Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandanavanakalpataruH6 PAN ISTEVANI OTHREE zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvatIpamye / / kalpatajharnandanavanasatko'yaM nandatAna suciram / / SaSTI zAkhA (uttarAyaNam vi.saM. 2057 saGkalanam kIrtitrayI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandanavanakalpataruH 6 s sessmasanee chana A APU NonS Namas 202 SO S O PANEERING mita K Del ANSWRENAME -RAMAIIMS imeaHARASAN MIRRENT JANAMAN SHESPsi UAR zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvatIpamye // kalpatarunandanavanasatko'yaM nandatAt suciram // SaSThI zAkhA (uttarAyaNam) vi.saM. 2057 saGkalanam kIrtitrayI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandanavanakalpataruH // SaSThI zAkhA // (saMskRtabhASAmayaM ayana-patram // ) saGkalanam : kiirtitryii| 8688003888888888888888 sarve'dhikArAH svAyattAH // prakAzanam : zrIjainagranthaprakAzanasamitiH, khaMbhAta // 88888888888888888888888888833333338383838388 vi. saM. 2057, I.saM. 2001 mUlyam - saMskRtasAhityaruciH // prAptisthAnam : zrIvijayanemisUrIzvarajI svAdhyAyamaMdira 12, bhagatabAga, zeTha ANaMdajI kalyANajI peDhI samIpa, pAlaDI, amadAvAda - 380 007 samparkasUtram : "vijayazIlacandrasUriH" Co. atula ec. kApaDiyA A/9, jAgRti paleTsa, mahAvIra TAvara pAchaLa, pAlaDI, amadAvAda - 380 007. phona : 079-6588879 mudraNam : sacina enTaraprAijha, amadAvAda / phona : 079-7497047 mobAIla : 9825011414
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvikam // kila bahavo janA asmAkaM pRcchanti yad "bhavantaH kimarthaM saMskRtabhASAyAmeva patrikA prakAzayanti ? kimiti ca prAdezikabhASAyAM na likhanti ? tatra lekhane hi bahUnAmapakAraH sambhavati / saMskRtabhASAM tu kecideva vidvAMsaH paThitumarhanti parantu prAdezikI bhASAM hAsmAdRzA bahavo janAH paThituM zaktA" iti / tatra prathamaM tAvat na vayaM praddhiyarthaM lokaraJjanAya vA likhAmaH na vA vayaM lekhane saktAH / kintu gIvANavANIprItipreritAH santaH svAdhyAyArthameva likhAmaH / kiJca prAdezikAyA bhASAyAstu prabhUtA lekhakA vidyanta eva / kadAcit tadvAcakAnAM saGkhyA'pi tebhyo'lpIyasI syAt / kintu saMskRtaviSaye tvatra ubhayeSAmapi lekhaka-vAcakAnAM duSkAla eva dRzyate / saMskRtasya mAhAtmyaM tu ye tad bodhanti paThanti ca ta eva samyaktayA jJAtuM samarthAH / eDamUko hi guDaguNAn kathaM vA varNayet ? sa hi guDamAsvAdya eva santuSTo bhavati / asmAkaM paristhitirapyetAdRzI eva / tathA'pi sarvato nirIkSyate cet eSA bhASA "jAti-deza-kAla-samayAnavacchinnA sArvabhaumI " ityasmAkaM pratibhAti / ___ antato gatvA nA'smAkameSaH prayAsaH janopakArAya kintu svopakArAya svAntaHsukhAya caiveti // OMkArasUri ArAdhanA-bhavanam kIrtitrayI sUrata 88585603035520000 302888 8862 588888888888888888888 3383386888888888 388888 3 20838388
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaH pRSTham kRtiH kartA 13 stavanAnuvAdaH vijayazIlacandrasUriH zrIjinamahAvIronatriMzakam / DaoN. AcAryarAmakizoramizraH 2 vijayazIlacandrasUriH | OM zrIdharmASTakam vairAgyaviMzatiH pravartakazrImuniyazovijayaH pravartakazrImuniyazovijayaH PROIf tudanti mAmalam !! muniH bhuvanacandraH 'cinmaya' abhirAjarAjendramizraH / abhirAjarAjendramizraH / galajjalikA- na candanaM vane - vane !! es. jagannAthaH
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRtiH muktakAvyam kimartham ? kiyatI sambhAvanA karatalasarSapam kAvyAnuvAdaH AsvAda anuvAdaH prabhumahAvIrasya karuNAgarbhitA sAdhanA 'patrama kartA muniratnakItivijayaH muniratnakIrtivijayaH abhirAjarAjendramizraH kimarthametAvatI adhogatiH ? munidharmakIrtivijayaH munidharmakIrtivijayaH tattvajJaH atattvajJaH vA ? munikalyANakIrtivijayaH vijayazIlacandrasUriH cintanadhArA muniratnakIrtivijayaH 36 munidharmakIrtivijayaH ko naraH zreSThaH munidharmakIrtivijayaH mAMsAhAraM tyajantu dIrghaM ca jIvantu munikalyANakIrtivijayaH anukramaH pRSTham 25 27 30 34 39 44 48 51 57 58
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaH kRtiH kartA pRSTham kathA kathAyAM bodhaH rUpakakathA kANaH kiM vadet ? vairAgyam yazolipsA saMskRtiH ? vijayazIlacandrasUriH muniratnakIrtivijayaH munikalyANakIrtivijayaH abhirAjarAjendramizraH abhirAjarAjendramizraH santoSaH AnandaH zAstrI svAmizrIbrahmAnandendrasarasvatI 76 raGgamaJcaH mohajit athavA premaparIkSA 05 marma - narma ki
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaH kartA pRSTham kRtiH prAkRtavibhAga saMvegamaMjarIkulayaM munikalyANakItivijayaH 101 patram munikalyANakIrtivijayaH 104 sA.hemapUrNAzrIH 107 w caramajiNesara-sirimahAvIrapahuNo tavassa saMkalaNaM dhAtuddhI munidharmakIrtivijayaH 108
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ EXCOMSONOMSONOMSOONSOONIOPIOISONIONISOK ISORBE INE A YOSI COTO SOTOSUOTO prArthanA asmin duHSamapaJcamArasamaye santApa-pApAkule zrIsaGgho bahutucchavairinivahai vitrAsito vartate / kRtvA zIghanivAraNaM karuNayA teSAM sameSAmaho ! zrIzaddhezvarapArzvanAthajinarAT sadhe'stu zAntipradaH // zArdUlavikrIDitam // kila viMzatirjinapativarA yatitativRtA yasmin girau parilebhire'kSayasampadaM vigatApadaM parama padam / taM duritadAraNamaghanivAraNamAtmamaGgalakAraNaM sammetazikharaM tIrthapravaraM sAdaraM praNamAmyaram // harigItam // vAmama colosi colosilicatos colosi COSIOSK skorosilicato il colosilicatosicaosicOTOS COMO COTOSTOT INMEANIAAAAAAAAAAAAAAAEENA E E
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAntinAthajinastavanam sastavanAnuvAdaH zAntijinezaH satyaH svAmI zAntikara: kalikAle jinavara ! tvaM mama manasi tvaM mama hRdaye dhyAyAmyakhile kAle jinavara !..... darzanamAptaM bhramatA bhavAbdhau AzAM pUraya kAle jinavara !..... jyotirvimalaM rAjati hRdayaM glaurudito'mbaramAle jinavara !..... mama hRdayaM tava caraNe lInaM mInavadiha kIlAle jinavara !..... devaH zAntIzvarasadRzo nahi svarge bhuvi pAtAle jinavara !..... anuvAdakaH -vijayazIlacandrasUriH zrIjinaraMga-kavikRta zAMtinAtha-stavanA zAnti jinezvara sAco sAhiba, zAntikaraNa iNa kalimeM ho jinajI, tuM merA manameM tuM merA dilameM dhyAna 53 58. 58 sAuna, tuM bhe2|| mana tuM bhe2. himameM.... mama mamatA meM hariza pAyo, m||2|| pUrI meM pasa ho..... nirbhata nyota vahana. 52. soDe, nisyo nyu yaM. 76sameM Do..... bherI mana tuma sAthai sAno, mIna se yuM 049meM ho..... 'niraM' he prabhu ntiAnezvara, hIhI heva sasameM ho......
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pavizatizata(2600)tamajanmavarSe bhagavatAM zrIjinamahAvIrANAM vandanam Do. AcAryarAmakizoramizraH, saMskRtavibhAgAdhyakSaH, ma. mA. DigrI kolija, khekaDA (bAgapata) u.pra. 201101 __ zrIjinamahAvIronatriMzakam tasmai namo bhagavate mahate jinAya / vande jinaM jagati jainasamAjapUjyam, paJcajJamatra ca muni trizalAtanUjam / yaM jainadharmajanakaM manasA smarAmi, tasmai namo bhagavate mahate jinAya // 1 // zvetAmbara: prathama AdigRhasthabhogI, pazcAdayaM svatapasA'tra digambaro'bhUt / yaM jainadevamadhunA hRdaye bhajAmi, taM vardhamAnamatha sAdhuvaraM namAmi // 2 // jJAnapradazca janatAzubhacintako yaH, svAmI ca kuNDalapurasya nivAsivIraH / jainapravartakamuni yamahaM ca vande, jIve'pi pazyati sa Izvaramatra mande // 3 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ yo'bhUddhi netrayugasAyaka (582) varSapUrvam, zuklatrayodazamadhAviha vaikramAbdAt / AdhyAtmyasAdhumatha dezajasAdhuvarge, vIraM namAmi tamahaM munimatra sarge // 4 // rAjye'sya garbhasamayAddhanadhAnyavRddhim, vyApAravRddhimapi rAjyadhanasyavRddhim / dRSTvA pitA yamavatkhalu vardhamAnam, putraM tvamanyata sa taM paramezadAnam // 5 // sImAsu kuNDalapurasya babhUva zAntiH, maitrI babhUva janatAsu zazAma vairam / vIraM jagAda jananI bhuvi nirbhayaM yam, vande munIndramiha taM trizalAtanUjam // 6 // bhASopadezakavAya samatvadAya, sAdhAraNAdijanazarmasamIkSakAya, viprAdizUdrajanatAsamatApradAya, tasmai namo bhagavate mahate jinAya // 7 // adhyApakAzca yamavadan ca kuzAgrabuddhim, vidyArthijIvanadineSu ca sammatiM tam / yaH sAdhanAsamayakaSTasahasrabhogI, tasmai namo bhagavate trizalAsutAya // 8 // (1) 582 + (2) 2058 = 2600 shttmjnmvrssm| (3) zuklatrayodazamadhau = caitramAse zuklapakSe trayodazyAM tithau bhagavato mahAvIrasya janma 2058 vaikramAbdAt 582 varSapUrvamabhUt ata idaM 2600 zatatamajanmavarSam /
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAsAdavAsamiha khAnala(30)varSadezyaH, sampUrNayauvanasukhAni vihAya yogii| cakre tapo vanagato hi digambaro yaH, saMsmaryate sa tapasA vanaSTabhogI // 9 // satyaM tvasaGgrahamahiMsakatAM ca loke, kalyANahetava itIdamupAdizad yaH / siddhArthaputramadhunA yamahaM smarAmi, taM vardhamAnamatha sAdhuvaraM namAmi // 10 // asteyamatra punarantamanekatAyAH, ekatvameva janajIvanasaukhyahetoH / yazcA'bravIdiha sadAcaraNaM tvakopam, tasmai namo bhagavate mahate jinAya // 11 // yaH karmaNA ca manasA ca hRdA ca vAcA jIvasya pIDanavirAma ihetyahiMsA / tatpAlakaM yamatha zarma smarAmi, taM vardhamAnamiha vIramahaM namAmi // 12 // sAMsArikAdisukhasaGgrahamukticetAH, jIvAtmavAn sa bhagavAnaparigrahI yaH / seve hRdi svamanasA trizalAtmajaM yam, tasmai namo bhagavate mahate jinAya // 13 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaH svIcakAra jaDacetanamUlarUpam, tasmin kadApi na ca yo nikUtiM cakAra / yaM satyavAdinamahaM hRdaye smarAmi, taM vardhamAnamiha vIramahaM bhajAmi // 14 // siddhArtharAjatanayAya mahAjinAya, vIrAya jainavibhave trizalAsutAya, jainapravartaka varAya munIzvarAya, tasmai namo bhagavate mahate jinAya // 15 // rAjastadaGganRpaterdadhivAhanasya putryA mudA'kriyata candanabAlayA'tra / yasyA'tikaSTatapaso vratapAraNA hi vIraM dharAmi tamahaM hRdaye mahAntam // 16 // sA''sIcca tajjanakazatrukUtA hi dAsI taddhastabhojanamavApya samuddhRtA yA / dAsIprathA tadanu yena vinAziteha vIraM smarAmi tamahaM trizalAtmajAtam // 17 // tasyai pradatta iha yena samAjamAnaH, sAdhvI hi sAdhumahilApramukhA kRtA sA / strIsAdhusaGghamapi yaH kRtavAn samAje, pUjyaM tamemi zaraNaM munivardhamAnam // 18 //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezaM mahAviSadharasya tapovane yaH, duSTapratADanamanAryabhayaM ca zAntaH / dhyAnena no gaNitavAnabhayazca yogI, vIraM namAmi tamahaM bhuvi bhogarogI // 19 // kAlA'bdhi(43)varSaparidhAviha zAlamUle, vaizAkhazukladazamIyacaturthayAme, kaivalyamAptamUjukIyataTe hi yena, tena prabhAvitamidaM trizalAtmajena // 20 // yogena satyavacasA yamahiMsayA ca, dhyAnena jIvadayayA ca titikSayA ca, svAtmAnameva kUtavAniha yo hi tIrtham, tIrthaGkaraM tamatha jainavibhuM namAmi // 21 // saMzrAvakeSu mahilAnarasaMghadAya, sAdhvIti sAdhuriti tIrthavivardhakAya, tIrthaDureSu caramasthitibhUSitAya, tasmai namo bhagavate mahate jinAya |o 22 . cittena karmavidhinA kaTubhASaNena, bhAgagraheNa ca vidUSaNazoSaNAbhyAm, pIDA janasya kathitA bhuvi yena hiMsA, svAnte smarAmi jinavIramahiMsakaM tam // 23 // -
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArdhaM dvijairmunivarairnijadharmasaMghe, zUdrAH samAdarayutA vihitA hi yena / taM jAtivarNasamudAyavirodhimukhyam, vande jinendramamaraM munivardhamAnam // 24 // AdhyAtmikAya janavarNavibhedahAya, dharmArthazikSakavAya ca vargahAya, dhyAnAya yoganiyamAdikapAlakAya, tasmai namo bhagavate mahate jinAya // 25 // netrA'zva(72)saMkhyakavayA ya udAracittaH, pAvApure zaradi kArtikamAsyamAyAm, prANAn vihAya pramezapadaM vApnot, vIraM namAmi tamahaM hi jinaM mahAntam // 26 // siddho mahApuruSa Atmaparo muniryaH, jyotirmayazca pramezvaramAnyayogI, nirvANalAbhamakarodiha sAdhucetAH, siddhArthaputramatha taM hRdi dhArayAmi // 27 // kalyANadAya jagatIjanasaukhyadAya, vizvAsadAya janacintanakarmakAya, tIrthapravartakavAya ca dhArmikAya, tasmai namo bhagavate mahate jinAya // 28 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zUnyadvayottarasA''tmaka (2600)janmavarSe, yadvandanaM viracitaM trizalAsutasya / tatpAThakAya bhuvi yastvabhayaM dadAti, tasmai namo bhagavate mahate jinAya // 29 // 607 kecid mRtA api janAzcaritraizcitrakAribhiH / jIvanta iv jAyante kIrtirevA'vinazvarI // (zrImallinAthamahAkAvye)
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAtharatAtaH RAA AR ANKARI N IWAANTRA HONORMAHAR vijayazIlacandrasUriH (chandaH zikhariNI) kadA'haM siddhAdrau bhava-bhuvanadhidvIpasadRze, surakSannAtmAnaM kaluSaviSayagrAhanivahAt / abhIkaH san duSTAnmakaranikarAt krodhapramukhAd - vasAmi svAmin ! te madhuratamanAmasmRtipaH // 1 // kadA'haM dAhaM me viSamaviSayAgniprajanitaM, sthitaM citte, sidhdAcalatilaka ! he nAtha ! bhagavan ! / vIvartiSyAmi tvadabhidhasudhAzItalarasa - cchaTAbhiH sesiJcannakhilamapi zaktaH zamayitum // 2 // yugAdIzasyA'smin vimalagirirAje zivakare, virAjantIM mUrtiM vihitabhavisphUrtimanizam / prapazyat sAphalyaM mama na yanayugmasya bhagavan ! kadA'haM kurve tvaccaraNazaraNo doSaharaNa ! // 3 //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kdA'haM svAtmAnaM malinabhavagAdayadayAtsamuddhartuM svAmin ! nikhilakhilanAzin ! jinavara ! / zrayiSye zrIsiddhAcalasugiriniHzreNimamalAM, samArohAyA'sminniva viracitAM mukti nilaye // 4 // kadA'haM tIrthaze pramaramaNIye kSititale, yugAdIzadhyAne nihitanijacetA aviratam / azeSa muktvA'tho viSayajanitopAdhivisaraM, pravatsyAmi svAmin ! bhavabhavabhayatrAyaka ! vibho ! // 5 // pavitre'tra kSetra vimalagirisannAmani janiM, tvadIyaprAsAde zazivizada ! nAbheya ! bhagavan ! / samAyAtaiH saMdhaistava guNanutiryA pravihitA, kdA'haM zRNvan tAM saphalamakhilaM nAtha ! vidadhe // 6 // ajJAnI yat kRtaM karma kSipet vatsarakoTibhiH / tajjJAnI guptisampUrNaH kSipeducchvAsamAtrataH // (zrImallinAthamahAkAvye)
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 OM zrIdharmASTakam zrIvijayanemisUrisatkaH pravartaka zrImuniyazovijayaH (chandaH sragdharA) dharmAt sagotrajanmA bhavati nu bhavikaH kSemakArI janAnAM dharmAddhAnyaizca zarmAvaha iha bhavati prANabhUd vizvavizve / dharmAd dhyAnaiH sukarmAgraga iha gadito guNyapuNyAgraNIzca dharmAda dhanyaH suvarmAvaha iha bhavati trANazakto narANAm l dharmAd bAlye'pi lAlyo bhavati tu satataM pAlanIyo janAnAM dharmAd dAve'pi viSTo bhavati dhRtigato bhrAntibhit kAntidhArI / dharmAt puNyo'pi guNyo namati ca satataM pAdapadmaM paratra dharmAddIno'pi lIno bhavati tu bhuvane svargasaukhye sadaiva 11 ro dharmAd duHkhe'pi lIno bhavati tu satataM zarmasImAvalIno dIno mIno'pi dhIno dharati hi dhRtitaH sarvasampattipattim / dharmAd dhyAne'pi gAne bhavati ca satataM dhIdhano dhairyadhArI dharmAjjJAne'pi tAne iha hi vitanute buddhivRddhiM vividvAn // 3 // dharmAd duHkhasya dhArA bhavati na hi punarduHkhakArA narANAM dharmAd dArA na kArAgRhamiva bhavinAmatra vizve'pi vizve / dharmAd dhIzasya dhIrasya ca na hi bhavati vyAghravargo'pi bhIkRt dharmAt sphArA ca sArA satatamiha satAM sarvasampattisattiH // 4 //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ (chandaH zArdUlavikrIDitam) . dharmAd dhairyadharo varo hi bhavati zreyaskaro'hoharo dharmAd rUpamanoharo dhanadharo dharyeSu dhIro naraH / dharmAd vIrataro vipattiharaNo bhadraGko bhIharo dharmAd bhAgyavibhUtibhUtivitaro vidvadvaro'yaM naraH dharmAd varNanapAtramatra bhavati zreyarasugAtrastathA dharmAt sarvanarA varAH pratidinaM dhyAyanti saddhyAnataH / dharmAccaiva naraistu satataM svArAdhanIyo dhanI dharmAd dharmadhuraMdharastviti janAH saMvarNayanti kSitau dharmAd dharmakathAprathAsu kuzalo dharmAcca nIrogako dharmAnmAnadharo varo bhayaharo bhISme bhavAmbhonidhau / dharmAd dADhyadharo vo gatadaro bhavyo'tinavyo naro dharmAt sarvasuzarmavarmakaraNo dhImAn sadA dharmataH dharmAd dharmakaro vo nanu naraH sannItitaH sphItibhUt dharmAt tArataro varo bhavati susphUrtipratAno naraH / dharmAd dAnadayAdameSu hRdayaM dedIyamAno drutaM dharmAt tApatatipratAnaharaNaH saumyaH zazIva drutam do // 7 // // eG-
