Book Title: Bhadrabahu Samhita
Author(s): Bhadrabahuswami, A S Gopani
Publisher: Bharatiya Vidya Bhavan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002917/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ si chI jaina grantha mAlA rameterprompaperiage saMsthApaka sva0 bAbU zrI bahAdura siMha jI siMghI saMrakSaka zrIrAjendra siMha siMghI tathA zrIna rendra siMha siM ghI *******--*---*-**-[anyAMka 26 ]*************** nimrantha-naimittika-bhadrabAhuvaco'nusAriNI bhadrabAhu saMhitA sapAdaka prAdhyApaka-DaoN0 amRtalAla sa0 go pANI Sri DALCHAND JI SINGHI zrI ddaalcddiisiNdhii| pradhAna saMpAdaka-saMcAlaka AcAye-jina vijayamuni (sammAlya niyAmaka-bhAratIya vidyAbhavana, baMbaI) *-*-*-*---*-*-*--*-[prakAzayitA] *-*-*-*-*--*-* siMghI jaina zAstra zikSA pITha bhAratIya vidyA bhavana baMbaI vi.saM. 2005] [mUlya 5-12-0 Jain Education wwwsanelibrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargavAsI sAdhucarita zrImAn DAlacandajI siMdhI bAbU zrIbahAdura siMhajI siMghIke puNyazloka pitA janma - vi. saM. 1921, mArga. vadi 6 svargavAsa - vi. saM. 1984, poSa sudi 6 Da s Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnazIla-sAhityarasika-saMkRtipriya kha. zrIvAbU bahAdurasiMhajI siMghI ajImagaMja-kalakattA janma tA. 28-6-1885] [mRtyu tA. 7-7-1940 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siM ghI jaina grantha mA lA * * * * * * * * * * * * * * *[ granthAMka 26 ]****-*-*-*-*-*-*-*-*-********* nirgranthanaimittika- bhadrabAhuvaco'nusAriNI bhadrabAhu saMhitA Ghodae SRI DALCHAND JI SINGH dAdara zrI DAlacanda jI siMghI | + - SINGHI JAIN SERIES R 226 1 *-*- *- *-* -*-*-*-*-** ** BHADRABAHUSAMHITA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalakattA nivAsI sAdhucarita-zreSThivarya zrImad DAlacandajI siMghI puNyasmRtinimitta pratiSThApita evaM prakAzita siMghI jaina granthamAlA jaina bhAgamika, dArzanika, sAhityika, aitihAsika, vaijJAnika, kathAtmaka-ityAdi vividhaviSayagumphita; prAkRta, saMskRta, apabhraMza, prAcInagUrjara-rAjasthAnI Adi nAnAbhASAnibaddha; sArvajanIna purAtana vAkAya tathA nUtanasaMzodhanAtmaka sAhitya prakAzinI sarvazreSTha jaina granthAvali.1 pratiSThAtA zrImad-DAlacandajI-siMdhIsatputra kha. dAnazIla - sAhityarasika -saMskRtipriya zrImad bahAdura siMha jI siMghI Son pradhAna sampAdaka tathA saMcAlaka AcArya-jina vi ja ya muni (sammAnya niyAmaka - bhAratIya vidyA bhavana, baMbaI ) sarvaprakAra saMrakSaka zrI rAjendra siMha jI siM ghI tathA zrI narendra siMha jI siM ghI prakAzaka siMghI jaina zAstra zikSA pATha bhA ra tI ya vidyA bha va na baMbaI prakAzaka-jayantakRSNa, ha. dave, oNnararI rajiSTrAra, bhAratIya vidyA bhavana, caupATI roDa, baMbaI. naM. 7 mukhaka-rAmacaMdra yesU zeDage, nirNayasAgara presa. 26-28 kolabhATa sTrITa, baMbaI naM. 2 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirganthanaimittika-bhadrabAhuvaco'nusAriNI bhadra bAhu saMhitA [vistRta gujarAtI prastAvanA, pAThabheda, pariziSTAdi vividhavastusamanvita ] saMpAdaka adhyApaka DaoN. amRtalAla savacaMda gopANI ema. e., pIec. DI. prAdhyApaka-arddhamAgadhI zikSAvibhAga (bhAratIyavidyA bhavanadvArA saMcAlita-meghajI mathurAdAsa ArTas kaoNleja, andherI) prakAzaka siMghI jaina zAstra zikSApITha bhAratIya vidyA bhavana baMbaI vikramAgda 2005] prathamAvRtti, paMcazata prati [1949 vistAbda granthAMka 26] [mUlya rU.5-12-0 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 // siNghiijaingrnthmaalaasNsthaapkprshstiH|| - reacoccorasti baGgAbhidhe deze suprasiddhA mnormaa| murzidAbAda ityAkhyA purI vaibhavazAlinI // bahavo nivasamtyatra jainA UkezavaMzajAH dhanADhyA nRpasammAnyA dhrmkrmpraaynnaaH|| zrIDAlacanda ityAsIt teSveko bahubhAgyavAn / sAdhuvat saccaritro yaH siNghiikulprbhaakrH|| bAlya evAgato yazca katuM vyApAravistRtim / kalikAtAmahApuyAM dhRtdhrmaarthnishcyH|| kuzAgrIyasvabuddhyaiva sadvRttyA ca sunissttyaa| upAyaM vipulAM lakSmI koTyadhipo'janiSTa sH|| tasya manukumArIti sanArIkulamaNDanA / abhUt pativratA patnI zIlasaubhAgyabhUSaNA / zrIbahAdurasiMhAkhyo gunnvaaNstnystyoH| abhavat sukRtI dAnI dharmapriyazca dhiinidhiH|| prAptA puNyavatA tena patnI tilakasundarI / yasyAH saubhAgyacandreNa bhAsitaM tatkulAmbaram // zrImAn rAjendrasiMho'sya jyeSTha putraH sushikssitH| yaH sarvakAryadakSatvAt dakSiNabAhuvat pituH|| narendrasiMha ityAkhyastejasvI madhyamaH sutH| sUnuvIrendrasiMhazca kaniSThaH saumydrshnH|| santi trayo'pi satpunA aaptbhktipraaynnaaH| vinItAH saralA bhavyAH pitumaargaanugaaminH|| anye'pi bahavastasyAbhavana svstraadibaandhvaaH| dhanairjanaH samRddhaH san sa rAjeva vyraajt|| anyazcasarasvatyAM sadAsakto bhUtvA lakSmIpriyo'dhyayam / tatrApyAsIt sadAcArI taJcitraM viduSAM khlu|| nAhaMkAro na durbhAvo na vilAso na durvyayaH / dRSTaH kadApi tadgehe satAM tad vismayAspadam // bhakto gurujanAnAM sa vinItaH sajanAn prati / bandhujane'nurakto'bhUt prIta: poSyagaNeSvapi // 15 deza-kAlasthitijJo'sau vidyA-vijJAnapUjakaH / itihaasaadi-saahity-sNskRti-ssklaapriyH|| samannasyai samAjasya dharmasyotkarSahetave / pracArAya ca zikSAyA dattaM tena dhanaM dhnm|| garavA sabhA-samityAdI bhUtvA'dhyakSapadAnvitaH / datvA dAnaM yathAyogyaM protsAhitAzca krmtthaaH|| evaM dhanena dehena jJAnena zubhaniSThayA / akarot sa yathAzakti satkarmANi sadAzayaH // athAnyadA prasaGgena svapituH smRtihetave / katu kiJcid viziSTaM sa kArya manasyacintayat // pUjyaH pitA sadaivAsIt samyag-jJAnaruciH svayam / tasmAt tajjJAnavRddhyarthaM yatanIyaM mayA'pyaram // 21 vicAryaivaM svayaM citte punaH prApya susammatim / zraddhAspadasvamitrANAM viduSAM cApi tAdRzAm // 22 jainajJAnaprasArArtha sthAne zAnti ni ke ta ne / siMghIpadAGkitaM jaina jJA na pITha matISTipat // zrIjina vijayaH prAjJo muninAmnA ca vizrutaH / svIkartuM prArthitastena tasyAdhiSThAyakaM padam // 24 tasya saujanya-sauhArda-sthaiyaudAryAdisataNaiH / vazIbhUya mudA yena svIkRtaM tatpadaM varam // kavIndreNa ravIndreNa svIyapAvanapANinA / rasa-nAMgAI-candrAbde tatpratiSThA vyadhIyata / / 26 prArabdhaM muninA cApi kArya tadupayogikam / pAThanaM jJAnalipsUnAM granthAnAM prathanaM tathA // tasyaiva preraNAM prApya zrIsiMghIkulaketunA / svapitRzreyase caiSA prArabdhA granthamAlikA // udAracetasA tena dharmazIlena daaninaa| vyayitaM puSkalaM vyaM tattatkAryasasiddhaye // chAtrANAM vRttidAnena naikeSAM viduSAM tthaa| jJAnAbhyAsAya niSkAmasAhAyyaM sa pradattavAn // jalavAyvAdikAnAM tu prAtikUlyAdasau muniH| kArya trivArSikaM tatra samApyAnyatra cAsthitaH // tatrApi satataM sarva sAhAyyaM tena yacchatA / granthamAlAprakAzAya mahotsAhaH prdrshitH|| nanda-nidhyake-candrAbde jAtA punaH suyojanA / granthAvalyAH sthiratvAya vistarAya ca nuutnaa|| tataH suhRtparAmarzAt siMghIvaMzanabhasvatA / bhA vidyA bha va nA yeyaM granthamAlA samarpitA // AsIttasya manovAnchA'pUrvA granthaprakAzane / tadartha vyayitaM tena lakSAvadhi hi rUpyakam // durvilAsAd vidherhanta ! daurbhAgyAcAtmabandhUnAm / svalpenaivAtha kAlena svarga sa sukRtI yyau| indu-kha-zUnya netrAbde mAse ASADhasajJake / kalikAtAkhyapuryA sa prAptavAn paramAM gatim // pitRbhaktazca tatputraiH preyase piturAtmanaH / tathaiva prapituH smRtyai prakAzyate'dhunA punH|| iyaM granthAvaliH zreSThA preSThA prajJAvatAM prthaa| bhUyAd bhUtyai satAM siMghIkulakIrtiprakAzikA // vidvajanakRtAhAdA saccidAnandadA sadA / ciraM nandasviyaM loke zrIsaiMdhI granthapaddhatiH // 32 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // siMghIjainagranthamAlAsampAdakaprazastiH // 1140K svasti zrImedapATAkhyo dezo bhAratavizrutaH / rUpAhelIti sannAnI purikA tatra susthitA // sadAcAra-vicArAbhyAM prAcInanRpateH samaH / zrImaccaturasiMho'tra rAThoDAnvayabhUmipaH // tatra zrIvRddhisiMho'bhUd rAjaputraH prasiddhibhAk / kSAtradharmadhano yazca paramArakulApraNIH // muJja-bhojamukhA bhUpA jAtA yasmin mahAkule / kiM varNyate kulInasvaM taskulajAtajanmanaH // patnI rAjakumArIti tasyAbhUd guNasaMhitA / cAturya rUpa lAvaNya suvAk- saujanyabhUSitA // kSatriyANI prabhApUrNa zauryoddIptamukhAkRtim / yAM dRSTvaiva jano mene rAjanyakulajA viyam // putraH kisanasiMhAkhyo jAtastayoratipriyaH / raNamala iti cAnyad yannAma jananIkRtam // zrIdevI haMsanAmAtra rAjapUjyo yatIzvaraH / jyoti bhaiSajyavidyAnAM pAragAmI janapriyaH // Agato marudezAd yo bhraman janapadAn bahUn / jAtaH zrIvRddhisiMhasya prIti zraddhAspadaM param // tenAthApratimapremNAsa tarasUnuH svasannidhau / rakSitaH, zikSitaH samyak, kRto jainamatAnugaH // daurbhAgyAt tacchizo balye guru-tAto divaMgatau / vimUDhaH svagRhAt so'tha yacchayA vinirgataH // tathA ca naikeSu dezeSu sevitvA ca bahUn narAn / dIkSito muNDito bhUtvA jAto jaina munistataH // jJAtAnyanekazAstrANi nAnAdharmamatAni ca / madhyasthavRttinA tena tattvAtattvagaveSiNA // adhItA vividhA bhASA bhAratIyA yuropajAH / anekA lipayo'pyevaM prana-nUtanakAlikAH // yena prakAzitA naike granthA vidvatprazaMsitAH / likhitA bahavo dekhA aitihyatathyagumphitAH // bahubhiH suvidvadvistanmaNDalaizca satkRtaH / jinavijayanAmnA'sau khyAto'bhavad manISiSu // yasya tAM vizrutiM jJAtvA zrImadgAndhI mahAtmanA / AhUtaH sAdaraM puNyapattanAt svayamanyadA // pure cAhammadAbAde rASTrIya zikSaNAlayaH / vidyApITha iti khyAtyA pratiSThito yadA'bhavat // AcAryakhena tatroccairniyuktaH sa mahAtmanA / rasa-mu~ni-nidhIndvede purAtatvA khya mandire // varSANAmaSTakaM yAvat sambhUSya tat padaM tataH / gatvA jarmanarASTre sa tatsaMskRtimadhItavAn // tata Agatya sa~lamo rASTrakArye ca sakriyam / kArAvAso'pi sammApto yena svarAjyaparvaNi // kramAt tato vinirmuktaH sthitaH zAnti niketane / vizvavandyakavIndrazrIravIndranAthabhUSite // siMghIpadayutaM jaina jJAna pIThaM tadAzritam / sthApitaM tatra siMghI zrI DAlacandasya sUnunA // zrIbahAdurasiMhena dAnavIreNa dhImatA / smRtyarthaM nijatAtasya jaimajJAnaprasArakam // pratiSThitazca tasyAsau pade'dhiSThAtRsanjJake / adhyApayan varAn ziSyAn granthayan jainavAkAyam // tasyaiva preraNAM prApya zrIsiMghIkulaketunA / svapitRzreyase oSA prArabdhA granthamAlikA // athaivaM vigataM yasya varSANAmaSTakaM punaH / granthamAlAvikAsArthipravRttiSu prayasyataH // bANe-ra-nevendrende muMbAInagarIsthitaH / muMzIti birudakhyAtaH kanhaiyAlAladhIsakhaH // pravRtto bhAratIyAnAM vidyAnAM pIThanirmitau / karmaniSThasya tasyAbhUt prayataH saphalo'cirAt // viduSAM zrImatAM yogAt saMsthA jAtA pratiSThitA / bhAratIya padopeta vidyA bhava na sabjJayA // AhUtaH sahakAryArtha sa munistena suhRdA / tataH prabhRti tatrApi sahayogaM pradattavAn // tadbhavane'nyadA tasya sevA'dhikA hyapekSitA / svIkRtA namrabhAvena sA'pyAcAryapadAzritA // nande-nidhya ke - candrAnde vaikrame vihitA punaH / etadgranthAvalI sthairyakRt tena navyayojanA // parAmarzAt tatastasya zrIsiMghI kulabhAsvatA / bhA vidyA bha va nA yeyaM granthamAlA samarpitA // pradattA dazasAhasrI punastasyopadezataH / svapitRsmRtimandirakaraNAya sukIrtinA // daivAdarUpe gate kAle siMghIvaryo divaMgataH / yastasya jJAnasevAyAM sAhAyyamakarot mahat // pitRkAryapragatyarthaM yatrazIlaistadA majaiH / rAjendra siMhamukhyaizca saskRtaM tadvacastataH // puNyazloka piturnAmnA manthAgArakRte punaH / bandhujyeSTho guNazreSTho hyarddhalakSaM pradattavAn // granthamAlAprasiddhyarthaM pitRvat tasya kAMkSitam / zrIsiMghI bandhubhiH sarvaM tadgirA'nuvidhIyate // vidvajjanakRtAhlAdA saccidAnandadA sadA / ciraM nandatviyaM loke jina vijaya bhAratI // * 2 3 4 5 9 10 99 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 15 T 37 38 39 42 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMghI jaina granthamAlA > adyAvadhi mudritagranthanAmAvali 1 merutujAcAryaracita prabandhacintAmaNi mUlasaMskRta grantha. 