM nAstitva kare che. amUrtatA te kaMI vastutA ke avasutA ? amUrtatA jo vastutA to kaMI mahattvavAna ke tema nahIM ? mUrta evAM pudgalano ane amUrta evA jIvano saMyoga kema ghaTe ?
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 hAthanoMdha AvyaMtara pariNAma avalokana-hAthanodha 2 anaMta avakAza che. temAM jaDa cetanAtmaka vizva rahyuM che. vizvamaryAdA be amUrta dravyathI che, jene dharmAstikAya, adharmAstikAya evI saMjJA che. jIva ane paramANupudgala e be dravya sakriya che. sarva dravya dravyatve zAzvata che. anaMta jIva che. anaMta anaMta paramANupudgala che. dharmAstikAya eka che. adharmAstikAya eka che. AkAzAstikAya eka che. kiALa dravya che. vizvapramANa kSetrAvagAha karI zake evo ekeka jIva che. namo jihANa jidabhavANa jenI pratyakSa dazA ja bodharUpa che, te mahatparuSane dhanya che. je matabhede A jIva grahayo che, te ja matabheda ja tenA svarUpane mukhya AvaraNa che. vitarAga purUSanA samAgama vinA, upAsanA vinA, A jIvane mumukSatA kema utpanna thAya ? samajJAna kyAMthI thAya? samyakdarzana kyAMthI thAya? samyaphacAritra kyAMthI thAya? kema ke e traNe vastu anya sthAnake hotI nathI. vitarAgapuruSanA abhAva jevo vartamAna kALa varte che. he mumukSu ! vItarAgapada vAraMvAra vicAra karavA yogya che, upAsanA karavA yogya che, dhyAna karavA yogya che. jIvane baMdhananA mukhya hetu beH rAga ane dveSa. rAgane abhAve dveSano abhAva thAya. rAganuM mukhyapaNuM che. rAgane lIdhe ja saMyogamAM AtmA tanmayavRttimAna che. te ja karma mukhyapaNe che. jema jema rAgadveSa maMda, tema tema karmabaMdha maMda ane jema jema rAgadveSa tIvra, tema tema karmabaMdha tIvra. rAgadveSano abhAva tyAM karmabaMdhano sAMparAyika abhAva. rAgadveSa thavAnuM mukhya kAraNa mithyAtva eTale asamyakdarzana che.
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra henDabuka AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 2 samyAnathI samyakdarzana thAya che. tethI asamyakdarzana nivRtti pAme che. te jIvane samyAritra pragaTe che, je vItarAgadazA che. saMpUrNa vItarAgadazA jene varte che te caramazarIrI jANIe chIe. *** he jIva ! sthira dRSTithI karIne tuM aMtaraMgamAM jo, to sarva paradravyathI mukta evuM tAruM svarUpa tane parama prasiddha anubhavAze. he jIva ! asamyakdarzanane lIdhe te svarUpa tane bhAsatuM nathI. te svarUpamAM tane zaMkA che, vyAmoha ane bhaya che. samyakdarzanano yoga prApta karavAthI te abhAsanAdinI nivRtti thaze. he samyakdarzanI ! samyakcAritra ja samyakdarzananuM phaLa ghaTe che, mATe temAM apramatta thA. je pramattabhAva utpanna kare che te karmabaMdhanI tane supratItino hetu che. he samyakcAritrI ! have zithilapaNuM ghaTatuM nathI. ghaNo aMtarAya hato te nivRtta thayo, to have niraMtarAya padamAM zithilatA zA mATe kare che ? 195 ////////// mithyAtva avirati pramAda kAya yoga duHkhano abhAva karavAne sarva jIva icche che. duHkhano AtyaMtika abhAva kema thAya ? te nahIM jaNAvAthI duHkha utpanna thAya te mArgane duHkhathI mukAvAno upAya jIva samaje che. janma, jarA, maraNa mukhyapaNe duHkha che. tenuM bIja karma che. karmanuM bIja rAgadveSa che, athavA A pramANe pAMca kAraNa che. pahelA kAraNano abhAva thaye bIjAno abhAva, pachI trIjAno, pachI cothAno, ane chevaTe pAMcamA kAraNano ema abhAva thavAno krama che. mithyAtva mukhya moha che. avirati gauNa moha che. pramAda ane kaSAya aviratimAM aMtarbhAvI zake che. yoga sahacArIpaNe utpanna thAya che. cAre vyatIta thayA pachI paNa pUrvahetuthI yoga hoI zake. **