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ varAyaviMzatiH -zrIvijayanemisUrisatkaH pravartakamunizrIyazovijayaH (chandaH zikhariNI) madajvAlAmAlA dahati hRdayaM me pratidinaM tathA krodho yodho dRDhatarazarAn muJcati parAn / punarmAyAcchAyA tyajati na tu mAM durgatitatiH parAdhIno dIno vibhucaraNameveti zaraNam // 1 // tapastaptaM dattaM vividhamapi dAnaM na saphalaM na tad dhyAnaM jJAnaM prasarati na yatra pratidinam / nRNAM bhavyo navyo vividhazamasAra: sukhakara: jinaiH khyAtaH prAtaH pramataravairAgyaviSayaH // 2 // gurobhakteH zakterna phalamapi bhavyasya bhavati punarjeyA meyA vRtataravividyA'pi viphlaa| tadA dAntiH klAntipratipatanakAre na kuzalA yadi trAtA bhrAtA bhavati na ca vairAgyaviSayaH // 3 // pitA mAtA bhrAtA bhavati na ca pAtA'pi bhavinAM suhRd vA durhad vA na hi hitakaro bhavyabhavinAm / na koTIzo dhIzo bhavati dhRtido dInabhavinAM jinaM dhIraM vIraM viSayaviyutaM taM tviha vinA // 4 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhAsArAkArA bhavati bhavinAM bAhyadRzinAM sadA'ntardRSTInAM rudhirarasamUtrAdimalinA / kaTAkSairyA lakSairjaDamatijanAnandakaraNA na sA kAntA kAntA bhavati vibudhAnAM pratidinam // 5 // stanau pInau lInau kanakalazau ceti gaditau mukhaM zleSmAvAsaM tadapi zazabhUttulyamuditam / kSaranmUtrakSuNNaM karivakarAkArajaghanaM kavikrUraiH kAkai riti tu gurutA tatra gaditA // 6 // vidhA-tApArtAnAM prakaTapaTutAto virahiNAM na devendrazcandrazcatura iha citteSu tanute / sukauzalyaM zalyaM vividhamiha deheSu dadhatAM jayatyekazchekarasuramaNiriva zrIjinapatiH // 7 // iha dveSa-klezakcathitamatayaH ke'pi kRtinaH punaH kecit kiJciccitivirahitA mUDhamatayaH / aho ! dInA lInA duritatatidoSeSu satataM asAre saMsAre nijamapi hitaM bibhrati nahi // 8 // yadA dIrNe jIrNe ruciriha janAnAM paravaze sukhkhe duHkhairmUGgharabhimatatayA saMsthitavati / tadA lipte kSipte na hi bhavati zAntiH kSititale yato driSTaiH zliSTaina viSamaviSairvAbhiriha sA // 9 // na kartA vA hartA bhavati duritAnAM pratidinaM sadA trasyad bhrazyad duritadavadoSaM daraharam / vinezaM vizvezaM prakaTamahimAdIptayazasaM iti dhyeyaM geyaM zrayata zaraNaM zrIjinapatim // 10 // 14
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinA dinA mInA vyapagatajale vyAdhikalitA iva trAtA bhrAtA bhavati bhavinAmanya iha tat / suvairAgyairbhAgyairiha nihatatApairapi paraM na tasmAdasmAkaM bhavati hitadaM vItaviSayaiH // 11 // dine dRSTaM pIne parataradine tanna bhavati nizAyAM ramyAyAM patitamapi na prAtaravati / na pUrvAhNaprAptaM bhavati pamadhyAhnaviSayaM anityaM tannityaM vividhaviSayAn viddhi vibudha ! // 12 // sadA dAhaH kArAgRhamiha janAnAM kSititale dhane cittAkrAntA jagati tu vane yAnti vijane kuputrAH krodhArtA vidadhati virAgaM bhadavane suzastrINAM strINAM bhayata iha cetobhramabhUtaH // 13 // na putrI svIkI janakagaditaM nItizatakaM na ca bhrAtA trAtA duritadalitAnAM bhavabhUtAm / na mAtA vA sAtAmiha bhavabhUtAM kartumuditA na jAne kca sthAne bhavati bhavinAmatra susukham // 14 // pitA'sti bhrAtA'sti priyatara ihA'sti prakaTataH suputraH sarvatra punarapi ca putrI guNavatI / dhanaM dhAnyaM mAnyaM prathitamiha puNyAvahatayA paraM kallolloloditajalavilolopamamidam // 15 // pracaNDAdhirvyAdhirdahati hRdayaM bhavyabhavinAM punarlokAzzokAkalitakRtayaH ke'pi kuTilAH / na bhavyA vA navyA iha sukhalavaM bibhrati paM bhave'smin durdAve dalitahRdayA dInamanujAH // 16 // 15
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ punaH kecit kAJcid dizamiha gatA duHkhadalitA pare prAjJAH pApairavirativihInA vanatale / kuTumbaklezena kcathitamatayaH ke'pi kuhare iti svAnte dhyAnte sati na bhavati prAjJapaTutA // 17 // purA puNyo guNyo'bhavadiha nRpAlo'pi sagara: sadA cakrI vakrIkRtavividhanetraH kSitipatiH / paraM putratrANAprabhuriha sadA duHkhadalito gatastrAtA bhrAtA iti bhavati naivA'tra bhavinAm // 18 // parA lakSA dakSA dadhatu damanaM dehadahanaM asArA sA'pArA bhavatu bhavinAM bhiitibhjnaa| jinoktAnAM tAsAM vacanaracanAnAM prabhajanA yadAsthA'pAstA ced bhavati bhavavairAgyaviSaye // 19 // dadhayotodyotodalitatamasaM darpadalanaM jinaM zreSThaM jyeSThaM jhagiti janajanmojjhasanakam / sadA trasyad bhrazyad bhavabhayabharaM bhAvibharitaM / bhajantu bhrAjantu prabhajanajayAcchrIjinapateH // 20 // pare pApAH sarpA iva viSamavegairvidadhate sadA duHkhajvAlAM na hi hRdayazAlAM tadapi ye / punazcintAkrAntAM jagati kurute sUrimahitaH sa zaM deyAjjIyAd varavijayanemyAhvayaguruH // 21 // nirArambho dambhoddalanakaraNaH pApaharaNaH pRthivyAM puNyAyAM prathita iha puNyaiH prakaTitaH / asau sUriH sUrIzvarabhUtapadAmbhojakalito naM bhavyAnnavyAn sukhamiha sadaiva prakurutAm // 22 // 16
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadA dakSA rakSAkaraNaviSaye zAsanataroH punarmAyAcchAyArahitahRdayA dInazaraNAH / bhavAmbhodhau bodhau vihitataracittAzca caturAH sukauzalyAH zalyAdalanakaraNe nemiguravaH // 23 // labheyaM loke'sminnativitataduHkhairvidalite kathaGkAraM sAraM jinavihitadharmaM paramaham / asau no ceccetovarataravizuddhipraNidadho jayatyeka zlokaH sa tu vijayanemiryatipatiH // 24 // tapAgacche svacche varavijayanemyAhvayaguroH pratApAcca vyApAt samazazisamasphUrtikalitAt / suvairAgyairbhAgyairiti ca racanA rAtu racitA sadA dAnti zAntiM dalitatamasAM dIrghadRzinAm // 25 // vairAgyaviMzatiriti sphuTameva vijJairvAcyA vibhedakaraNI haraNI madasya / yasmAt bhave'tra bhavinAM bhavanAzinIyaM vairAgyavAsitaviziSTavibhUtibhAjAm // 26 // ( vasantatilakA) // iti zrImattapAgacchAcArya-cAritracUDAmaNivaryacaraNacaJcarIkAyamANapravartaka yazovijayaviracitA vairAgyaviMzatiH samAptA // coka3 17
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhAte mandAkrAntA'tuhinarucitA tAmradhAmneva kopAn - mandaM mandaM vigalitamadA zarvarI kvA'pi lInA / mandaM mandaM vihasitamitaH paGkajaiH suprabhAte kiM no hRSyantyudayasamaye sajjanAH sajjanAnAm ? // 1 // 2 kAvyanikuam vyomadvAre dadhati vizadAM kuGkumAbhAM suzobhAmISacchAkhAcalanamiSataH saMvyajatsu drumeSu / pakSivrAte vidadhati mudA bandigAnaM prabhAte mandAkrAntaM pravizati ravirvizvasamrAD jagatyAm vyomAliGgi grasitavasudhaM sUcibhedyaM tamisraM mandAkrAntaM taraNikiraNairbhidyamAnaM samIkSya | kUjantyete viTapiSu khagAH prItacittAH prabhAte satyaM doSApagamamuditAH santi satpakSiNo hi uDDIyante dizi dizi khagAH sapramodaM kaNArthaM prAtaH kAle pazugaNa itaH prasthitazcArikArtham lokaH sarvo niralasamanAH sva-svakArye prasaktastejorAzAvudayati ravau ko'tra bho ! notsaheta ? 18 - muniH bhuvanacandraH 'cinmaya' ro rUpe in
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ galajjAlakA tudanti mAmalam !! - abhirAjarAjendramizraH hyo yadIyapAdakaNTakAH samuddhRtA mayA kaNTakIbhavanta eva te tudanti mAmalam // 1 // yad gRhaM nivAritaM pradIptavahnito mayA pAvakIbhavanta eva te dahanti mAmalam // 2 // svAziSA pravardhitAH prasahya ye mayA sadA tApasIbhavanta eva te zapanti mAmalam // 3 // ye'pyasImazaMsayA mayA turaGgamIkUtAH rAsabhIbhavanta eva te dhuvanti mAmalam // 4 // yallalATalekhapuSpikA mayaiva kalpitAH nAyakIbhavanta eva te dizanti mAmalam // 5 // lekhanAni yatkRtAni zodhitAnyaho mayA kovidIbhavanta eva te hasanti mAmalam // 6 // ye pracaNDakampane'pi susthirA mayA kRtAH kSepakIbhavanta eva te kSipanti mAmalam // 7 // kIdRzassamAgato'dhunA viparyayo yuge ? ye suhRttamAsta eva vaJcayanti mAmalam // 8 // eGo 19
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Kamsadersaw galajjalikA na candanaM vane - bane !! - abhirAjarAjendramizraH / satyameva dRzyate subhASite purAtane no maNigirau - girau, na candanaM vane - vane // 1 // vAriNA samaM prayAti dugdhamekarUpatAm kintu tailamizritaM tadeva naiti mitratAm sauhRdaM vika svaraM na jIvati pravaJcane no maNigirau - girau, na candanaM vane - vane // 2 // dharma eva rakSati svayaM sa cetsurakSitaH jAyate visAriNI vibhA pradIpakukSitaH aJjanaM kca sambhavenmahezvare niraJjane ? no maNigirau-girau, na candanaM vane - vane // 3 // satyapAlanena vardhate sadA manobalam jIvanaJca jAyate nirargalaM nirAkulam maGgalaM va kalpyate sati trilokarAvaNe ? no maNigirau - girau, na candanaM vane - vane // 4 // atyayAnapAkaroti sAttvikI sahiSNutA vRddhimIyate tayA dhruvaM nisargajiSNutA ArjavaM mahIyate na jAtu rItilacane no maNigirau - girau, na candanaM vane - vane // 5 // 20
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ yanmahAghamatra dRzyate tadAtmarakSitam nirguNauSadhaM vaneSu ke na kutra bhakSitam dyotate kSaNaprabhA'pi naiva sA ghane - ghane no maNirgirau - girau, na candanaM vane - vane // 6 // yo manuSya : prasya maunaM na samavabudhyate sa tasya zabdAn naiva samavagamiSyati / - mArTina lyuthara
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ paTaha: es. jagannAthaH es. jagannAthaH sahAyakasaMzodhakaH, prAcyavidyAsaMzodhanAlayaH, maisUru-570005 1. pUrvaM kazcana rAjA narapatinicaye garjanamidamArabhata "smarata prapitAmahamAryA ! me tIkSNaM vedanamapyanubhavata / praNataM zatruSu zIrSaM yasyAvanatagrIvAnasmAnakarot taddhaTanAgnijvAlAprazamanazastaM kiJcit kriyatAM no cet tannaH zauryaM prati thUkRtikRt // " 2. agre bhUmyA: patyuH kazcana hRdayodbhUtAM vANImagadat "kAle kasminnapi saMbhUtaM kimapi kathaM tava hRjvaramasRjat ? sakalaM vismara, tava sa prapitAmaha udbhavati kSamApa ! kimadhunA ? yastvadroSajvalanoddIptiM janayet sa manodhairyeNa vinA kAlAntarito ripurapi vidhinA ||" 3. tadvAkyAGkaranakharaM kaTutamalapitaM kenacidudasAri drAk "pratikArasyAkaraNaM bhavyataramiti kavibhinirNItaM prAk / saMprati cintaya kaM prati dRSTisphUrjathurAsphoTaM vidadhAtu ? pralaM vairaM nijamastitvaM mRtyA kasyAvanipa ! jahAtu ? prIti: pretavrajagA bhAtu // ?" 4. prathamabrAhmI mAnuSapAle zatruvisRSTaM zUlaM jAtaM paramaparasya shrutiyuglaamRtdhaaraalsdbhissekiibhuutm| zamavAkkAriNi rAjJo vIkSaNamazanipratimaM patitaM ghoraM, hRdayakSobhini manuje samabhUnayanaM bahusaMcitaghRtasAram / pretakadambakamahasat krUram // 5. rASTre'nyasmin vArtA prasRtA nAsId bhIrustasmin ko'pi tridazAdhIzAn svAn gaNayadbhistatratyairutsAhaH praapi| saMgaranAmakadarzanasUtrazreNivyAkhyAracanAcaturaiH sahasAsphoTitazauryakrozitavijayotsphUrjanagarjanamukharai? saMgarakutukai sukRtipravaraiH // 22
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. prAsaradAzve vaitaNDe codantaH karNakrakacasadRkSaH 'kimayaM patita: zabdagrahapatha Ayodhanamiti zabdo rUkSa ? samarAdhvarato hA'smAn sajjanasumaNiH pujitasukRtavipAka: pizitabhugIzvaranAmakaRtvigracitAdasmAt trAtA syAt kaH ? tamasi sphuratAd yenAlokaH // ' 7. itthaMkAraM sainya-ga-ghoTaka-gajagaNahRdaye cintA jAtA ko'pyanyeGgitavijJazrutiyugadhArI nAsIt tatra shrotaa| 'khalajanamatigatabhUtoccATanapaTutaratantraM puNyanidhAnaM samaraM sthagayitumAdRtakAryaM dRzyAsmAsmajIva-sumAnaM ' turagebhAzAdRgiyaM nUnam // 8. manujoktikrama evAste yadi samarasthagane zaktyA zUnya kiM dhImArgastiryagjIvina AryavrAte yuktyA mAnya ? kariNA kimanutpATye viTapini zUratyeNakacakSukoNa ? kvacidatinibiDAyAmandhakRtau mlAyati dIpo'pyakSNA kANa: prabhavati mauDhye, bodho gauNa ! // 9. kAJcanavarmacchAyApItA sainyajanAnanarucirativizadA dhanuriSubharadoryugalI rudhirAlokanakutukA samabhUd bhayadA khaDgAdyAyudhasaMhatiratha yamanakharazreNIbIbhatsA''sIt pretaprakRtivrajyAgamanaM sphArakrUraM yAnamalAvIt kulipiM dhAtuH sulipiranaMsIt ! 10. 'haMho svAntaM zoNitakhelAlokanakautukabhUryaparAddhaM ! pradhanasamAptau kiM jIviSyati ko'pi vidhAtuM mRtakazrAddham ?' madhyemArga saMzayakaNikAmiti hRdi jAtAM senAdhipatiH zriyamiva karatalamilitAM dUre mUDho vijahau durbhAvarati:kajaladIpobhayamizramatiH || H asinadiase sika 23
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. gagane gRdhairbhuvi ca sRgAlaiH sainikayAnamathAvAloki. pramadaprakaTanapaTubhiramodi , kuvAkyaM ymraapriymshloki| ye saMtyakSatprANAsthivasAmAMsavikalpanavikarAlamukhA: patitaparyuSitanarakuNapAdanapUrvAnumitamana saradasukhA: kAlAdattAyudhajIvasakhA // 12."ye mannayanAdhvAgre janma prApya krIDAmagnA jAtA zAlAsu ca yairadhyayanaM kRtamatha ye sphArodyogai? sphItA kaNThaH sUktyamRtAo yeSAM, prathate sutarAM dezikabhAvaH krUraM mAraNayajJamamISAM draSTAsmI"ti kliznadgrIvaH sapadi mlAno dinapo deva4 // 13. ubhayadalasthitabudhavihitAbhiryadyapi yuddhasthaganaparAbhiH prApta svAgatamavanIzazrutikuharadvAre sAdhugirAbhiH / kintu vivekANurapi batAsInna mahAmohapizAcakadAse khadyotaH kiM dIpayati bhuvaM darze kAlAmbudanibirIse ? na sudhAbinduH kila yamavAse || 14. tADanamAraNakAlikatAlAyitakaTunirhAdapradaghAtaM vraNita-niyamANAnananiHsRtarodanagItakrandanajAtaM pretAdhIzvarasevakasamudayaviracita hallIsakasamupetaM mRdhamArabdhaM zamadhana-ghoraM bahuzaH prItapizAcadrAtam / mRtamRtaM, hA ! viSamudbhUtam || 15. vraNitaiH kaizcinnRbhirAtmAnaM yamadaMSTrAyA mocitavadbhiH svIyaM vijayaM paTahArUDhaM kalpayituM saGkalpitavadbhiH paTahaka-tADI tatrAkArita AtmavijayaghoSitamAdiSTam / eti ca tasmin naSTAmodaivipulaviSAdaistairANa ! kaSTaM , tasya karayugaM- chinnaM dRSTam ! 24
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - kimarthama? --munirtnkiirtivijyH| muktakAvyam "manuSyaH" annaM bhakSayati yataH sa bubhukSito bhavati, jalaM pibati yataH sa tRSito bhavati, vANijyaM karoti yataH sa dhanAbhilASI bhavati, dhanopArjanaM karoti yataH tat sukhasya sAdhanaM tasya, rAtriMdivaM ca parizramaM sa kurute yataH kuTumbasyA''dhAro'sti saH, sarve'pi vyavahArAH parivArasyA'pi samAjasyA'pi ca sa paripAlayati yataH svasyA'pi bhaviSyamasti, tadA ca kazcijjana upayogyapi syAt, svapiti yataH sa zrAnto bhavati, tasya 25
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamanamAgamanaM ca sthitirupavezanaM ca pravezo nirgamanaM ca yatkimapi pravRttijAtaM tatsarvamapi saprayojanamevA'sti, ata eva ca 'sa na unmattaH' iti kathyate, kathayituM zakyate vaa| kintu 'sa jIvati' kimartham ? iti tu praznArtha evA'dyaparyantam na tenA'dyApi tasyottaraM zodhitam ! kadAcit smaratyapi na sH| aho ! kIdRzIyaM durdazA ! yaH paraM na kSamate sa svamArgabhAvinaM setuM dhvaMsayati // - jyo iharbarTsa 26
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiyatI sambhAvanA ? -munirtnkiirtivijyH| muktakAvyam manuSya eka eva, kintu sambhAvanAstatrAunekAH, prathamaM tu sa kuTumbaraya sabhyo bhUtvA avatarati, pazcAcca, zanaiHzanaiH (sa yogyaH syAnnA'pi vA, tathApi) kauTumbikaM tasya padaM AyuSA sahaiva satataM vardhate / putratvaM apahAya sa patirbhavati, kramazazca jAmAtA, pitA, zvasuraH, pitAmahaH, sarvaM bhavati - bhavitavyameva tena ! tatra yadi so'bhilaSet yat mayA mama samAjasya, mama grAmasya nagasya vA sevA kartavyA tadA 27
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadi ca vidyate tariman kimapi satvaM tarhi tAdRzaM sthAnaM mAnaM vA sa prApnuyAdapi (etacchakyam) pazcAcca, tatkSetre sAphalye (!) prApte sati sevAbhAvaH (!) tasya vardhate / tadanusAreNa ca svarAjyasya svarASTrasya ca sevAyAmeva jIvanaM samarpayituM (!) utsahetA'pi; yadi ca syAt kimapi cAturyaM (!) tasya tarhi, svabhAvanAnurUpaM sthAnamapi sa prApnuyAt (eSA'pi sambhAvanA) tathA ca svaM dhanyamapi manyeta / tadanu ca anyat sarvaM, svakIyaM kartavyamakartavyaM 28
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ - hitamahitaM (sajjanadRSTyA) mAnamapamAnamapi ca, vismarati / yato nirvighnaH svakalyANasya (!) mArgaH tena prAptaH, atastatraiva jIvanaM sa paripUrNaM karoti (kartuM vAJchati, yataH, "sthAnabhraSTA na zobhante dantAH kezA nakhA narAH") atra, etAsAM sambhAvanAnAM madhye bhavAneva kathayatu yat ___ 'manuSyaH' bhavituM kiyatI sambhAvanA tasya ? (na kevalamAkUtyA; AkRtyA tu sa manuSya eva, kintu prakRtyA) dRzyate kiM kA'pi sambhAvanA ? evaM ca "sa 'manuSyaH' bhavet khalu kadApi ?"
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ karatalasaSepam - abhirAjarAjendramizraH / muktakAvyam savizvAsaM mayoktamAsIt madhyejanasamavAyaM yatkasmiMzcid dine kandalayiSyati sarSapaM mama karatale darzayiSyAmyahaM tacca sarvAn janAn ! hanta tadeva ghaTitam ! kandalitaM sarSapaM mama karatale naikathA pratyuta vAraM - vAram mama prativeze nivasat pAmaraprakRtiDiNDiko nirakSaro'ziSTo vyAjazAtanaparAyaNaH sopAnAtsopAnamadhirohan rAjanayATTAlikA nirvAcana jitvA yasmin dine sAMsado jAtaH sAMsadIbhUya ca mantrI... prathamavAraM tasminnahani mama karatale sve'GkuritaM sarSapaM dRSTam ! nizcapracaM sarSapamevAsIdidaM haritaparNaM pItapuSpasamanvitaJca !! 30
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatazca nizitabuddhAvadhyavasAyaparAyaNe sucarite mama sUnau likhitaparIkSottIrNe satyapi maukhikyAmupekSite mamaiva putrasya sahAdhyAyI jaDabuddhirlakSapatikuladIpako yadA kenacidadRSTapuNyodayabalena prAzAsanikavAkparIkSottIrNassan jilAdhikAripadamadhirUDhaH hanta tadA bhUyo'pi karatale mama tadeva sarSapaM jAtam haritaparNaM pItapuSpasamanvitam !! sarSapazobhAnirvarNayitAro janAH mAmadRSTapuNyodayabalasya rahasyaM vizadayAJcakruH tadAsIlakSapaterutkocadAnaM cayanakartRbhyo yudhiSThirebhyaH !! athedAnIM tRtIyamavasaraM karatalasarSapakandalanasya prakAzayiSye !
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvavidyAlayIyakulapatipadanimittaM ke nacid guNapakSadhareNa cayanasamitisadasyena mamaiva nAma prastAvitam mama pratiSThAyAM nA'dRzyata ko'pi pratyavAyaH kulAdhipatirapi mamaiv pakSe prIto'zrUyata prantvakasmAdeva samAcArapatreSu prAkAzyamupagataM tannAma yad dRSTvaiva nagaraM stabdhaM jAtam zikSitAzca jaDIbhUtAH !! talAmAGgIkaraNe santyanekAH kiMvadantyaH karAlaTeNTAyAstAM kathAM ko nu varNayet ? so'dhunA kulapatIbhUya pravalgate ahaJca tatprajAkalpo nityameva tasmai namovAkaM vyAharAmi punarapi karatalArUDhasarSapaM sarvAn darzayan udbhrAntazcarAmi !!