2 purAtanaprabandhasaMgraha bahuvidha aitityatathya - paripUrNa aneka nibandha saMcaya. 3 rAjazekharasUriracita prabandhakoza. 4 jinaprabhasUrikRta vividhatIrthakalpa. 5 meghavijayopAdhyAyaviracita devAnandamahA kAvya. 6 yazovijayopAdhyAyakRta jainatarkabhASA. 7 hemacandrAcAryakRta pramANamImAMsA. 8 bhaTTAkalaGkadevakRta akalaGka pranthatrayI. 9 prabandhacintAmaNi- hindI bhASAntara. 10 prabhAcandrasUriracita prabhAvakacarita. 1 kharataragacchabRhadgurvAvali. 2 kumArapAla caritrasaMgraha. 3 vividhagacchIyapaTTAvalisaMgraha. 4 jainapustaka prazastisaMgraha, bhAga 2. 5 vijJaptisaMgraha vijJapti ma hA lekha - vijJapti triveNI Adi aneka vijJaptilekha samuccaya. 6 udyotanasUrikRta kuvalayamAlAkathA. 7 udayaprabhasUrikRta dharmAbhyudaya mahAkAvya. 8 kIrtikaumudI Adi vastupAlaprazastisaMgraha. 9 jinezvarasUrikRta kathAkoSaprakaraNa. 10 mahAmuni guNapAlaviracita jaMbUcaritra (prAkRta) 11 siddhicandropAdhyAyaracita bhAnucandragaNicarita. 12 yazovijayopAdhyAyaviracita jJAnabindupraka Life of Hemachandracharya: By Dr. G. Buhler. > saMprati mudyamANagranthanAmAvalI raNa. 13 hariSeNAcAryakRta bRhatkathAkoza. 14 jainapustakaprazastisaMgraha, prathama bhAga. 15 haribhadrasUriviracita dhUrtAkhyAna. 16 durgadevakRta riSTasamuccaya. 17 meghavijayopAdhyAyakRta digvijaya mahAkAvya. 18 kavi abdula rahamAnakRta sandezarAsaka. 19 bhartRharikRta zatakatrayAdi subhASitasaMgraha . 20 zAntyAcAryakRta nyAyAvatAravArtika- vRtti. 21 kavi dhAhila racita paumasirIcariu. 22 mahezvarasUrikRta nAgapaMcamIkahA. 23 bhadrabAhusaMhitA. 11 jayapAhuDanAma nimittazAstra. 12 koUhalaviracita lIlAvatIkathA ( prAkRta ). 13 guNacandraviracita maMtrIkarmacandravaMzaprabandha. 14 nayacandraviracita hammIramahAkAvya. 15 mahendrasUrikRta narmadA sundarIkathA. 16 jinadattAkhyAnadvaya ( prAkRta ). 17 svayaMbhUviracita paumacariu (apabhraMza). 18 siddhicandrakRta kAvyaprakAzakhaNDana. 19 jayasiMharikRta dharmopadezamAlA. 20 kauTalyakRta arthazAstra - saTIka. * mudraNArtha nirdhArita evaM sajjIkRtagranthanAmAvali 1 bhAnucandragaNikRta vivekavilAsaTIkA 2 purAtana rAsa-bhAsAdisaMgraha 3 prakIrNa vAGmaya prakAza. 4 siddhicandro pAdhyAyaviracita vAsavadattATIkA. 5 devacandrasUrikRta mUlazuddhiprakaraNavRtti. 6 ratnaprabhAcAryakRta upadezamAlA TIkA 7 yazovijayopAdhyAyakRta anekAntavyavasthA. 8 jinezvarAcAryakRta pramAlakSaNa. 9. mahAnizIthasUtra 10 taruNaprabhA cAryakRta AvazyakabAlAvabodha. 11 rAThoDa vaMzAvali. 12 upakezagaccha prabandha 13 varddhamAnAcAryakRta gaNaratnamahodadhi 14 pratiSThAsomakRta somasaubhAgyakAvya 15 nemicandrakRta SaSThIzataka ( pRthak pRthak 3 bAlAvabodhayukta ). 16 zIlAMkA cArya viracita mahApuruSacaritra ( prAkRta mahAprantha ). 17 caMdappahacariyaM ( prAkRta ). 18 neminAhacaritra ( apabhraMza mahAprabhtha ). 19 upadezapadaTIkA ( varddhamAnAcAryakRta ) 20 nirvANalIlAvatI kathA ( saM . kathA pramya ) 21 sanatkumAra caritra (saMskRta kAvyagrantha ). 22 rAjavallabha pAThakakRta bhojacaritra. 23 pramodamANikyakRta vAgbhaTAlaMkAravRtti 24 somadevAdikRta vidagdhamukhamaNDanavRtti. 25 samayasundarAdikRta vRttaratnAkarakRti 26 pANDityadarpaNa. 27 purAtana prabandhasa~graha - hindI bhASAntara. 28 bhuvanabhAnucaritra bAlAvabodha. 29 bhuvanasundarI caritra ( prAkRtakathA ) ityAdi, ityAdi * * Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjanIya mAtA, pitAne kRtajJabhAve samarpaNa a. sa. gopANI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ W sva0 zrImad bahAdurasiMhajI siMghI * smaraNAJjali bhadrabAhu saMhitA - kiMcit prAstAvika, pradhAnasaMpAdaka likhita 1 prastAvanA (1) (2) bhadrabAhu ane bhadrabAhu (3) bhadrabAhu saMhitA ane vArAhI saMhitAnI tulanA (4) (5) (6) (7) (8) (a) ulkA (b) pariveSa (c) saMdhyA (d) vAta (e) pravarSaNa bhadrabAhu saMhitA (f) gaMdharvanagara (g) garbhalakSaNa anukramaNikA * (h) utpAta (i) zukracAra (j) zanaizcaracAra (1) rAhucAra (0) ketucAra (p) sUryacAra ( 9 ) caMdracAra (x) grahayuddha (9) pAThAMtara (10) sUcI ane pariziSTa (11) AbhAra pR. pR. pR. pR. pR. pR. pR. 6-7 2-61 8 8 8-9 pR. 14 (b) vRhaspativAra pR. 14-15 (I) budhacAra pR. 15-16 (m) aMgArakacAra pR. 16 pR. 16-17 pR. 17 pR. 17-18 pR. 18 pU. 18-19 9-10 10 pR. 10-12 pR. 12-14 sArAMza chaMda ane bhASA chaMdo bhaMga vyAkaraNadoSa graMthasaMpAdanamAM upayogamAM lIthelI prationo paricaya pR. 1-11 pR. 1-21 pR. 1 - 2 pR. 2- - 6 pR. 6-19 llllllll pR. pR. pR. 19 - 20 19 19 pR. simsimsimsimsimsim 20 pR. 20 - 21 pR. pR. pR. 21 21 21 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) (2) 2006 - . bu bi bio bi to bi bo bi bi bo bu bi bi bo bi to Corry 1 '222222 . . . 2 pariziSTa 3 bhadrabAhu saMhitA (mUla) prathama adhyAya - granthAGga saMcaya dvitIya , - ulkA tRtIya " caturtha " - pariveSa paJcama - vidyut (6) SaSTha " - abhra (7) saptama - sandhyA (8) aSTama " (9) navama , - vAta (10) dazama (11) ekAdaza " - gandharvanagara (12) dvAdaza , - garbha (13) trayodaza , - yAtrAvidhi (14) caturdaza , - utpAta (15) paJcadaza , -zukracAra (16) SoDaza hai - zanaizcaracAra (17) saptadaza " - bRhaspaticAra (18) aSTAdaza, -budhacAra (19) ekonaviMza" - aGgArakacAra (20) viMza , - rAhucAra (21) ekaviMza " - ketucAra (22) dvAviMza " - sUryacAra (23) trayoviMza , - candracAra (24) caturviMza , - grahayuddha (25) paJcaviMza , - saMgrahayogArSa (26) padaviMza " - svama 4 bhadrabAhusaMhitAgataviSayANAM zabdAnAM ca varNAnukrameNa sUcI - varSA pR. 11-12 pR. 12-14 pR. 15-17 pR. 17-18 pR. 18-20 pR. 20-28 pR. 28-36 pR. 36-46 pR. 46-48 pR. 48-50 pR. 50-52 pR. 52-54 pR. 54-57 pR. 57-59 pR. 59-60 pR. 60-62 pR. 63-64 pR. 64-66 pR. 66-70 . . . . . . . / pR. 71-84 * * Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva0 bAbU zrI bahAdura siMhajI siMghI ane siMghI jaina grantha mA lA - [ smaraNAJjali 1 mArA ananya AdarzapoSaka, kAryasAhAyaka, utsAhapreraka ane sahRdaya snehAspada bAbU zrI bahAdUra siMhajI siMghI, jemaNe mArI viziSTa preraNAthI, potAnA svargavAsI sAdhucarita pitA zrI DAlacaMdajI siMghInA puNya smaraNa nimitta, A 'si ghI jaina granthamAlA' nI kIrtikAriNI sthApanA karIne, enA nimitte daravarSe hajAro rUpiyA kharca karavAnI Adarza udAratA prakaTa karI hatI; ane jemanI AvI asAdhAraNa jJAnabhakti sAthai ananya Arthika udAravRtti joIne meM paNa, mArA jIvanano viziSTa zaktizAlI ane bahu ja mUlyavAn avazeSa uttara kALa, epranthamALAnA ja vikAsa ane prakAzane mATe sarvAtmanAe samarpita karI dIgho; tathA jemaNe A pranthamALAnuM vigata 13 - 14 varSomAM AvuM suMdara, samRddha ane sarvAdaraNIya kAryaphaLa niSpanna thae joIne bhaviSyamAM AnA kAryane vadhAre pragatimAn ane vadhAre vistIrNa rUpamA jovAnI potAnA jIvananI ekamAtra parama abhilASA sevI hatI; ane tadanusAra, mArI preraNA ane yojanAne anusarIne, prastuta graMthamALAnI kAryavyavasthA 'bhAratIya vidyAbhavana' ne samarpita karI, AnA bhAvI aMge nizcita thayA hatA; te puNyavAn, sAhityarasika, udAramanaska, amRtAbhilASI, abhinandanIya AtmA have A saMsAramAM vidyamAna nathI san 1944 nA julAI mAsanI 7 mI tArIkhe 59 varSanI umare e mahAn AtmA A lokamAMthI prasthAna karI gayo. temanA evA bhavya, AdaraNIya, spRhaNIya ane zlAghanIya jIvanane potAnI kiMcit snehAtmaka 'smaraNAjali' samarpita karavA nimitte, temano saMkSipta jIvana-paricaya ahiM ApavAmAM Ave che. NON siMghIjInA jIvana sAthenA mArA khAsa khAsa smaraNonuM vistRta Alekhana meM hiMdImAM kayuM che ane te khAsa karIne siMghIjInA ja ' smAraka graMtha' tarIke pragaTa karavAmAM AvelA 'bhAratIya vidyA' nAmaka patrikAnA trIjA bhAganI anupUrtirUpe prasiddha karavAmAM AvyuM che. siMghIjI viSe vizeSa jANavAnI icchAvALA vAcakone e 'smAraka graMtha' jovAnI bhalAmaNa che. * bAbU zrI bahAdura siMhajIno janma baMgAlanA murzidAbAda jillAmAM AvelA ajImagaMja nAmaka sthAnamAM, saMvat 1941 mAM thayo hato. teo bAbU DAlacaMdajI siMghInA ekamAtra putra hatA. temanI mAtA zrImatI mannukumArI ajImagaMjanA ja baida kuTuMbanA bAbU jayacaMdajInI putrI thatI hatI. zrI manukumArInI eka vhena jagat seThane tyAM paraNAvelI hatI ane bIjI vhena suprasiddha nAhAra kuTuMbamAM paraNAvelI hatI. kalakattAnA kha0 suprasiddha jaina skaoNlara ane AgevAna vyakti bAbU pUraNacaMdajI nAhAra, bAbU bahAdura siMhajI siMghInA mAsIAI bhAI thatA hatA. siMghIjIno vivAha, bAlucara-jIAgaMjanA suprasiddha dhanADhya jaina gRhastha lakSmIpata siMhajInI pautrI ane chatrapata siMhajInI putrI zrImatI tilakasuMdarI sAthai saMvat 1954 mAM thayo hato. e rIte zrI bahAdura siMhajI siMghIno kauTuMbika saMbaMdha baMgAlanA khAsa prasiddha jaina kuTuMbo sAthe gADha rIte saMkaLA elo hato. * bAbU zrI bahAdura siMhajInA pitA bAbU DAlacaMdajI siMghI baMgAlanA jaina mahAjanomAM eka bahu ja prasiddha ane saccarita puruSa thaI gayA. teo potAnA ekIlA jAta puruSArtha ane udyogathI, eka bahu ja sAdhAraNa sthitinA vyApArInI koTimAMthI mhoTA karoDAdhipatinI sthitiye pahoMcyA hatA ane sArAya baMgAlamAM eka supratiSThita ane prAmANika vyApArI tarIke temaNe viziSTa khyAti prApta karI hatI. eka vakhate teo, baMgAlano sauthI mukhya vyApAra je jUTano gaNAya che tenA, sauMthI mhoTA vyApArI thaI gayA hatA. temanA puruSArthathI, temanI vyApArI peDhI je harisiMha nihAlacaMdanA nAme cAlatI hatI te baMgAlamA jUTano vyApAra karanArI dezI tathA videzI peDhIyomAM sauthI mhoTI peDhI gaNAtI thaI hatI. bAbU DAlacaMdajI siMghIno janma saMvat 1921 mAM thayo hato, ane 1935 mAM temanuM zrI manukumArI sAthai lagna thayuM. 