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 hAthanoMdha AvyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 2 he munio ! jyAM sudhI kevaLa samavasthAnarUpa sahaja sthiti svAbhAvika na thAya tyAM sudhI tame dhyAna ane svAdhyAyamAM lIna raho. jIva kevaLa svAbhAvika sthitimAM sthita thAya tyAM kaMI karavuM rahyuM nathI. jyAM jIvanAM pariNAma vardhamAna, hIyamAna thayA kare che tyAM dhyAna kartavya che. arthAt dhyAnalInapaNe sarva bAhyadravyanA paricayathI virAma pAmI nijasvarUpanA lakSamAM rahevuM ucita che. udayanA dhakkAthI te dhyAna jyAre jyAre chUTI jAya tyAre tyAre tenuM anusaMdhAna ghaNI tvarAthI karavuM. vaccenA avakAzamAM svAdhyAyamAM lInatA karavI. sarva paradravyamAM eka samaya paNa upayoga saMga na pAme evI dazAne jIva bhaje tyAre kevaLajJAna utpanna thAya. Ama kALa vyatIta thavA devo yogya nathI. samaye samaye AtmopayogI upakArI karIne nivRtta thavA devA yogya che. aho ! A dehanI racanA ! aho cetana ! aho tenuM sAmarthya ! aho jJAnI ! aho tenI gaveSaNA ! aho temanuM dhyAna ! aho temanI samAdhi ! aho temano saMyama ! aho temano apramatta svabhAva ! aho temanI parama jAgRti ! aho temano vItarAga svabhAva ! aho temanuM nirAvaraNa zAna ! aho temanA yoganI zAMti ! aho temanA vacanAdi yogano udaya ! he AtmA ! A badhuM tane supratIta thayuM chatAM pramattabhAva kema ? maMda prayatna kema ? jaghanya maMda jAgRti kema ? zithilatA kema ? mUMjhavaNa kema ? aMtarAyano hetu zo ? apramatta thA, apramatta thA. parama jAgRta svabhAva bhaja, parama jAgRta svabhAva bhaja. huM asaMga zuddhacetana chuM. vacanAtIta nirvikalpa ekAMta zuddha anubhavasvarUpa chuM. huM parama zuddha, akhaMDa cidhAtu chuM. acidhAtunA saMyogarasano A AbhAsa to jAo ! AzcaryavatuM, AzcaryarUpa, ghaTanA che. kaMI paNa anya vikalpano avakAza nathI. sthiti paNa ema ja che. he kAma ! he mAna ! he saMgaudaya ! he vacanavargaNA ! he moha ! he mohadayA ! he zithilatA ! tame zA mATe aMtarAya karo cho ? parama anugraha karIne have anukULa thAo ! anukULa thAo.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 zrImad rAjacaMdra henDabuka AvyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 2 he sarvotkRSTa sukhanA hetubhUta samyaphadarzana ! tane atyaMta bhaktithI namaskAra ho. A anAdi anaMta saMsAramAM anaMta anaMta jIvo tArA Azraya vinA anaMta anaMta duHkhane anubhave che. tArA paramAnugrahathI svasvarUpamAM ruci thaI. parama vitarAga svabhAva pratye parama nizcaya Avyo. kRtakRtya thavAno mArga grahaNa thayo. he jina vItarAga ! tamane atyaMta bhaktithI namaskAra karuM chuM. tame A pAmara pratye anaMta anaMta upakAra karyo che. he kuMdakuMdAdi AcAryo ! tamArAM vacano paNa svarUpAnusaMdhAnane viSe A pAmarane parama upakArabhUta thayAM che. te mATe huM tamane atizaya bhaktithI namaskAra karuM chuM. he zrI sobhAga ! tArA satsamAgamanA anugrahathI AtmadazAnuM smaraNa thayuM te arthe tane namaskAra ho. jema bhagavAna jine nirUpaNa karyuM che tema ja sarva padArthanuM svarUpa che. bhagavAna jine upadezelo AtmAno samAdhimArga zrIgurunA anugrahathI jANI, parama prayatnathI upAsanA kevaLa samavasthita zuddha cetana * mokSa. te svabhAvanuM anusaMdhAna te mokSamArga, pratItirUpe te mArga jyAM zarU thAya che tyAM samyakdarzana deza AcaraNarUpe te paMcama guNasthAnaka. sarva AcaraNarUpe guNasthAnaka. apramattapaNe te AcaraNamAM sthiti te saptama apUrva AtmajAgRti aSTama sattAgata chULa kaSAya baLapUrvaka svarUpasthiti te navama guNasthAnaka. sUkSma dazama upazAMta ekAdazama ) " kSINa dvAdazama ehi nahIM ke kalpanA, ehI nahIM vibhaMga; jaba jAgeMge AtamA, taba lAgeMge raMga.