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ SATTA Jatut 'pratyekaM alaGkaraNaMsvadoSanihanavAya' IDO Jaba 33
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyAnuvAdaH eka Aphrikana kavitA 1002020202020202020202020RRO202202020202021 have te salAmatIpUrvaka mRtyu pAmyo che cAlo tenA thoDA vakhANa karIe tenI kIrtinAM smArako racIe tenA mATe prArthanAo gAIe. mRtyu pAmelA vIro bhAre sagavaDa karI Ape che: temanI jiMdagI parathI ApaNe ghaDI kADhelI mUrtione paDakAravA teo kadI UbhA paNa thaI zakatA nathI. ane vaLI, vadhAre sArI duniyA racavA karatAM smArako bAMdhavA sahelAM che. to have te sahIsalAmata rIte mRtyu pAmyo che tyAre ApaNe nirAMtane jIve ApaNAM saMtAnone zIkhavazuM ke te moTo mANasa hato. jANIe chIe ke je kAraNa mATe te jIvyo te to hajIye emanuM ema ja che. "je svapra mATe te zahIda thayo te hajIye svapra che, marelA mANasanuM svapra. Aphrikana kavi : kArla venDela hAinsa anuvAda : jayA mahetA ('kAvyavizva' prathama AvRtti, pR. 155) 34
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyAnuvAda: kAphika ekA AphrikIyA kavitA sa sampUrNarUpeNa mRtyuM prAptavAn asti adhunA Agacchantu tasya alpa-pracurAM prazasti kurmaH tasya kIrtaH mandirANi racayAmaH tasya kRte zAnti praarthyaamH| yataH divaMgatAH satpuruSA atIva AnukUlyaM sampAdayanti teSAM caritaM avalambya asmAbhiH kalpitAH teSAM pratimAH niSeddhaM tiraskartuM vA te kadAcidapi naiva uttiSThante / atha ca, zreSThatarasRSTeH nirmANApekSayA kIrtimandirANAM racanA nitAntaM sukarA / tasmAt yadA saH sarvAMzaiH astaM gatavAn vartate adhunA tadA vayaM niHzaGkatayA zikSayiSyAmaH asmadIyasantAnAn, yat 'saH dhIrodAtto nAyaka AsIt' iti / yadyapi vayaM jAnImahe yat saH yasmai prayojanAya nijajIvanaM gamayAmAsivAn tat prayojanaM tu adyApi tathaiva-[ asiddhaM anirAkRtaM ca ]- sthitaM vartate / yasya svapnasya ca siddhayarthaM saH vIrocitaM maraNaM svIkRtavAn tat svapnastu adyApi svapna eva vidyatemRtasya manujasya svapnaH ! anuvAdaka:- vijayazIlacandrasUriH BOROWDROPORQ20202020202020202020202020202
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsvAdaH saMsAra: ! ekaM ghaTanAcakram // IpsitAnAmanIpsitAnAM, nizcitAnAmanizcitAnAM ca ghaTanAnAM cakram / ghaTanA yathA saGghaTayanti tathA vighaTayantyapi ca / yadaikatra saGghaTanaM bhavati tadA tato'nyatra vighaTanamapi bhavatyeva / yathA - yadyekatra valmIkaM kriyate tadA'nyatra gartA'pi jAyata eva / na ghaTanAH parivartante api tu punarAvartante, mAnavAnAmeva kintu parivartanaM bhavati / saMsAre jIvane'pi ca punarAvartanaM bhavati satataM ghaTanAnAm / tadeva ca darzayati yad - asti manuSyeSu buddhiH, na kintu bodha: kazcit / bhinna-bhinna ghaTanA kAzcidanyA kintu jIvanasya zikSaNArthaM bhinna-bhinnAni prakaraNAni snti| ghaTanAjanyaM sukhaM duHkhaM vA tvasmAkaM manaso rucyarucyozca pariNAmo'sti / taccA'tyantaM sthUlaH pariNAmaH tasyA: / vastutastu ghaTanA: zikSayanti AntarikaM ca bodhaM jAgarayanti / sukhino vA duHkhino vA yadA vayaM bhavAmastadA tvasmAkaM citte kendravartI svArtha eva vidyate / sa ca svArtho yadA puSTo bhavati ghaTanAbhistadA vayaM sukhamanubhavAmaH yadA ca kSato bhavati tadA duHkhamanubhavAmaH / yataH svArthastu vartamAnameva lakSayati / yadA ca vayaM bodhaM prApnumo ghaTanAbhyastadA vidyate'smAkaM citte svahitam / hitaM ca jIvanaM lakSayati / bahulatayA saMsArasthA AtmAnaH sukhino vA duHkhino vaiva bhavanti kintu zikSaNaM bodhaM vA na prApnuvanti / ata eva ca ghaTanAnAM punarAvartanaM bhavati / saMsAro'pi caivamevA'nuvartate / kAlaH kilA'gamyapArodadhitulyo'sti / anantairAtmabhiH sambaddhA anantAzca ghaTanA asminnavahan pravahanti cA'skhalitam / ghaTanAnuSaGgikANi sukhAni duHkhAni cA'pyasminneva cintanadhArA - muniratnakIrtivijayaH / 36
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlodadhau vilInAni jAtAni / anekAzca sukhadA duHkhadAzcA'nubhavAH kAlamAzritya parivartamAnAnAmasmAkaM svArthAnAM madhye vidhvastAH / anyeSAM jIvanamAzritya ghaTitA ghaTanA api vismRtAH svakIye ca jIvane pravRttA ghaTanAzcA'pi smRtiziSTAH saJjAtAH santi / ghaTanAzciraMjIvinyaH saJjAyante zikSaNena sadbodhena vA / sukhaM duHkhaM vA tvatyantaM kSaNiko'lpajIvI ca tajjAto'nubhavo'sti / astu rAmAyaNaM vA mahAbhArataM vA, tadapyantatogatvA ghaTanA eva khalu / taddhaTanAkAle tatpazcAcca tatkAlInalokamAnasasya sthitiH kIdRzI jAtA''sIt, tattvanubhavena kalpanayA ca jJAtuM zakyam / kintu, adya tu sA'pi ghaTanA itihAsarUpeNaiva prasiddhA'sti / ___ ghaTanAkAle tatpazcAcca sAnukUlaM pratikUlaM vA'nubhavan manuSyo'pi, svajIvane yadA svArtho mukhyAyate tadA, sarvamanyat vismRtya svakArye evodyukto bhavati tathA, yathA na kiJcidapi ghaTitameva ! tasyaivaitad pariNAmaM yad rAmarAjyasya satyAcaraNasya vA vArtAH tu itihAsasya pRSTheSveva sthitA virAjante / kintu mAnavIyajIvane tasyA gandhalezo'pi prAyo nA'nvabhUyate vrtmaankaale| kadAcit katiSucit sthaleSu saMskArANAM saMskRtezca vArtA vidhAnaM ca zrUyete'pi kintu kutrA'styAcaraNam ? kiMpramANA ghaTanA ityasyaiva nAsti mahattvaM kintu kiyanmAtrAM saMvedanAM sA'smAkaM jAgarayati ityatrA'sti privrtnsyaa''dhaarH| yA ghaTanA saMvedanAM na spRzati pratyuta mana eva maryAdAM karoti, sA bhavatu ghaTanA kiyatyapi bRhatI, rAmAyaNatulyA'pi mahAbhAratatulyA'pi vA, kintu sA svalpamalpakAlInaM ca sukhaM duHkhaM votpAdayati kintu na kazcit phalavizeSaM sA pradatte / jIvanaM parivartayituM tu na sA zaknoti / yA ca saMvedanAM spRzati ghaTanA saiva bodhaM jAgarayati jIvanaM ca privrtyti| ___ asmAkaM saMvedanA kuNThitA naSTaprAyA ca saJjAtA'sti, tattvAzcaryeNa sahA''ghAtajanakamapyasti / eko yuga AsIt yadA mastakopari ekamapi zvetaM kuntalaM dRSTvA taM ca yamasya dUtaM matvA jIvanaM prati janAH sAvadhAnAH samajAyanta, manoharamapi sandhyAraGgaM pavanena vizIrNaM jAtaM pazyantaH santaH saMsArAt parAGmukhA api te bhavanti sma; vasantasamaye patra-puSpa 37
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ phalAdibhiH samRddhamapi vRkSaM zaradRtau zuSkaM kASThaprAyaM ca saJjAtaM nirIkSya teSAM saMsArasyA'nityatAyA bhAnaM jAyate sma / ityAdibhiH, ye cA'smAkaM manasi sAmAnyA eva pratibhAnti, taiH prasaGgairapi rAjyAdiparyantAM sarvAmapi sampadaM kSaNenaiva tyaktvA paramanirIhA bhUtvA sAdhuvRttaM svIkartuM pravartante sm|| pratyekaM paristhiterghaTanAyA vA svakIyaM satyaM vidyata eva / tadeva ca satyaM tAn tAdRzAn jAgRtasaMvedanAn janAn svAbhimukhAn jIvanaM ca prati sAvadhAnAn vidhtte| idAnIM tu na kevalametAdRzyo'pi tvetAbhyo'pyadhikA anekA ghaTanA nityaM ghaTante ev| zobhanA api ghaTante'zobhanA api / yadyastyasmAkamabhigamaH svArthalakSI tarhi kiJcit sukhaM vA duHkhaM vA niSpAdya ghaTanA vismRtA bhaviSyati / yadi nAsti ko'pi sambandho ghaTanayA sahA'smAkaM tarhi khedaM vA'nukampanaM vA sA janiSyati / kintu yadi nAmA'sti jIvanalakSI asmAkamabhigamastahi yA kA'pi ghaTanA bhavatu laghIyasI vA bRhatI vA, asmAbhiH sambaddhA vA'sambaddhA vA, sA saMvedanAM jhaGkatyA'smAn satyaM sanmArga vA prati neSyatyeva / parokSasya kA vArtA ? asmadRSTisamakSamapi kati kati ghaTanA ghaTitAH ? tA api, vAyuyAnasya syAt basyAnasya vA syAt relyAnasya vA syAt, vismRti prAptAH, vizvayuddhasya karAlA'pi ghaTanA itihAsasthaiva saJjAtA'dhunA, ativRSTi-durbhikSa-bhUkampAdInAmAghAto'pi vilIno jAtaH, are! nepAladezasya sampratyeva ghaTito nRzaMso'pi hatyAkANDaH kiM smRtizeSo na saJjAto lokamAnasAt ? evamapi bhavati bahuzo yad ghaTanAbhirniSpanno rAgo vA dveSo vA mAnase sthiro bhavati kintu bodhasya jAgRtervA kA kathA? sukhasya duHkhasya vA bhAva eva nAsti saMvedanA kintu jAgRtiH prabuddhatvaM cA'sti saMvedanA / / etAdRzyA saMvedanAyA AdhipatyaM kiM nAmA'smAkaM na sambhavet nanu ? 'kadA?' - iti tu saMzodhyaM saJcintyamasmAbhireva yathAzIghram / eGo 38
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsvAda kimarthametAvatI adhogatiH ? munidharmakIrtivijayaH / dRzyate'dhunA khalu sarvatra patanameva / na nirIkSyate kutrA'pi patanaM vinA kimapi / dRggocarIbhavati dezasya samAjasya zikSaNasya kuTumbasya dharmasya ceti sarvasyA'pi kssetrsyaa'dhogtirev| kiM kAraNamatra? adyaparyantaM bahu zrutaM, bahu dRSTaM tathA bahvanubhUtamapi / tata etadanubhavena mayA'sya patanasya kAraNaM cintitaM- "parasparaM doSANAmAcchAdanavRttistathA pksspaatvRttishceti|" atra prathamakAraNasya mUlasya yadA vimarzaH kriyate tadA vijJAyate yad rAjakIyakSetre sAmAjikakSetre dhArmikakSetre vA sarvatra tava doSo mayA''cchAdyate tathA tvayA me durguNaH Aviyate ityekaiva paddhatiH pracalati / sarveSAmapi kSetrANAmadhikAriNo'graNIjanAH mAnyajanAzca sadA'haGkArapuSTyarthaM svasanmAnArthamAtmakhyAtyarthaM prAptapadasya rakSaNArthaM caiva prayatante / svayamAcaritAH anarthAH duSTakAryANi ca na jJAyante kenA'pi, tadartha ca sarvadA jAgRtAH sAvadhAnAzca bhavanti te / tathaivoparyuktAH te'dhikAriNaH sadA sajjanebhyo dUrameva tiSThanti,pratyutA''tmanaH praMzasAkAribhiH mithyAprazaMsakaizca sahaiva maitrIbhAvaM viraccya doSAcchAdane kuzalAn janAneva svasyAGgagatAn nikaTavAsinazca kurvanti; yataH pazcAt svecchAcAreNA''carituM zaknuvanti / evametAdRzAH nikaTavAsino'pi sarvadA svAdhikAriNAM prazaMsAmeva kurvanti tathA'dhikAribhiH vihitamazubhamapi kAryaM svakauzalyena loke prazaMsanIyarUpeNa prsiddhiikurvnti| evaM durguNAcchAdanavRttyAH paramparayA durguNavRddhireva bhvti| ___ atha svasyA'dhikAriNaH sAhAyyenottarAdhikAriNo'pi svatantrAH bhavanti / pazcAtte'pi svecchAnusAreNa nirAbAdhamaniSTakAryaM kurvanti / atra na ko'pi parasparaM "tvayA duSTaM kRtami"ti 39
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaktuM samartho bhavati, yato dvayorapi citte malinavRttiH pApaM cA'sti / eSA praNAlikA'smAbhiranubhUyate eva yad rAjakIyakSetre zaikSaNikakSetre dhArmikakSetre vA tasya tasya kSetrasya niyamaviruddhaM lokaviruddhaM cA'sabhyavartanaM yadi nAma ko'pi kuryAt tadA tasya kAryasya virodhI yadi janaiH kriyeta tathA'pi tatkSetrAdhikArI tamasabhyavartanaM kurvantamadhikAriNaM na kimapi kathayituM samartho bhavati; yato'dyaparyantaM tenA'pyevameva kRtam / yadi cettena virodhaH kriyate, tadA tasyottarAdhikAriNo manasi dveSaH utpadyate / tathA ca sati sa uttarAdhikArI tasya kSetrAdhikAriNo'niSTakAryaM samAje loke ca prasiddhayet tarhi tasyA'yazo bhavet pratyuta svapadAt bhraSTo bhavediti bhItyA na kimapi karoti na ca kArayati saH kSetrAdhikArI / sarveSvapi kSetreSu "kaniSTho jyeSThasya, jyeSThaH kaniSThasya ca ' ' iti sarve'pi adhikAriNaH parasparaM doSAcchAdanaM kurvanti / etAdRkkAryakaraNe nA'nyat kimapi kAraNaM, kintu svArthabuddhireva etAdRzamazubhaM kAryaM kartuM prerayati / mayA tasya sAhAyyaM na kriyeta tadA bhaviSyatkAle madIye kArye so'pi sAhAyyaM na kariSyatIti asmAMka tucchayA svArthabuddhayA samastasyA'pi samAjasya rAjyasya kuTumbasya vA'tIvA'hitaM bhvti| asmAbhiH kSaNikasukhArthaM svasya mahattvAkAGkSAyAH puSTayarthaM AtmanaH padapratiSThArthaM ca dezAdInAmavahelanA kriyate kintu etannocitam / kiJca - doSAcchAdanasya pravRttyA bhavatyevaM yat sarvatra duSTavRttireva prasaret, tathaiva sarveSvapi kSetreSu vipulapramANena durjanAnAmeva vRddhiH bhavet / tataH sadA sajjanAH ziSTapuruSAH satkAryakaraNAt sarvajanahitArthapravRtteH dUrameva saMtiSTheran atha kadAcit yadi nAma ko'pi ziSTapuruSaH kasyApi durjanasya duSTakAryaM niroddhumuta svayaM satkAryaM kartuM pravRtimAn bhavet tarhi sa durjana: tasya parihAsaM kuryAt,asatyamAkSepAdikamAropya tasya durguNAneva mRgayeta / prAnte taM sajjanaM- ziSTapuruSaM tatkSetrAd bahiHkartumeva sadA prayatnaM kuryAt / evaM ca sati pratiSThitapuruSANAM sajjanAnAM citte kadAcidazubhavikalpAH udbhaveyuH yad "mayA'dyaparyantaM satkAryameva kRtaM, dezasya samAjasya hitakarakAryeSveva sadA sahayogo vihitaH tathA'pi mamopekSaiva bhavati, avagaNanaiva bhavati / tathA ca taiH durjanaiH sadA dezasya samAjasya 4 40
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasya ca vidroha eva kRtaH duSTameva kAryamAcaritaM, tathA'pi teSAmeva prazaMsAM kurvanti, tAneva pUjayanti sanmAnayanti ca janAH tato mayA'pyevameva karaNIyami"ti / evaM sajjanA api kadAcid durbhAgyabalena duSTakArya prazasya tadazubhakAryeSu sahayogaM dadyuH tarhi sarvatra sajjanAnAmabhAva eva bhavet / ato yadyatra duSTapuruSAH ayogyajanA vA eva sarveSAmapi kSetrANAmadhipatayo bhaveyuH tarhi tatkSetrANAM vikAsaH kathaM saMbhavet ? etAdRsthitau azakya eva vikAsaH / evaM ca tAvad dezasya samAjasya zikSaNasya kuTumbasya dharmasya ca patanameva bhaved yAvat parasparaM doSAcchAdanavRttiH vidyte| atha dvitIyakAraNe dRSTipAta: bhAratadezasya rAjakIye zaikSaNike krIDAkSetre dhArmikakSetre ceti kasminnapi kSetre na pakSapAtaH saMbhavediti azakyam / eteSu kSetreSu pradhAnAdhikAribhyaH Arabhya caramAdhikAriparyantaM sarve'pi adhikAriNaH pakSapAtavRttiM dhArayanti / ___adhunA tvIdRzI sthitiH vartate yad cet yuSmAkaM kaizcidapi adhikAribhiH saha sambandhaH syAt tarhi kasyA'pi kSetrasya mahadapi kAryamaskhalitaM saralatayA ca bhavet kintu na bhavet samparkaH tarhi sAmAnyamapi kAryaM dhanarAzivyayenA'tIva parizrameNa cA'pi na siddhayet / eSA vRttiH sarvatra nirAbAdhaM pracalati / tata evA'dhunA vayaM sarveSu kSetreSu daridrAH kiGkarAzca smH| etasyAH pakSapAtavRtteH ekaM sUtramasti- yAn prati sadbhAvo mamatvamasti, tAdRzAM priyajanAnAM durguNA api guNatvena dRzyante tathA'priyajanAnAM guNA api durguNarUpatvena niriikssynte| adhunA'pi tatsUtrasyA'nusaraNaM sarvatra sarvaiH kriyate, tata evA'dhunA tasya kSetrasyA'dhikAriNaH zaktivihInAnajJajanAnapi svasya sambandhina evottarAdhikArirUpeNa sthApayanti / evaM bhUte sati pakSapAtavRtteH vazAt deze samAje ca sthitAnAM zaktisampannAnAM buddhimatAM janAnAM ca cAturyasya zaktezca yathArthamupayogo na bhavati / evaM pakSapAtavRttyA sarveSvapi kSetreSu prekSAvantaH ziSTajanAzca kiGkaratvamanusaranti / tathA duSTajanAH azikSitAH nimnajanAzcottamapuruSANAmupari zAsanaM kurvanti / uttarapradeze etavRttiH pratyakSa pramANIbhUyate eva / aho ! eSa ko nyAyaH? 41
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiJca-kathaM paradezIyAH asmabhyo'dhikaM zaktisampannAH ? ' tatra janA: viziSTabuddhimanto dRSTisampannAzca teSu dezeSu vipulAni adyatanasAdhanAni santi' iti vayaM manyAmahe, kintu sA tu bhramaNA / asmAkaM deza: sarvadRSTayA samRddhaH tathA janA api prAjJAH santi / tathA na ca tebhyo'smAkaM zaktiH nyUnA na cA'smadIyAH janAH dRSTivikalAH, na ca tebhyo nyUnAni saadhnaani| sarvaprakAreNa asmAkaM dezo mahAnasti / tathApi kathaM vayaM hInA: ? sarvakSetreSu daridrA: ? ekameva kAraNaM, vivekazUnyatvamiti / asmAkaM deze bhArate vyaktisthitaguNasya tanniSThazaktezca na pUjA, api tu vyakteH / anyadeze tu vyaktiniSThazakteH Adaro'sti / tatra kaniSThajanairapi yadi zubhaM kArya kRtaM syAttarhi teSAM yathArtha sanmAnaM protsAhanaM cA'pi kriyate, evaM kadAcid rAjapradhAnairapi aparAdhaH kRtaH syAttarhi teSAmapyucito daNDo bhavatyeva / asmAkaM deze khalu viparItavartanamasti / kevalaM pakSapAta eva dRzyante / uccasthAne sthitaiH pradhAnapuruSai: kRto mahAnapi aparAdha: kSamyaH tathA ca sAmAnyajanasya sUkSmo'pi aparAdho'kSamyaH / kiyatkAlaM pUrvamevA'smAbhiranubhUtam / yadA gurjaradeze bhUjAdinagareSu bhUkampo'bhUt, tadA sAmAnyajanaiH atyantatucchajanairapi svazaktyA bhUkampapIDitajanAnAM dhanena zarIreNa ca sAhAyyaM kRtaM, kintu paramasthAne vilasadbhiH adhikAribhiH kiM kRtam ? na kAcidapi svakIyA sevA kRtA, kintu anyaiH janaiH teSAM pIDitAnAM sAhAyyArthaM yadvastraM dhanaM khAdyavastu ca dattaM tat sarvamapi vastrAdikaM taiH svayameva bhUkampapIDitAH ityevaM matvA nirlajjaM nirdayaM svagRhe pUritam / etattu sarve'pi janAH jAnantyeva; tathA'pi te nirdoSAH ? punaH te evA'smAkaM rakSakA: ? mahadAzcaryaM jAyate / etadvRttyaivA'smAkaM dezaH sarvebhyaH sarvadRSTayA hIno daridrazcA'sti / kiJca prAya: adhunA videzeSu pramukhasaMsthAyAM bhAratIyA eva agragaNyAH santi / labhyate vaidezikaiH asmAkaM pakSapAtavRtteH lAbhaH / te bhAratIyasaMsthAbhiH tiraskRtazikSitajanAn buddhimataH svadeze vividhaiH pralobhanaiH AkarSanti / etadevA'smAkaM durbhAgyaM yat asmAkameva prAjJapuruSANAM upayogo na kriyate'smAbhiH / ataH etasyAH pakSapAtavRttyAH deze samAje durbalA: ajJA: duSTajanAzcaivA'dhikAritvamanubhaveyuH tarhi kathaM bhavet vikAsa: ? 42
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAnte mUlato yadi doSAcchAdanavRttiH pakSapAtavRttizca na nazyetAM tahi dezasya samAjasya zikSaNasya kuTumbasya dharmasya connateH kalpanA'pi na zakyA, api tu mRgatRSNaivA'sti / asmAkaM adhogatireva tAvad yAvadete dve vRttI asmAbhiH puSyete / eGo - ekA zudhdiH prAktanyAM zAkhAyAM 'dadhAtu tuSTiM mayi vistaro girAm' iti lekhe tIrthakarANAM paJcatriMzad vANIguNA: varNitAH santi / tatra aSTAviMzatitamo guNa: "adbhutatvam" itinAmA asti / tatsthAne viduSAmabhiprAyeNa "adrutatvam" ityasmAkaM ucitaH pratibhAti / yatastadanantaro hi guNaH "anativilambitA'' itinAmA asti / tatsahAvasthAnena ca ayaM guNaH "adrutatvam" eva bhavitavyaH / tadbhAvArthazcaivam - adrutatvam dvayoH zabdayorvAkyayozca uccAraNe tvarAvirahitaM jinapuGgavAnAM pravacanabhaNitaM bhavati / yato yadi tatra tvarA bhavet tadA zrotRNAM samyak zravaNaM na bhavet / tathA tadarthabodho'pi na bhavediti /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM58 AsvAdaH prabhumahAvIrasya karuNAgarbhitA sAdhanA / munidhrmkiirtivijyH| Atmano vizuddhaguNAnAM prakaTIkaraNArthaM yA kriyA sA saadhnaa| Atmano guNaiH saha tAdAtmyabhAvamavAptuM yo prayatnaH kriyate sa saadhnaa| Atmana AtmanA saha milanamiti saadhnaa| Atmano nirIkSaNamiti saadhnaa| yayA kayA'pi pravRttyA kriyayA cA''tmano hitaM sAdhyate sA saadhnaa| yayA zubhapravRttyA'pi keSAJcidapi jIvAnAmahitamazubhaM vodbhavati sA pravRttiH na kathyate sAdhanA, api tu kevalaM kriyAkANDameva / __ sAdhanAM sAdhayituM tasyAH pUrvAbhyAsaH Avazyako'sti / etattu vayaM sarve'pi jAnImahe yadvizvasya sarveSvapi kSetreSu tatkAryasyA'nubhavaM vinA duHzakyA kAryasiddhiH / yadi cedvimAnacAlakaH (pAyaloTaH) pUrvAnubhavamRte vimAnayAnamuDDayeta tarhi sa AtmanA sahA'nyeSAmapi jIvAnAM ghAtaM kuryAt, tato'nubhavAbhyAso'vazyaM pAlanIyaH / tathaiva yasyA'sti spRhAM''glavaidyo bhavituM tena bahuvarSaparyantamadRSTvA rAtridivaM vA'bhyAsaH karaNIyaH / tatpazcAd yAvadvarSadvayamAMglavaidyasya abhyAsasyA'nubhavo'bhyasanIyaH / tatra yadi ceduttIrNo bhavettahi sa AMglavaidyarUpeNa vikhyAto bhavati / tathaivA'trApi sAdhanAyAH abhyAso'pyavazyameva kartavyaH / "evaM bhavettarhi kathaM dIkSAyAH pazcAt kSaNArdhenaiva kuTumbaparivArabhogavilAsasukhAdisarvamapi tathA sarvathA zarIrasya rAgamapi nirAkRtya zrImahAvIravibhuH utkRSTasAdhanAM hastagatAM kartuM samarthIbhUtaH" iti keSAJcinmanasi prazna utpadyate / tadA tairevaM jJeyaM yanmahAvIraprabhoH utkRSTasAdhanAyAH mUle pUrvaSaDvizatibhavAnAM kRtA sAdhanA smaavissttaa'sti| prathamabhavAdArabhya SaDviMzatitamabhavaparyantaM kramazaH pratyekaM bhaveSu AdhyAtmikadRSTyA bhagavata AtmasAdhanAyAH vikAsa eva dRzyate / tadvazAdevA'ntimabhave utkRSTasAdhanA shjiibhuutaa| saptaviMzatitamabhave'pi garbhAvAse eva bhagavatA sAdhanAyAH praarmbho'kaari| "na bhavenmAtuH 44