14-15 varSanI umaramAM DAlacaMdajIe potAnA pitAnI dukAnano kArabhAra, je te vakhate bahu ja sAdhAraNa rUpamA cAlato hato, te hAthamAM lIdho. teo ajImagaMja choDI kalakatte AvyA ane tyAM potAnI hoziyArI ane khaMta vaDe e kArabhArane ghIme dhIme khUba ja vadhAryo ane aMte tene eka sauthI mhoTI 'pharma' nA rUpamA sthApita karyo. kalakattAmAM jyAre 'jUTa selarsa esosiezana'nI sthApanA thaI tyAre bAbU DAlacaMdajI siMghIne tenA sauthI pahelA presIDenTa banAvavAmAM AgyA hatA. jUTanA vyApAramAM ANI rIte sauthI mhoDhuM sthAna meLavIne pachI temaNe potAnuM lakSya bIjA bIjA udyogo tarapha paNa doryu. eka tara Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAbU zrI bahAdura siMhajI - smaraNAJjali A I pha temaNe madhyaprAMtomAM AvelA korIyA sTeTamAM kolasAnI khANonA udyogano pAyo nAMkhyo ane bIjI tarapha dakSiNanA zakati ane akalatarAnAM rAjyomAM AvelI cUnAnA pattharonI khANonA, tema ja beLagAma, sAvaMtavADI, icalakaraMjI jevA sthAnomAM AvelI 'bokasAiTa' nI khANonA vikAsanI zodha karavA pAchaLa potAnuM lakSya parovyuM. kolasAnA udyoga arthe temaNe 'mesarsa DAlacaMda bahAdurasiMha' e nAmathI navI peDhInI sthApanA karI je Aje hiMdusthAnamAM eka agragaNya peDhI gaNAya che. e uparAMta teNe baMgAlanA covIsa paragaNA, raMgapura, pUrNIyA ane mAladahA vigere jillAomAM, mhoTI jamInadArI paNa kharIda karI ane e rIte baMgAlanA nAmAMkita jamInadAromAM paNa temaNe potAnuM khAsa sthAna prApta karyu. bAbU DAlacaMdajInI AvI supratiSThA kevaLa vyApArika kSetramAM ja maryAdita hotI. teo potAnI udAratA ane dhArmikatA mATe paNa eTalA ja suprasiddha hatA - temanI paropakAravRtti paNa teTalI ja prazaMsanIya hatI. paraMtu, paropakArasulabha prasiddhithI teo prAyaH dUra rahetA hatA. ghaNA bhAge teo guptarIte ja arthijanone potAnI udAratAno lAbha ApatA. temaNe potAnA jIvanamAM lAkhonuM dAna kayuM haze paNa tenI prasiddhi ke noMdha temaNe bhAgye ja karavA icchI haze temanA suputra bAbU zrI bahAdura siMhajIe prasaMgopAtta carcA karatAM jaNAvyuM hatuM, ke teo je kAMI dAna Adi karatA, tenI khabara temane potAne ( putrane) paNa bhAgye ja thatI. AdhI temanAM jAhera dAno aMgenI mAtra nIcenA 2-4 prasaMgonI ja mAhitI maLI zakI hatI. sana 1926 mAM 'cittaraMjana' sevA sadana mATe kalakattAmAM phAlo karavAmAM Avyo tyAre eka vAra khuda mahAtmAjI temanA makAne gayA hatA ane te vakhate temaNe vagara mAgye ja mahAtmAjIne e kArya mATe 10000 rUpiyA ApyA hatA. 1917 mAM kalakattAmA 'gavarmeMTa hAusa'nA medAnamAM, laoNrDa kArmAikalanA Azraya nIce reDakraoNsa mATe eka meLAvaDo thayo hato temAM temaNe 21000 rUpiyA AyA hatA. tema ja prathama mahAyuddha vakhate temaNe 3,00,000 rUpiyAnA 'vaoNra baoNNDas' kharIda karIne e prasaMge sarakArane phALAmAM madada karI hatI. potAnI chetrI avasthAmAM temaNe potAnA nikaTa kuTuMbIjano - ke jemanI Arthika sthiti bahu ja sAdhAraNa prakAranI hatI temane - rUpiyA 12 lAkha vheMcI ApavAnI vyavasthA karI hatI jeno amala temanA suputra bAbu bahAdura siMhajIye karyo hato. bAbU DAlacaMdajInuM gArhasthya jIvana bahu ja AdarzarUpa hatuM. temanA dharmapatnI zrImatI mannukumArI eka Adarza ane dharmaparAyaNa patnI hatA. pati-patnI bane sadAcAra, suvicAra ane susaMskAranI mUrti jevA hatAM DAlacaMdajInuM jIvana bahu ja sArdu ane sAdhutva bhareluM hatuM vyavahAra ane vyApAra banemAM teo atyaMta prAmANika ane nItipUrvaka vartanArA hatA. svabhAve teo khUba ja zAnta ane nirabhimAnI hatA. jJAnamArga upara temanI UMDI zraddhA hatI. tattvajJAnaviSayaka pustakonuM vAcana ane zravaNa temane atyaMta priya hatuM. krina nagara kaoNlejanA eka adhyAtmalakSI baMgAlI prophesara nAme bAbU brajalAla adhikArI- jeo yogaviSayaka prakriyAnA acchA abhyAsI ane tatvaciMtaka hatA - temanA sahavAsathI bAbU DAlacaMdajIne paNa yoganI prakriyA tarapha khUba ruci thaI gaI hatI ane tethI temaNe temanI pAsethI e viSayanI keTalIka khAsa prakriyAono UMDo abhyAsa paNa karyo hato. zArIrika svAsthya ane mAnasika pAvitryano jenAthI vikAsa thAya evI, keTalIka vyAvahArika jIvanane atyaMta upayogI, yaugika prakriyAono temaNe potAnA patnI tema ja putra, putrI Adine paNa abhyAsa karavAnI preraNA karI hatI. jaina dharmanA vizuddha tattvonA pracAra ane sarvopayogI jaina sAhityanA prasAra mATe paNa temane khAsa ruci rahetI hatI ane paMDitapravara zrI sukhalAlajInA paricayamAM AvyA pachI, e kAryaM mATe kAMIka vizeSa sakriya prayatna karavAnI temanI sArI utkaMThA jAgI hatI. kalakattAmA 2-4 lAkhanA kharce A kArya karanAruM koI sAhityika ke zaikSaNika kendra sthApita karavAnI yojanA o vicArI rahyA hatA, e daramyAna san 1927 (vi. saM. 1984) mAM kalakattAmAM temano svargavAsa thayo. * bAbU DAlacaMdajI siMghI, potAnA samayanA baMgAlanivAsI jaina samAjamAM eka atyaMta pratiSThita vyApArI, dIrghadarzI udyogapati, mhoTA jamInadAra, udAracitta sadgRhastha ane sAdhucarita satpuruSa hatA. teo potAnI e sarva saMpatti ane guNavattAno samagra vAraso potAnA eka mAtra putra bAbU bahAdura siMhajIne soMpatA gayA, jemaNe potAnA e puNyazloka pitAnI sthUla saMpatti ane sUkSma satkIrti - banene ghaNI suMdara rIte vadhArIne pitA karatAMya savAI zreSThatA meLavavAnI viziSTa pratiSThA prApta karI. bAbU zrI bahAdura siMhajImAM potAnA pitAnI vyApArika kuzaLatA, vyAvahArika nipuNatA ane sAMskArika sanniSThA to saMpUrNa aMze vArasAgatarUpe utarelI hatI ja, paraMtu se uparAMta temanAmA bauddhika vizadatA, kalAtmaka rasikatA ane vividha viSayagrAhiNI prAJjala pratibhAno paNa ucca prakArano sanniveza thayo hato ane tethI teo eka asAdhAraNa vyaktitva dharAvanAra mahAnubhAvonI paMktimAM sthAna prApta karavAnI yogyatA meLavI zakyA hatA. o potAnA pitAnA ekamAtra putra hovAthI temane pitAnA vizaLa kArabhAramAM nAnapaNathI ja lakSya ApavAnI pharaja paDhI tI ane tethI teo hAIskUlano abhyAsa pUro karavA sivAya kaoNlejano vizeSa abhyAsa karavAmo avasara meLavI zakyA na hRtAM chatAM temanI jJAnaruci bahu ja tIvra hovAthI, temaNe potAnI meLe ja, vividha prakAranA sAhityanA vAMcanano abhyAsa Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhI jaina manthanADA i khUba ja vadhAryo hato ane tethI teo iMgrejI uparAMta, baMgAlI, hiMdI, gujarAtI bhASAo paNa khUba sarasa jANatA hRtA bhane e bhASAomA khAela vividha pustakonA vAcanamAM satata nimana rahetA hatA. nAnapaNI ja temane prAcIna vastuonA saMgrahano bhAre zokha lAgI gayo hato ane tethI teo jUnA sikkAo, citro, mUrtio ane tevI bIjI bIjI cIjono saMgraha karavAnA atyaMta rasika thaI gayA hatA. jhaverAtano paNa te sAdhe temano zokha khUba vadhyo hato ane tethI teo e viSayamA paNa khUba ja niSNAta thaI gayA hatA. enA pariNAme temaNe potAnI pAse sikAo, citro, hastalikhita bahumUlya pustako vigereno je amUlya saMgraha bhego karyo hato te Aje hiMdusthAnanA gaNyAgaThiyA evA saMpra homa eka mahattvanuM sthAna prApta kare tebo che. temano prAcIna sikkAono saMgraha to eTalo badho viziSTa prakArano ke jethI AkhI duniyAmAM tenuM trIjuM ke cothuM sthAna Ave tema che. tebho e viSayamAM eTalA nipuNa thaI gayA hatA ke mahoTA choTA myujiyamonA kyureTaro paNa vAraMvAra temanI salAha bhane abhiprAya meLavanA arthe temanI pAse bhAvatA jatA. teo potAnA evA ucca sAMskRtika zokhane laIne deza-videzanI AmI sAMskArika pravRttiyo mATe kArya karatI aneka saMsthAonA sadasya vigere banyA hatA. dAkhalA tarIke - raoNyala eziyATika sosAyaTI oNpha beMgAla, amerikana jyaoNprAphikala sosAyaTI nyuyaoNrka, baMgIya sAhityapariSad kalakattA, nyUmismeTika sosAyaTI oNpha inDiyA vigere aneka prasiddha saMsthAonA teo utsAhI sabhAsada hatA. sAhitya bhane zikSaNa viSayaka pravRtti karanArI jaina tema ja jainetara aneka saMsthAone temaNe mukta mane dAna ApI e viSayonA prasAramAM potAnI utkaTa abhirucino uttama paricaya Apyo hato. temaNe AvI rIte keTa- keTalI saMsthAone Arthika sahAyatA ApI hatI tenI saMpUrNa yAdI maLI zakI nathI. temano svabhAva AvAM kAryoMmAM potAnA pitAnA jevo ja prAyaH mauna dhAraNa karavAno hato ane e mATe potAnI prasiddhi karavAnI teo AkAMkSA nhotA rAkhatA. temanI sAthai koI koI vakhate prasaMgocita vArtAlApa thatAM bhAvI bAbatanI je ADakatarI mAhitI maLI zakI tenA AdhAre temanI pAsethI Arthika sahAyatA meLavanArI keTalIka saMsthAonAM nAmo vigere A pramANe jANI zakAyAM cheH - hiMdu ekeDemI, dolatapura (baMgAla), ru0 15000) tarakkI urdU baMgAlA, 5000) hiMdI sAhitya pariSad bhavana ( ilAhAbAda ), 12500) vizuddhAnaMda sarasvatI mAravADI haoNspITala, kalakattA, 10000) eka maiTarniTIhoma, kalakattA, 25001 banArasa hiMdU yunivarsiTI, 2500) jIyAgaMja hAyaskUla, 5000 jIyAgaMja laMDana mizana haoNspITala, 6000) kalakattA - murzidAbAdanA jaina mandiro, 11000) jainadharma pracAraka sabhA, mAnabhUma, 5000) jaina bhavana, kalakattA, 15000) jaina pustaka pracAraka maMDala, AgarA, 7500) jaina mandira, AgarA, 3500) jaina hAiskUla, aMbAlA, 2100) jaina gurukula, pAlItANA, 11000) jaina prAkRta koza mATe, 2500) e uparAMta hajAra-hajAra pAMcaso - pAMcasonI nAnI rakamo to temaNe seMkaDonI saMkhyAmAM ApI che jeno saravALo doDha be lAkha jeTalo thavA jAya. sAhitya ane zikSaNanI pragati mATe siMdhIjIno jeTalo utsAha bhane udyoga ito teTalo ja sAmAjika pragati mATe paNa te hRto. anekavAra temaNe AdhI sAmAjika sabhAo vigeremAM pramukha tarIke bhAga laIne potAno e viSeno Antarika utsAha ane sahakArabhAva pradarzita karyo hato. jaina zvetAMbara kaoNnpharansanA san 1926 mAM muMbaIma bharAelA khAsa abhivezananA teo pramukha banyA hatA. udayapura rAjyamAM AvelA kesarIyAjI tIrthaMnA vahIvaTanA viSayamAM sTeTa sAthe je ghaDo ubho thayo hato temAM temaNe sauthI vadhAre tana, mana bhane dhanano bhoga Apyo hato. A rIte teo jaina samAjanA hitanI pravRttiyomAM yathAyogya saMpUrNa sahayoga ApatA hatA paraMtu te sAye teo sAmAjika mUDhatA ane sAMpradAyika kaTTaratAnA paNa pUrNa virodhI hatA. bIjA bIjA dhanavAno ke AgevAno gaNAtA rUDhIbhakta jainonI mAphaka, teo saMkIrNa manovRti ke andhazraddhApoSaka vikRta bhaktithI sarvathA para hatA. AcAra, vicAra ke vyavahAramAM teo bahu ja udAra ane vivekazIla hatA. tamanuM gRhastha tarIkenuM jIvana paNa bahu ja sAyuM ane sAttvika hatuM. baMgAlanA je jAtanA navAbI gaNAtA vAtAvaraNamAM teo janmyA hatA ane ucharyA hatA te vAtAvaraNanI temanA jIvana upara kazIja kharAba asara thaI na hatI ane teo lagabhaga e vAtAvaraNathI taddana alipta jevA hatA. ATalA mhoTA zrImAn hovA chatAM, zrImaMtAIMnA khoTA vilAsa ke mithyA ADaMbarathI teo sadA dUra rahetA hatA. durvyaya bhane durvyasana prasye temano bhAre tiraskAra hato. temanI sthitinA dhanavAno jyAre potAmA moja-zokha, Ananda pramoda, vilAsa-pravAsa, samAraMbha- mahotsava ityAdimAM