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 hAthanoMdha AtyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 3 rAgadveSano AtyaMtika kSaya thaI zake che. jJAnane pratibaMdhaka rAgadveSa che. jJAna, jIvano svatvabhUta dharma che. jIva, eka akhaMDa saMpUrNa dravya hovAthI tenuM jJAnasAmarthya saMpUrNa che. sarva jIva sukhane icche che. duHkha sarvane apriya che. duHkhathI mukta thavA sarva jIva icche che. vAstavika tenuM svarUpa na samajAvAthI te duHkha maTatuM nathI. te duHkhanA AtyaMtika abhAvanuM nAma mokSa kahIe chIe. atyaMta vItarAga thayA vinA AtyaMtika mokSa hoya nahIM. sabhyazAna vinA vItarAga thaI zakAya nahIM. samyagdarzana vinA jJAna asamyak kahevAya che. vastunI je svabhAve sthiti che, te svabhAve te vastunI sthiti samajAvI tene samyAna kahIe chIe. samyagNAnadarzanathI pratIta thayelA AtmabhAve vartavuM te cAritra che. te traNenI ekatAthI mokSa thAya. jIva svAbhAvika che. paramANu svAbhAvika che. jIva anaMta che. paramANu anaMta che. jIva ane pudgalano saMyoga anAdi che. jyAM sudhI jIvane pudgalasaMbaMdha che, tyAM sudhI sakarma jIva kahevAya. bhAvakarmano kartA jIva che. bhAvakarmanuM bIjuM nAma vibhAva kahevAya che. bhAvakarmanA hetuthI jIva pudgala grahe che. tethI tejasAdi zarIra ane audArikAdi zarIrano yoga thAya che. bhAvakarmathI vimukha thAya te nijabhAvapariNAmI thAya. samyagdarzana vinA vAstavikapaNe jIva bhAvakarmathI vimukha na thaI zake. samyagdarzana thavAno mukhya hetu jinavacanathI tattvArthapratIti thavI te che. ***
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199 zrImad rAjacaMdra henDabuka 199 AvyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 3 huM kevaLa zuddha caitanyasvarUpa sahaja nija anubhavasvarUpa chuM. vyavahAradaSTithI mAtra A vacanano vaktA chuM. paramArthathI to mAtra te vacanathI vyaMjita mULa artharUpa chuM. tamArAthI jagata bhinna che, abhinna che, bhinnabhinna che ? bhinna, abhinna, bhinnabhinna, evo avakAza svarUpamAM nathI. vyavahAradRSTithI tenuM nirUpaNa karIe chIe. - jagata mArA viSe bhAsyamAna hovAthI abhinna che, paNa jagata jagata svarUpe che, huM svasvarUpe chuM, tethI jagata mArAthI kevaLa bhinna che. te banne dRSTithI jagata mArAthI bhinnabhinna che. huM eka chuM, asaMga chuM, sarva parabhAvathI mukta chuM. asaMkhyAta pradezAtmaka nijaavagAhanA pramANa chuM. ajanma, ajara, amara, zAzvata chuM. vaparyAyapariNAmI samayAtmaka chuM. zuddha caitanyasvarUpa nirvikalpa daSTA chuM. pratyakSa nija anubhavasvarUpa chuM, temAM saMzaya zo ? te anubhavamAM je vizeSa viSe jUnAvikapaNuM thAya che, te jo maTe to kevaLa akhaMDAkAra svAnubhavasthiti varte. apramatta upayoge tema thaI zake. apramatta upayoga thavAnA hetuo supratIta che. tema varte javAya che te pratyakSa supratIta che. avicchinna tevI dhArA varte to adbhuta anaMta jJAnasvarUpa anubhava suspaSTa samavasthita varta sarva cAritra vazIbhUta karavAne mATe, sarva pramAda TALavAne mATe, AtmAmAM akhaMDa vRtti rahevAne mATe, mokSasaMbaMdhI sarva prakAranA sAdhananA jayane arthe "brahmacarya adbhuta anupama sahAyakArI che. athavA mULabhUta che. aho ! sarvotkRSTa zAMta rasamaya sanmArga- aho ! te sarvotkRSTa zAMta rasapradhAna mArganA mULa sarvazadevaaho ! te sarvotkRSTa zAMta rasa supratIta karAvyo evA paramakRpALu sagurudevaA vizvamAM sarvakALa tame jayavaMta vartA, jayavaMta varto. vizva anAdi che AkAza sarva vyApaka che. temAM loka rahyo che.