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkha' miti matvA zrImahAvIrabhagavAn calanaspandanarUpaM sarvamapyaGgavyApAraM saMhRtya nizcalIbhUtaH / tadA garbhasya niSpakampaM nirIkSya mAtA trizalAdevI vyAkulA jAtA, tathA'tyantamArtadhyAnaM prAptavatyapi / tato vibhunA mAturetAdRzIM sthiti jJAtvA'GgaspandanaM kRtaM, tathA tadaiva saMkalpo'pi svIcakAra svayameva yanmAtarapitarayorupasthitau na dIkSA pratipattavyA myaa| etenA'pi prasaMgena jJAyate yat prabhoH citte kIdRzI karuNA''sIt / sUkSmA'pi kriyA na tAdRzI karaNIyA yayA bhaveda duHkhI ko'pi / tathaiva garbhAvAsata Arabhya yAvaddIkSAparyantaM saMsAre sthitvA'pi kenA'pi saha na ruciH arucirvA, rAgo dveSo vA saMgharSo vA kRtaH; etAdRzI na kA'pi pravRttirAdRtA yataH keSAJcidapi jIvAnAM citte glAnirapi bhavet, eSaiva sAdhanA / atra sarvasyAmapi ghaTanAyAM pUrvabhavAnAM sAdhanAyA eva prabhAvaH / anyathA pUrvabhavAnAM sAdhanAmRte dIkSAyAH pazcAt kSaNamAtreNaivaivaMrItyA sahajabhAvena mamatAM kuTumbamohaM rAjyasukhaM ca vihAya samatAyAH saadhnaa'shkyaa| zrImahAvIravibhoH sAdhanA karuNAgarbhitA''sIt / karuNAM vinA sAdhanA azakyA / karuNaiva jinazAsanasya sAdhanAyAzca muulmsti| dayA anukampA cetyabhidhAnenA'pi krunnodghssyte| AstAM manuSyAdikaM pratyapi tu sUkSmAdapi sUkSmajIvaM pratyAtmIyataiva krunnaa| aparAdhiSu jIveSvapi na prAtikUlyena vartanaM krunnaa| sarvaiH jIvaiH snehinaH upakAriNazca janAn prati tu karuNA vidhIyate, kintu virodhino nindakAnapakAriNo'vahelanAkAriNazca jIvAn pratyapi karuNA karaNIyA, manasA'pi ca naiteSAM jIvAnAmazubhacintanaM kAryam / etattu kevalaM jinazAsane mahAvIrasya sAdhanAyAM caivopalabhyate, nAnyatra kutracidapi / bhagavata IdRzI karuNaiva vizve tathA nikhiladarzaneSvapi jinazAsanasya sarvoparitvaM pramANIkaroti / na karuNAM vinA dharmArAdhanA sAdhanA ca zakyA / tathA'pi yadyatra bhogasukhArthaM svargArthaM putrAdISTasiddhayarthaM dharmArthaM ca jIvAnAM hiMsA kriyeta tatra dharmaH kathaM sthIyate ? yasya mUle kevalaM hiMsaiva vidyate sa kathamapi kadA'pi dharma iti na vyapadizyate / karuNArUpaM mUlameva 45
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAsti yatra tatra kathamudgacchati sAdhanAvRkSaH? tata eva bhagavatA''dyaM krunnaa''dRtaa| prabhoretadeva vaiziSTyamanyebhyo bhinnaM yatprathamaM tenA''caraNaM kRtaM pazcAdupadezo dttH| ____ bhagavatAM saMpUrNajIvane karuNAyAH eva vaiziSTyaM dRzyate / prathame nayasArabhave mArgabhraSTamunInAM dravyadayA kRtA, tatprabhAveNa samyaktvaM tathA tIrthakaratvasya bIjamapi prAptam / evaM antimabhave karuNAyAH paramotkarSaH sNlkssyte| tato bhagavatAM karuNAgarbhitAyAH sAdhanAyAH sarvotkRSTatvaM darzayannekaH prasaMgaH sAryate - ekadA grAmAnugrAmaM viharatA zrImahAvIrabhagavatA dRDhabhUmau 'peDhAlA' bhidhAnagrAmasya bahiH peDhAlodyAne polAsacaitye'pAnakopavAsatraya (aTThamabhaktapratyAkhyAna) pUrvakaM ekarAtrikI mhaaprtimaa''rbdhaa| tadA saudharmendrasabhAyAM siMhAsanAsIno devendro vibhuM prekSya tatkSaNameva namaskRtya stotuM pravRttaH / "bho ! bho ! tridazAH ! eSa bhagavAn mahAvIraprabhuH zaGkha iva niraJjanaH, gaganamiva nirAlambanaH, samIraNa ivApratibaddhaH, sAgarasalilamiva zuddhahRdayaH, puSkarapatramiva nirupalepaH, mandara iva niSprakampaH, bhAraNDapakSIvA'pramattaH, ihaparaloke'pratibaddhaH, jIvitamaraNayoH niravakAGkSI vidyata / etaM bhagavantametaddharmadhyAnAt saMkSobhayituM na devA api kSamante / kadAcinbheruM cAlayet kintvetaM mahAvIraM tadhyyAnAt cAlayituM na ke'pi samarthA'' iti / ___ evaM zrutvA'haGkAranidhiH IrSyAvyAkulazca saMgamako nAma deva Aha - bhavAn kathamevaM vadati ! ye lIlayA merumapyutkhananti, tadarthameSa kaH ? tataH kathamapyetaM vibhuM dhyAnAt saMkSobhayiSyAmIti pratijJAM kRtvA tadaiva bhagavataH pamIpamAgatyopasarga kartumArabdhavAn / tenaikasyAmeva nizIthinyAM bhinnA bhinnAH viMzatirasahyA upasargAH kRtaaH| __ prathamaM prabhoH nikaTamAgatya pralayakAlaH iva prabalaH pAdAdArabhyA'kSiparyantaM dhUlinivaho vyakurvat / tadvazAt bhagavAnnirucchavAso jAtaH / tathApyavicalitacittaM jJAtvA caNDatuNDa: pipIlikAvisaraH kRtaH / evaM tIkSNamukhA: daMzAH vivRtAH, nakulAH kRtAH, bhujagAH prasAritAH / etaiH vibhoH saMpUrNaH kAyaH cAlanIkRtaH / evamaneke upasargAH kRtAH, kintu vibhuM nizcalaM vIkSya prAnte prabha rupari merugirimapi cUrNIkartuM samarthaM kAlacakraM muktam / tathA'pi dhyAnamagna eva sthito bhagavAn / tatazcitte saMgamasyA'tIva kopaH saMjAtaH / etAdRzAnAM bhImopasargANAM 46
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpanA'pi kampayatyasmAdRzAn jIvAn tAdRzAH viMzatiH ghoropasargA ekasyAmeva kSapAyAM kRtAH tena sNgmen| tathA'pi na jAne kiM na tasya cetasi saMtoSo jAtaH, tatastenA'bhavyena duSTasaMgamena punarupasargA ArabdhAH / yadA yadA bhagavAn bhikSArthaM gatavAn tadA tadA tenA''hAro'neSaNIyaH kRtaH; evaM SaNmAsaparyantaM kRtam / tato bhagavatA jalamAhAraM ca vinA SaNmAsakAlo vyatItaH / prAnte bhUryupasagairapi bhagavantamavicalitaM jJAtvA bhagnAhaGkAraH saMgamaH devendrabhayAt prabhupAdayoH patitvA "prabho ! me'parAdhaH kSantavyaH' iti prArthitavAn / evaM vibhuM praNamya svarga prati prasthitaH sNgmH| etatprasaGgena jJAyate karuNAgabhitAyAH sAdhanAyAH mAhAtmyam / naikeSvupasargeSu kRteSvapi tasya manasA'pyazubhaM na cintitaM, alaM vacasA kAyena ca / atraitadeva jJeyaM yat zrImahAvIra ranantazakteH apUrvavIryasya ca svAmI AsIt / yena aGguSThamAtreNa lIlayA merugirirapi prakampitaH tahi tadarthaM eSa saMgamastu tRNasannibhaH AsIt / tathA'pi tasya nA'zubhaM kRtaM kAritaM ca / zaktau satyAmapi na karaNIyamanyeSAM prAtikUlyametadeva prabhoH yathArthasAdhanAyAH rahasyamasti / prabhoH nA'tra karuNA sthagitA'pi tvito'pyadhikA karuNA'tra dRzyate yadyadA saMgamaH kSamA yAcitvA svargaM prati gatavAn tadA prabhoH nayanAbhyAM jalabinduH niHsRtaH, yato madIyaM sAMnidhyaM prApnuvanto bahavo jIvAH zivaGgatAH kintu kevalameSa saMgama eva bodhiM na praaptvaan| aho ! zrImahAvIraprabhoH karuNA, aho! zrImahAvIravibhoH saadhnaa| prabhoH etAdRzyAH karuNAyAH varNanaM nirUpayan kalikAlasarvajJapUjyapAdazrIhemacandrasUrIzvara Aha - kRtAparAdhe'pi jane kRpAmantharatArayoH / ISadbASpAbhyobhadraM shriiviirjinnetryoH|| evaM yatra karuNA tatraiva sAdhanA zakyA / karuNAvihInAyAH sAdhanAyAH mUlyaM kiJcidapi nAsti / ante SaDvizatijanmazatAbdIvarSe karuNAgarbhitAyAH sAdhanAyAH pathadarzakasya zrImahAvIrabhagavataH caraNe koTizaH praNidhAnAni me bhavantu / 47
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsvAdaH tattvajJaH atattvajJaH yA ? 224888322880870888 -munikalyANakIrtivijayaH jAnanti kecinna ca kartumIzAH kartuM kSamA ye na ca te vidanti / jAnanti tattvaM prabhavanti kartuM te ke'pi loke viralA bhavanti // ___ (hRdayapradIpaSaTtriMzikA - 2) iha hi vaicitryayute prapaJce bahavo vicitrA - vicitrAzayA - vicitrakAryakartRkAzca janAH samupalabhyante / bahavazca nijanijacintitaM nijanijavilasitaM caiva nizcapracaM satyamucitaM ceti manvAnAH svIyajIvanaM yApayanti / AjIvanaM ca ucitAnucitayoH kAryAkAryayovivekaM kartumazaktA gatAnugatikatayA aurabhrake pravAhe pravahanti / kecideva ucitAnucitavivekaM kartuM pArayanti / tato'pi stokA eva vivekAnusAraM nijavartanaM samAcarituM samarthAH bhavanti / ataH prAyeNa jagato jIvAH sAmAnyatazcAtuvidhyaM bhajante / tathA hi - 1. kecijjanAH tattvaM jAnanti tadanusAraM cA''caraNamapi kartuM prabhavanti / 2. kecijjanAH tattvaM jAnanti kintu tadanusAraM kAryaM kartuM na prabhavanti / 3. kecittu tattvAnusAraM samAcaraNaM kartu zaktA api tattvaM na jAnanti / 4. bahavazca tattvamapi na jAnanti tadanugAmino bhavitumapi na samarthAH / iha hi tattvaM nijanijabhUmikAnusAraM bhinnabhinnavyAkhyAbhAk bhavati, tathA'pi atra vayaM sAmAnyataH 'samyag jJAnaM' iti tasya vyAkhyAM kurmaH / tatazcA'dhastAd upari pazyAmastadA loke'tra bahavo janAstathAvidhaprajJAvaikalyAt tattvaM naiva jAnanti yAvat te idamapi na jAnanti yat 'tattvaM' nAma kiJcidasti jagati / tathA te tathAvidha zArIrika-mAnasika-kSamatAvihInA api santi ato'nAbhogenA'pi tattvAnugAmi AcaraNaM krtumshktaaste| tathA, janAnAM prabhUto bhAgastAdRzaH susajjaH zaktizAlI cA'sti yaH tattvAnusAraM jIvituM 48
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaktaH, kintu sa tattvabodhaM nijakSamatAM ca naiva jAnAti, ato'nyAsu dikSu mahodyamaM kurvato'pi tasya samyagjJAnAnugaM samAcaraNaM na sambhavati / kecit tu janAH yathAkathaJcid nijabuddhayatizayena zAstrAd gurumukhAd vA yathAsthitaM tattvaM sutarAM jAnanti kintu tat kartuM na prabhavanti, yato hi tathAvidhayA zArIrika-mAnasikakSamatayA viklaaste| tathA iha jagati viralA eva kecit santi ye tathAvidhaprajJotkarSeNa svayameva tattvaM samyaktayA jJAtvA, tatprAptyupAyAn vicArya, tathopAyAnusAraM AcaraNaM ca kRtvA tattvaM saMsAdhayitumapi sakSamAH / yaduktam - zreyorthino hi bhUyAMso loke lokottare ca n| stokA hi ratnavaNijaH stokAzca svAtmasAdhakAH // (jJAnasAraH 23/5) iyaM tu tatvajJamImAMsA kRtA / asyA AdhAreNa kiJcid atattvajJasambandhivicAraNamapi kurmH| ___etadviSaye'pi catuSprakArA janA loke darIdRzyante - 1. atattvasya jJAtAraH tadanusAraM cA''caritAraH / 2. atattvasya jJAtAra: kintu tat krtumkssmaaH| 3. atattvasyA'jJAtAro'pi tat kartuM kssmaaH| 4. atattvasyA'jJAtArastadakartArazca / iha loke hyanAdikAlAd akRtyakaraNasaMskAravAsitatvAt prabhUtA janAH atattvaM - anucitakRtyaM kartuM samyaktayA jAnanti, tathA niHzaGkaM hastalAghavena ca tad aacrntypi| kecit tu akRtyaM kartuM samyaktayA jAnanti kintu mAnasika-daihika-sAmAjikaArthikAdisAmarthyavikalatvAt tadAcaraNe'kSamAH / iha dvau prakArau sNbhvtH| pazyAmastAvat - 1. yeSAM pArve dhanaM nA'sti, athavA ye zarIrazaktivihInAH, athavA AdyayordvayoH sattve'pi ye dhRSTatAdiguNa(?)sandoharahitAste akRtyajJA api tadAcaraNe na kssmaaH| 2. kecittu etaiH sarvaiH kAraNajAtairavikalA api anucitakRtyaM kartumakSamAH / atrA'pi 49
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvau prakArau cintayAmaH / tathAhi - (i) kecit sarvAbhirapi zaktibhiH susajjA api anucitakRtyajanitaM duHkhavipAkaM jAnanti / ataH svayameva te tato viramante / (ii) kecit tu pUrvoktasAmarthyasahitA api, anucitaM cikIrSavo'pi ca pUrvameva tato viratatvAt, lokalajjayA pratiSThAhAnibhayena cA'nucitaM nA''caranti / (yadi yathepsito'vasaraH prApyeta tarhi kuryurpi|) ataH jJAtAro'pi atattvasyA'kartAra ete| tathA stokA eva kecit ye anucitamAcarituM sarvasAmarthyayutA api tathAvidhapuNyAtizayenaiva atattvaM na jAnanti / atastat na kurvanti / kadAcit anucitajJAne tu kurvantyapi / parantu ye atattvaM sarvathA na jAnanti sarvathA ca tatkaraNasAmarthyahInA api, te tu iha loke ativiralAH santi / vayamatra kasyAM koTau antarbhUtA iti tu asmAbhireva nirNetavyam / iti // AtapacchAyayoryadvat sahA'vasthAnalakSaNaH / virodhastadvadatrApi vijJeyaH sukhavAJchayoH // (zrImallinAthamahAkAvye) 50
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ namo namaH zrIgurunemisUraye // patram -munidharmakIrtivijayaH AtmIyabandho ! cetana! dhrmlaabho'stu| saguruvaraM sarve'pi munayaH sasAtaM vrtnte| vividhakSetrANAM vihArayAtrAM pUrNIkRtya sUratanagare caturmAsyarthaM AgatAH smo vayaM sarve'pi / tvayA'pi ArAdhanAyAH dineSu vizeSeNa dharmArAdhanA krnniiyaa| __ "mano lAbhadAyi alAbhadAyi vA" iti carcA kRtA / adhunA manaH eva lakSyIkRtyA'smin patre kinycillikhaami| ___ asmAkaM sarveSAM saMsArijIvAnAM cittaM pratikSaNaM vinA'varodhamavirataM aTati / tataH evA'valambate samastasaMsArasyA'stitvaM kevalaM zubhakAryamazubhakAryaM ceti dvayoH tattvayoH uparyeva / sadA zubhamazubhaM kAryaM bhavatyeva / tatkAryAnusAreNA''tmA sarvadA karmavRndenA''zliSyate ev| catuzcatvAriMzadadhikacaturdazazatagranthapraNetRpUjyapAdaH zrIharibhadrasUriH Aha savvAvatthAsu jao pAyaM bandho bhavatthajIvANaM / bhaNito vicittabhedo puvvAyariyA tahA cAhu // (paJcAzakaprakaraNam 16 - 39) atrA'smAkaM durbhAgyaM tvetad yatkarmabandhanasya pazcAdapi mayA kiM kRtaM, kiM proktaM kimAcaritamityapi na jJAyate'smAbhiH / tataH sadA jAgRtipUrvakaM eva vyavahAra: karaNIyaH / ___ asmAbhiH ekaM sUtraM racitaM "satkAryAt puNyaM badhyate tathaiva cA'zubhAcaraNena pApaM badhyate" iti / bAhyadRSTyaitatsUtraM satyaM kintu etAvanmAtreNa na samApti svIkaroti karmabandhanam / yata iha jinazAsane na kevalaM karmabandhasyA''dhAro dRzyamAnasya kAryasyopari, api tu manaso'dhyavasAyasya upari asti / yAdRzI pariNatiH tAdRzI phalAvAptiH / bAhyadRSTayA nirIkSyamANaM
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ satkAryamapi pApabandhaM kArayet, yato jinamatasya karmapaddhatiH atisUkSmA gahanA cAsti / evaM sarvebhyo darzanebhyo bhinnA'pi krmpddhtiH| etatkAraNAdeva jinazAsanasya karmapraNAlikAmanusRtya catvAri tattvAnyabhyasanIyAni / 1. jIvane svakRtasya satkAryasya sadA'numodanA krtvyaa| 2. jIvane na kadAcidapi AtmanA kRtazubhakAryasya pazcAttApaH kAryaH / 3. jIvane na kadAcidapi kRtAzubhakAryasyA'numodanA krnniiyaa| 4. jIvane Acaritasya duSTakAryasyA'vazyameva pazcAttApaH kartavyaH / bhrAtaH / na zakyate kartuM jIvane sadA satkAryANi / kintu yadA daivAt zubhakSaNe satkAryaM bhavet tadA tasyA'numodanA karaNIyaiva / zubhakArye kRte sati manasi zubhabhAvanA bhAvanIyA "dhanyo'smi ahaM, mama prabalAt bhAgyodayAt adyaitAdRzaH sundaro'vasaraH upalabdhaH, evameva sadA mayA zubhakAryANi kartavyAnI"ti / evaM punaH punaH sarvadA kRtasukRtasyA'numodanA karaNIyA zubhabhAvena, na tu maanen| atredamapi vizeSeNa jJeyaM yadanumodanAyA: vyAjenA'haGkAro na citte pravizet, yato dvayormadhye bhedo jJAtuM na shkyte| atha satkArye kRtasukRtasyA'numodanAyAM caitadevA'ntaraM yat, sukRtasya prabhAvena zubhapuNyabandhastu bhvtyev| kintu tasyA'numodanayA yaH puNyabandho'bhavat tasyA'nubandho bhavati / yathA yathA'numodanAyAH pramANamadhikaM bhavati tathA tathA'nubandho'pi vizeSo bhavati / tato yAvAn puNyabandho'bhUt satkAryakaraNakAle, tatto'dhikataro bandho'numodanAdvAreNa bhavati / ata evA'tra jinasamaye nA'tIva prAdhAnyaM kAryasya kintu manaso'dhyavasAyasya praadhaanymsti| yato'numodanAsamaye cittasya pariNatiH vaiziSTayena nirmalA nirmalatarA ca bhavati, tannirmalapariNativazAt puNyabandho'pi vizeSo bhavati / evaM yadi kAryaM laghu tathA'pi phalaM mahad bhavati / ata eva kRtasatkAryasyA'numodanAyAM na kadA'pi pazcAdvalanaM karaNIyam / bandho ! zAlibhadraM smara! AsIt pUrvabhave zAlibhadraH 'saMgamo' nAma AbhIraputraH / 'zAlI' grAme vasati sma saH / alpavayasyeva pitA divaGgataH / 'dhanyA' nAma tasya mAtA''sIt / sA prAtivezmikAnAM 52
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThinAM gRhakAryaM kRtvA svasya putrasya ca poSaNaM karoti sm| bAlakaH saMgamo'pi prakRtyA prazAnto gambhIro buddhimAn cA''sIt / tato na kadA'pi taM dAridrayaM pIDayati sma / sadA mAtuH paristhiti vijJAya sAhAyyameva cakAra sH| ekadA parvadine sarve'pi grAmINAH bAlakAH ekatrIbhUyA'krIDayan / tadA'pRcchan sarve'pi parasparaM "tvayA kiM bhuktaM, tvayA kiM bhakSitami"ti / tadA kramazaH paramAnnaM bhuktamiti sarvaiH vyaakRtm| saMgamena tu maunameva dhRtam, tataH ekena pRSTaM, saMgamaH - tvaM kimarthaM na vadasi? vada vada, kiM tvayA bhuktam / sa tUSNIMsthitaH / tasya manasi khedo jAtaH, azrudhArA bhirnirgtaa| Azu gRhaM gatavAn mlaanvdnmdhHkRtvaa| tatra mAtuH aGke ziro muktvoccaiH rodanamArabhata / sahasaiva rudantaM taM dRSTvA mAtA cintAgrastA'bhavan / sA prapraccha-bAla ! kathaM rodiSi tvam ?, ki kenA'pi tarjitaH ? kiM kenA'pi hataH?, kiM kenA'pi gAliH dattA? iti / kintu na vadati kimapi bAlakaH / ante truTitasvareNa sa Aha - mAtaH ! mAtaH ! adya mama sarvaiH mitraiH pAyasabhojanaM kRtam / ato'dya paramAnnaM bhakSayituM me'pi spRhA'sti / etacchrutvaiva vajrahateva sA cintayAmAsivAn "kIdRzaM me durbhAgyaM, ekamAtrasya bAlakasyaitAdRzIM laghvImapi lipsAM pUrNIkartuM na samarthA'ham / sarveSAM janAnAM parvadine pakvAnnabhakSaNaM dRSTvA mama bAlakasyA'pi etAdRzIcchotpadyeta, tadA tasya ko doSaH?" iti / evaM mAtuH mAnase'tIva glAniH sNjaataa| __ "yasya gRhe ekavAramapi bhojanasya prAptiH sudurlabhA tasya paramAnnasya prApteH kA vArtA ?" tathApi kathaM pUryate bAlakasya manorathaH iti vicintayantyA tayA gaditaM- bAlaka ! svapihi tvam / adhunaivA'haM tubhyaM pAyasaM ddaami|| bAlakasya spRhApUrtyarthaM yena kena prakAreNa tayA jananyA paramAnnayogyAni khAdyapadArthAni zreSThibhyo yAcitvA paramAnnaM niSpAditam / paramAnnamatIvoSNamAsIt / tato'nuSNaM kartumekasyAM sthAlyAM pAyasaM dattvA tasmai bAlAya kenA'pi kAraNena bahirgatA saa| atha yAvad bAlakaH paramAnnaM zItalIkRtya khAditumArabhate tAvadeva tena 'dharmalAbhaH' iti dhvaniH shrutH| tAM dhvanidizaM prati sa dRSTiM karoti / tadaiva tena saMgamena tapastejonvitalalATA
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** tapaHkRzIbhUtakAya: saumyamukhAravindo dhairyagAmbhIryayutaH prazAnta: eko munivaro dRSTaH / zIghrameva tena tasya muneH sAdaramucitaM svAgataM kRtam / sa jainIM paribhASAmajAnannapi Aha bho ! bho ! pUjya ! bhavAnetatparamAnnaM gRhNAtu " / muninA'pi tadeSaNIyaM yogyaM jJAtvA gRhItam / AtmAnaM dhanyaMmanyena tena bAlakenA'pi sAnandaM sthAlyAM sthitaM sarvamapi paramAnnaM munivarAyA'dAyi / 'dharmalAbhaH' ityAziSaM dattvA vasatiM gatavAn sa munipuGgavaH / itazca "adya mayA cAru sukutaM kRtaM, atithaye dAnaM dattaM, adya me saphalaM dinaM, dhanyo'smi aha" miti anumodanAdhyavasitamAnasaH sa bAlaH sAnandaM sthAlyAM lagnaM paramAnnaM lihyati / tasminneva kAle'nyeSAM gRhakAryaM pUrNIkRtyA''gacchantI jananI sthAlIlagnaM pAyasamAsvAdamAnaM bAlakamIkSate / tasya mukhe'pUrvamAnandaM nirIkSya " bAlakAya paramAnnamatIva rocate" iti matvA'vaziSTaM pAyasamapi punaH tasmai dattam / bAlakenA'pi taM paramAnnaM saharSaM bhuktam / atrA'pi bhojanakAle bAlakasya citte sa munivara eva ramate "munivaro'tIva sundaraH AsIt, tasya vAgapi zarkarAvanmadhurA''sIt, mayA'dya suSThu sukRtaM kRtaM" evaM punaH punaH anumodanAM karoti / athA'dyaparyantaM tena naitAdRzo gariSThapadArtho bhakSitaH / tataH tenA'dhikAhArabhojanena 'visUcikA' nAmarogeNa sa grasto'bhUt / sa tasyAmeva nizi tasya rogasyA'dhikapIDAvazAt zubhAdhyavasAyeSu mRta: / tato mRtvA 'gobhadra' zreSThino gRhe maharddhiko dhanADyaH putrarUpeNA'vAtarat sa saMgamaH / evaM tena bAlakenA'lpameva dAnaM dattaM, kintu kRtasukRtasya abhIkSNamanumodanAdvAreNaitAdRzI paramarddhiH prAptA / tato bhrAtaH ! sadA kRtasukRtasyA'numodanA karaNIyaiva / atha kiM bhavet kRtasukRtasya pazcAttApakaraNena, tadapi jJeyam / kRtasukRtasya pazcAttApo duHkhasyaiva kAraNaM bhavati / satkAryakaraNena yaH zubhabandho bhavet sa tu bhavatyeva, kintu tatpazcAt kRtasya satkAryasya pazcAttApAt baddhazubhabandhe hAni: bhavati / satkAryAt yA RddhiH prApyate sA RddhiH pazcAttApakaraNena durgateH pradhAnaM kAraNaM bhavati / jIvasya zubhamapi cittaM pApAnvitaM malinaM karoti / sadA tasya citte pApabuddhireva nirantaraM 54 -
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ramate / tata eva na kAryaH kadApi kRtasya satkAryasya pazcAttApaH / __ astyeveha jinazAsane mammaNazreSThinaH prasaGgaH prsiddhH| pUrvabhave mammaNazreSThinA nirgranthamunaye "siMhake sarimodakAH pratilambhitAH / avarNanIyAnandamanubhavan jIvanaM ca kRtArthIbhUtaM manyamAnaH sa zreSThI gRhamAgataH / tadA daivAdekA ghaTitA vicitrA ghttnaa| ko'pi vighnasaMtoSI tannikaSA''gatyA''ha - re zreSThin ! tvaM tu mUrkhazekharo'si, kiM tvayA buddhirapi anyasmai pradattA, yata IdRzAn madhurAn durlabhAn 'siMhakesari'modakAnapi sAdhave'yacchaH / pratyekapadArthAnAM yAcanameva sAdhoH vyApAro'sti / ataH tatra gatvA modakAn prtyaany| ___manovaicitryaM kIdRgasti tadatra jJAyate / zubhAlambanena zreSThino manodhAroccaiH uccaiH pravardhamAnA''sIt / paraMtu duSTanimitte prApte satyeva zubhamanobhAvanA'pi bhagnA'sti / tasya manasi khedo jAtaH / kathaM mayaitAdRzAH manojJAH modakAH api bhikSukAyA'pitAH / mayA jIvane'dyaivetAdRzAH modakAH dRSTAH, punaH kadA bhoktuM puNyabhAg bhaviSyAmyaham ? tato yena kena prakAreNa tAn modakAn prtyaanyeym| evaM skhalitamanobhAvaH sa mammaNazreSThI satvaraM sAdhUnAM vasatiM gatvA modakAnayAcata / sAdhuH na modakAn pratyacchat svakIyAcAratvAt, kintu nirdoSabhUmau paryaSThApayat / ___ atha duSTAdhyavasAyAt tato mRtvA mammaNaH nAma zreSThI babhUva / pUrvabhave dattadAnaprabhAvAt apAraddheH svAmI abhUt saH, kintu dattasya dAnasya pazcAt pazcAttApakaraNAt tAmRddhiM bhoktuM na samartho bbhuuv| kathaM kriyate tasyaddhaiH varNanam ? tasya gRhe dvau vRSabhau AstAm / tatraiko'mUlyai: vividharatnaiH maNDitaH AsIt / zRGgaM vinA dvitIyo vRSabho'pi ratnavibhUSitaH AsIt / evamAsIt tasya gRhe rAjayogyA lakSmIH / tato'pi ratnavihInaM zRGgaM pUrNIkartuM sa prAtaH ghorAndhakAre nadIM gatvA tatra pravahanti kASThAni vicitya teSAM vikrayeNa prAptena dhanena ratnAni ekatrIkaroti / tebhyaH zRGganirmANasya tasyA'bhIpsA''sIt / tathA dhanavyayo na bhavediti dine ekavArameva tailaM