lAkho rUpiyA uDAvatA hoya che tyAre siMghIjI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAbU zrI bahAdura siMhajI-ssaraNAJjali venAthI taddana vimukha rahetA hatA. temane zAkha mAtra sArA vAcanano bhane kalAmayavastuo jovA-saMgrahavAno hato.jyAre juo tyAre, teo potAnI gAdI upara beThA beThA sAhitya, itihAsa, sthApatya, citra, vijJAna, bhUgola ke bhUgarbhavidyAne lagatA sAmayiko ke pustako vAcatA ja sadA dekhAtA hatA. potAnA ekA viziSTa vAcananA zokhane lIdhe teo iMgrejI, baMgAlI, hiMdI, gujarAtI AdimAM prakaTa thatA ucca koTinA, ukta viSayone lagatA vividha prakAranAM sAmayika patro bhane jarnass Adi niyamita magAvatA rahetA hatA. ArTa, ArkioNlaoNjI, epIgrAphI, nyumimaTika, jyogrAphI, AikonogrAphI, hisTarI ane mAiniMga Adi viSayonA pustakonI temaNe potAnI pAse eka sArI sarakhI lAIbrerIja banAvI lIdhI hatI. teo khabhAve ekAntapriya ane alpabhASI hatA. nakAmI vAto karavA tarapha ke gappAM sappA mAravA tarapha temane bahu ja bhabhAva hato. potAnA vyAvasAyika vyavahAranI ke vizALa kArabhAranI bAbatomA paNa teo bahu ja mitabhASI hatA. paraMtu jyAre temanA priya viSayonI-jevA ke sthApatya, itihAsa, citra, zilpa AdinI-carcA jo nIkaLI hoya to temA teo eTalA nimama thaI jatA ke kalAko nA kalAko vahI jatA, to paNa teo tethI thAkatA nahIM ke kaMTALatA nahiM. temanI buddhi atyaMta tIkSNa hatI. koI paNa vastune samajavAmAM ke teno marma pakaDavAmAM temane kazI vAra na lAgatI. vijJAna ane tattvajJAnanI gaMbhIra bAbato paNa teo sArI peThe samAjI zakatA hatA ane temanuM manana karI temane pacAvI zakatA hatA. tarka ane dalIlamA teo mhoTA mhoTA kAyadAzAstrIyone paNa AMTI detA. tema ja game tevo cAlAka mANasa paNa temane potAnI cAlAkIthI cakita ke mugdha banAvI zake tema na hatuM. potAnA siddhAnta ke vicAramA teo khUba ja makkama rahevAnI prakRtinA hatA. eka vAra vicAra nakkI karyA pachI ane koI kAryano svIkAra karyA pachI temAthI calita thavAnuM teo bilkula pasaMda karatA nahi. vyavahAramA teo bahuja prAmANika rahevAnI vRttivALA hatA, bIjA bIjA dhanavAnonI mAphaka vyApAramA dagA phaTakA ke sAca-jhUTha karIne dhana meLavavAnI tRSNA temane yatkiMcit paNa thatI na hatI. temanI AvI vyAvahArika prAmANikatAne lakSIne iMgleMDanI markenTAIla beMkanI DAyarekTaronI baoNDe potAnI kalakattA-zAkhAnI baoNrDamAM, eka DAyarekTara thavA mATe temane khAsa vinaMti karI hatI ke je mAna e pahelAM koI paNa hiMdusthAnI vyApArIne maLyu hotuM. pratibhA ane prAmANikatA sAthe temanAmAM yojanAzakti paNa ghaNI ucca prakAranI hatI. temaNe potAnI ja svataMtra buddhi ane kArya kuzaLatA dvArA eka tarapha potAnI ghaNI moTI jamInadArInI ane bIjI tarapha kolIyArI vigere mAInIMganA udyoganI je suvyavasthA ane sughaTanA karI hatI te joIne te te viSayanA jJAtAo cakita thatA hatA. potAnA gharanA nAnAmA nAnA kAmathI te cheka kolIyArI jevA mhoTA kArakhAnA sudhImAM-ke jyAM hajAro mANaso kAma karatA hoya-bahu ja niyamita, vyavasthita ane suyojita rIte kAma cAlyAM kare tevI temanI sadA vyavasthA rahetI hatI. cheka daravAnathI laI potAnA samovaDIyA jevA samartha putrI sudhImA eka sarakhaM ucca prakAracaM zista-pAlana ane ziSTa AcAraNa temane tyAM dekhAtuM hatuM siMdhIjImAM AvI samartha yojakazakti hovA chatA-ane temanI pAse saMpUrNa prakAranI sAdhanasaMpannatA hovA chatA-teo dhamAlavALA jIvanathI dUra rahetA hatA ane potAnA nAmanI jAherAtane mATe ke lokomA mhoTA mANasa gaNAvAnI khAtara teo tevI kazI pravRtti karatA na hatA. rAvabahAdura, rAjAbAhAdura ke sara-nAITa vigerenA sarakArI khitAbo dhAraNa karavAnI ke kAunIlomA jaI oNnarebala meMbara banavAnI temane kyAreya icchA thaI na hatI. evI khAlI ADambaravALI pravRttimA paisAno durvyaya karaSA karatA teo sadA sAhityopayogI ane zikSaNopayogI kAryomA potAnA dhanano sadvyaya karatA hatA. bhAratava. rSenI prAcIna kaLA ane tene lagatI prAcIna vastuo tarapha temano utkaTa anurAga hato ane tethI te mATe temaNe lAkho rUpiyA khaD hRtA. siMdhIjI sAyeno mAro pratyakSa paricaya san 1930 mAM zarU thayo hato. temanI icchA potAnA sadgata puNyazloka pitAnA smArakamA jaina sAhityano prasAra ane prakAza thAya tevI koI viziSTa saMsthA sthApana karavAno hato. mArA jIvananA sudIrghakAlIna sahakArI, sahacArI ane sanmitra paMDitapravara zrI sukhalAlajI, jeo bAbU zrI DAlacaMdajInA vizeSa zraddhAbhAjana hoI zrI bahAdura siMhajI paNa jemanI upara teTalo ja viziSTa sadbhAva dharAvatA hatA, temanA parAmarza ane prastAvathI, temaNe mane e kAryanI yojanA ane vyavasthA hAthamAM devAnI vinaMti karI ane meM paNa potAne abhISTatama pravRtinA Adarzane anurUpa uttama koTinA sAdhananI prApti thatI joI teno saharSa ane sollAsa khIkAra karyo. raMbha divase, vizvavaMdya kavIndra zrI ravIndranAtha TAgoranA vibhUtivihArasamA vizvavikhyAta zAntinike. tananA vizva bhAratI-vidyA bhavanamA 'siMghI jaina jJAnapITha' nI sthApanA karI ane tyAM jaina sAhityanA adhyayana-adhyApana bhane saMzodhana-saMpAdana dinuM kArya cAla kayu. mA viSenI keTalIka prAthamika hakIkata, A graMthamALAnA sauthI prathama prakaTa thaelA 'prabandhacintAmaNi' nAmanA graMthanI prastAvanAmA meM ApelI che, tethI tenI ahiM punaruphi karavAnI jarUra sabhI. san 1931 nA prAraMbha divase, Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdhI jaina granthamAlA siMghIjIye mArI preraNAthI, 'siMghI jaina jJAnapITha' nI sthApanA sAthe, jaina sAhityanA uttamottama prantharamone Adhunika zAstrIya paddhatiye sundara rIte saMzodhita saMpAdita karI karAvI prakaTa karavA mATe ane tema karI jaina sAhityanI sArvajanika pratiSThA sthApita karavA mATe, A 'siMghI jaina granthamALA' prakaTa karavAnI viziSTa yojanAno paNa svIkAra karyo; ane e mATe Avazyaka ane apekSita arthavyaya karavAno udAra utsAha pradarzita karyo. u prAraMbhamAM, zAntiniketanane lakSIne eka 3 varSano kAryakrama ghaDI kADhavAmAM Avyo bhane te pramANe tyAM kAmano prAraMbha karavAmAM Avyo. paraMtu e 3 varSanA anubhavanA aMte zAntiniketana mane mArA potAnA kArya ane svAsthyanI dRSTiye barAbara anukUla na lAgavAthI, anicchAe mAre e sthAna choDavuM paDyuM bhane amadAbAdamAM, gujarAta vidyApITha nA sAmipyamAM, 'anekAnta vihAra' banAvI tyAM A kAryanI pravRtti cAlu rAkhI. A pranthamAlAmAM prakaTa thaelA granthonI uttama prazaMsA, prasiddhi ane pratiSThA thaelI joIne siMghIjIno utsAha khUba vadhyo ane temaNe e aMge jeTalo kharca thAya teTalo kharca karavAnI ane jema bane te vadhAre saMkhyAmAM grantho prakaTa thaelA jovAnI potAnI udAra manovRtti mArI AgaLa vAraMvAra prakaTa karI. paNa manA evA apUrva utsAhathI prerAI yathAzakti A kAryane vadhAre ne vadhAre vega ApavA mATe prayatnavAn rato. * sana 1938 nA julAImAM, mArA parama suhRd snehI zrIyuta kanhaiyAlAla mANekalAla muMzIno - jeo te vakhate muMbaInI kaoNMgresa gavarmeTanA gRhamaMtrInA ucca pada para adhiSThita hatA - akasmAt eka patra mane maLyo jemA emaNe sUcavyaM hatuM 'seTha muMgAlAla goenakAe be lAkha rUpiyAnI eka udAra rakama emane suprata karI che jeno upayoga bhAratIya vidyAonA koI vikAsAtmaka kArya mATe karavAno che ane te mATe vicAra-vinimaya karavA tema ja tadupayogI yojanA ghaDI kADhavA aMge mArI jarUra hovAthI mAre tarata muMbaI AvavuM vigere'. tadanusAra huM tarata muMbaI Avyo ane ame banne ya sAdhe besI e yoja nAnI rUparekhA taiyAra karI; ane te anusAra, saMvat 1995 nI kArtika sudi pUrNimAnA divase zrI muMzIjInA nivAsasthAne 'bhAratIya vidyAbhavana' nI eka mhoTA samAraMbha sAthai sthApanA karavAmAM AvI. bhavananA vikAsa mATe zrImuMzIjIno athAga udyoga, akhaMDa utsAha ane udAra Atmabhoga joI, mane paNa emanA kAryamA yathAyogya sahakAra ApavAnI pUrNa utkaMThA thaI ane huM tenI AMtarika vyavasthAmA pramukhapaNe bhAga levA lAgyo bhavananI vividha pravRttiyomA sAhitya prakAzana saMbaMdhI je eka viziSTa pravRtti svIkAravAmAM AvI hatI te mArA A prathamALAnA kAryasAthai, eka prakAre paraspara sahAyaka svarUpanI ja pravRtti hovAthI, mane e pUrva - aMgIkRta kAryamA bAdhaka na thatAM ulaTI sAdhaka ja jaNAI ane tethI meM emAM yathAzakti potAnI viziSTa sevA ApavAno nirNaya karyo. siMghIjIne e badhI vastusthitinI jANa karavAmAM AvatAM teo paNa bhavananA kAryamAM rasa dharAvatA thayA ane enA saMsthApaka sadasya banI enA kArya mATe potAnI pUrNa sahAnubhUti prakaTa karI. jema meM upara jaNAnyuM che tema, graMthamALAnA vikAsa mATe siMghIjIno utsAha atyaMta prazaMsanIya hRto ane tethI huM paNa mArA svAsthya vigerenI kazI darakAra rAkhyA vagara, e kAryanI pragati mATe satata prayatna karyA karato hato. paraMtu pranthamALAnI vyavasthAnI sarva bhAra, mArA ekalAnA paMDa upara ja Azrita thaIne rahelo hovAthI, mAruM zarIra jyAre e vyavasthA karatuM aTakI jAya, tyAre enI zI sthiti thAya teno vicAra paNa mane vAraMvAra thayAM karato hato. bIjI bAju siMghIjInI paNa uttarAvasthA hoI teo vAraMvAra asvastha thavA lAgyA hatA ane teo paNa jIvananI asthiratAno AbhAsa anubhavavA lAgyA hatA. eTale granthamALAnA bhAvI viSe koI sthira bhane sunizcita yojanA ghaDI kADhavAnI kalpanA huM karyA karato hato. bhavananI sthApanA thayAM pachI 3-4 varSamAM ja enA kAryanI vidvAnomAM sArI peThe prasiddhi ane pratiSThA jAmavA lAgI hatI ane vividha viSayamA adhyayana-adhyApana ane sAhityanA saMzodhana-saMpAdananuM kArya sArI: peThe AgaLa vadhavA lAgyaM hatuM, e joI suhRdara zrImuMzIjInI khAsa AkAMkSA thaI ke siMghI jaina granthamALAnI kAryavyavasthAnI saMbaMdha paNa, jo bhavana sAdhe joDI devAmAM Ave to tethI paraspara ba~nenA kAryamAM suMdara abhivRddhi thavA uparAMta granthamALAne sthAyI sthAna maLaze ane bhavanane viziSTa prakAranI pratiSThAnI prApti thaze ane e rIte bhavanamAM jaina zAstronA adhyayananuM ane jaina sAhityamA prakAzananuM eka advitIya kendra banI raheze. zrImuMzIjInI e zubhAkAMkSA, manthamALA viSenI mArI bhAvI ciMtAnI yogya nivAraka lAgI ane tethI huM te viSenI yojanAno vicAra karavA lAgyo yathAvasara siMghIjIne meM zrI muMzIjInI AkAMkSA ane mArI yojanA sUcita karI. teo bhA. vi. bha. nA sthApaka-sadasya hatA ja ane taduparAnta zrImuzIjInA khAsa snehAspada mitra paNa hatA; tethI temane paNa e yojanA vadhAvI levA lAyaka lAgI paNDitapravara zrIsukhalAlajI jeo A pranthamALAnA AraMbhazrI ja aMtaraMga hitaciMtaka ane sakriya sahAyaka rahyA che temanI sAdhe paNa e yojanA saMbaMdhe meM ucitaparAmarza karyo ane saMvat 2001 nA vaizAkha sudimAM (me sana 1943) siMghIjI kAryaprasaMge muMbaI AvelA tyAre, paraspara nirNIta vicAra-vinimaya karI, A pranthamALAnI prakAzana saMbaMdhI sarva vyavasthA bhavanane svAdhIna karavAmAM AvI. siMghIjIe, e uparAnta, te avasare mArI preraNAthI bhavanane Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI 'bahAdura siMhajI - smaraNAJjali bAbU 6 U bIjA 10 hajAra rUpiyAnI udAra rakama paNa ApI jenA vaDe bhavanamAM temanA nAmano eka haoNla baMdhAvavAmAM Ave ane temAM prAcIna vastuo tema ja citra vigereno saMgraha rAkhavAmAM Ave . bhavananI prabaMdhaka samitie siMghIjInA A viziSTa ane udAra dAnanA pratighoSa rUpe bhavanamA pracalita 'jaina zAstrazikSaNa vibhAga'ne sthAyI rUpe 'siMghI jainazAstra zikSApITha' nA nAme pracalita rAkhavAno savizeSa nirNaya karyo. * graMthamALAnA janaka ane paripAlaka siMghIjIe, prAraMbhathI ja enI sarva prakAranI vyavasthAno bhAra mArA upara mUkIne pote to phakta khAsa eTalI ja AkAMkSA rAkhatA hatA ke granthamALAmAM kema vadhAre grantho prakaTa thAya ane kema temano vadhAre prasAra thAya. temanA jIvananI eka mAtra e ja parama abhilASA hatI ke A granthamALA dvArA jeTalA bane telA sAra sArA ane mahattvanA grantho jaldI jaldI prakAzita thAya ane jaina sahityano khUba prasAra thAya. e aMge jeTalo kharca thAya teTalo te bahu ja utsAhathI karavA utsuka hatA. bhavanane prathamALA samarpaNa karatI vakhate temaNe mane ka ke'atyAra sudhI to varSamAM sarerAza 3-4 graMtho prakaTa thatA AvyA che paraMtu jo Apa prakAzita karI zako to, daramahine babbe graMtho paNa prakAzita thatA joI huM dharAuM tema nathI. jyAM sudhI ApanI ane mArI jIMdagI che tyAM sudhI, jeTalaM sAhitya prakaTa karavA karAvavAnI ApanI icchA hoya te pramANenI Apa vyavasthA karo. mArA taraphathI paisAno saMkoca Apane jarAya nahIM jaNAya'. jaina sAhityanA uddhAra mATe AvI utkaTa AkAMkSA ane AvI udAra cittavRtti dharAvanAra dAnI ane vinamra puruSa, meM mArA jIvanama bIjo koI nathI joyo. potAnI hayAtI daramyAna temaNe mArA hastaka granthamALA khAte lagabhaga 75000 ( poNo lAkha) rUpiyA kharca karyA haze; paraMtu e 15 varSanA gALA daramyAna temaNe ekavAra paNa mane ema nathI pUchayuM ke kaI rakama, kayA prantha mATe, kyAre kharca karavamAM AvI che; ke kayA prazthanA saMpAdana mATe, kone zuM ApavAmAM AmyuM che. jyAre jyAre huM presa ityAdinA bIlo temanI upara mokalato tyAre tyAre, teo te mAtra joIne ja oNphisamAM te rakama cukavanAnA zerA sAthe mokalI detA. huM temane koI bIlanI vigata samajAvavA icchato, to paNa teo te viSe utsAha hotA batAvatA ane enAthI viruddha granthamALAnI sAijha, TAIpa, prIMTIMga, bAIMDIMga, heDIMga AdinI bAbatamAM teo khUba jhINavaTathI vicAra karatA rahetA bhane te aMge vistArathI carcA paNa karatA. temanI AvI apUrva jJAnaniSThA yane jJAnabhaktiye ja mane temanA snehapAzamAM baddha karyo ane tethI huM yatkiMcit A jAtanI jJAnopAsanA karavA samartha thayo. ukta rIte bhavanane pranthamALA samarpita karyA bAda, siMdhIjInI upara jaNAvelI utkaTa AkAMkSAne anulakSIne mane prastuta kArya mATe vadhAre utsAha thayo, ane jo ke mArI zArIrika sthiti, e kAryanA avirata zramathI pratidina vadhAre ne vadhAre jhaDapathI kSINa thatI rahI che, chatAM meM enA kAryane vadhAre vegavAn ane vadhAre vistRta banAvavAnI dRSTiye keTalIka viziSTa yojanA karavA mAMDI, ane saMpAdanAnA kAryamAM vadhAre sahAyatA maLe te mATe keTalAka vidvAnonA niyamita sahayoganI paNa vyavasthA karavA mAMDI. aneka nAnA-moTA grantho eka sAtha presamAM chApavA ApyA ane bIjA tevA aneka navA navA prantho chapAvA mATe taiyAra karavA mAMDyA jeTalA grantho atyAra sudhImAM kula prakaTa thayA hatA teTalA ja bIjA grantho eka sAthai presamA chapavA zarU thayA ane tethI paNa bamaNI saMkhyAnA grantho presa kaoNpI AdinA rUpamAM taiyAra thavA lAgyA. e pachI thoDA ja samaya daramyAna, eTale sapTeMbara 1943 mAM, bhavana mATe kalakattAnA eka nivRtta dakSiNI prophesaranI mhoTI lAIbrerI kharIda karavA huM tyAM gayo. siMghIjI dvArA ja e prophesara sAthe vATAghATa karavAmAM AvI hatI ane mArI preraNAthI e AkhI lAIbrerI, jenI kiMmata ru. 50000 (pacAsa hajAra) jeTalI mAgavAmAM AvI hatI, siMghIjIe potAnA taraphathI ja bhavanane bheTa karavAnI atimahanIya manovRtti darzAvI hatI. paraMtu te prophesara sAdhe e lAIbrerI aMgeno yogya sodo na thayo ane tethI siMghIjIe, kalakattAnA suprasiddha svargavAsI jaina sadgRhastha bAbU pUraNacaMdrajI nAhAranI mhoTI lAIbrerI laI vA viSe potAnI salAha ApI ane te aMge pote ja yogya rIte enI vyavasthA karavanuM mAthe lIdhuM. kalakattAmA bhane AkhAya baMgAlamAM e varSa daramyAna anna-durbhikSano bhayaMkara karALa kALa vartI rahyo hato. siMghIjIye potAnA vatana ajImagaMja, murzidAbAda tema ja bIjAM aneka sthaLe garIbone maphata ane madhyamavittone alpa mUlyamAM, pratimAsa hajAro maNa dhAnya vitIrNa karavAnI mhoTI ane udAra vyavasthA karI hatI, jenA nimitte temaNe e varSamAM lagabhaga traNa- sADA traNa lAkha rUpiyA kharca khAte mAMDI vALyA hatA. baMgAlanA vatanIyomAM ane jamInadAromAM Avo mhoTo udAra Arthika bhoga e nimitte anya koIye Apyo hoya tema jANavAmAM nathI AyuM. akTobara-naveMbara mAsamAM temanI tabiyata bagaDavA mAMDI ane te dhIre dhIre vadhAre ne vadhAre zithila thatI gaI. jAnyuArI 1944 nAM prAraMbhamAM huM temane maLavA pharI kalakattA gayo. tA. 6 ThI jAnyuArInA saMdhyA samaye, temanI sAdhe besIne 3 kalAka sudhI granthamALA, lAIbrerI, jaina itihAsanA Alekhana Adi aMgenI khUba utsAhapUrvaka yAtocIto karI Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMghI jaina granthamAlA paraMtu temane potAnA jIvananI alpatAno AbhAsa jANe thaI rahyo hoya tema, bacce bacce teo tevA udgAro paNa kADhatA rahetA hatA. 5-7 divasa rahIne huM muMbaI AvavA nIkaLayo tyAre challI mulAkAta vakhate teo bahu ja bhAvabharele hRdaye mane vidAya ApIne bolyA ke- 'koNa jANe have ApaNe pharI maLIzu ke nahiM ?' hu~ temanA e duHkhada vAkyane bahu ja dabAelA hRdaye sAMbhALato ane udvega pAmato, temanAthI sadAnA mATe chUTo pajyo. te pachI temanI sAthe mulAkAta thavAno prasaMga ja na Avyo. 5-6 mahinA temanI tabiyata sArI-narasI rahyA karI ane Akhare san 1944 nA julAInI 7 mI tArIkhe teo potAnA binazvara dehane choDI paralokamA cAlyA gayA. mArI sAhityopAsanAno mahAn sahAyaka, mArI alpakhalpa sevAno mahAn paripoSaka ane mArI kartavyaniSThAno mahAn preraka, sahRdaya supuruSa, A asAra saMsAramA mane zUnya hRdaya banAvI pote mahAzUnyamAM vilIna thaI gayo. siMdhIjInuM jo ke A rIte nAzavaMta sthUla zarIra saMsAramAthI vilupta thayuM che, paraMtu temaNe sthApelI A granthamALA dvArA temanuM yazaHzarIra, seMkaDo varSoM sudhI A saMsAramA vidyamAna rahI temanI kIrti ane smRtinI prazastino prabhAvaka paricaya bhAvI prajAne satata ApyA karaze. siMghIjInA suputro nAM satkAryo siMdhIjInA khargavAsathI jaina sAhitya ane jaina saMskRtinA mahAn poSaka nararatnanI je mhoTI khoTa paDI che te to sahajabhAve pUrAya tema nathI. paraMtu mane e joIne hRdayamA UMcI AzA ane AzvAsaka AlhAda thAya che ke temanA suputro-zrI rAjendra siMhajI, zrI narendra siMhajI ane zrI vIrendra siMhajI potAnA pitAnA suyogya santAno hoI pitAnI pratiSThA ane prasiddhinA kAryamA anurUpa bhAga bhajavI rayA che ane pitAnI bhAvanA ane pravRttine udArabhAve poSI rayA che. siMdhIjInA svargavAsa pachI e baMdhuoe potAnA pitAnA dAna-puNya nimitta ajImagaMja vigere sthAnomAM lagabhaga 50-60 hajAra rUpiyA kharca karyA hatA. te pachI thoDA ja samayamAM, siMdhIjInA vRddhamAtAno paNa svargavAsa thaI gayo ane tethI potAnA e parama pUjanIyA dAdImAnA puNyArthe paNa e baMdhuoe 70-75 hajAra rUpiyAno vyaya ko. 'siMghI jaina granthamALA' no saghaLo bhAra paNa e siMghI baMdhuoe, pitAjIe nirdhArela vicAra pramANe, pUrNa utsAhathI upADI lIdho cha, ane te uparAnta kalakatAnA 'inDIyana rIsarca insTIna Ta'ne baMgAlImA jaina sAhitya prakaTa karavA mATe siMdhIjInA smArakarUpe 5000 rUpiyAnI prAraMbhika madada ApI che. siMdhIjInA jyeSTha ciraMjIva bAbU zrI rAjendra siMhajIye, mArI icchA ane preraNAnA premane vaza thaI, potAnA puNyazloka pitAnI ajJAta icchAne pUrNa karavA mATe, 50 hajAra rUpiyAnI udAra rakama bhAratIya vidyAbhavanane dAna karI, ane tenA vaDe kalakattAnI ukta nAhAra lAIbrerI kharIda karIne bhavanane eka amUlya sAhityika nidhirUpe bheTa karI che. bhavananI e bhavya lAIbrerI 'bAbU zrI bahAdura siMhajI siMghI lAIbrerI' nA nAme sadA oLakhAze ane siMghIjInA puNyArthe e eka mhoTI jJAnaparaba banaze. bAbU zrI narendra siMhajIye, baMgAlanI sarAka jAtinA sAmAjika ane dhArmika utthAna nimitte potAnA pitAe je pravRtti cAlU karI hatI, tene apanAvI lIdhI che ane tenA saMcAlanano bhAra pramukhapaNe pote upADI lIdho che. sana 1944 naveMSara mAsamAM kalakattAnA digaMbara samAja taraphathI ujavAelA 'vIrazAsana jayantI mahotsava'nA prasaMge tenA phALAmA emaNe 5000 rUpiyA ApyA hatA tema ja kalakattAmA jaina zvetAMbara samudAya taraphathI bAMdhavA dhArelA "jaina bhavana" mA 31000 rUpiyA dAna karI potAnI udAratAnI zubha zaruAta karI che. bhaviSyamA 'siMghI jaina granthamALA' no sarva arthaka bhAra A banne baMdhuoe utsAha pUrvaka svIkArI levAnI potAnI prazaMsanIya manobhAvanA prakaTa karIne, potAnA tiAnA e parama punIta yazomandirane uttarottara umata kharUpa ApavAno zubha saMkalpa karyoM che. tathAstu. siMghI jaina zAstra zikSApITha 1 bhAratIya vidyA bhavana, muMbaI -jina vijaya muni Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA-kiMcit prAstAvika siMghI jaina granthamAlAnA 26 mA maNi tarIke bhadrabAhusaMhitAnA nAmathI prasiddhi pAmatA prastuta granthanA kartRtva-prAcInatva-maulikatva Adi viSayo paratve je keTalIka bAbato khAsa jANavA jevI che teno DhUMka sAra ahiM ApavAmAM bhAve che. bhadrabAhu sUri ane temanI racelI saMhitA viSenI kiMvadantI zramaNabhagavAn zrImahAvIranA nirvANa bAda, lagabhaga doDha so varSa pachI, bhadrabAhu nAmanA eka prasiddha AcArya thayA jemane jaina saMpradAyanA zvetAmbara ane digambara banne pakSo samAnabhAve pramANabhUta AcArya mAne che. e bhadgabAhusUrinA caritaviSayamA banne saMpradAyavALAoe aneka prakAranI kiMvadantIsvarUpa kathAo lakhI che. jo ke digambara saMpradAyanA prAcIna sAhityamAM bhadgabAhu viSenA ullekho nahiM jevA ja maLe che, paraMtu zvetAmbara sAhityamA emanA viSenA aneka ullekho keTalAya jUnA granthomAM paNa maLI Ave che ane te vividha rUpe che. emAM sauthI prAcIna ullekha te kalpasUtranI sthavirAvalino kahI zakAya, jenI racanA vi. saM.510 nA arasAmAM devarddhigaNi kSamAzramaNa dvArA thaelI manAya che. te pachI, 7 mA 8 mA sakAmAM racAelA niyukti, bhASyo ane cUNigrantho jevA AgamonA prAcIna vyAkhyAgraMthomAM, emanA saMbandhanA keTalAka savizeSa ullekho maLI Ave che. tyArabAda vikramanA 12 mA saikAmAM thaelA bhadrezvarasUrie 'kahAvali' nAmanA prAkRta mahApuruSacaritamA tema ja hemacandrasUrie potAnA 'triSaSTizalAkApuruSacarita'nA 'pariziSTaparva' tarIke racelA 'sthavirAvali carita' mA emanA caritra aMge ApelI vadhAre vistRta hakIkata