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 hAthanoMdha AvyaMtara pariNAma avalokana-hAthanoMdha 3 jaDa cetanAtmaka saMpUrNa bharapUra loka che. dharma, adharma, AkAza, kALa ane pudgala e jaDa dravya che. jIva dravya cetana che. dharma, adharma, AkAza, kALa e cAra amUrta dravya che. vastutAe kALa aupacArika dravya che. dharma, adharma, AkAza ekeka dravya che. kALa, pudgala ane jIva anaMta dravya che. dravya guNaparyAyAtmaka che. svapara upakAranuM mahatakArya have karI le ! tvarAthI karI le ! apramatta thA - apramatta thA. zuM kALano kSaNavArano paNa bharso Arya puruSoe karyo che ? he pramAda ! have tuM jA, jA. he brahmacarya ! have tuM prasanna thA, prasanna thA. he vyavahArodaya ! have prabaLathI udaya AvIne paNa tuM zAMta thA, zAMta, he dIrghasUtratA ! suvicAronuM, dhIrajanuM, gaMbhIrapaNAnuM pariNAma tuM zA mATe thavA icche che ? he bodhabIja ! tuM atyaMta hastAmalakavatuM varta, varta. he jJAna ! tuM durgamyane paNa have sugama svabhAvamAM lAvI mUka. he cAritra ! parama anugraha kara, parama anugraha kara. he yoga ! tame sthira thAo; sthira thAo. he dhyAna ! tuM nijasvabhAvAkAra thA, nijasvabhAvAkAra thA. he vyagratA ! tuM jatI rahe, jatI rahe. he alpa ke madhya alpa kaSAya ! have tame upazama thAo, kSINa thAo. amAre kaMI tamArA pratye ruci rahI nathI. sarvazapada ! yathArtha supratItapaNe tuM hadayAveza kara, hRdayAveza kara. he asaMga nigraMthapada ! tuM svAbhAvika vyavahArarUpa thA ! he parama karuNAmaya sarva paramahitanA mULa vItarAga dharma ! prasanna thA, prasanna. he AtmA ! tuM nijasvabhAvAkAra vRttimAM ja abhimukha thA ! abhimukha thA. he vacanasamiti ! he kAya acapaLatA ! he ekAMtavAsa ane asaMgatA ! tame paNa prasanna thAo, prasanna thAo! khaLabhaLI rahelI evI je AtyaMtara vargaNo te kAM to AtyaMtara ja vedI levI, kAM to tene svacchapuTa daI upazama karI devI. jema nispRhatA baLavAna tema dhyAna baLavAna thaI zake, kArya baLavAna thaI zake.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ koTi varSanuM svapna paNa, jAgrata thatAM samAya; tema vibhAva anAdino, jJAna thatAM dUra thAya. anaMta saukhya nAma duHkha tyAM rahI ne mitratA ! anaMta duHkha nAma saukhya prema tyAM, vicitratA ! ughADa nyAya netra ne nihALa re ! nihALa tuM; nivRtti zIdyameva dhArI te pravRtti bALa tuM. - nahi tRSNA jIvyAtaNI, maraNa yoga nahi kSobha; mahApAtra te mArganA, paramayoga jitalobha. AvyuM bahu samadezamAM chAyA jAya samAI; AvyuM tema svabhAvamAM, mana svarUpa paNa jAI. 1 Upaje moha vikalpathI, samasta A saMsAra; aMtarmukha avalokatAM, vilaya thatAM nahi vAra. 2 sukha dhAma anaMta susaMta cahI, dina rAtra rahe tadhyAnamahIM; parazAMti anaMta sudhAmaya je, praNamuM pada te vara te jaya te.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnI ke ajJAnI jana, sukha duHkha rahita na koya; zAnI veThe dhairyathI, ajJAnI veThe roya. ////////// maMtra taMtra auSadha nahIM, jethI pApa palAya; vItarAga vANI vinA, avara na koI upAya. ////////// vacanAmRta vItarAganAM, parama zAMtarasa mULa; auSadha je bhavaroganAM, kAyarane pratikULa. ////// janma, jarA ne mRtyu, mukhya du:khanA hetu; kAraNa tenAM be kahyAM, rAga dveSa aNahetu. //////// nathI dharyo deha viSaya vadhAravA; nathI dharyo deha parigraha dhAravA. ////////
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddha buddha caitanyaghana, svayajayoti sukhadhAma; bIjuM kahIe keTaluM? kara vicAra to pAma. BHARAT GRAPHICS - Ahmedabad-1 e Ph.: 079 22134175, M 9925020106