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ collakaM (ekaM dhAnyaM) cA'bhakSayat / jIrNaM vasanamevA'dhArayat / evaM jIvanaparyantaM kRtam / tathA'pi na zRGgaM pUrNIkartuM sa zakto'bhUt / ante dhane vilubdhaH sa mRtvA saptamanarakapRthivIM jagAma / evametAdRzeSu bhogopabhogasAdhaneSu dhaneSu copalabdheSu satsvapi na sa AnandaM bhoktuM shktimaanbhuut| atha bhrAta: zAlibhadramammaNazreSThinoH bhedo jJeyaH / __pUrvabhave paramazraddhayA dvAvapi nirgranthamuniM pratyalabhatAm / dAnakAle dvayoH bhAvanA samAnaivA''sIt / kintu tatpazcAt pUrvabhavasya zAlibhadrasyA''tmA saMgamo nirantaramAmaraNaM kRtasya sukRtasyA'numodanAM cakAra / tato na saMgamasya zubhamanobhAvanA maraNakAlaparyantaM skhalitA, kintu dhUpasya caTAvat nairantaryeNoccaiH uccaiH prarUDhA / tataH sa saubhAgyazAlI apUrvarddhimAnabhUt / kintu tAM Rddhi bhogAdikaM cAnubhUya sarvamapi saMsAraM sAnandaM vihAyA'pUrvavIryollAsapUrvakaM dIkSA'pi tena gRhItA / ante utkRSTArAdhanApUrvakaM saMyama prtipaalyaa'vyypdbhaagbhvt| ___ito dAnasyottarakSaNAdeva mammaNazreSThino manobhAvastu pradIpaghRtavat hInasvabhAvo'bhavat / dAnasya pazcAt mammaNazreSThino mAnase pazcAttApaH saMjAtaH / atra dAnasya vazAt zAlibhadravat tenA'pi mahatI Rddhistu prAptaiva, kintu dAnasya pazcAt yaH pazcAttApaH kRtaH tatkAraNAt RddhiM prApyA'pi na tAmupabhoktuM zakto'bhUt / ante dhane lubdha eva sa mRtvA durgtimvaap| evaM kRtasukRtasyA'numodanAyAH ko lAbhaH tathA pazcAttApAt kA hAniH iti jJAtvA sadaiva kRtasukRtasyA'numodanA karaNIyA, tathA kRtasukRtasya na kadA'pi pazcAttApaH kartavyaH / carimayoH dvayoH tatvayoH carcA agre krissyaami|
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuvAdaH ko naraH zreSThaH? __munidharmakIrtivijayaH Agacchatyeva sarveSAM narANAM jIvane kenA'pi prakAreNa vipattiH / kadAcidAtmanaH kAraNAt, kadAcidanyeSAM vazAt, kadAcittu akasmAdeva, kintu manuSyajIvane vipattu aagcchtyev| "sA''pattiH kathaM sahyate'smAbhiH ?' ityevA'styatra praznaH / yathAkAlaM vividhairupAyaiH ApatitA vipattirapi zAmyati, paraMtu yAvanna sA zAmyet tAvattu sA vipatt sahanIyaiva / sA kathaM sahanIyA? vipattiM soDhumeka eva upAyaH samateti / atIva dhairyamapUrvA samatA ca yadyasmAbhiH yathArthamabhyasyate tarhi cittaM zamaM dhRtvA'vyAkulameva bhavet / tatastadA prApnuyAtAM dvau lAbhau - ApattiM soDhuM zaktiH prApyate'nyacca tasyAH vipado nivAraNasyopAyo'pi sAdhyate / na kadApi sA vipattiH krodhAt, udvegAt, saMtApAt, vyAkulatAyAzca nirmUlA bhavati, pratyuta sA''pattiratIva kaThinA dussahA ca bhavatIti tu nizcitameva / tato yadi cedetAdRzI paristhitiH sRjet tarhi mAdhyasthyamavyAkulatvaM vA dhArayet, tathA ca dhIratvaM sahiSNutAM zamaM ca dhRtvA tasyAH vipadaH pratikAraH kartavyaH, ityeva prAjJatvasya lkssnnmsti| "ApatitA paristhitiH zamatvena svIkaraNIyA'' etadeva yathArthaM pauruSamasti / "yo na balaM tyajet, na ca zaraNaM gacchet" sa eva zreSTho naro'sti / (anUditam)
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mAMsAhAraM tyajantu dIrghaM vedeSu mantrarUpeNa upadiSTaM asti"vayaM sarvAn prANino mitrabhAvena pazyAmaH, ca jIvantuM bhASAyAM lekhaka: guNavanta-zAha * saM- anuvAdaka:- munikalyANakIrtivijayaH 11 sarve'pi amAn mitrabhAvena pazyantu iti / ita: AphrikAdeze ekasya vanasya pravezadvAre mUkaiH pazu-pakSibhiH kathita iva ekaH sandezaH ullikhito'sti " '"vayaM bhavatAM mitrANi,mA'smAn hiMsantu'' iti| " jIvajagato rAjA munaSya eva iti bodhaH sarvasAdhAraNa AsIt jagati / kintu adyatve sa vicAro haThAt tyAjya evA'smAbhiH / manuSyastu prANivizvasya ekaH sabhya ev| anyaiH prANibhiH saha maitrIbhAvena ahiMsakabhAvena ca vartane tasyaiva svArthaH siddhyati / kintu manuSya etat boddhuM na kSamo na vA sajjaH / sa tu hiMsAM niraparAdhinAM mUkajIvAnAM hiMsAM - svakIyatucchasvArthasya sAdhanAya nirdayatayA karotyeva, mRgayArUpeNa vA sUnAgAreSu vA auSadhAdihetunA vA saundaryaprasAdhAnAdyarthaM vaa| yadyapi mRgayApaddhatiradyatve'lpIbhUtA tatpratiSThA ca hIyamAnA'sti / kintu sUnAgArANAM pratiSThA pramANaM ca vardhata eva sarvatra / sUnAgAraM hi manuSyahRdayeSu vartamAnasya dAnavatvasya bIbhatsaM pratIkamasti / janeSu mAMsabhakSaNasya pracAraH prasArazcA'skhalitaM vardhamAno'sti / ye ca mAMsabhakSaNaM pratyakSatayA na kurvanti te'pi parokSarItyA tu tat kurvantyeva / yato jagati garjadainika - sandezasya 6-5-2001 tamadinAGkasya sAptAhikapUrtI lekho'yaM prakAzito'sti / 58
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikrIyamANAnAM vastUnAM navatiH pratizataM '90 %' vastUni prANijapadArthasaMyutAni bhavanti / ataH pratyakSato mAMsApaNAnAM saMkhyAto'pi eteSAM parokSamAMsApaNAnAM saGkhyA sumhtii| tatkRtAyA hiMsAyAstu pramANaM svayameva cintniiym| kimete pratyakSAH parokSAzca sUnAgArAH kadA'pi nAmazeSAH na bhaviSyanti ? aisavIye 1308tame saMvati vaTapadranagare pravRte zvetAmbarajainasammelane pradhAnAtithitayA samAgatena zrIlokamAnyatilakamahodayena svIye pravacane kathayAmAse yat "gUrjarajanapade, mahArASTra dezasyA'nyasmiMzca pazcime bhAge vAstavyA jainAH bahudhA svabhAvazAntAH zAntipriyA: ahiMsakAH nirAmiSAhAriNazca darIdRzyante sa jainadharmasyaiva mahAn prabhAvo'sti |"(adytve'pi kAMzcidapavAdAn vinA iyameva paristhitiH / ) / asya mUlaM tu kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryeNa gUrjarasamrATaH kumArapAlacaulukyadvArA kArite sArvatrike ahiMsApAlane, jagadguruzrIhIravijayasUribhizca mughalasamrAD-akabbaradvArA kArite prativarSa SANmAsike hiMsAniSedhe ca vidyate / yadi tadAtve'hiMsApAlanAya etAdRzaijainAcAryairyatno na kRto'bhaviSyat tadya ihA'pi gUrjarAdijanapadeSu hiMsAtANDavAni azAntiprakarSAzcaivA'vaya'nta / etad varSaM aidamprAthamyena ahiMsAsiddhAntaprastutikRtAM zrImanmahAvIrasvAminAM SaDviMzaM janmazatIvarSamasti / taiH prarUpito'hiMsAsiddhAnto'dyatve nitarAmupayogI sarvatra jagati sanmAnitazca prabuddhairjanaH / tatazcA'hiMsAyAM kevalaM jainAnAmevA'dhikAro'sti,athavA mahAvIrasvAminaH kevalaM jainAnAmArAdhyA mAnyAzceti vicAradhArA na yogyA'dyatane praavrtnkaale| ____ adyatve yadA sarvatra mAMsAhArasyaiva pracAraH prasArazcA'skhalitaM pravarIvati tadA mahAvIrasvAminAmahiMsAmayA maulikAH siddhAntA jagati nitarAmupayoginaH prastutAzca santi / __mArca- mAsasya SoDaze dinAGke briTan-dezasya 'dha inDipenDanTa' (The Independent) nAmani dainikapatre- "dazalakSaprANinAM sAmUhikI bhaviSyantI hiMsA" iti mukhyaH samAcAraH AsIt / briTan-deze vyAptasya "phUTa eNDa mAuth' (FootAnd Mouth) rogasya niyantraNaM kartuM tatratyazAsanena ekasminneva dine etAvatAM meSa-chAga-go-zUkarAdInAM pazUnAM hiMsAM kartuM 59
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirNItamAsIt / kintu tasyaiva mukhyasamAcArasyA'dhastAt svIyAn pazUn bhojayato morisbAumen- nAmakasya kasyacit kRSikasya chAyAcitraM taduccAritAH zabdAzca prakAzitAH santi yat- "nA'haM madIyapazUn hiMsituM mArayituM vecchaamiiti"| anayA ghorahiMsayA samagrayUrapakhaNDanivAsino janAH stabdhIbhUtAH santi / yata etAdRzI mahatpramANA hiMsA ekadaiva purA na kdaapybhvt| api ca hiMsAntaraM yadA teSAM pazUnAM mRtazarIrANAM sAmUhiko'gnidAho'kriyata tadA tadutthitAbhiragnijvAlAbhirAcchAditaH samagro vistAraH pradUSaNabhAg abhavat / pradUSaNena ca tatra paryaTatAM pravAsinAM saMkhyA'lpIbhUtA tatazca paryaTanodyogasyA'pyalAbha ityanyA hAniH / __etAdRzaiduranubhavaiH pIDitAstatratyA janAzcintayanti yad nIrogIbhavituM nirApadaM ca sthAtuM mAMsAhAratyAgaH zAkAhArasvIkArazcaiva zreSThopAyau staH / adyatve pAzcAtyA vaidyA (Doctors) api janAn bodhayanti yat - manuSyANAmArogyArthamAyuSyArthaM ca mAMsabhakSaNaM naivA'nukUlam / mArcamAsasya dvAdaze dinAGke prakAzitasya 'nyUjh vIk' ityAkhyasya amerikIyasAmayikasya paJcAzattame patre gomAsakhaNDasyaikaM citraM prakAzitamasti / citropari ca 'mA etat bhakSayatu ' (Do Not Eat) iti pUrvasUcanA (WARNNING) ullikhitA'sti / sacitreyaM sUcanA na jainairnA'pi gobhaktairbhAratIyaiH kaizcit pradattA kintu amerikIyairvaijJAnikaidyaizca tatratyajanebhyaH pradattA'sti / evaM caitAdRzamunnataM sandeza prasArayat 'nyUjhvIk' nAma sAmayikamapi mahAvIrasvAminaH upadezaM bhinnasvarUpeNa nirUpayatIti manye / ___ etadanuguNameva vizvaprasiddha-prayohima(Ice Cream)nirmAtuH putreNa jhon robinasanityenana "Diet For A New America" iti pustakaM likhitamasti / sarvairapi jainairitaraizca avazyaM paThitavyametat pustkm| asmin pustake zAkAhAra-mAMsAhArayorantaraM tanmImAMsA ca vaNitA'sti lekhakena, tathehaikamapi vAkyaM vaijJAnikapramANahInaM nA'sti / kiJcaitatpustakaM viSayIkRtya amerikIyairjanaiH ekaM calaccitraM nirmAya janasamakSaM prakAzitamasti / "pustakamidaM paThitvA calaccitraM caitad dRSTvA yadi nAma kazcidapi mAsaMbhakSaNaM na tyajet tadA taduttaradAyitvaM mama''
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti lekhakasya pratijJA pustakAvasAne ullikhitA'sti / ___ evaM cA'hiMsA zAkAhArazca kevalaM dharmAcaraNaM abhUtvA adyatve nUtanajIvanazailItayA prasiddhau / yA pUrva kevalaM bhAratIyAnAmeva vicAradhArA''sIt sA'dya vyApakatvena vizvasyA'pi vicArakrAnteH pratIkatayA 'eskimo'jAtIyeSu manuSyeSvapi samyaktayA prsiddhiibhuutaa'sti| dvitrAn udAharaNAn pazyAmaH / ekadA'haM phrenkapharTa-nagarAd vimAnadvArA mumbaInagaraM pratyAgacchan Asam / vimAnaparicArikayA''gatya pRSTaM bhavatA zAkAhAra upayujyate mAMsAhAro vA?' mayoktaM 'zAkAhAraH' / tadaiva madantike ekaH phrAnsIyaH upaviSTa AsIt / tasyA'pi paricArikayA pRSTe so'vadat 'avazyaM zAkAhAraH / ___janAH sadaivaivaM manyante yat 'muslimAH' sarvadA sarve'pi mAMsAhAriNa eva' iti / kintu naitad yogym| hirozimAnagaropari aNugolakAstraprakSepasya paJcAzattamyAM tithau tatrA''yojitAyAM parSadi bhAgaM grahItumahamanye ca bhAratIyA jApAndezaM prAptAH / tatrA'smAkaM sUcanayA taiH zAkAhAriNAM kRte'nyA bhojanavyavasthA kRtA''sIt / yadA vayaM tatra bhojanagrahaNArthaM prAptAstadA'smAbhiH saha pAkisthAndezIyAH saptASTau muslimAdhyApakA api zAkAhAraM bhojnmevopaayukt| tatazca zAkAhAragrahaNe dharmasampradAyo upadezA nA''vazyakA / unnatavicAradhArA zuddhA jIvanazailI caivaa'traa''vshyikyau| ekata idaM, aparato bhArate kaoNlejIyavidyArthino'nye ca yuvAnaH kevalaM abhirucipoSaNArthameva mAMsAhAraM madyapAnaM ca kurvate / ayaM ca mAMsAhArapracAraH samAje'nizaM vRddhi prApan asmAkaM nirdoSAyA jIvanazailyAH udArasaMskRtezca vyAghAtatvenopasthito'sti / avivekasya parAkASThA tviyaM yat bhAratIyavartamAnapatreSu ekato bhAratIyamahApradhAnasya aTala-bihArI vAjapeyI mahodayasya mahAvIrasvAminaH SaDvizaMtitamajanmazatIprasaGge saMyamAparigrahAdiviSayakaM pravacanaM prakaTIbhavati, anyatazca tatsArdhameva paJcatArakabhojanAlaye tasya vividhamAMsanirmitabhakSyabhojanArthaM gatasya citrANi vRttaM ca prakAzyante / bhavatu, kintu yadA sarvatovidhaM vicAryate tadA, SaDviMzatervarSazatAnAmanantaraM anyeSu sandarbheSu anyAdRzISu ca paristhitiSu mahAvIrasvAminaH jagati punarAgatA iti pratibhAti / ahiMseti
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevalaM ahatyaiveti na yogyam / nA'pi jIvadayaiva / tasyAH sambandhastu tAdRzyA jIvanazailyA yasyAM prakRteH santulanaM saMsAdhya svasmAd anyajIvebhyo'lpatamAmapi glAni adattvA jIvasRSTyA maitrIbhAvena vartanaM kriyte| vyAghrANAM prajAtirnaSTA bhavediti tu necchAspadam / yatastannAzena jIvavaividhyaM (BIODIVERSITY) praskhalitA bhvti| vyAghramamArayitvA vayaM na tamupakurmaH kintu svayamevopakRtA bhavAmaH / adyatve, ahiMsA jIvavaividhyasya (BIO-DIVERSITY) jIvaparisthitivijJAnasya (ECOLOGY) ca siddhAntaiH sahitaiva yathArthA, sRSTisantulanAdisvarUpaM nijakAryaM sAdhayituM ca samarthA bhavet / etasmin pariprekSye, AgAmiSu varSeSu sRSTe: paryAvaraNasya vyApakaM sUkSmaM ca santulanaM cirasthAyi kartuM sRSTe mahAvIrasvAminaH siddhAntA eva jagato'tyantamupayogino bhaviSyanti iti| manuSyaH svayameva nijasya sahacaraH / atastena sarvadA zreSThaM sAhacaryaM pAlayituM yatanIyam / - sI. i. hyujis 62
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220866608048688 240%888063 kathAyAM bodhaH -vijayazIlacandrasUriH guruH ziSyaiH sAkaM nadItaTe samupaviSTaH AsIt / nadyAH pravAhaH askhalitaM gatimAn AsIt agAdhazca sH| ekena ziSyeNa pRSTam - yadi ahaM etasyAH pravAhe patAmi tataH kiM ahaM jalasamAdhi Apnomi? ___ guruNA gaditaM - na n| kevalaM nadyAM patanamAtreNa jalasamAdhiH naiva bhavituM arhati / kintu yatra patasi tatraiva yadi sthAsyasi, tadA avazyaM tvaM jalagarte nimaMkSyasi / ekena jalpitam - aho ! guruH kIdRk prasannaH vartate'nizam / anyena nirdiSTam - om, asmAkaM guruH nityaprasanno vartate / ahaM cintayAmi yad yaH ko'pi janaH ahaMtAyAH bhAraM utsArayati nijacittataH, tasya pratyekaM padaM, pravartanaM, anuSThAnaM ca prasAdamadhuraM eva bhvet| 63
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) manuSyasya AdhyAtmikI kSamatA kiyatI bhavet iti jJAnArthaM kiM asti kApi paddhati: ? / havyaH santi khalu / ekAM prakAzayantu nanu / ekasmin dine bhavAn kati velA: kSubdhatAM anubhavati tad mRgayatAm / (4) jagati iha kecana janA: IdRzAH vartante ye hastinaH pucchasadRzAM tucchAM vArtAM bahu manyante, atra tatra ca tasyAH prasAro'pi te kurvate / kintu hastitulyAM bRhatkAyAM vArtAM prati tu gajanimIlikAnyAyena eva upekSante / IdRzAnAM janAnAM IzvaraviSayiNIM dRSTiM AlocayatA guruNA ekadA kathitam - yuddhe pravartamAne vimAnadvArA gaganataH agnigolakA (Bomb) nAM varSA prArabdhA''sIt / tadA mayA sarve janA ekatrIkRtya asmadIyasya Azramasya bhUgRhe sthApitAH / prAtaH samayAd sandhyAparyantaM golakavRSTiH nirantaraM pravRttA, vayaM ca sarve'pi tAvantaM kAlaM tatra bhUgRhe eva vizrabdhaM sthitAH / sandhyAkAlAd anantaraM dvau janau etAdRzAt kArAvAsanibhAd AvAsAd nirviNNau / tAbhyAM uktam - 'ataH paraM yad bhavet tad bhavatu / kintu AvAM IdRkkArAvAse adhikaM sthAtuM na zaknuvaH / ataH AvAM adhunaiva bahiH nirgatya gRhaM gacchAvaH / kAmaM golakavRSTyA maraNaM syAt / bahudhA niSiddha api tau niSkrAntau eva / parantu katipayakSaNAnantaraM eva tau tatra pazcAd Agatau / mayA sasmitaM pRSTau tau - manye'haM yad bahi: gatvA yuvayoH vicAraparivartanaM saMbhUtam / tAbhyAM sakrodhaM uktam - na AvAM golakabhayena mRtyubhayena vA'tra punaH Agatau / kintu bahiH meghavRSTiH prArabdhA vartate / ataH kAraNAdeva AvAM iha punaH praviSTau svH| 64
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ guroH sarvA api pravRttiH nizcintaM atvaraM ca pracalati / saH zanaiH zanaiH krAmyati / zanaiH zanaiH bhuGkte / zanaiH zanaireva sarvamapi anyat kAryajAtaM vidhatte ca sH| nitarAM analasasyA'pi guroH IdRzIM mandatAM avalokya sarvo'pi janaH atyantaM kautukaM vismayaM ca Avahati sm| janAnAM kutUhalaM vijJAya ekadA guruNA sasmitaM uktam-are sujanAH ! zRNvantu / yuSmAkaM manasi mama mandatamA pravRttiM viSayIkRtya vartate'tIva jijJAsA kim ? / parantu bhoH ! ahaM kiM karavANi?, tvarAkaraNAya mama pArzve samaya eva nAsti ! / 'ahaM tatrabhavatAM bhavatAM ziSyo bhavituM Ihe / kimetadviSaye bhavatAM anumatiH prApsyate ?' kenacit pRSTo guruH| 'yAvad yuSmAkaM netre nimIlite staH tAvadeva yUyaM ziSyAH stha / yasmin kSaNe yuSmAkaM nayane unmIliSyataH, tadA'vilambaM yUyaM jJAsyatha yad iha jagati na vidyate kimapi tAk, yad yUyaM mama anyasya vA sakAzAdeva jJAtuM paaryissyth|' guruNA pratyuttaritaH saH / tena punaH pRSTamaH 'yadyevam, tadA guruH kimarthaM svIkriyate srvaiH?'| gururAha, 'sAdhanAmArge guruH nitAntaM nirupayogI iti zikSaNArthameva bhoH ! / ' (anUditam) eGo
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA ekadA, mArge kazcana gacchannAsIt / tejasvIni tasya nayane mukhaM cA''san / ajJAta iva sa pratibhAti sma / rUpaka-kathA kiJcit prAptumiva tasya gatirvegavatI AsIt / prasAdayuktayA ca dRSTyA satoSaM sa sarvaM nibhAlayati sma / evameva gacchan ekamanekajanasaGkulaM nagaraM sa prAptavAn / kintu janAstatra sva-svakAryeSvetAvanto nimagnA Asan yanna kenA'pi dRSTistasyopari prasAritA / atastato'gre pracalitaH saH / ekatra ca sambhUya sthitaM janasamUhaM sa dRSTavAn / tatra gatvA sa sthitH| sarve janA api navInaM tamAgataM dRSTvA tameva sammukhIkRtya sthitavantaH / so'pi sarvebhyaH kuzalodantaM pRSTavAn sasneham / pazcAcca teSAM sarveSAM paricayArthamekaikamakArya pRcchati - vatsa ! kastvam ? ahaM hinduH / tarhi tvam ? ahamapi tAdRza eva / bhavataH paricaya: ? ahaM muslimaH / 66 - muniratnakIrtivijaya: /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ - tahi bhavAn kathamupalakSyate ? aham ? ahaM khristH| ke yUyam ? kSatriyA vym| bhavatAM saMstavaH? vayaM vnnijH| bhavAn ? siikhH| evaM sameSAmapi bhinna bhinnaM paricayaM prApya jAtyabhimAninazca tAnavagatya kiJcit khinna iva sa snyjaatH| "atrA'pi tasya pravRttirna labdhA myaa| adhunA kiM karavANi?" - evaM nairAzyaM prApya tato'gre sa clitH| evameva gacchatA tenaikatra sAdhUnAM vibhinnA maThA avalokitAH / tatra gatvA ekatra sa sthitH| ajJAtamapi tejasvinaM taM sthitaM dRSTvA kautukamiva sarve tatropasthitAH / 'kastvam' - ityapi pRSTaM kenA'pi saadhunaa| sa namratayoktavAn - bhavatAM paricayArthamAgatavAnasmyaham / kiM zakyametat me prayojanam ? 'Am Am zakyameva' iti sarve'pi kathitavantaH kayAcidapi laalsyaa| 'tarhi kRpAM kurvantu' - so'jalpat / sarve'pi kramazaH sva-svaparicayaM vaktumArabdhavantaH / eke - vayaM zaivAH / anye - vayaM vaidikaaH| apare - vayaM vedAntinaH / 67
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ itare - kApilA vayam / kecit - vayamadvaitavAdinaH / kecana - vayaM ca viziSTAdvaitavAdinaH / katicana - sAMkhyamastyasmAkaM matam / zeSAH - bauddhA vayam / zrutvA teSAM sAbhimAnaM paricayaM so'tyantaM vyathito jAtaH / "aho ! atrA'pi sa nopalabdhaH ! kiM niSphalataiva prApsyAmi?" - iti cintitaH sannapi sasmitameva vyavahRtya tato nirgataH / niSphalatAparitApataptAntaHkaraNena svasthAnaM prati nivartamAnena tenaikatra nirjane ekAntasthale ekaM kuTiraM dRSTam / kazcidekAkyeva tasmin nirIha iva nivasati sm| ___ "imaM api paricayaM pRcchAmi / kadAcit saphalo'bhaviSyam" - iti vicArya sa tatra gatvA tamapRcchat - "ko bhavAn ?" sahasA''patito'yaM prazna AsIt / ataH kSaNaM taM praznakartAraM prati animeSaM nirIkSya sasmitaM sa uvAca - 'ahaM manuSyo'smi / ' zrutvainamuttaraM prasannatA mukhe prasRtA, nayanayozca divyaM tejaH sphuritam, amandAnandAmRtasiktamiva hRdayaM saJjAtam / "dhanyavAdaH ! dhanyavAdaH! prasanno'smi / ahA ! kiyatA kAlena mayA 'manuSyaH' prAptaH / adya ca 'manuSyaM' dRSTvA mama hRdaye santuSTiH saJjAtA'sti" - iti Izvara uvAca / eG7 sAvadhAno bhava, yadA sarve'pi tubhyaM zlAghante !!