maLI Ave che. te pachInA to aneka granthakAroe aneka granthomA AlekhelI emanA viSenI vividha kathAo upalabdha thAya che. kAlakramanI dRSTie emAMnA be granthono ahiM khAsa ullekha karavo upayogI jaNAya che, ke jemAthI prastuta grantha sAthe saMbandha dharAvatI kAMIka hakIkata prApta thAya che. temAM eka che merutuGgAcAryapraNIta 'prabandhacintAmaNi' ane bIjo grantha che rAjazekharasUrikRta 'prabandhakoSa.' prabandhacintAmaNinA 5 mA prakAzamAM, eka 'varAhamihira' prabandha Apelo che jemA 'vArAhIsaMhitA' nAmaka suprasiddha jyotiSazAstra viSayaka granthanA kartA varAhamihira viSenI kiMvadantI svarUpanI kAIka kathA kahevAmAM AvI che. ema ema kahevAmAM Avyu che ke e varAhamihira te suprasiddha prAcIna jainAcArya bhadra bAhuno mhoTo bhAI thato hato. varAhamihira jyotiHzAstrano mhoTo vidvAn hato bhane lokomA tenI ghaNI mhoTI pratiSThA hatI. paraMtu bhadrabAhu jaina muni hoI temanuM jJAna tenA karatAM paNa vadhu vizALa ane vadhuM nirmaLa hatuM ane tethI varAhamihirane temanI adekhAI thaI bhAvavAthI, te potAnA bhAI tema ja temanA anuyAyI jaina varga pratye pAchaLathI roSabhAva dhAraNa karato thayo hato. tethI marIne chekTe te vyaMtara yonino deva thayo bhane jaina vargane upasargAtmaka upadrava karavA lAgyo. tenA nivAraNa mATe bhadrabAhue eka stotranI racanA karIne potAnA anuyAyiyone ApI ane teno sadA pATha karatA rahevA jaNAvyu jethI teno upadrava zAnta thaI jAya. e stotra 'uvasaggahara' nAmathI Aje paNa jaina samAjamAM suprasiddha che. ityAdi. * prabandhakoSamAM paNa enI e ja hakIkata che paraMtu te jarA vadhAre sajAvIne lakhI che, emAM jaNAvyuM che ke bhadrabAhu ane varAhamihira bane bhAIyoe yazobhadrasUri pAse jaina munivatanI dIkSA lIdhI hatI. bhadrabAhu caturdazapUrva jJAnadhAraka thayA ane temaNe dazavakAlika Adi 10 niyukti granthonI racanA karI, tema ja 'bhAdrabAhavI' nAmanA saMhitA granthanI racanA karI. varAhamihira potAnA uddhata vyavahAranA kAraNe bhAcAryano aprItipAtra thayo ane tethI rope bharAIne teNe jaina dIkSAno tyAga karyo bhane pharI pAcho brAhmaNa thaI gayo. te pachI teNe 'vArAhIsaMhitA' nAmano potAno svataMtra grantha banAvyo ane tenI dvArA te lokomA khyAti meLavato thayo. ityAdi. . jyAM sudhI mhArA jANavAmAM AvyuM che, bhadrabAhu surie 'bhadrabAhusaMhitA' nAmanA granthanI racanA karyAno sauthI prathama ullekha prabandhakoSakArano che ane bhadrabAhu ane varAhamihira bane bandhuo hatA tevo sauthI jUno ullekha prabandhacintAmaNino che. e pachInA granthakAroe A hakIkatano ja vAraMvAra ullekha karelo che. enI pahelAMnA koI granthamAM bhadgabAha ane varAhamihira banne bhAI hatA temaja bhadrabAhue 'bhAdrabAhavI saMhitA' banAvI hatI, teno ko nirdeza nathI maLato. * juo, siMghI jaina granthamAlAmA prakAzita prabandhacintAmaNi mUla, pR. 119. tathA, hindI bhASAntara pR0 146. juo, siMghI jaina granthamAlAmAM prakAzita, prabandhakoSa, pR. 2-4 bhadrabA. 1 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhu saMhitA A uparathI mAtra eTalI vastu siddha thAya che ke 'prabandhakoSa' nA kartAnA samayamAM, eTale ke vi. saM. 1405 mA~, bhadrabAhunA racelA 'bhadrabAhu saMhitA' nAmanA granthanI prasiddhi thapalI hatI. 2 prastuta granthanI upalabdhi ane prasiddhi vi.saM. 1959 mAM, muMbaInA prasiddha jaina granthaprakAzaka zA. bhImasiMha mANikane tyAMthI 'bhadrabAhusaMhitA' nAmanA jyotiSanA granthanuM, paNDita zrAvaka hIrAlAla haMsarAjanuM kareluM, gujarAtI bhASAntara prakaTa thayuM tenI prastAvanAma ema lakhavAmAM AvyuM hatuM ke "A bhadrabAhu saMhitA graMtha jainanA jyotiSa viSayamAM Adya grantha che. tenA racanAra zrI bhadrabAhu svAmI cauda pUrvaghara zrutakevalI hatA. temanAM vacano jainamAM Aptavacano gaNAya che." ityAdi. A bhASAntara karanAra vidvAne meLavela te mULa saMskRta grantha keTalo mhoTo tema ja keTalo jUno hato; e vigerenI kazI mAhitI temAM ApelI nathI. te pachI ghaNA varSo bAda jAmanagarathI e ja paNDitanA prakAzana kAryAlaya khAtezI te granthanI mULa nakala chapAvI prakaTa karavAmAM AvI hatI, paraMtu te eTalI badhI astavyasta ane apabhraSTa rUpamA hatI ke jethI e granthanI saMkalanA ke svarUpanI upalabdhinI dRSTie tano kazo ja upayoga thAya tema nathI. e daramyAna, digambara samAjanA eka suprasiddha paNDita gopAladAsajIe 'jainamitra' nAmanA patramA 'bhadrabAhusaMhitA' nAmanA granthamAMthI 'dAyabhAga' nAmanA eka prakaraNanA keTalaoNka uddharaNo prakaTa karyA. e uddharaNomAM jaina zailIthI taddana vilakSaNa lAgatA keTalAka vicAro joIne, suprasiddha granthaparIkSaka ane vivecaka digambara vidvAn paNDita zrI jugala kizorajI mukhtArane, e granthane mULa rUpamAM jovAnI ane avalokavAnI utkaTa icchA thaI. tethI temaNe e granthanI mULa nakala meLavAvA khUba ja prayAsa karyo. keTalIka muskeliyo pachI temane e granthanI eka nakala maLI AvI ane tenA AdhAre temaNe e granthanuM, potAnI sUkSma parIkSaka dRSTie, savizeSa avalokana kayU~. pariNAme temane jaNAyuM ke je granthanI nakala temane maLI che te bhAkho grantha banAvaTI ane vikramanA sattaramA saikAmAM thaela koI dharma bhUSaNa bhaTTAraka nAmanA digambara jainagurunA kSullaka prayatlanI kRtirUpe che. paNDita zrI jugala kizorajI mukhtAre, e upara vistRta parIkSAtmaka 2-3 mhoTA nibandho ja lakhI kADhyA hatA je muMbaInA suprasiddha granthaprakAzaka ane itihAsavijJa vidvAn paM. zrI nAthUrAmajI premIdvArA saMpAdita 'jainahitaiSI' patramAM kramathI prakaTa thayA hatA ane pachIthI svataMtra pustikA rUpe paNa prasiddha karavAmAM AvyA hatA. paNDita jugala kizorajIe, e granthanI jUnI prato AdinA viSayamAM mhane paNa patra lakhIne pUchAnyuM hatuM. paraMtu te vakhate mhArA jovAmAM enI koI prati AvI na hatI ane tethI meM zvetAmbara bhaMDAromAM tenI anupalabdhi lakhI jaNAvI hatI. e uparathI paM. jugala kizorajI evA nirNaya Upara AvyA hatA ke e grantha jema digambara saMpradAyamAM khAsa prasiddha nathI tema zvetAmbara saMpradAyamAM paNa adhika pracalita nathI. temaNe e mATe mArA ukta patranI keTalIka paMktiono utAro paNa potAnA prabandhamAM A pramANe Apyo che: - "isI liye zrIyuta muni jinavijayajI apane patra meM likhate haiM ki - 'pATana ke kisI naye yA purAne bhaNDArameM bhadrabAhu - saMhitA kI prati nahIM hai / gujarAtake yA mAravADake anya kisI prasiddha bhaNDArameM bhI isakI prati nahIM hai / zvetAmbaroMke bhadrabAhucaritoM meM unake saMhitA banAne kA ullekha milatA hai; paraMtu pustaka abhItaka nahIM dekhI gaI / " (granthaparIkSA, pR. 15) paM. jugala kizorajIne bhadrabAhu saMhitAnI je nakala maLI hatI ane jenI temaNe vistRta parIkSAtmaka samAlocanA karo che te grantha, prastuta granthanI sarakhAmaNImAM parimANamAM ghaNo mhoTo che. e grantha 'pUrva' 'madhyama' bhane 'uttara' ema 3 khaMDomAM vheMcAelo che bhane traNe khaMDomAM maLIne lagabhaga 7 hajAra jeTalI enI lokasaMkhyA che. enA 'pUrva' ane 'uttara' khaMDamAM jyotiSanA viSaya karatAM keTalAka taddana judA ja viSayonuM varNana karavAmAM Ave che ane AkhA ya granthanI saMkalanA bahu ja astavyasta rUpamAM thaelI che. enA 'madhya' khaMDamAM atra mudrita samagra graMthano samAveza karI levAmAM Avyo le ane te uparAMta bIjA paNa keTalAka vadhArAnA viSayo emAM ApelA che. enA 'pUrva' khaMDamAM keTalAka evA zloko maLe che je 'tAjika nIlakaMThI' ane 'muhUrtacintAmaNi' nAmanA prasiddha jyotiSa granthomAMthI lIvelA ke. e granthono racanAsamaya vikramanA sattaramA saikAno pUrvArddha hovAthI paM. jugala kizorajI e nirNaya upara AvyA hatA ke 'A saMhitA vikrama saMvat 1640 nA pachI banelI che.' tema ja e pranthanI mULa nAla te 'jhAlarA pATaNa' nA digambara jaina bhaMDAramAM che tenA ante lakhelA puSpikArUpa ullekha uparathI temaNe enI racanA ke saMkalanAno nizcita samaya paNa siddha karyo che ane te vi. saM. 1657 thI 1665 nI vacceno che. (juo, ukta parIkSA grantha, pU. 39 ). paM0 jugala kizorajInI lakhelI 'bhadrabAhu saMhitA' nI parIkSA vAMcI mhArI paNa evI dhAraNA baMdhAI hatI ke e grantha taddana banAvaTI hoI kazApaNa mUlya vagarano- nirupayogI che; ane tethI mhane enA viSaya mAM kazI vizeSa jijJAsA utpanna na thaI. I. sa. 1931 mAM huM jyAre 'siMdhI jaina granthamAlA' nA kAmanA aMge pATaNa gayo tyAre, mhane vADIpArzvanAthanA prasiddha purAtana Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcit prAstAvika granthabhaMDAramA e granthanI eka khaMDita (apUrNa) paraMtu sundara prati mhArA jovAmAM bhAvI je nizcita rUpe paMdaramA saikAmoM - eTale ke pATaNanA e bhaMDAranA saMsthApaka kharatara gacchIya jinabhadra sUrinA samayamAM-lakhAelI mhane jaNAI. e prati joIne mhane e granthanI saMpUrNa prati meLavavAnI utkaMThA thaI. kAraNa ke eka to e granthanu svarUpa, paM. jugala kizorajIe jenI parIkSA karelI te grantha karatAM, taddana jUhU~ ja jaNAyu; ane bIjeM, e prati jugala kizorajIne maLelI prati karatA ochAmA ochI lagabhaga 200 varSa jeTalI jUnI dekhAI. eTale tethI enI vizeSa prAcInatAnI paNa mhane kalpanA thaI. e pratinuM vizeSa avalokana karatAM mhane ema paNa jaNAyu ke e prati to vaLI ethI ya koIka vadhAre jUnI tADapatranI pratinI pratilipi rUpe che. eTale mULa granthakRtinI ethI paNa vizeSa prAcIna hovAnI mhArI khAtarI thaI. tethI mheM enI anya koI tevI saMpUrNa prati meLavavAno prayatna Arabhyo. tapAsa karatAM pUnAnA rAjakIya granthasaMgrahamAMthI, (je bhAMDArakara orienTala rIsarca insTITyUTamA surakSita che) enI evI ja eka bIjI jUnI prati maLI AvI je saMpUrNa hatI. pUnAvALI prati vi. saM. 1504 mAM lakhAelI che ane te paNa pATaNavALI pratinI jema koIka tADapatranI jUnI pratinI pratilipirUpe che. eTale mhane eTalI khAtarI to tarata thaI ke e granthano jeTalo bhAga e bane pratiomA lakhelo maLe che teTalo to jarUra prAcIna che. ane 'prabandhakoSa'mA je bhadrabAhunI racelI 'bhAdrabAhavIsaMhitA' no ullekha karavAmAM Avyo che te ghaNuM karIne bhA ja kRtine uddezIne hovo joIe. granthanA nAma, viSaya, svarUpa ane tenA kartA AdinA ullekho tema ja zrutiparaMparA Adine lagatA keTalAka carcAtmaka praznone lakSyamA laIne, mheM A granthane 'siMghI jaina granthamAlA'mA prakaTa karavAno vicAra ko ane ernu saMpAdana kArya mhArA vidvAn ziSya ane sahakArI prAdhyApaka DaoN. gopANIne suprata kayu. bhAI zrI gopANInuM jyotiSa tema ja vaidyaka zAstronA viSayacaM vAcana, adhyayana ane manana bahu ja vizALa ane gaMbhIra prakArarnu hoI, emaNe e granthana saMzodhana ane saMpAdana karavA mATe khUba ja parizrama uThAvyo che, ane emanA e prayAsanA suphaLa rUpe ja Aje vidvAnonA kara kamalamA 'siMghI jaina granthamAlA' nA eka nUtanaviSayaka maNi tarIke A grantha upasthita thAya che. DaoN. gopANIe prastuta granthanA viSayamA jANavA lAyaka ghaNIka bAbatonI upayukta carcA, potAnI