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ kANaH kiM vadeta ? - muniklyaannkiirtivijyH| ekasmin nagare ekaH kANaH vasati sma / sa mahAdhUrtaH mahAbuddhizAlI ca AsIt / nijasya sarvatogrAhiNA zAThyena saH anekAn pratArayituM sAphalyavAn abhavat / atha ekadA sa pracuradhanaM upArjayituM sadyaH phalegrahiM upAyaM ekaM vycintyt|| ___ tasya gRhe vaMzakramAgataM koTimUlyaM ratnakhacitaM ekaM suvarNapAtraM AsIt / tad gRhItvA sa rAjasabhAM gatavAn / tataH rAjAnaM praNamya tasya AjJAM ca gRhItvA tena ghoSaNA kRtA - 'yaH kazcit mAM azrutapUrvAM kathAM zrAvayiSyati tasmai ahaM idaM suvarNapAtraM dAsyAmi, kintu yadi sA kathA mayA pUrvaM zrutA syAt tarhi tena janena mahyaM paJca sahasrANi dInArANAM deyAni' iti|| enAM ghoSaNAM zrutvA bahavaH janAH suvarNapAtrasya lobhena rAjyasabhAM Agatya ekaikazaH taM apUrvAM kathAM zrAvayanti sma / kintu kANaH pratyekaM kathAyAH avasAne 'eSA kathA tu mayA pUrvaM api zrutA asti' iti akathayat / tataH ca tena kathAkArakena janena tasmai dInArANAM paJcasahasrI dAtavyA abhavat / evaM ca gateSu kiyatsu dineSu saH kANaH lakSazaH dInArANi upaarjyt| ___ karNopakarNaM eSA vArtA videzeSu api prasRtA / atha ekadA jJAtakANavRttAntaH kazcid vaidezikaH nagaraM idaM prAptaH / tataH kaJcit pRSTvA nRpasaMsadaM gatavAn / nRpatiM sAdaraM praNamya vijJaptiM kRtavAn - 'prabho ! ahaM asmai kANAya azrutapUrvAM kathAM zrAvayituM tataH ca haimapAtraM jetuM udyataH asmi / kRpayA mAM aajnyaapy|' nRpeNa uktam - 'bhoH paradezin ! mA tvaM sAhasaM avalambasva / bahavaH janAH anena parAjitAH santaH prabhUtaM dhanaM hAritAH / ataH vRthA tvaM nijakIrti mA kalaGkaya dhanaM api ca mA
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ - hAraya' iti / ___ 'prabho! ahaM sAtmavizvAsaH asmi yat adya aham eva jetA / ataH na atra bhayakAraNaM kim api' iti bhaNitvA tena kANAya kathitam - ____ 'bhoH ! tava pitA mama pitre dInArANAM paJca lakSANi dhArayati / yadi iyaM kathA tvayA zrutapUrvA tadA tAvanmAnaM dhanaM dehi mahyam / yadi ca azrutapUrvA syAt tahi haimapAtraM me dAtavyam' iti| etat zrutvA kANaH stabdhIbhUtaH / tasya pAdatalAt dharitrI apasarantI iva bhAtA / yadi saH 'zrutapUrvA iyaM kathA' iti vadet tarhi lakSapaJcakaM vaidezikAya dAtavyaM, yadi ca 'azrutapUrvA iyaM kathA' iti vadet tadA tasya parAjayaH tu nizcitaH, survaNapAtraM api vaidezikAya dAtavyam / ataH bhavAn eva kathayatu - kANaH kiM vadet ? ApadaH sampado'pyatra samIpasthA zarIriNAm / na zokaharSayostaramAdarpaNIyaM mano budhaiH // (zrImallinAthamahAkAvye) 70
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA vairAgyam abhirAjarAjendramizraH katipayavarSebhyo gRhasya saMskAro nA'bhUt / sthAne sthAne iSTakA utkhAtaprAyA adRzyanta / sammArjanasya samproJchanasya cApyakaraNAt navanirmitamapi bhavanaM jIrNamivAbhAsat / putrasya pariNayasamAroho'pi samAsannaprAya AsIt / ata eva yena kenApi eva nyUnAdhikavyayena gRhasyA''mUlacUDasaMskAraM sampAdAyituM baddhaparikaro'hamabhavam / sthapatistAvadAdau utkhAtakuDyAM saMzodhayet pazcAcca sammArjakA raJjakAzca sudhAcUrNairvividhavarNamitrairyathAyathaM gRhabhittInAmalaGkaraNaM sampAdayeyurityAsIt pUrvanizcayaH / sthapatirmAmavadat - zrIman ! idAnIM yantramekamAviSkRtaM vartate vidyuccAlitaM yatkhalu sarvamapi dhUlinicayaM lUtAtantujAlaM kRmikITapataGgapipIlikAzatapadIprabhRtisamudAyaM ca prasahya samAkRSya nalikAyAM paJcatvamupagamayati / yadi bhavAnanumanyeta tarhi tadeva sammArjakayantramAnayAni / tatsarvaM samAkarNya savismayaM tamavadamaham bhavatu, zvaH prabhAte eva tathAkaraNIyamAkhyAsyAmi / sthapatiromityuktvA svagRhaM prAtiSThat / sAndhyakAle nityapUjArthaM saparyAkakSe praviSTo'ham / gRhasaMskArasaMkalpavazAdatarkitameva dRSTi pUjAkakSe'pi kendritA'bhUt / prAyeNa caturSvapi bhittikoNeSu sAnandaM sayogakSemaM nivasantInAM lUtAnAM tantujAlanirmitAni zuSyadgRhamakSikAzavanicitAni trikoNaSaTkoNavRttA'rdhavRttanavagrahacakrAdisaMvalitAni vilAsabhavanAni vilasanti sma / kiyadamandAnandasandohasaGkulitamAsIt jIvAnAmeSAM jIvanamiti vicArayata eva mamAsIccetasi - hanta ! samarcanAprArambhe eva zAntipATho mayA vidhIyate / abhayamantrA mayA sapraNayaM samuccAryante / AtmakalyANArthaM vividhastutipAThairbhagavatI parAmbA mayA nityamanunIyate / parantu sa evA'hameSAM nirAgasAM jIvAnAM kRte - 71
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ yamAcaraNaM vidhAtuM baddhaparikaro'smi ? ka eteSAmaparAdha: ? na khalvete vivekavanto mAnavA iva prasamIkSyA'pakAriNaH / na khalvete durbhAvanAgrastAH santaH kasyacidbhavanaM dUSayanti / AvAsastu sameSAM jIvAnAM prItatamaH / kecid bilaM nirmAya, kecitkulAyaM, kecittantujAlaM, kecicca tarukoTarameva nirvighnaM sandRzya nivasanti / yadyebhistantujAlaM nirmitaM tarhi kathaM na nirmANakauzalArthamabhinandanIyA: ? kathaM daNDanIyA eva ? ityevamAdi manvAna evA'haM gRhasaMskArAd virakto jAta: / coo3 anityatAkRtamatiH zuSka mAlyo na zocati / nityatAkRtabuddhistu bhagnabhANDo'pi roditi // (zrI mallinAthamahAkAvye) 72
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA 951 yazolipsA -abhirAjarAjendramizraH patnI katipayavarSabhyo rugNA''sIt / vastuto janmataH prabhRtyeva sA'nekarogagrastA samadRzyata / samAgata eva grISmakAle zarIraM tasyAH laghupiNDakairnicitaM bhavati sm| kAsarogo'pi tasyA niyatasahacaraH paryalakSyata / dantavyAdhiH kAdAcitkazcodarazUlarogastAM nitarAM zAtayantAvAstAm / parantu samatikrAnta eva zaizave rogA ime'pacayaM jagmuH / samupArUDhe yauvane sA svayamapi zarIrarakSAparA saJjAtA / nirantaraM dantapaGktidhAvanena karpUralavaGgAdicarvaNena ca dantavyAdhirazzAntaH / sphoTakapiNDakAdiparamparA'pi nityasnAnAdibhirvicchinnA jAtAH / tAvadeva pariNayasUtranibaddhA satI sA gRhiNI snyjaataa| saubhAgyavazAtpatistasyA lekhAkArakAryAlaye'dhIkSakapadaM bibharti sma / svabhAvAdeva paramazAntA vinayavatI patiparAyaNA ca sA patyurhRdayaM svaguNairjigAya / samprati sA putratrayaM putrIJcaikAM prasUya saubhAgyakASThAmadhirUDhA''sIt / tasyA gRhe jIvane ca sarvatobhadraM paryalakSyata / parantu 'avazyameva bhoktavyaM kRtaM karma zubhAzubham' iti yaduktaM zrImadbhagavadgItAyAM tattasyA jIvane caritArthatAmabhajat / udarazUlavyAdhiH punarnavatAM bheje / prArambhe tu pathyAdibhiH auSadhopacAraizca kSaNikaM saukhyaM jAyate sma / parantu vigatatrayamAsebhyo vyAdhirayaM sphAratAmupagataH / auSadhAnAM prabhAvo nirarthakaH saJjAtaH / etannibhAlaya patistasyA nagarasya khyAtatamabhiSajaM mantritavAn / so'pi dussahodarazUlakAraNAnyanveSTuM bahuvidhAM parIkSAM kRtavAn / ante cA'sau nizcitavAn yat pittAzaye pASANazakalAnAM nirmityaiva dussahapIDeyaM samuttiSThati / atha ca zalyakriyAmapahAya nA'nyaH ko'pi prazastopAyo rogApanodanasya / | bhiSaksammatiM jJAtvA patiH zalyakriyAyai svAnumatiM pradade / nA''sItkAcitsamasyA / 73
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhiSagvaryaH svakarmaNi kuzalo labdhayazAzcA''sIt / sarvAdhunikasAdhanopapanna AsIttasya zalyakriyAkakSaH / zalyakriyAtithirapi sunizcitaH / sarve'pi kuTumbinastasyAH savidhe samupasthitA Asan / dArakAH prativezino mAtRgRhabAndhavAzcApi pramukhAstatsamIpe sthitAH / tathApi sA kevalamekameva priyajanaM visphAritanetrAbhyAM pratIkSamANA''sIt / sa AsIttasyA jIvanajyotirbhUto dyitH| zalyakriyAvelA samAsannA jaataa| sandhyAkAle caturvAdanakSaNa evA''sIttasyAH paryAyaH / patistasyAH tAvatA kAlenA'pi nA''yAtaH / sampratyasau mahAlekhAniyantraka AsIt / zalyakriyAkakSapravezAtprAgeva kazcitsevakastatpreSitAM ciTikAmekAmAdAya samAgato yasyAM likhitamAsIt -'prabandhasamiteradhivezanaM sampratyapi pravartate / ato nA''gantuM pAraye / alaM cintayA / zalyakriyAM sapAdaya / ' tacchutvaiva sA muurchaamupgtaa| e- dhIrairaiH samaryAdaiH sattvaM rakSyaM viveki bhiH / samApanne nijaprANasaMzaye sumahatyapi // 1 // sattvamekamidaM mA gAt sarvamanyad bhaviSyati / sati kande na sandeho vallyAH pallavasampadAm // 2 // (zrImallinAthamahAkAvye)
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtiH ? santoSaH AnandaH zAstrI sUrata "pazyatu, pazyatu ! kIdRzI saMskRtirabhUdasya bhAratavarSasya ? adyatve tu rasAtalamupAgatA saa|", vinodaH sAzcaryamavadat / vinodaH, mama bAlyakAlamitramadhyayanasamApteH pazcAdatra cAkacikyacarcitAyAM mumbaInagaryAmAjIvikArthaM samAgatavAn / vile-pArlegantukAmAvAvAM bAndrArelavirAmasthAne pratIkSAratau sthitavantAvAsva sthAnikarelayAnArtham / tadA saMskRtiviSayakaM gurugabhmIrapraznamutthApitavAna sH|| "bhoH ! tAdRzaM kimabhavad yadAvayorlaghucarcAmadhye IdRzI gurvI carcA vinA kAraNenaivA''patitA?" iti mayA pRSTe puro nA'tidUrAvasthitA laghukAyavastrAveSTitA pAzcAtyaparivezadhAraNaprasannA unmuktA navayauvanaikA sngketitaa| "aho! iyaM tAvad vartate bhavadAzcaryaviSayA ! kintu kSaNaM vicArayatu / iyaM jIvanazailI, iyaM vezabhUSA ca dainandinadhAvanazIlAyAstIvragatisampannAyA asyA atra vyAvasAyikanagaryAM mahatI aavshyktaa| yadi na rocate bhavate khalu tadA nairapekSyeNa tiSThatu / kimanena khedena ?" iti saniHzvAsaM mayoktam / pazcAdAvAmanyavArtAnimagnau jAtau parantu madhye madhye sa tAmeva lubdhanetrAbhyAmavalokitavAn / 'kimanyacittako bhavAn ? '' ityuktavati mayi kuTilaM hasitvA sa ucchvasitamivA'bravIt "cittaM mamA'pahRtaM tayA bAlayA" iti / anenottareNa vicArasAgaranimagno'hamavicArayam- "kiM iyameva paribhASA saMskRteH? " eGo 75
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ raGgamaJcaH //////// mohajita athavA premaparIkSA zrIbrahmAnandendrasarasvatIsvAminaH yogavedAntamahAvidyApITham mattIkoppa po. kalmane tA. sAgara ji. zivamoggA - 577401 (karNATaka) tailakAraH pitAputrau sUcika: vRddhA pAtrANi vidyAdharaH- rAjA guNanidhi:-mantrI vikramaH - rAjJaH pitA sumatiH - mohinI - vilAsinI - rAjamahiSyaH gopAlakaH rAjakumAraH sammArjaka dampatI 76
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ - sAdhuH rAjA pUrvabhAgaH ma prathamaM dRzyam : (rAjA vidyAdharaH siMhAsanArUDha Aste / pArve rAjyaH sumati-mohinI-vilAsinyaH tiSThanti / rAjanartakyA nATyasamAptau sAdhuH rAjAnamupasarpati / ) rAjA sAdhuvarya ! asmacchAsane prajAH sarvAH santuSTAH santIti sNbhaavye| rAjan! tava parAkramaH, audArya, prajAvAtsalyaJca janajanitAH sarvatra / muktakaNThAH prajAstvAM prazaMsanti / rAjamahiSINAM tu viSaye na tAstAvadabhinandanta iti nivedyaami| hA~? kathametat ? mohinIvilAsinyau kanIyasyau me mahiSyau mayi bhRzamanurakte eva khalu ? nA'tra saMzayalezo'pyasti / sumatyAstu jyeSThamahiSyAH viSaye tAvadahaM nUnamudAsInaH / nAmamAtreNaiva sA me rAjJItyeva me mtm| sAdhuH AmAm / kanIyasyA mahiSyA karNapIDanamapyAyanti rAjJaH / rAjAH satyam / kanIyasyo mahiSyoH kRte'haM rAjyaM prabhutvaM sarvamapi tyajeyam / te mohinIvilAsinyau suvarNaputthalyau pUjyapAda!, suvarNaputthalyau, satyena te shpe| na jAne kasya purAkRtasya puNyakarmaNaH paripAkaphalamidaM sundarImaNyoretayoH mahiSyoH prAptiH / aho me bhaagym|| sAdhuH sarvaM camatkAri na suvarNam, prabho ! prema, pAtivratyaM, zIlaM, sarvametat suSTha parIkSyaiva nirUpyante nA'parIkSya / / rAjA tahi parIkSA bhavatu puujypaad!| sAdhuH evaM kriyatAm, prabho ! tvayA kiJcidavadhi svaM bhRzaM maraNAntikaM rugNaM nATyatA mRta iva maJce shyniiym| tathA vA? / astu tarhi (rAjA mRta iva maJce zete / mohinIvilAsinyau maJcasya pArzve sthite mlAnavadane dUyamAne saMdRzyate / ) rAjA 77
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhuH (Agatya) nArAyaNa! nArAyaNa! (ubhe mahiSyau sAdhuM praNamataH) - uttiSThatam / AyuSyamatyau bhavatam / mahiSyau (bhRzaM uccaiH rudatyau) pUjyapAda! kathamapyujjIvayatu asmatprabhupAdam / tatkRte yadyat kaSTaM sahyaM bhavet, tat sarvamAvAM sahiSyAvahe / dayAM krotu| AvayorAtayoH daarunnduHkhpiiddityoH| sAdhuH tarhi evaM kurutaM mahiSyau ! karaNDake puro'vasthite viSaM vartate, bhIkaraM viSam / tasmina viSe bhavatyoH kayAcit pIyamAne jhaTityeva nidrAta iva sajIva utthAsyate rAjA / mA bhaiSTam / mohinI pUjyapAda! sarvasya prANijAtasya prANAH amUlyA nanu? tatkathamAvAmevamupadizati prAjJo viSapAnaM bhavAn / tanna naiva viSaM pAsyAva AvAm / vilAsinI samastaM prANijAtaM kITapataGgapazupakSiNo'pi svaM sajIvaM vAJchanti / nedaM sAdhu yadAvAM viSaM pibatamityAgRhNAti bhavAn / yadi pIte viSe rAjA sajIva uttiSTheta tahi kuto na bhavAneva paramadayAluH viSaM pItvA AvAM samuddharet ? sAdhuH (sAzcaryaM, svagataM ) aho, pati kaJcadvaraya pariNayetyuktavantaM mAM tvameva me patiriti prativadataH ete nArImaNyau / matprayuktena astreNa mAmeva prahartumupakramete ete / astu, astu| (prakaTa) bho mahiSyau ! tiSThataM tAvad yAvat prtinivrte| (sAdhuvaryaH stokAvadhiparyantaM nepathyAntare nilInastiSThati / nArImaNyorAcaritaM rahasi viiksste|) (vijanaM saMnivezaM prApya mahiSyau rAjJaH kalevaramupasRtya tasya kirITAGgulIyAdikamavamucya mitho mamaitat kirITaM, mamaitadagulIyakamiti sarabhasaM kalahaM prArabhataH / sAdhuH nepathyAbahirAgatya tatra sthitaM 'viSakaraNDakamuddhRtya' 'viSaM' nipIya smayamAnastiSThati / atrAntare sarvaM samIkSamANo rAjA jhaTityutthAya bhRzaM kruddho mahiSyAvuddizya) 'dhUrtanAryo ! itaH apagacchatam / mAmetAvatyaparyantaM 78
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA sAdhuH pAtivratyaM nATayitvA svArthalAbhAya vaJcitatyau ito nirgacchatam, hum / nA'hamitaH prabhRti yuvayodhUrtanAryormukhamapi draSTamicchAmi / (nepathye bhajagovindastotraM - "yAvajjIvo nivasati dehe kuzalaM tAvat pRcchati gehe| gatavati vAyau dehApAye bhAryA bibhyati tasmin kAye // " itIdaM gAnaM zrUyate / mahiSyau bhRzaM lajjite tvaritaM tataH apakrAmataH / tayorhastAbhyAM pracyutAnyAbharaNAni sarvatra vikIryante / sAdhuH uccairhasan rAjAnamupasarpati / ) (sakhedaH) bho pUjyapAda ! mannimittametad bhavate sarvAnarthakaraM samApannam / kSantavyo me'parAdhaH svAmin ! bhIkaraM prANAntakaM dAruNaM viSaM pItvA api sajIvastiSThati bhavAn / nanu saMbhrAnto'smi bhoH ! (vihasya) nAtra kazcidanoM mAM samApannaH, prabho ! mA bhaiSIH / karaNDake sthito jambIraphalaraso'tIva svAdurAsIt / tiSThatu tad rAjan ! mohinIvilAsinyostava suvarNaputthalyoH bhAryAziromaNyoH pAtivratyaM suSTha nirUpitaM nanu, parIkSitaM khalu? (rAjA cakitaH utthAya sAdhusahito niSkramate / ) dvitIyaM dRzyam - (mantriNamuddizya) mantrivarya! etAvatparyantaM tayormohinIvilAsinyo rUpalAvaNyAdau vyAmUDho'haM tayoranurakta Asam / idAnIM me tayoviSaye bhramanirasanaM saJjAtam / itaH prabhRti sumatirme jyeSThamahiSI kSubhitacittaM mAM nUnaM prasAdayiSyati / tAmevAvalambe mantrivarya ! AmAm, satyam / asaMzayaM sumatyeva itaH paraM te nirvRtidAtrI / tathApi na kiJcidaparIkSya grahItuM yuktaM khalu ? parIkSyatAM tasyA api pAtivratyamiti sUcayAmi / kAntaM survaNamapi dagdhameva suparIkSitaM bhavati nanu / evaM mahArAja ! zvaH kalya eva utthAya samastasenAsametAH sarve vayaM samIpasthaM magadhadezaM prati rAjA mantrI 79
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA mantrI abhiyAsyAmaH / magadharAjaM viruddhya pravRte ghorasaMgrAme vidyAdharo rAjA nihata iti mRSaiva ghoSayiSyAmaH / etad bhIkaraM duHzrAvyaM durantavRttaM zrutvaiva tatkSaNameva yadi jhaTiti sumatyAH prANAH vimucyante, sA ca mRtA nipatati tadA tasyAH tvayi ananyo'nurAgo'kuNThitaM ca pAtivratyamiti niHsandigdhaM nirUpyate / tthaivaastu| (ubhau niSkrAmataH nepathye raajbhttaiH| 'hato rAjA saMgrAme' ityudghoSaNam kriyate / rAjabhaTeSu 'hato rAjA saMgrAme' iti rAjadhAnyAM ghoSayatsu tatsamakAlameva sumatyAH prANapakSiNaH zarIranIDaM vihAya niragacchan / rAjaparijanAHtasyAH pArthivazarIraM agnisparzAya smazAnabhUmi prati netumudhuktaaH|| prabho ! sudAruNA vArtA zrUyatAm / zrutavatyeva patidevasya maraNavArtA sumatI jyeSThamahiSI caNDavAtonmUlita iva kadalIstaMbho bhUmau nipatya prANAnajahat / tasyAH pAthiva-zarIraM smazAnaM prati nIyamAnaM vartate, prbho!| (digbhrAntaH) hA~ ? sumatim ? smazAnaM prati ? na, naiva, tasya avakAzo naiva dIyate / tayA saha ahamapi bhasmIbhaveyam / nA'haM tadviyukto jIvituM paaryaami| (Akrozati) hA sumate ! dhiG mAM mUrkhasAhasaM pAtivratyanirUpaNavyasaninam / tiSTha tiSTha, ahamapi tvayA saha yaasyaami| (samutthAya sumatikalevaraM smazAnaM prati nIyamAnamanugacchati tasyAH kalevaraM aGke nidhAya khinnamAnaso dUyamAnahRdayo'zrUNi muJcan saMbhrAntastiSThati / ) kimidaM prabho! mRtakalevare kASThaprAye vyAmohaH? zuSkaM kASThendhanamapi kadAcit prarohet, mRtakalevarasya punarajjIvanaM tu naiva / taduttiSThatu rAjan ! dahanakriyAM nirvartya prtinivrtaamhai| mRgazvApadanibiDe ghorarANye kSINaprakAze divasAvasAne na yuktamupasthAtum / rAjahIne rAjye'rAjakatvaM tANDavaM lAsyati, luNThAkAH dhUrtApasadAH rasyante / alamanena araNyarodanena vRthaavilpnen| rAjA mantrI
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA rAjA (bhRzaM kruddhaH) naiva / nA'haM rAjyalipsuH / na me rAjyakozAdhikAralAlasA / kAmaM yUyaM purajanaiH saha pratinivartadhvam / (bhItabhItAste sarve tato niSkAmanti / rAjA samutthAya mahiSyA: kalevaraM skandhamadhiropya smazAnadezAdapasarpati / anatidUre ca kaJcid vrajamusarpati / ) / tRtIyaM dRzyam / (kaJcit gopaM svagehasya dvAri sthitvA svotsaGgasyopari riktahastaM ghRSantaM rajjuniSpAdane ratamupalakSya / ) are ! ko'sau tava moghodyama iti pRcchAmi / sarvo loke rajjuniSpAdanAya tantUn nArikelasya kArpAsasya anyasya vA saMgRhNAti / tvaM tu riktahasto rajju niSpipAdayiSasi / anena kadAcit rajjuH niSpAdyate vA? nUnamaviratagharSaNena evaM bhRzaM ghRSyamANo nipIDyamAnastava utsaGgoH raktaH saJjAyate nanu ? na tato'dhikaM kiJcidatra tava siddhaM pshyaami| gopaH kimidamucyate prabho ! ? yadi mRtakalevara uhyamAnaH punarajjIvet tarhi kuto na riktahastena utsaGgagharSaNena rajjuniSpAdyeta? (svagataM) AmAm / satyamucyate tvayA / (tato'pasarpati) caturthaM dRzyam / (skandhAdhirUDhabhAryAkalevaraH agre gacchan anatidUre kaJcit tailaniSpAdakaM tailaniSpIDane rataM pazyati / taM ca tailakAraM tailabIjaM vinaiva tailayantraM cAlayantaM parilakSya) bho bhoH ! kiM tatra tvayA niSpIDyate iti pRcchaami| tailakAraH siktaa| sikatAM niSpIDya tailaM niSpipAdayiSAmi / rAjA rAjA 81
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ citrametat nanu ? loke tailaprepsubhiH tilasarSapAdibIjA: gRhyante / tailabIjaM vinA kathameSa tailaniSpIDanodyama: ? tailakAraH kimevamucyate svAmin ! yadi kASThaMgataH kalevara itastata uhyamAnaH punarujjIvet tarhi kuto na tailabIjaM vinApi tailaM niSpAdyeta ? rAjA rAjA paJcamaM dRzyam (agre calati rAjani tatra kasmiMzcat grAmaparisare pitA svaputrakAya arbhakAya ikSukhaNDaM pradApayan ikSuvikretrAsaha saMlapan dRzyate / ) bho bho ! matkumArAya ikSulAlasAya idhuM prycch| (ikSuvikretA ikSuM prycchti| tad gRhItvA sa pitA tamikSaM bhaGktvA ikSukhaNDAn arbhakAya prayacchati / ) (uccairAkrozan bhRzaM rudan, ikSukhaNDAnnirAkurvan pitaraM prati ) kuta idhuM babhaGktha ? tadeva pUrvasthitaM abhagnamikSaM me yaccha / nA'hametAn ikSuzakalAn gRhNAmi / tadetAn zakalAn puna: saMyojya pUrNaM saMpAdya prayaccha (bhRzaM roditi ) / (tau upasRtya) bho mahAzaya ! kuta eSo'bharko roditi / so'sau kimIhate ? kuta eSa tvAM bhRzaM klezayati ? pazyatu svAmin ! varAko'yaM idaM yaccha, ado yaccheti sadA''gRhNAti / athekSau dApite zakalIkRtamikSaM tiraskurute / tAneva zakalAn puna: saMyojya pUrNamikSaM prayaccheti AgRhNAti, yathaiva bhavatA vivekazAlinA'pi videhA bhAryA apagatajIvA api saMyojyamAnA prepsyate / (rAjA tasya bodhapUrNaM vacaH zrutvA tato'pasarpati / ) pitA abharkaH rAjA pitA (svAMse uhyamAnaM patnIkalevaraM parivIkSya svagataM ) satyamucyate'nena / kathaM vA mRtakalevarasya punarujjIvanaM sambhavet ? naiva khalu ? 82
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSTaM dRzyam (mahiSIkalevarAdhiSThitaskandho'gre saran pathi pArzve kasyacit sUcikasya ApaNamupagamya tatra kiMcidiva vizrAmyati / atrAntare vRddhA kAcit sUcikamupasarpati / ) vRddhA bho bho ! dIpAvalI snnihitaa| mama putrakAya adhorukamekaM siivytaam| sUcikaH tathAstu mAtaH / sakRdAnaya tavArbhakam / suSTha mApanaM kRtvA tasya aorukamekaM siivyaami| vRddhA kimevaM vadasi bhoH ! sIvyatAdorukam / kRtaM mApanAdinA / sIvane kRtacira-parizramasya tava mApanAdi nApekSyate / UhitvA sIvyatAda?rukaM matputrakAya / so'tIva capalaH, sadA krIDArataH / kSIraM pibeti muhurmuhuH balAtkRto'pi naiva pibati / upahRtaM ca annapAnAdikaM tiraskurute / prAyeNa AnaktaM krIDArato yadA kadA vA svecchayA gRhameti / uktaM nazRNoti,anuktaM ca karoti / sUcikaH astu mAtaH ! paJcaSadivaseSu te putrakasya a|rukaM saMsIvya prayacchAmi / tadA tvatputrakaM samAnaya / atraiva paridadhatu, tuSTo bhavatu / vRdhdA evamevA'stu mahAzaya ! sIvane vilamba mA kuru / paJcaSadinAnantaraM putrakasametA smaagcchaami| (paJcadinAnantaraM-) vRddhA . (putrakasahitA sUcikamupagamya) mahAzaya siddhaM ! vA, syUtaM me'rbhakasya aorukaM? pazya idamidamAgato'sti me putrakaH piJchaNi kRtapUrvasevAvRttivetanaM gRhItvA / (vatsamuddizya) Agaccha vatsa! ardhArukaM pridhtsv| (vRddhA azItivarSaprAyaM 'putrakaM' haste gRhItvA sUcikasya purataH sthApayati / sUcikazca siddhamorukaM laghuparimANaM vastrapeTikAyA uddhRtya prayacchati / ) * PENSION ityarthaH /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUcika: gRhANa mAtaH ! paridhIyatAM tava putrakeNa ardhorukam / vRddhA sUcika: rAjA vRddhAH rAjA ( cakitA asaMtuSTiM sUcayantI) kimevamakaro: mahAzaya ! ? etAvallaghuparimANamardhorukaM syUtavAnasi ? kathaM sa etat laghuparimANardhorukaM paridadhet ? kimevamAgRhNAsi mAta: ? putrakAya aticapalAya sadAkrIDAratAya ardhorukaM sIvyatAmiti khalu tvaM mAmadiSTavatI ? tadanaguNaM mayA syUtaM, ko vA me 'parAdho'tra ? (vRddhA - sUcikayo: saMvyavahAramupazrutya ) aho gRhiNaH putravyAmohaH / so'yamazIti-varSavayasko jaraTho'pi tasyA mugdhavRddhamAtuH kRte 'putraka' eva tiSThati / yathA bhavato'pi bhAryAmoha: / vivekyapi bhavAn mRtazarIraM skandhe'varuhyA'yaTyase / (rAjA tasyA vacaH zrutvA tato mandaM mandaM prayAti / ) saptamaM dRzyam (atrAntare samIpasthAd devamandirAt kasyacit hatabhAgyasyeva ArtanAdaH shruuyte| zRNvanneva samutthAya taddezamupagamya mandiraM pravizya tatra hastAbhyAM urasi zirasi tADayantaM naSTasarvasyaiva tAraM vilapantaM sAdhuvaryaM pazyati / sa evA'yaM yaH pUrvaM mahiSyoH pAtivratyanirUpaNAvasare 'viSaM' nipItavAn / idAnI tuM kiJcadiva pravRddhazmazrUH / sa evA'yamiti prtybhijnyaatumshkyH|) (svagataM) kazcid varAko hatabhAgya iva parilakSyate / tadasya dAruNaM duHsahaM saMkaSTaM kiM saMjAtamiti pRcchaami| (skandhAt bhAryAkalevaramavAropya taM kalevaraM vRkSacchAyAyAM vinivezya sAdhumupasarpati / ) bho: sAdhuvarya ! kimApannaM tava ? vayaM gRhiNastAvaccintAparimeyaiH bandhujanaviyogena arthahAnyA ca bahu klizyAmaH / bhAryA - putra - vittA- kuTumbanirvahaNabhAra - pIDitAH santaH duHkhyAmaH / 84
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhuH sarvasaGgaparityAginAM tyaktasarvaparigrahANAM vItamohAnAM bhavAdRzAM duHkhazokau saMbhavetAM vA kathamiti pRcchAmi bhoH ! bho rAjan ! kathamahaM varNayeyaM mamaitAM dAruNAM duHsahAM vedanAM zrIman ! ? mamaikaM bhANDabhAjanaM bahUpayogi ciraM mayA bahUpayujyate sma / tadekameva bhojanabhAjanaM, jalabhANDaM, svapato me talpaH, virahopazamanaM kadAcit parirabhyamANaM priyasuhRt, jAnAsi me jIvanAdhArasya nityAnapAyinaH suhRtsakhasya paredhuH kimApannamiti ? bubhukSarahaM kutazcit kRcchrAd bhikSitaM bhANDapUrNa kuJjalaM yAvakAJjikaM uddhRtya pAtumudhuktaH tatkAla eva kutazcid gRdhra ekaH gaganAdavatIrya hastadhRtaM me bhAjanaM prahRtya pAtayitvA kAJjikaM sarvaM bhUmau yatra kutra vA vikIrya niragAt / priyasuhatsakhaM me bhANDabhAjanaM bhagnaM zakalIkRtaM pazyan bhagnahRdayo'haM tiSThAmi / kiM me jIvitena priyasuhRdvirahiNA? naSTasarvasya hatabhAgyasya mama jijIviSA tAvannAsti / jagatsarvaM me niHsAraM saJjAtam / (rodanaM nATayati / ) bho ! bho unmattavAtUla ! nUnaM tava duHkhavedanaM vicitraM dRzyate / Agaccha, rAjadhAnyAM kozAgAre zatazaH sahasrazo bhANDabhAjanAni prayacchAmi naSTasya tava bhANDabhAjanasya sthAne / etannimitaM evaM rodanaM vilapanaM nUnaM bAlizaM khalu ? na, na / nA'hamanyaM bhANDaM gRhNAmi / tadeva bhANDaM yad gRdhreNa pAtayitvA zakalIkRtaM tadeva bhANDaM vAJchAmi, nA'nyaM bhANDaM varaye / (mlAnamukhastiSThati / ) nUnamunmatto'si sAdho ! bhagnaM bhANDaM yathApUrvaM saMyojya tadeva pUrNamabhagnaM saMpAdayituM zakyate vA sunipuNenApi kumbhakAreNa? loke priyabandhujanaviyoge rudato vayaM pazyAmaH na tu bhagnabhANDabhAjanasya kRte / mRtakalevaraH kASThaloSTasamaH vyasuH yadi punarujjIvayituM pAryate, kuto me bhagnaM zakalIkRtaM priyabhANDaM punaH pUrNaM saMpAdayituM na zakSyata iti vilapAmi zrIman ! (samutthAya tato'pasRtya vRkSAdhonivezitaM bhAryAkalevaraM aGke nidhAya cintayati) rAjA sAdhuH rAjA sAdhuH rAjA 85
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhuH rAjA aho ! sAdhuvaryeNa yaduktaM ' bhagnaM bhANDaM pUrNaM saMpAdayituM kuto na zakSyate' iti tena tasya vacasA saMbhrAnto'smi / tameva mahAtmAnaM pRcchAmi tasya vacaH antarArthaM vivarItum / (samutthAya sAdhumupasarpati) bhoH svAmin ! 'yadi kASThaloSThaprAyaM mRtakalevaraM punarujjIvayituM pAryate kuto na bhagnabhANDaM punaH pUrNaM saMpAdayituM zakSyate ' iti yaduktaM bhavatA tasya vo vacaso'ntarArthaM nA'vagacchAmi, tanme sadayaM vizadayatu bhavAniti vinataH saMprArthaye / pazya bhoH ! paramAtmA prabhuH sRSTikartA sunipuNaH kumbhakAraH / sarve vayaM tasya haste ArdramRttikArUpeNa gRhItAH smaH / yAvatparyantaM mRttikAyAmArdratA'sti tAvatparyantaM tasyA mRttikAyA: kubhbhakAreNa kulAlacakamArohayitvA daNDena mardayitvA uparyadhaH parivartanAt bhANDazarAvAdivibhinnAkRtInAM dhAraNAd vimokSo nAsti / evameva ArdramRttikAyAstasyA bhUmau nipatya, dhAvatAM janAnAM pazUnAM ca padasaMghaTTanena bhaJjanAd vimokSo naiva / yathedaM tathaiva asmAsu jIviSu dehadhAriSu yAvadavicArakRtA zarIrAtmabuddhikRtA ahaMkAramamakArarUpA ArdratA varIvarti tAvadasmAkaM IzvareNa prabhuNA sRSTikartrA vyAghra vRka- sUkara-kukkura - kITapataGgAdi-vibhinnanAnAyoniSu jananamaraNaprabandhacakramadhiruhya uparyadhaH caGkramaNAt mokSo naiva / kiMtu AtmavicAreNa vivekena yadaiva naro vigatadehAtmabuddhirvItamohaH saJjAyate tata UrdhvaM tasya jananamaraNarUpaM saMkaSTaM nAsti / amRtAtmajJAnena videhAtmaniSThayA vinA punarapi jananaM punarapi maraNaM punarapi jananI jaThare malamUtrakozAgAre zayanAdAloDanAnmokSo naiva ca naiva c| ata AtmoddhArAya zreyaskAminA nareNa avilambya dehatyAgAtpUrvameva vigatadehAtmabuddhibhirvItamohairbhAvyam / bhavadanugRhItayA jJAnasudhAvRSTyA mohajvaradagdho me jIvanapAdapa idAnIM dhRtyutsAha 86
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA sAdhuH rAjA sAdhuH navapallavaiH samullasati sadguro ! / samudite jJAne savitari vyAmohanIhArapuJjo maccidAkAzasaMnniviSTo vyapagataH / zokamohamahodadhau nimagnAya kiMkartavyavimUDhAya saMbhrAntAya vyAkulitacittAya arjunAya bhagavAna pArthasArathiH upadizati khalu- 'asaktiranabhiSvaGgaH putradAragRhAdiSu' iti / loke bhAryAputravittAdiSu nazvareSu AgamApAyiSu saktamAnasAH saMyogaviyogajhaJjhAvAtena itastato dandramyamANAH AzApAzazatairbaddhA: kuTumbavyasanino bhRzamavasIdanti, aho daurbhAgyam / anekajanmakRtapuNyaparipAkaphalamidaM mAnuSaM janma moghIkRtaM taiH yathA samRddhavegAH pataGgAH nAzAya jvalanaM vizanti tathaiva kAminIkAJcanasamAkRSTA saMsAriNa: apAvRtamRtyumukhaM pravizanti / dhiG dhiG mAM mRtakalevare kASTaloSTasame saktahRdayam / (mahiSyAH kalevaraM smazAnabhUmau saMtyajya rAjadhAnIM pratinivartate / ) aSTamaM dRzyam (siMhAsanarUDho'tIva khinnaH svajIvite nitarAM jugupsitaH) aho me sarvasvaM gtm| kuto vA ita: paraM, kasya kRte, kimarthamahaM jIveyam ? mohinIvilAsinyau dhUrtanAryau kapaTAnurAgeNa mahyaM dudruhatuH / sumatyapi suzIlA yA mayopaikSi sA'pi astaGgatA / itaH paraM kiMprayojanAya prANAn dhArayeyam ? alamanena duHkhabhUyiSThena akiJcanena sarvathA maulyahInena nirarthakena jIvitena / tRNaprAyaM tucchamidaM me jIvitamantaMgamayiSyAmi / ( khaDgamudyacchati rAjani kAkatAlIyena tatra sAdhurupatiSThati / rAjJA pravRttaM duHsAhasaM ca niruNaddhi / ) mahArAja ! kimidaM sAhasam ? moghamidaM me jIvitaM nitarAM maulyahInamakiJcanaM tucchaM tRNaprAyamantaMgamayiSyAmi pUjyapAda ! nirarthaka me kalevaraM chinadmi bhoH ! marSayatu tAvad rAjan ! alaM saMbhrAntyA / sarvathA maulyahInamakiJcanaM tucchaM tRNaprAyaM te kalevaraM khalu vinAzayitumIhate bhavAn ? (kaJcit zrImantandhaM 87
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA sAdhuH rAjasammukhe pravezayati / ) bho rAjan ! ayaM varAko janmAndhaH / cAkSuSena samastabhAgyena vaJcitastiSThati / kRpayA tasmai dayAlurbhavAn svakIyaM netradvayaM prayacchatu / saH zrImAn tadarthaM bhavate lakSarUpyakANi dAsyati / (stokamiva smayamAnaH) api kazcid matimAn naraH lakSeNa kiM koTinA api maulyena svanetre vikretumicchati vA ? naiva khalu ! tannA'haM koTimaulyenA'pi amUlyaM me netradvayaM prycchaami| vimarzayatu tAvat prabho ! koTimitadhanarAzerapyadhikamaulyavadbhiH amUlyairnetrahastapAdAdyavayavaiH sukhasaMtuSTajIvanasAdhanaiH IzvarAnugRhItaiH saMpanno bhavAn / evaM saMpanno'pi svaM tucchaM, svajIvitamakiJcanaM tRNaprAyaM varNayasi ? aho ! avicArasya aprabuddhatAyAH paramAvadhiH ! pazyatu tAvat prabho! karuNAvaruNAlayo jagannAtho bhagavAn asmabhyaM anAtaGkitajIvananirvahaNAya sAdhanAni netrahastapAdAdyavayavAn, sAdhaka-bAdhaka-nirNayasamarthAMbuddhi, vivekasAmarthya ca anugRhItavAn / saJcarituM vizAlAM dharitrI, saJjIvituM prANavAyuM, darzanAya prakAzaM, pAtuM jalaM, attuM svAdvannaM vanaspatisasyabIjaphalAni caitat sarvamanugRhItavAn / bhagavAn gaganamaNiH savitA tejaHprakAzena andhakAramapasArayan, Atapena vanaspatIn puSNan, samastajIvarAzi cetayan, sarvasAkSI virAjate / taptajIvinastApamupazamayatI candratArake staH / ebhiH sarvairjIvanAhlAdasAdhanairamUlyaiH susaMpanno'pi bhavAn svamakiJcanaM varNayati, aho ! mauDhyam / utiSTha rAjan ! raghudilIpajanakAmbarISAdinRpavad lokahitaM vidhAsyan zreSThapuruSAdarza pratyupasthAyan rAjyamanuzAdhi / prajAH prshaadhi| AmAm, satyaM vadati bhavAn / tathApi idaM me zarIraM yAvattiSThati tAvat kathaM dehAbhimAnaH, saMyogaviyogau, jarAmRtyU vA mAM jahyuH ? tadidaM duHkhabhUyiSThaM dehaM citAgnau nipAtayiSyAmi bhoH ! / evaM kRte samatasya me saMkaSTajAtasya anto bhaviSyanti / rAjA
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhuH rAjA sAdhuH rAjA marSaya tAvad rAjan ! sadyaH bhavAn svaM agnau nipAtya bhasmIbhUtaM bhAvayatu / avaziSTaM bhasma kasya ? vadatu / niHsaMzayaM tad bhasma mamaiva / rAjan ! pazyatu tAvat / dagdhe bhasmIbhUte'pi zarIre bhasmanyapi mametyabhimAnaM naiva nirastam / zarIre bhasmIkRte sarvasya saMkaSTajAtasya anto bhaviSyatIti yaduktaM bhavatA tnmRssaiv| so'yaM zarIrAbhimAnaH tadAzritau ahaMkAramamakArau bhasmIbhUte'pi sthUladehe naiva nazyataH / sUkSmazarIrarUpeNa liGgazarIrAbhidhaH suptacitte vAsanApuJjabhAvena niviSTaH san jIvaM vAyurgandhAniva puSpAzayAt sthAnAntaraM, vAsanAnurUpakarmaphalabhogAya dehAntaraM pravezayati / dagdhe'pi zarIre, tad bhasmanyapi mametyabhimAnaM vahasi / ato yatnena dahanIyaM zarIraM na, kiMtu zarIre sthUle sUkSme vA ahaMmameti bhrAntabuddhirdahanIyA / ataH sadyaH dehAtmabhrAntibuddhiM hitvA aje, nityanirastajananamaraNAdivikAre, zAzvate, akhaMDacetane, svasvarUpe, pratyagAtmani, amRtAtmani niSTho bhava / mRtyuMjayA saiva sadyo muktiriti suSThu jAnIhi / prArabdhakarmaphalatayA yatkarma rAjyakozAdinirvahaNarUpaM prAptavAnasi tat zrIkRSNAjanakAdaya iva nATake pAtradhArIva nirliptaH san lIlayA sAkSIrUpeNa svasya parasya ca raJjanAya hitAya ca nirvaha / apagata idAnIM me vyAmohaH pUjyapAda ! / avabuddho'smi / etatparyantaM vyAmoha: daurbalyaM hatAzitA ca mAmAcakramuH / nA'haM tuccho'kiJcanaH daridraH / ahaM nityazrImAn navakoTinArAyaNaH / jIvataH pratipadaM bhayaduHkhazokAdinA maraNAt, mriyamANasya dehAtmabuddhi vijahataH, jIvanameva varam / bhavadanugRhItena bodhAmRtena adya me janma saphalIkRtam / ahamadya mohajit saMvRto'smi / ahameva mohajit / ahameva mohajit ! (hastAvuddhRtya udghoSayati / evaM sotsAhaM udgirati rAjani sumatyAH preto rAjJo dRSTipathamAgacchati / sa ca preto rAjAnaM samAkArayati / 1 89
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ sumatiH rAjA sakutUhalaM tamupasarpati rAjani-) pazya prabho ! mayi bhRzamanuraktastvaM virahasaMtapto matkalevaramaMse adhiropya itastataH sarvatra prakSubdhacittaH unmatt iva vilapan paribhramasi sma so'hamidAnIM saMnnihito'smi / mAM yatheSTamupabhukSva / yatheSTaM mayA sAkaM vihr| (pretaM parilakSya) aho idaM pretabhAvApannaM sumatyAH sUkSmazarIram / sUkSmasthUlazarIrayoH ko'tra vizeSaH ? sarvaM tat zarIrameva khalu ? bhagnabhANDo sutanurvA sthUlo vA bhavet / tayovizeSaM na pshyaami| (pretamuddizya) dhigapagaccha pret!| vivekavairAgyajvalanena vyAmohatUlaM bhasmIkRtavAnasmi / na tvamidAnIM mAM pralobhayituM pArayasi yathA pUrvam / so'haM mohajit / akhaNDacetane vizvAtmanyeva me avinAsambandho nAnyena kenacit kayAcid vA / zaityena ghanIbhUtaM jalaM himaghanakhaNDaM rajatakumbhasannibhaM vIkSya bandhuparijanAH 'mamAyaM mamAya'miti rajjuH kaNThe baddhvAvA grahItukAmAH kalahaM kurvate / evameva saMsAravyasanino zuddhacetanaM niraJjanaM mAM pitA putro bhartetyAdibhirmohapAzairnibaddhamIhante / nA'haM tairnirgrAhyaH / himaghanapuJje vigalanena jalabhAvanamApanne rajjavaH riktAH rajatabhANDavihInAH prtinivrtnte| he sumate ! ahaM vimuktasakalabandho mohajit / nigaDo ayomayo vA hiraNyamayo vA, svasya nigaDatvaM bandhakatvaM ca naiva jahAti khalu ? na me tavAsmin kazmalapUritena zarIrabhANDena kiJcit kRtyamasti / na tanmAmitaH paramAkarSati, gaccha yathAsukham / pakSI kaJcit kAlaM nIDamekamAzritya jIrNe nIDAntaraM pratiSThate samAzrayati ca / evaM jarayA jIryati vinazyati bhasmIbhUte tannIDe cA'pi zarIranIDe jIvavihaGgamo na vinazyati khalu / api tu kAmakarmavAsanApreritaH san karmaphalabhogAya kalyANataraM bhogAyatanaM zarIrAntaraM 'nirmAya pravizati / mama vigatazarIratAdAtmyabuddheH svazarIrAdapi viprakRSTasya 90
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Alo . bhAryAputrAdiSu abhimAno'haMkAraH kathaM vA saMbhavet ? gaccha gaccha preta ! ahamiva tvamapi sadgatiM prApya ghaTAkAza iva mahAkAze svasvarUpe akhaNDacetanaH sarvavyApI sarvAntarAtmA san virAjasva / (nepathye zrUyate - "uddharedAtmanA''tmAnaM nAtmAnamavasAdayet / Atmaiva hyAtmano bandhurAtmaiva ripurAtmanaH // narasya sannihitakAlasya utkrAmataH ko vA bandhujano gacchantaM tamanugacchati? tena yAvajjIvaM samArjitaM dhanakanakAdi gRha eva tiSThati, gRhAd bahirAgantuM na pArayati jaDatvAt / pAdavihInAste khalu ! / bhAryAputrAdayo bandhujanAzcA'pi AsmazAnamAtramAgacchanti, na tataH param / na te smazAnabhUmimatikramya vyutkrAmantaM tamanugacchanti / te'pi kiJcidiva vilambya divAvasAnAtpUrvameva svagehaM pratinivartante / acirAdeva yathApUrvaM sve sve karmaNi pravartante / dagdhe bhasmasAtkRte'pi prayAtastasya dvAveva bandhU niyamena anugacchataH / iha janmani tena kRte punnypaape|) uttarabhAgaH (mohajit saGgrAme zatrubhiH hataH / mantrI rAjJo maraNavArtA vahan sudUrasthitAM rAjadhAnI prati tvaramANa Agacchannasti / bhRzaM khinno dRzyate / rAjadhAnI prApto rAjasaudhasya bahiraGgaNe dvAri sthitAM rAjamAtaramupagamya / ) mantrI amba ! raNaraGgAdidamidAnImAgato'smi / asya rAjasya pradhAnamaMtrI guNanidhiH so'haM bhavatIM praNamAmi / saMprati bahudAruNAM karNakaThorAM duHzrAvyAM vArtAM bhavatyai nivdeyitukaamo'smi| vRddhamAtA nivedaya bho mahAzaya! cintAM mA kuru / asmiMlloke tAvannAsti durghaTanA kAcit
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ yA duHsahadAruNA syAt / sarvaM yad yad ghaTate tattad IzvarAdhInaprakRtilIlayA ghaTate khalu ! evaM sati cintAyAH prazna eva nAsti / almaashngkyaa| nivedayatu bho!| mantrI mAtaH ! hyaH saGgrAme rAjA, tava priyaputraH zatrubhiH nihataH / vRddhamAtA (purasthitaM bRhadvRkSaM darzayantI) pazya, pazya, vihaGgamA vibhinnapuMkharaJjitAH sandhyA-samaye sarvataH samAgatya rAtrau vRkSazAkhAsu vizramya kalye yatra kutra vA svoddezaM prati nirgacchanti / evamasmin saMsAravRkSe sarve vayaM svakarmAnurUpaM vibhinnakarmANi svabhAvapravibhaktAni yAvadAyuSyaM nirvAhya, parisamApte nijAyuSi kAmakarmAnurUpaM svaM svamuddezaM prati arthAnnAnAvibhinnayoniSu saMraNAya prtisstthaamhe| mohajit matkumAro svakRtakarmAnurUpaH kutazcidihAgatya yAvadAyU rAjyaM prshshaas| svabhAvaniyata-prajApAlanazatrumitrAdisaMvyavahArakarmANi nirvAhya karmaphalamupabhujya asmAt saMsAravRkSAnnirgataH / eSaiva mama, tava sarvaprANijAtasya ca gatiH / atra anuzocanIsya kAraNameva na pazyAmi bhoH / / (mantrI tAM vRddhamAtaraM sAzcaryaM vIkSamANastato niSkrAmati / rAjasaudhAntaH pravizya tatra sthitaM yuvarAjakumAramupagacchati / ) mantrI kumAra ! AyuSyamAn bhava / duHsahAM duHzrAvyAmekAM sudAruNAM vArtA te nivedayitukAmo'smi,sahasva / pUjyastava pitA hyaH saGgrAme zatrubhinihataH / rAjakumAraH bhoH zrIman ! mantrimahodaya !, neyaM vArtA tvayA niveditA kAcid dAruNA duHsahA mayA parilakSyate bhoH ! / (agre sthitaM kuTajadrumaM darzayan) pazyaita kuTajadrumam / pallavAGkuritaiH prasUnaiH kathaM shobhte| tathApi pazyatorAvayoH kiJcidiva vAteritAni kuDmalaprasUnAni sarvatra zAkhAyAH avamucya yatra kutra vikIrya apanIyante / puSpaphalAni na kadAcid vRkSAdavamucya nipateyuriti pratyAzA niratharkA khalu ? tAnyavazyaM aparihAryatayA vRkSasahayogarUpakarmazaktiparisamAptau svAzrayAd 92
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRkSAdavamucyamAnAni nipatantyeva / ato'tra pUjyapituravasAna-vArtAmupazrutya anuzocanamasamaJjasameva khalu ? (rAjakumAraM piturnidhanavArtayA niSprabhAvitamanaskaM nirAkulitaM vIkSya sAzcaryaM tato apasRtya antargRhaM nivasantaM rAjJaH pitaraM vikramamupagamya-) mantrI pUjyasvAmin ! nivedayitumeva na prabhavAmi dAruNAM duHzrAvyAM vArtAm / hyaH saMgrAme tava priyaputraH amitazauryaNa zatrubhiryudhyamAno'nte zatrubhiH nihataH / vIrasvargaM ca prAptaH zrIman ! / vikramaH bho mahAzaya ! vIrasvargaM prApto mohajiditi bhavAneva vadati / kuto vA tarhi tyaktazarIranIDaM avamocitadehAbhimAnanigaDaM taM prati anuzocanam? etAvatparyantaM so'yaM mama putraH, ahaM ca tasya piteti, pitAputrasaMbandhaM parikalpya vRthAbhimAnena supIDita Asam / itaH prabhRti mamA'yaM tasyA'hamiti vRthAbhimAno vigalitaH / satadaiva vItamohaH san mohajidAsIt / adyaprabhRti ahamapi vItamohastiSThAmi / ahamapi mohajit / ( saharSa kekAyate / ) (mantrI rAjasaudhAnnirgatya rAjavIthIM pravizati / mArge avakarasaMmArjanarataM paurasaMmAjarkaM parilakSya taM saantvynniv|) mantrI bho bho ! adyaprabhRti sarve yUyaM purajanAH anAthAH nirAzritAH saJjAtAH / prabhurvaH prajAvatsalo hyaH saMgrAme zatrubhirAkrAnto nirdayaM nihataH vIrasvargaM ca praap| saMrmAjakaH svAmin ! mantrivarya ! kimidaM bAlizamucyate bhavatA? samastaM prANijAtaM paripoSayati jagadIzvare karuNAvaruNAlaye nityasthite nUnaM na kazcid anAthastiSThati / ahaM tAvat bahoH kAlAt prabhRti asya nagarasya prajAnAM mohakAmakrodhalobhamatsarabhayaduHkhazokaviSAdarUpasya avakarasya saMmAjarne avirato rataH / tathApi mamaitasya karmaNo'ntaM na pshyaami| (evamuktvA avakarasaMmArjanamanuvartayate / sAzcaryaM tato nirgacchati mantriNi tasya saMmArjakasya