prastAvanAmA karI che; tema ja granthano sAra bhApI 'vArAhI saMhitA' sAthenI tetI yogya tulanA paNa sarasa rIte karI batAvI che. zrIyuta gopANIe prastuta kRtinA phartRtva Adi viSe je vicAro pradarzita karyA che te uparathI vAcakone tenI paNa keTalIka kalpanA thaI zakaze. prastuta granthanI prAcInatA viSenI keTalIka vicAraNA adhyApaka gopANIe prastuta kRtinI racanA viSe evo je ullekha karelo che ke 'vikramIya paMdaramI sadI pachI koI sAdhAraNa buddhisaMpatti dharAvanAra mANase ene racI kADhI-'ityAdi, te viSe mhAro abhiprAya jarA judo che. haiM ene paMdaramI sadInI pachInI racanA nathI samajato. ochAmA ochI 12 mI sadI jeTalI jUnI to e kRti che ja, evo mhAro sAdhAra abhimata thAya che. mhArA anumAnano AdhAra epramANe che-pATaNanA vADIpArzvanAtha bhaNDAramAthI je prati mhane maLI che te jinabhadsUrinA samayamAM-eTale ke vi. saM. 1475-85 nA arasAmAM-lakhAelI che, ema hu~ mArnu chu. kAraNa ke epratinA AkAra-prakAra, lakhANa, patrAMka Adi badhA saMketo jinabhadrasUrie lakhAvelA seMkaDo graMthone taddana maLatA ane teja svarUpanA che. jema mheM 'vijJapti triveNi'nI mhArI prastAvanAmAM jaNAvyu che tema jinabhadrasUrie khaMbhAta, pATaNa, jesalamera Adi sthAnomA mhoTA granthabhaNDAro sthApana karyA hatA ane temAM, temaNe naSTa thatAM jUnAM evAM seMkaDo tADapatrIya pustakonI pratilipio kAgaLa upara utarAvI utarAvIne nUtana pustakono saMgraha ko hato. e bhaMDAramAthI maLelI bhadrabAhusaMhitAnI ukta prati paNa e ja rIte koI prAcIna tADapatranI pratilipi rUpe utArelI che. kAraNa ke e pratimA ThekaThekANe evI keTalIya paMktio dRSTigocara thAya che jemAM lahiyAe potAne maLelI Adarza pratimAM, upalabdha thatA khaMDita ke truTita zabdo ane vAkyo mATe, pAchaLathI koI tenI pUrti karI zake te sAraM, ............... A jAtanI akSaravihIna mAtra zirorekhAo dorI mukelI che. eno artha e che ke e pratinA lahiyAne je tADapatrIya prati maLI hatI te vizeSa jIrNa thaelI hovI joIe ane temAM te te sthaLanA lakhANanA akSaro, tADapatronI kinAro kharI paDavAthI, jatA rahelA ke bhuMsAI gaelA hovA joIe. e uparathI ebuM anumAna saheje karI zakAya ke te jUnI tADapatrIya prati paNa ThIkaThIka jIrNa avasthAe pahoMcI gaelI hovI joIe. A rIte jinabhadrasUrinA samayamAMjoe prati 300-400 varSo jeTalI jUnI hoya-ane te hovAno vizeSa saMbhava cha ja-to saheje te mULa prati vikramanA 11 mA 12 mA saikA jeTalI jUnI hoI zake, pATaNa ane jesalameranA jUnA bhaMDaromAM AvI jAtanI jIrNa-zIrNa thaelI tADapatrIya pratiyo tema ja temanA uparathI utAravAmAM AvelI kAgaLanI seMkaDo pratiyo mhArA jovAmAM AvI che. tevI ja rIte pUnAvAlI prati paNa (jenI pratilipi vi. saM. 1504 mAM thaelI che), tevI ja koIka anya prAcIna tADapatrIya prati uparathI utA. ravAmAM AvelI che. kAraNa ke temAM paNa ThekaThekANe AvI ja jAtanI akSaravihIna zirorekhAo AlekhelI dRSTigocara thAya che, e bane pratiyonA avalokanathI e vAta spaSTa jaNAya che ke emanI mULAdhArabhUta bhAdarza pratiyo ThIkaThIka jUnI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA thaelI hatI. vaLI e bane pratiyomA je DhagalAbanda pAThabhedo dRSTigocara thAya che te paNa e vastu sUcave che ke jUnA samayamA e granthanAM ghaNAM pratyantaro thayAM hovAM joIye ane te pratyantaronI pUrva paraMparA, mULa granthanI racanAne vizeSa prAcIna samayamA thaelI sUcita karanArI hovI joIe. A uparathI hu~ e anumAna upara mAyU~ chu ke prastuta grantha 11 mA 12 mA saikA karatAM to arvAcIna nathI ja. enI pratiyomA maLatA bahuvidha pAThabhedo ane apabhraSTa pATho paNa e granthanI savizeSa prAcInatAnA ja dyotaka hoI zake. granthano kartA koNa ? A granthanI racanA koNe ane kyAre karIe viSenuM kazuM paNa anumAna karavAneM koI jJApaka pramANa dRSTigocara nathIthayu. granthanI varNanazailI uparathI eTaluM spaSTa jaNAya che ke eno racayitA kaho ke saMkalana kartA kaho, koI digambara saMpradAyAnuyAyI jaina vidvAna che. bhadrabAhu AcAryanA nAmathI zruta ke jJAta thaelI koI kRtinA AdhAre, teNe prastuta granthanI saMyojanA karI che. vaLI prastuta granthanA ullekhothI e paNa spaSTa jaNAya che ke enA kartA svayaM koI bhadrabAhu nathI3B paraMtu bhadrabAhunA upadiSTa ke nibaddha evA koI nimittazAstranA AdhAre anya kartAdvArA enI saMkalanA karavAmAM AvelI che, ane tethI enuM nAma 'bhAdrabAhuka nimitta grantha' AQ rAkhavAmAM bhAveluM che. bhadrabAhu nAmanA eka anya AcArya pUrve thaI gaelA che je nimittazAstranA viziSTa jJAtA hoI 'naimittika' tarIke prasiddhi pAmyA hatA. temanA viSenA keTalAka ullekho 7 mA 8 mA saikA jeTalA prAcIna jaina granthomAM maLI Ave che. vidvadvarya munivara zrIpuNyavijayajIe 'chedasUtrakAra ane niyuktikAra' e nAmanA potAnA maulika ane pramANabhUta nibandhamA jaNAvyu che ke - kalpa - vyavahAra -nizIthAdi mULa sUtronA kartA tathA Avazyakaniyukti Adi anyAnya niyuktigraMthonA kartA banne bhinna bhinna AcAryo che-arthAt kalpa-vyavahArAdi chedasUtronA kartA je caturdazapUrvajJAnadhArI bhadrabAhu che, te anya cha; ane Avazyaka sUtrAdinI niyuktiyonA racayitA je bhadrabAhu che te paNa anya che. A pAchalA bhadrabAhu ja nimittajJa bhadrabAhu che ane te 5 mA 6 ThA saikA karatAM jUnA nathI. temaNe ja 'uvasaggahara' stotra tathA 'bhadrabAhusaMhitA' nI mULa racanA karelI hovI joIe; tema ja te ja varAhamihiranA paNa bhrAtA hovA joIe. ityaadi|. koI bhadrabAhu nAmanAjaina AcArya ane suprasiddha brAhmaNa vidvAn varAhamihira vacce sahodarapaNAno sambandha hato ke kema te viSe ApaNe kazo AdhAra nahiM ApI zakiye, ane temanA samasAmayikatva viSe paNa viziSTa prakAranA pramANAbhAve, ApaNe kazo nirNaya nahiM karI zakiye; paraMtu bhadrabAhu nAmanA eka jaina pUrvAcArya nimittazAstranA viziSTa jJAtA hovAnI vikhyAti vALA pUrve thaI gayA che, eTalI hakIkata to ukta munivara zrIpuNyavijayajInA nibandha uparathI nizcita rUpemAnI zakAyatema che. e bhadrabAhu AcArya, jema AvazyakAdi niyukti granthonI racanA karI che, tema nimittazAstraviSayaka koI graMthanI paNa padyarUpe ke gadyarUpe, prAkRtamA racanA karI hoya e sarvathA saMbhava che. nimittazAstra sAthe sabandha dharAvanArA 'aMgavidyA. prakIrNa' Adi pUrvAcAryonA racelA bIjA paNa jaina grantho upalabdha thAya che. nimittazAstra viSenuM tevaM vizeSa jJAna meLavavAnI paripATI jainAcAryomA ghaNA prAcIna samayathI cAlI Ave che, ane evA viziSTa nimittajJAnanA prabhAvathI jainAcAryoe potAnA dharma ane saMpradAyano savizeSa prabhAva vadhAryoM hovAnA seMkaDo ullekho paNa jaina granthomAM maLI Ave che. ethI nimittazAstrajJa bhadrabAhu AcArya Avo nimittaviSayaka koI grantha banAvyo hoya to te sarvathA saMbhavita che. pAchaLathI kALadoSane laIne e grantha naSTa-bhraSTa thavAthI ke pachI bIjI rIte vizeSa durbodhya jevo jaNAvAthI tenA uddhArarUpe koI vidvAne prastuta graMthanI racanA karelI hovAnI saMbhAvanAnI mAnyatAnAM yogya kAraNo ApI zakAya. prastuta granthamA jyAM tyAM je keTalIka astavyasta svarUpanI saMkalanA tema ja chandobhraSTa Adi vALI skhalita racanA dRSTigocara thAya che tena paNa eka e kAraNa hoI zake ke mULa kRti prAkRta bhASAmAM hoya ane tenA AdhAre A saMskRta rUpAntara karavAmAM AvyuM hoya. ema thavAthI vyAkaraNa ane chandobhraSTatAnA keTalAka doSo emAM svAbhAvika rUpe ja utarI bhAvyA hoya. kema ke grantha Akho pAribhASika zabdothI bharelo che. emAM ekanA badale bIjA pratizabdano upayoga karavA mATe avakAza na hoya e to spaSTa ja che. jyotiSa bhane vaidyaka viSayanA paribhASAtmaka granthomAM AvaM bhASAzaithilya ane gumphanazaithilya bahu ja sAmAnya gaNAya che, e paNa vidvAnone suvidita ja che. prAcIna granthomA maLatI AvI pAThabhraSTatArnu eka vizeSa kAraNa lahiyAonI lipiviSayaka ajJAnatA paNa khAsa hoya che. bhASA ane viSayane jarA ya na samajanAra lahiyo jyAre koI jUnI pratino utAro karavA bese che ane tene jo AdhArabhUta pratinI lipi saheja paNa aparicita ke asAmAnya jaNAya che, tyAre te potAnI nakalamAM akSaro saMbaMdhI aneka prakAranI vicitra bhUlo karyA kare che. pustakonI pratilipi karanArA lahiyAone AjanA abhaNa kaMpojiTaro jevA samajavA joIe. jema mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI taraphathI prakaTa thaela 'rajatamahotsava' nAmanA pustakamA prakAzita. + meghavijaya upAdhyAye potAnA 'varSaprabodha' aparanAma 'meghamahodaya' mAM bhadrabAhunA nAmathI keTalIka prAkRta gAthAo uddhata karelI che je kadAcit e mULagranthamAMthIja paraMparAdvArA uddhRta thatI cAlI AvI hoya. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcit prAstAvika bhabhaNa kaMpojiTarane lekhakanI lakhelI kaoNpImAM je akSara jevo samajAya te mATe tevA ja akSaranuM bIbUM te goThave che. 'sAyaNa' zabdamA lakhelo 'ya' jo tene 'pa' jevo lAge to te 'ya' nA badale 'pa' mUkI 'sAyaNa' nuM 'sApaNa' rUpe kaMpoja karaze. te jarIta abhaNa lahiyAonI paNa samajavI joIe. udAharaNa tarIke, prastuta granthanI pATaNa ane pUnA vALI je banne pratiyono nirdeza upara karavAmAM Avyo che, tenA lahiyAonA lakhANane ja jo e dRSTie ApaNe joIe to tenI dareka paMkti AvI jAtanI bhUlothI bharelI dekhAze. lahiyAonA bhakSaro eTalA badhA sundara lAge che ke prathama dRSTie ApaNane e utkRSTa svarUpanI Adarza nakalo jevI jaNAya che, paraMtu jyAre ene zuddhAzuddhatAnI dRSTie jovA mAMDie che to te bhrAntinI pratimUrtiyo jevI ja lAge che. udAharaNa tarIke, pUnAvAlI pratimAM prathamAdhyAyano samAptisUcaka puSpikA lekha jyAre "iti nigraMthe bhadrabAhuke nimitte aMgasaMcayo nAma prthmodhyaayH|| ch||" AvI rIte zuddha bhASAmA lakhelo che, tyAre e ja puSpikAnI paMkti pATaNavALI vadhAre prAcIna ane vadhAre suvAcya akSaromAM lakhelI pratimAM, nIce batAcyA pramANe, bhraSTasvarUpamAM lakhelI che "iti nirgrathana (?) bhadrabAhuke nimittoMga (?) samuyo (?) nAma prathamo'dhyAyaH // cha // " A nAnakaDI paMktimA lahiyAe 3 bhUlo karI che. 