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ mantrI saMmAjika svAmin ! kathamahaM mama duHkhasya duHsahanIyasya nimittaM nivedayeyam ? nA'haM rAjJo nidhanena duHkhitA'smi bhoH ! ( svahastagRhItamabharkaM nirdizya) asya agrajAvubhau rAjabhaTaiH zatruM prati yoddhuM nItau / tatra tau parAkrameNa yudhyamAnau zatruNA nihtau| paraM eSa hInabhAgyo varAkaH kanIyAniti matvA rAjabhaTaiH yuddhAya na nItaH, tamatraiva gRhe tyaktvA nirjagmuH / tamenaM vaJcitavIrasvargaM vyarthajanmAnaM bhAgyaM vIkSya bhRzaM duHkhitA'smi bhoH ! (sAzcaryaM) jJAtamidAnIm / pratibuddho'smi / atra rAjye AbAlagopA sarve'pi, mAmekaM vihAya, mohajito virAjante / na jAne kadA ahamapi mohajit syAm / tadarthamahaM mahAtmAnaM upagacchAmi / (niHsarati / ) mantrI bhAryAM jIrNakuTIrAnnissarantIM hastagRhItaputrakAM, bhRzaM svorasi prahRtya rudatIM, parilakSya-) , ayi ! kutastvamevaM duHkhyasi bhadro ? kiM kAraNamevamurasi prahRtya tAramAkrozantI roSi ? priyabandhuviyogo'nyad vA duHsahaM saMkaSTaM tvAM samApatitaM vA ? tava prabhoH, dInazramikajanabandhoH rAjJo nidhanAdevaM dUyamAnahRdayA du:khitA'sIti smbhaavye| sahasva kaSTaM tAvad mugdhe ! / mahAzano mRtyU rAjA iti raGkaH iti tAratamyaM na dhtte| sarvaM prANijAtaM saH nirdayaM grasate / tad marSaya tAvad duHkhaM maatH!| mohajita athavA premaparIkSA nAma rUpakaM samAptam / 94
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ AturaH (AGglavaidyaM prati) mama mastake zvetA vAlA na syuH tadarthaM kiM karavANi ? prAjJaH tvaM sadaiva mUrkhavat kathaM vadasi bhoH ? tava sugamatArthameva !! prAjJaH AryaH yadA IzvareNa sarvebhyo buddhevitaraNaM prArabdhamAsIt, tadA tvaM kva gatavatI nanu ? AryA bhavadbhiH saha saptapadI - paribhramaNaM kurvatI Asam ! marma - narma vaidyaH muNDanaM khalu ! 000 - svajJaH mama pArzve ekaM vastu vidyate, yat tava pArzve nAstyeva / vada, kiM syAt tat ? sujJa: mUrkhatA nanu ! 95 - vijayazIlacandrasUriH
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyApakaH re anila ! kathaM vilambanenA'dyA''gato'si ? anilaH gurudeva ! dvicakrayAnAdvAyurnirgataH / adhyApakaH sunIla ! vilambanasya kiM kAraNaM te? sunIlaH gurudeva ! dvicakrayAnAdvAyurnirgataH / adhyApakaH kamala ! atra tava kiM kAraNam ? kamalaH gurudeva ! dvicakrayAnAdvAyurnirgataH / adhyApakaH kiM yUyaM sarve'pi mAM mUrkha manyadhve, yato yUyaM sarve'pi "dvicakrayAnAt vAyunirgata" iti evameva kathayatha? kamalaH gurudeva ! vayaM sarve'pi ekenaiva / dvicakrayAnenA''gacchantaH Asma / THEHEATER yA patnI (patimuddizya) karmakarI dve jlpaatre'coryt| patiH etAdRzya eva sarvAH karmakaryaH santi / tathApi kathaya, ke dve jalapAtre nItvA jagAma sA? patnI ye AvAbhyAM kazmIradezAt coryaanyckRvhe| 51 | nyAyAdhIzaH (cauramuddizya) kiM tvayA jIvane kimapi satkArya kRtam ? satyaM, atIva suSTha kRtaM, anyathA kathaM prApyate yuSmAdRzaiH eSA sevA ! cauraH munidharmakIrtivijayaH 96
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAdhavI (madhyarAtre ) - bho mAdhava ! uttiSTha uttiSTha / pazya tAvat manye kazciccaura: mahAnasaM pravizya hyo mayA nirmitAn modakAn khAdati / mAdhava: (pArzva parAvartayan) duSTastAneva arhati zikSaka: (nidrAyamANaM vidyArthinaM prati) he ramaNa ! vada, rAvaNasya vadhaH kena kRta: ? iti / ramaNa: (sahasA jAgRta:) ma...ma...ma... mayA na kRtaH !! capalA bhAjanAni kSAlayituM bhavatI kiM prayunakti.. ? caJcalA bahavaH prayogAH kRtA mayA, kintu sarvebhyastebhyo mama patireva zreSTho bhAsate / 97
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ (saGgrahAlaye) mArgadarzaka: ayaM karpara: ( SKULLkhoparI) mahAsAmrAjyazAlinaH nepoliyan-varyasya asti / mArgadarzaka: (askhalitaM) satyam ayaM karparaH nepoliyan-varyasya zaizavakAlIno'sti !! AzugaH bho ! dIpAvalyA avakAze'haM dakSiNabhArataM paryaTituM vicArayAmi / prAyaH kiyAn vyayo bhavet ? mandagaH vicAraNe na ko'pi vyayaH !! 30 munikalyANakIrtivijaya: pravAsI ( sarvato nirIkSya) ayaM tu kasyacid bAlasya iva pratibhAti bhoH ! adhyApakaH bho gamana ! "caura: cauryaM karoti" iti vAkyasya bhaviSyatkAle kiM rUpAntaraM bhavet ? gamanaH sa kArAgRhaM gamiSyati !!! 98
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ - atikautUhalaM na yogyam / svakArya sAdhayatu bhvaan| Tabir 99
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA te kAntA kaste putraH / saMsAro'yamatIva vicitraH // Jabir Jabir 100
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtavibhAga saMvegamaMjarIkulayaM / - munikalyANakIrtivijayaH aha raMkasahAvassa niyajIyassa uttimesu vi visayasuhesu asaMtosaM atittiM ca payAsiUNa taM nibbhacchei - rajjeNa na saMtussai na tappae amarajaNavilAsehiM / re pAva ! tujjha citaM raMkassa va lajjaparihINaM // 15 // anvayaH re pAva ! raMkassa va lajjaparihINaM tujjha citaM rajjeNa (vi) na saMtussai amarajaNavilAsehiM vi na tappae // bhAvArthaH re nilajja ! aNaMtesu jammesu aNaMtavAraM taM sura-suriMdANa uciyaM kayAi ya tao vi ahiyayaraM suhavilAsAiyaM patto, aNaMtavAraM ca cakkavaTTipayaM mahArAjattaNaM ukkiTThAiM ca pacidiyamaNunnAI visayasuhAI patto - taM tu kAmaM, ihAvi jai kayA vi kahaMci puNNajogeNa taM rajjaM pAvesi, nivAiyaM payaM lahesi tahA maNoramAiM visayasuhAiM ca aNuhavasi tahA vi tujjha cittaM teNa na kayA vi saMtussai avi ya tao vi ahigaM ahiyayaraM ca payaM suhaM ca pAveuM taM rAiMdivaM ahilasase tissA icchAe apUraNe u hiyayaMtaraM sayA dUmesi, atitto ceva vaTTesi ao taM roro vva nillajjo cev| jahA ya koi uttimo sajjaNo kaMci vatthahINaM aIvabubhukkhiyaM ca roraM daThUNa dayAvaMtattaNeNa tassa uciyAi vatthAI bhoyaNaM ca dei| kiMtu eeNa tassa raMkassa kaiyA vi saMtoso tittI vA na havai / so u aNNaM maNussaM daThUNa taM pi nillajjattaNeNa patthei, kayAi tao vi bhikkhaM pAveuM pi na kahaMci tippai / evaM re jIva! tujjha cittaM vi nillajjattaNeNa na kayA vi tappae saMtussae vaa| jIvassa vimharaNasIlayaM tasya lAhaM (?) ca tIhi gAhAhiM darisei - kiMci jayA jaM picchasi taM taM apuvvameva mannesi / bhaNasi apuvvaM na kayAi sukkhamevaMvihaM pattaM // 16 // 101
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciMtesi na uNa eaM aNaMtaso suranaresu sukkhaaii| pattAiM tAiM na sarasi maNe maNAgaM pi re pAva ! // 17 // jai puNa tAI thevaM pi sarasi tA neva tujjha duhbhaaro| kurucaMdassa va dehe gehe bhuvaNi vva mAijjA // 18 // anvayaH re pAva! taM jayA jaM kiMci picchasi taM apuvvameva mannasi tahA bhaNasi (aho ! mae) na kayAi vi evaMvihaM sukkhaM pattaM / na uNa evaM ciMtesi (jaM tae) suranaresu aNaMtaso (evaMvihAI) sukkhAI pattAiM (kiM taM) tAiM maNe maNAgaM pi na sarasi? (taM pi suThu ceva jao) jai (taM) puNa thevaM pi tAI sarasi tA tujjha duhabhAro kurucaMdassa va dehe gehe bhuvaNi vva na maaijjaa| bhAvArthaH imo jIvo jadA kayAi vijaM kiMci vitucchaM pi saha-bhoga-sAmaggi pekkhei tayA so 'aho ! apuvvA imA, na kaiyA vi diTThA pattA aNuhUyA vA mae' tti vicitei / tao annaM savvaM pi kAyavvaM vimhariUNa taM ceva sAmaggi pAveuM savvasattIe payattaM krei| ettha ciMteyavvaM imaM jaM-tassa iNaM sammaM avagayaM dhammasatthehito gurumukhAo ya jaM 'esA savvA vi bhoguvabhogA mae puvvajammesu aNaMtaso pattA, aNaMtaso uvabhuttAiM ca suraloyasuhAI, aNaMtaso aNuhUyAiM ca nariMda - khayariMda - cakkavaTTipayAiM tajjiNiyavisayasokkhAI ca' iccAiyaM / jamuttaM - na sA jAI na sA joNI na taM ThANaM na taM kulaM / na jAyA na muyA jattha savve jIvA aNaMtaso // tti / kiM tu jayA so iTTavisayANukUlaM bhogasAmaggi pekkhai tayA acireNa ceva suyaM samma avagayaM ca savvaM pi dhammasatthuvaesaM khaNametteNa cciya vimharai / kiM ca na ettha accheraM jao so imaM ceva sAmaggi iha cciya jammammi puTviM patto uvabhutto vi puNo vi taM pecchiUNa puvvavuttaMtaM vimharai, auvvA ima tti bhAvei ya, tayA cirakAlapuvvaM viiyANa puvvajammANaM saraNaM tu katto tassa saMbhavai ? / taA ya so taM bhogasAmaggi pAveuMsayA loluvacitto vivihe uvAe Adarei mahAkaTTeNa 102
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ ya taM paavei| avi ya - ettha vimharaNasIlassa niyajIyassa ego lAho vi havaI / jahA jai so puvvajammesu aNuhUyAiM sura-narasuhAiM keNAvi kAraNajAeNa sarejja tA so imassi bhave tesiM aladdhattaNeNa tettio duhIhavejja jahA jai tassa duhassa muttimaMtaM sarUvaM kappejja tA tassa pabbhAro dehe vi gehe vi, kiM bahuNA? tihuaNe vi na sammAejja / ao tassa vimharaNasIlattaM aIva uvagArI ceva // mUDhajIvassa akajjAyaraNesu tivvaruI kajjAyaraNesu va aNAyaraM payaDei - re mUDha ! tuha akajje lIlAi cahaTTae jahA cittaM / taha jai kajje vi tao havijja kaiyA vi no dukkhaM // 19 // anvayaH re mUDha ! jahA tuha cittaM akajje lIlAe cahuTTae taha jai kajje vi (cahuTTae) tao (tuha) kaiyA vi dukkhaM no havijja // bhAvArthaH re mUDha ! mohaMdhayAraaMdhala ! asuhakajjesu pAvAyaraNesu ya tujjha erisI ruI eriso ya aNurAgo vijjae jahA jayA kaiyA vi taM asajjhesu vi akajjAyaraNesu uvaTThiesu aNuvaTThiesu vi vA nimesametteNa vi tattha laggase, tAiM samattheuM ca savvujjameNa payattesi, samatthaNe ca aIva hiTTho bhavasi / eassa vivajjae , suhakajjAyaraNesu uvaTThiesu taM vAulI-havasi / aNNesiM aNuroheNa ya kayAi ceva suhakajjaM AraMbhase / tao suhasajhaM vi taM kajjaM galivasaho vva avamannaMto vva jahAkahaMci karesi, ettha vi kayAi apuNNaM ceva taM muMcesi, mahayA kileseNa jai tassa pAraM gacchasi tayA vi tassa samatthaNe tujjha tAriso ANaMdo na havai jAriso akajjAyaraNesu / kaiyA u visAo vi hvejj| kiM tu jai taM akajjAyaraNesu jahA rasavaMto taha ceva suhakajjesu vi rasavaMto ruivaMto hoUNa savvAyareNa ya tAI karejja tA tujjha tassa phalattaNeNa kaiyA vi duhaM na hvijj| 103
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ /patram -munikalyANakIrtivijayaH sotthisiri cauvIsaimaM titthesaraM samaNabhagavaMtaM siri vaddhamANamahAvIrasAmijiNesaraM hiyaye paNihAya paramaguruM sirivijayaNemisUrIsaraM ca vaMdiUNa dhammalAheNa saMbhAvijjai ANaMdo munnikllaannkittinnaa| siriANaMda ! gurubhagavaMtANa kivAmayadhArAsu siNAyaMtA amhe sasAyA vttttemo| taM pi kusalI hvejj| bhAvapUyAe sarUvaM muNeuM taM kettio ukkaMThio si tti tae jANAviaM aasii| kiM tu, eyaM varisaM caramatitthayarasirimahAvIrasAmiNo chavvIsaimaM jammasatIvarisaM, ao tassaMbaMdhi-lehaNakajjesu vAvaDo saMto haM paccuttaraM liheuM asakko jaao| ajja u kahiMci vi samayaM kaDDhiUNa lihiuM aarddho| ___ aha pagayaM ti - satthesu bhAvajaNiehiM guNajuttehiM paDipuNNehiM tahA amilANehiM sugaMdhasahiehiM ca aTThapupphehiM bhAvapUyA kAyavva tti parUviyaM atthi / kinAmAi~ ca tAiM aTThapupphAiM ti paNhe kaheMti satthayArA bhagavaMtA, jahA - ahiMsa tti paDhamaM puSkaM , saccaM ti bIaM, acoriti taiaM, baMbhaceraM ti cautthaM, asaMgaya tti paMcamaM, gurubhattI tti chaTheM, tavo tti sattamaM, nANaM ti ya aTThamaM pussphN| tattha - pamAdajuttajogAo suhumANa bAyarANa tasANa thAvarANa ya jIvANaM pANehiM viyojaNaM hiMsA vuccai / tissA'bhAvo ahiMsa tti / ahavA maNo-vaya-kAyajogehi parapIDaNavajjaNaM ahiMsA / (iha parasaddeNa savve vi suhumAdayo jIvA nneyaa|) 1 // koha-mANa-mAyA-lohAbhihANehiM carahiM kasAehiM hAsa-rai-arai-bhaya-sogakucchAbhihANehiM ca nokasAehiM musAbhAsaNaM havai / tassa savvahA cAo tti sccN| 2 // 104
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ suhumassa thUlassa vA vatthuNo adiNNassa aggahaNaM acoriaM ti / 3 // maNasA vayasA kAeNa ya savvahA baMbhassa kusalakammaNo AsevaNaM ti baMbhaceraM, ahavA maNasA vayasA kAraNa ya savvahA abaMbhassa- mehuNassa cAo tti baMbhaceraM, ahavA savvA savvayA ya baMbhe ra- nijasarUve attabhAve vA caraNaM ti baMbhacaraM / (carime vakkhANe uvaritthA do vi sammAijjA / ) 8 // iha u 'mucchA ceva pariggaho' tti savvattha mucchAe asaMgayA / 5 // tahA saMsAratArayassa paramovayAriNo gurubhagavaMtassa niyasavvasattIe bhattI gurubhattI vuccai / iha bhatti tti viNao kahijjai / so ya paMcappayAro, jahA guruNo savvA vi bajjhaDivI bhatti tti vuccai-1, hiyayabbhaMtare guruM para pII tti bahumANo -2, guruNaM guNANa thuNaNaM ti guNathuI-3, tesiM avaguNANaM AcchAyaNaM ti avaguNapihANaM - 4, tahA tesiM AsAyaNAe cAo tti aNAsAyaNaM-5, annerhito savvakajjehiMto vi gurubhattI ceva guruyarA mahattajuyA yati / 6 // - ve aTThavihaM kammaM ti tavo / so bajjho abbhitaro ya tti duviho / tattha bajjho vo jahAsattIe abbhitaro ya savvasattIe kAyavvo / ettha vi so ceva bajjho tavo jutto jo abbhitaraM tavaM uvavUhai pasAhei y| 7 // tahA jANijjaMti atthA aNeNa tti nANaM uciyapavittIe aNuciyanivittIe ya nimittabhUo boho / (ettha taM ceva sammannANaM kahijjai jaM sammaddaMsaNapuvvayaM sammaccaraNe ya pariNamasIlaM havijja) / 8 // mamattassa cAo tti tA eyANi ceva sohaNANi bhAvapupphANi kahijjaMti bhAvapUyAe ahigAriNo sAhUNaM ti| sAhuNo eyANi bhAvapuppharUve guNe sammaM pAleUNa devAhidevANa jiNavarANa calaNesu samappeMti / teNa ya devAhidevehiM kahiyA ANA pAliyA havai / tahA ANArAhaNaM ceva tesiM saMpuNNA pUyA / jao ANaM virAhaMto hu sesaM samaggaM pi pUyaM kuNamANo vi na saMpuNNAe pUyAe 105
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAhago hvejj| __ aha eyAe bhAvapUyAe sammaM ArAhaNeNa ajjhavasAo pasattho hve| pasatthajjhavasAeNa ceva kammakkhao havai tao ya samattakammakkhae nivvANaM havai / ao eyA bhAvapUyA ceva sAhUNaM sammayA iTThA y| maNNe, bhAvapUyAe ettiyavaNNaNeNa tujjha saMtoso havejja / aNNayA, pUyAe aNaMtaraM kiM kAyavvaM ti ciMtemo tti saM // akae vi kae vi pie piyaM kuNaMtA jayaMmi dIsaMti / kyavippie vi hu piyaM kuNaMti te dullahA suyaNA // (vajjAlaggammi) 106
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ caramajiNesara-sirimahAvIrapahuNo tavarasa saMkalaNaM -sA.hemapUrNA zrIH eso saMvaccharo caramatUhavaiNo sirivIrapahuNo chavvIsaimo jammasatIsaMvaccharo asthi / ao eaM avasaraM uvalakkhiUNa caramajiNesareNa jaM tavovihANaM samAyariyaM tassa saMkalaNA lihijji| jahA (1) auNAtIsaahiyAI duve chaTThasayAI (2) bAraha aTThamAiM (aTThamabhatteNaM egarAiyaM paDimaM pahU bArahavAraM kAsIa / ) (3) dodiNamANA bhaddapaDimA egavAraM (4) caudiNamANA mahAbhaddapaDimA egavAraM (5) dasadiNamANA savvaobhaddapaDimA egavAraM (6) bAvattarI pakkhovavAsA (7) bAraha mAsakhavaNAI (8) do divaDDhamAsovavAsA (9) cha bimAsovavAsA (10) be addhataijjamAsovavAsA (11) be timAsovavAsA (12) Nava caumAsovavAsA (13) diNapaMcayeNa UNA chammAsovavAsA egavAraM (14) chammAsovavAsA egavAraM (15) ego dikkhAdiNo eso tavo pavvajjAdiNatto Arabbha kevalaNANuppattiM jAva savvo vi nijjalo ko| tattha pAraNagadiNAI auNapaNNAhiyatisae (349)ahesi / tahA pahuNA kayAi niccabhattaM na kayaM saDDhabArahavarisamANe chumtthkaale| eGo 107
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhammAbAddhI munidharmakIrtivijayaH avaMtINayare dhammabuddhI pAvabuddhI a ii doNNi mittAI pavasaMti sma / paropparaM tesiM aIva pII ahesi / na egaM viNA aNNo ThAUNa samattho / tattha dhammabuddhI puvvabhave kiasuhakammabaleNaM suhI havIa, avi tu pAvabuddhI aIva duhI ahesi asuhapAvodaeNaM / egayA 'niddhaNatvaM asuhakammaM karAveI' ii juttiaNusAreNa pAvabuddhiNA ciMtiaM- ahaM mukkho dhanavihINo ca mmi, tao dhammabuddhiNA saddhaM aNNaM ThANaM gamia atthovajjaNaM karAmu / pacchatto etamavi dhammabuddhi vaMciUNa suhI hohAmi hN| ___ evaM vicAriUNa aNNe diNe pAvabuddhiNA dhammabuddhI abhihio - vayassa ! aNegAccheraviMdabhariaM eaM jagaM adaThUNa viddhatve kiM karissasi tumaM, tatto parivArassa sisujaNe kahaM bohissasi, tado amhe duve vi paradesaM gacchejja / pAvabuddhIa daMbhajuttaM eaM vayaNaM NisamiUNa ANaMdiamANaso dhammabuddhI teNaM saha gurujaNANa aNuNNAa pasatthe diNe sirivaDDhamANaM NayaraM ptttthio| tattha dhammabuddhII puNNeNa pahUaM dhaNaM AsAdiaM tehiN| kaMciaM kAlaM tattha ciTThiUNa te duve pahariTThacittA avaMtINayaraM paiAgamiA / tadA majjhe maliNAsayeNaM pAvabuddhiNA jaMpiaM - bhadda ! na joggaM savvameaM dhaNaM gihaM neUNa, jado parivArajaNA bAMdhavA a dhaNaM maggihinti; tatto kiMciaMdhaNaM ghettUNa sesaM dhaNaM attha ccia gahaNe vaNe bhUmII nikkhittaM / payojaNe saMjAe sai atthAgaMtUNa taM dhaNaM amhe nehaamo| mAyAbhariaM vayaNaM succA dhammabuddhiNA kahiaM - suThu suThTha, evaM karijjau, pacchA gihaM gaA doNNi vi| egayA pAvabuddhI nisAe aDaviM gao / taM savvamavi dhaNaM gahiUNa palAsehiM gaDDa pUriUNa NiabhavaNaM nivvttttio| pacchA egayA dhammabuddhIa samIvaM gamia teNa jaMpiaM - bho dhammabuddhi ! vaNaM gaMtUNa kiMciaMdhaNaM Anemo jado doNhaM taNayA vittAbhAvatto visiiaNti| 108
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAvabuddhIa vayaNaM aMgIkariUNa teNa saha dhammabuddhI paTThio / taM bhUmi pAvia jAva te khaNeti tAva rittaM bhANDaM passeMti tadA ccia pAvabuddhI sirasaM tADayanto vadei - dhammabuddhi ! tae ccia eaM savvaM dhaNaM gahiaMna aNNeNaM / jado puvvamiva gaDDApUraNaM kariaM / tatto dehi me tassa dhaNassa aDDhabhAgaM / jai na tumaM dehissasi tayA ahaM rAyANo niveyissaami| eArisaM vayaNaM suNia taM pai dhammabuddhI jaMpei, mA eArisaM vayaNaM vadasu / eaM dujeM kajjaM me na kariaM / evaM kalahaM kareMtA doNNi dhammagurussa samIvaM gamia aNNuNNaM te duuseNti| aha dhammaguruNA kaMciaM kAlaM doNhaM kalahavayaNaM sunniaN| kiMtu vivAo Na smio| tao jAva dhammaguruNA devAlayammi niojiA tAva pAvabuddhI Aha - na juggaM eaM vayaNaM, jado satthesuM gadiaM"sakkhiabhAve vacchadevA sakkhiNo hvNtu"| ___ tadA dhammaguruNA jaMpiaM - tumAi vayaNaM saccaM juggaM cAtthi, tao kalle paccUse tubbhehiM rAyapurusehiM saha tattha AgaMtavvaM / dhammagurussa eaM vayaNaM suNia bhIeNa pAvabuddhiNA gihaM gaMtUNa jaNao jaMpio - 're tAta ! mamAi dhammabuddhiNo dhaNaM coriaM, kiMtu ajja mama daivaM ruTuM / tava jutijuttavayaNeNa ccia eAa vipaAa mama tANaM havissai / aNNahA mama jIvanaM naTuMccia' ii puttassa vayaNaM AkaNNia piareNaM abhihiaM - vaccha ! mA bhaahi| pacchA jaNageNa kahiaM - tammi paese ego 'samI' nAmago vaccho atthi, tassa mahaMte koTarammi haM pavesissaM / jadA pabhAe dhammagurU vacchadevaM pucchissai 'eehiMto dohito ko coro, tayA vacchattho haM kahesmAmi dhammabuddhI coro' ii| aha aNNe diNe payojaNANusAreNa te savve vaNaM gaA / tayA dhammaguruNA tArassareNa vacchadevatA pucchiA - "bho ! eehito dohito ko coro'' tayA vacchaThiNaM piareNaM jaMpiaM - "dhammo coro'' ii vayaNaM suNia savve rAyapurusA vimhiaa| jAva rAyapurusA dhammabuddhiNo dhaNaharaNatthaM ujjamasIlA haventu tAva ccia satthabuddhiNA dhammabuddhiNA taM samIvacchaM aggibhojjadavvehiM pariveTThia sNdiipiaN| aha vacchatthassa pAvabuddhipiarassa deho addhaM dahio, tao tayA ccia piA bAhiM 109
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ aago| ___ savvehiM accherapuvvaM pucchiaM - kiM eaM? tayA piareNa puttassa savvamavi ceTThiaM NiveiaM / pacchA khaNeNa piA mario / tayA tehiM rAyapurusehiM pAvabuddhI vacchasAhAe rajjupAseNaM baddho / pacchA dhammabuddhIa paccuppannamaittaNaM pasaMsiUNa pAvabuddhIa savvamavi dhaNaM dhammabuddhII appiaN| pAiyakavvaM paDhiuM baMdheuM taha ya kujjayapasUNaM / kuviaM ca pasAeuM ajji vi bahavo na yANaMti // (pAiyavAgaraNe uddhariyaM) 110
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________