'naipaeNthe' nA badale 'nigraMthana', 'nimitte aMga' nA badale 'nimittoMga', 'saMcayo' nA badala 'samuyo'. A bhUlo lahiyAne jUnI lipinuM vaLaNa barAbara na samajAvAthI thavA pAmI che. AvI rIte apaThita lipikAronA hAthe bhA graMthamA ghaNA pATho bhraSTa rUpa pAmelA che ane tethI paNa graMthanI saMkalanAmA ghaNI ja zithilabandhatA AvI gaelI dRSTigocara thAya che. prastuta grantha apUrNa lAge che. vaLI prastuta grantha, enA prathama adhyAyamA jaNAvela 'aMgasaMcaya' rUpa viSayAnukramanI dRSTie apUrNa lAge che. e viSayAnukrama pramANe to emAM lagabhaga 15 thI 50 jeTalA adhyAyo hovA joIe. tyAre A upalabdha kRtimA 26 ja adhyAya maLe che. eadhyAyomAthI 2 thI 24 adhyAya sudhIna viSayanirUpaNa to anukramamA sUcavyA pramANe ja yathAkrame karavAmAM AveluM che, paraMtu 25 mA adhyAyamAM jyAre anukrama pramANe 'vAtika' yogonuM varNana Avaq joIe tyAre emAM tenA badale 'saMgrahayogArghakAMDa' nAmanA viSayarnu varNana ApeluM che. 26 mo adhyAya 'svapna' vicAraviSayaka cha je anukrama pramANe yathAsthAne maLato Ave che, paraMtu te pachI muhUrta, tithi, karaNa, nimitta Adi viSayonAM varNanavALA adhyAyo hovA joIe je sarvathA upalabdha nathI. tema ja prAraMbhamAM jema prAstAvikarUpe granthAraMbha viSayaka keTaluka upodghAtAtmaka varNana karavAmAM bhAgyuM che tema antamA upasaMhArasUcaka paNa je kAIka varNana hovU joIe, te paNa upalabdha antima adhyAyamA nathI maLatuM. tethI A grantha prastuta svarUpamA apUrNa che, ema mAnavu prApta thAya che. ema lAge che ke upalabdha bhAga, e graMthano pUrvabhAga ke pUrSakhaMDa haze ane e pachI AvatA muhUrta Adi viSayonA adhyAyo uttarakhaMDarUpe haze, je prastuta kRtinA pratilipilekhakone upalabdha thayo nahiM hoya, ke pachI te pahelA ja kyAreka naSTa thaI gayo hoya. pUnAvALI pratinA lekhakane je jUnI tADapatrIya bhAdarza prati maLI hatI temA e granthanA saMpUrNa 26 adhyAyo lakhelA hatA tyAre pATaNavALI pratinA lahiyAne je prati maLI hatI temAM 22 adhyAya ja pUrA hatA ane te pachIno adhyAya apUrNa hato. ane e adhyAya paNa pUnAvALI prati karatAM taddana judA ja prakArano bhane judA ja viSayanA varNanavALo dekhAya che. pUnAvALI pratimAM 'AdityacAra' viSayavALA 22 mA adhyAya pachI 23 mo adhyAya 'candracAra' viSayaka maLe che, tyAre pATaNanI pratimAM te rAhunA 'antazcAra' viSayano cha. e viSaya bIjI koI upalabdha pratiyomA maLato nathI. tethI e pATaNavALI prati koI judI ja paraMparAvAlI pratinI pratilipi hovAnI paNa sUcaka lAge che. e pratimAM zabdo, vAkyo ane zlokonA pAThabhedo paNa ghaNA vipula pramANamA dRSTigocara thAya che. adhyAyonI samAptisUcaka puSpikApaMktiyo paNa ghaNA bhAge judI jAtanI maLe che. pUnAvALI pratimA ekacAra' viSayaka 231 zlokano je adhyAya che tene pATaNa mA 2 adhyAyomA vibhakta karelo che. 1 thI 184 sudhInA lokono 'zukracAra' nAmano judo adhyAya che ane te pachInA 42 zlokono zukranA 'vakracAra' nAmano judo adhyAya karavAmAM bhAvyo che. tenA zlokAMko paNa judA ja lakhavAmAM AvyA che. granthanI zailI ane saMkalanAnI dRSTie jotAM pATaNano adhyAyavibhAga barAbara paNa lAge che. kAraNa ke 184 mA zlokasAthe 'zukracAra'no viSaya samApta thAya che, ane . pATaNavALI pratimAM A banne adhyAyonA pRthaktvasUcaka puSpikAlekho A pramANe che-prastuta pustakanA pR. 44 upara je 184 mo zloka che te pachI A pramANe adhyAyasamAptijJApaka paMkti che-'iti naithe bhadrabAhake nimitte zukracAraH smaaptH|' tathA pR. 46 upara je adhyAyasUcaka puSpikA mudrita che tenA sthAne pATaNadeg mAM A pramANe paMkti cha-'iti zukracArasya vkrcaarH| Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA te pachInA tenA 'vakracAra' adhyAyanA prAraMbharnu sUcaka 'ata UrdU pravakSyAmi vakaM cAraM nibodhata' Aq navIna pratijJAkathana karavAmAM AveluM che, tethI e adhyAya taddana judoja hovo joIe e arthAta ja spaSTa thaI jAya che. mA uparathI e vAta paNa spaSTa thAya che ke pUnAvALI prati ane pATaNavAlI prati banne bahu jUnA ane judA pratyantaro vALI AdarzabhUta koI bhinna pratiyonI pratilipiyo cha, bhane e vastu paNa prastuta granthanI niHsaMzaya prAcInatAnI ghotaka che. granthagata viSayanI vicAraNA prastuta graMthamA je viSayonuM varNana karavAmAM AvyuM che, te badhA viSayonuM varNana, brAhmaNa vidvAn varAhamihiranI racelI vArAhI saMhitAmAM paNa karelu maLe che ane tethI e banne granthonA varNanomA paraspara keTaluM sAmya che ane keTaluM vaiSamya che tenI baha ja jhINavaTa bharelI ane vistAra pUrvakanI tulanA, adhyApaka gopANIe potAnI prastAvanAmA, ghaNI ja sarasarIte karIne batAvI che. adhyApaka gopANInI e tulanAnA vAcanathI e vastu spaSTa thAya che ke prastuta grantha karatAM 'vArAhI saMhitA'nI saMkalanA, racanA ane varNanazailI vadhAre vyavasthita ane vadhAre prauDhatAbharelI che; tyAre AnI racanA, saMka. lanA bhane zailI avyavasthita, vyAkaraNa ane chandobhaMganA doSothI vyApta tema ja punarukti bhAdinA prayogothI nikRSTa prakAranI che. ethI marmajJa vidvAnono saheje evo mata bandhAya ke koI arvAcIna ardhavidagdha jaina vidvAne 'vArAhI saMhitA' uparathI AnI saMkalanA karIne bhadrabAhunA nAmathI ene prasiddhi ApavAno kSullaka ane hAsyAspada prayatna karelo hovo joIe. upara, paM. jugala kizorajIe karelI prastuta kRtinI vistRta parIkSAno je ullekha karavAmAM Avyo che temA temaNe e ja vicAra spaSTapaNe pratipAdita karyo che. albat paM. jugala kizorajIe je granthakRtinI parIkSA karI che te kRti, samagrabhAve to niHsaMzayarIte arddhadagdha ane aprAmANika paMDitammanyanI kSullaka racanA ja che. paraMtu prastuta granthakRti te koTInI racanA nathI evo mhAro abhimata cha; ane te upara AlekhelI vicArasaraNIthI phalita thAya che. mhArA abhimata pramANe 1 prastuta grandha kRti 'vArAhI saMhitA' nA AdhAre racavAmAM AvelI nathI tema ja koI arvAcIna arddhadagdha paMDitammanyanI banAvelI nathI. AnI racanA karanAra koI prAcIna kAlIna jaina vidvAn che jeNe bhadrabAhunAM kahelAM ke granthelAM nimittazAstra viSayaka vacanono sArasaMgraha karavAno prayala ko che. 2 prAcIna kALathI jaina vidvAnomAM A granthana khUba vAcana ane adhyayana thatuM rahuM che ane tethI emAM ghaNA pAThabhedo temaja bhraSTapATho praviSTa thaI gayA che. 3 prastuta granthamA kyAM ya evo nirdeza thaelo nathI maLato ke jethI e svayaM bhadrabAhunI kRti che evo koIne bhrama utpanna thAya. chatAM keTalAka jaina paMDitoe ene bhadrabAhunI kRti tarIke mAnavA-manAvavAnobhrAnta prayatna karyo che tyAre keTalAke e bhadrabAhunI kRti nathI e siddha karavAmATe bahu ja utsAhapUrvaka atirekI zrama sepyo che. 4 A granthagata ullekhothI je kAMI phalita thAya che te eTaluMja ke bhadrabAhunAM vacanonA AdhAre AnI saMkalanA ke racanA karavAmAM AvI che, ane e ja vastu eno kartA ApaNane mAnavAceM kahe che. 5 granthakAre prAraMbhamAM, prastAvanArUpe je jaNAvyuM che ke dvAdazAMgavettA bhadrabAhu bhAcArya magadhadezanA rAjagRha nagaranA pAMDugiri parvata upara AvIne rahyA te vakhate ziSyoe temane rAjAonA, bhikSuonA ane zrAvakonA hitanI dRSTie divya jJAnano upadeza ApavAnI prArthanA karI ane tethI temaNe 'jinabhASita nimitta' jJAnano potAnA ziSyone upadeza Apyo-ityAdi. A jAtano granthAraMbha karavo te to jaina granthakAronI eka sAmAnya zailI ja che. aneka prAcIna arvAcIna granthono prAraMbha A zailIe karavAmAM Avyo hoya che. potAnA varNyaviSayane bhagavAna mahAvIranA vacanarUpe nirUpita karavAno grandhakArano jyAre uddeza hoya che tyAre te upadezane mahAvIranA mukhethI kahevaDAvAnI paddhatie grathita kare che tema ja jyAre koI viSayane gaNadhara ke anya tevA AcAryanA upadeza tarIke nirdiSTa karavAno granthakArano uddeza hoya che, to tyAre te upadezane, te te vyaktinA mukhethI uccarAvavAnI zailIe Alekhita kare che. tethI evA prAraMbhika ke prAstAvika kathanomAM koI aitihAsika ke vizeSavastu sUcaka ghaTanAnI kalpanA karavI nakAmI che. 6 prastuta granthanA e prAraMbhika kathanamAthI je kAI viziSTa vicAra tAravI zakAya che, te e che, ke A granthanI saMkalanA karavAmAM granthakArano pradhAna uddeza nRpatio, bhikSuo ane zrAvakonA hitaviSeno che. emAM rAjAogeM hita e rIte sUcavavAmAM Avyu che ke A zAstrokta nimittajJAnanA AdhAre rAjAo potAnA jIvanamAM tathA potAnA rAjyamAMthanArAM zubhAzubha phaLo viSenaM jJAna meLavI tadanusAra pravRtti karIzake bhane tethItebho vijigiSu ane sthiramati thaIne sukhapUrvaka pRthvIna arthAt potAne adhIna bhUmirnu pAlana karI zake. bhikSumornu hita e rIte jaNAvavAmAM AvyaM che ke bhikSuo pAsethI rAjAo AzAstrokta rahasyano upadeza prApta karIne potAnA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcit prastAvanA abhISTa kartavyamA saphalatA meLave to teo bhikSuo tema ja dharmacAriyo tarapha vizeSa Adara satkAra vALA thaIne rahe ane tethI temanA saMrakSaNa nIce bhikSuo nirudvidmabhAve sarvatra vicarI zake. vaLI bhikSuone jyAre A zAstranA jJAnathI dezamAM utpAta Adi thavAnI AzaMkA thAya, to teo prathamathI ja sAvadhAna thaI dezAntaramA cAlyA javAno prayatna kare ane tevA susthitisaMpanna dezamAM vasIne sukhapUrvaka potAnI jIvanayApanA karI zake. zrAvakonuM hita e dRSTie batAvavAmAM AvyuM che ke AvA divyajJAnanA prabhAvathI prabhAvita thane teo sarvajJabhASita dharmamAM anurakta thAya ane anyadharmano Azraya karavA na icche. AvI rIte rAjA, bhikSu ane zravakonA hitanI sUcanA karIne pachI granthakAra ema paNa pharI jaNAve che, ke jo ke kSA divyajJAna, sAmAnya rIte badhA ja jIvone hitakArI che tema chatAM bhikSuonA mATe to e vizene karIne upakAraka che. kAraNa ke bhikSuonuM jIvana sadA parapiMDa upara avalaMbita hovAthI jo temane e zAstranuM jJAna hoya, to temanI jIvanayAtrA vadhAre saraLatA sAthe vyatIta thaI zake. granthakAre sUcavelo e hetu taddana vAstavika ane kAryasAdhaka che ema kazI ja atyukti nathI. jaina bhikSuoe e hetuno je rIte yatheSTa upayoga karyo che tenAM nidarzaka aitihAsika tema ja sAhityika pramANo jaina granthomAMthI joIe teTalAM maLI Ave tema che. nimittajJAna viSayanuM anya sAhitya bhAratavarSa kRSipradhAna deza hovAthI bhane kRSinI niSpattino AdhAra jalavarSA upara rahelo hovAthI ApaNA dezanA kokone TheTha prAcIna kALathI ja vRSTinA yogAyogo ane nimittonuM viziSTa parijJAna meLavavAnI parama AvazyakatA jAtI rahI che ane tethI ApaNA pUrvajoe e parijJAna prApta karavA arthe AdhyAtmika ane bhautika bane prakAranI zaktio dvArA maLatA anubhavono yathAzakya upayoga karavA satata prayata karyo che. e prayatlanA phaLarUpe varSAnA yogAyoga viSenuM jJAna karAvanArA nAnA mhoTA ghaNA ya grantho bhAratIya sAhityamAM upalabdha thAya che. saMskRta ane prAkRta bhASAmAM terror kelAya grantho uparAMta dezya bhASAmAM paNa A viSayanI nAnI mhoTI keTalI ya racanAo thaelI maLI Ave che. eracanAomA 'bhaDalInAM vAkyo tarIke prasiddha prAcIna rAjasthAnI ke prAcIna hiMdInA manAtAM dohAtmaka padyo sarvatra sujJAta che. grAmINa kRSikAro paNa e 'bhaDalI' nAM thoDAM ghaNAM vacanothI paricita hoya che ane varSAkALanA pahelAnA eka be mAsamA AkAzamAM thatAM vAdaLa, gAja-vIja ane havAnAM AndolanonI kriyA vigerenAM avalokano uparathI, AvatuM comAsu ke nIvaDaze tenI kAMIka kalpanA teo karatA rahe che. rAjapUtAnAmAM e vacanono pracAra mhoTA pramANa mAM jovAmAM bhAgyo che. vartamAna yuganA navA vAtAvaraNane lIdhe have e vastunA jANakAro bahu virala thatA jAya che. paraMtu jUnA jamAnAmAM dareka gAmamAM enA eka be jJAtA avazya maLI AvatA hatA. jyotiSI brAhmaNo ane jaina sAdhu-yatiyo e bAbaani vadhAre anubhavI manAtA. comAsAnA divasomAM saheja varSAda khaicAya ke vadhAre ocho paDe, to loko e brAhmaNo bhane sAdhu- - yatiyonI pAse jAya ane te viSenI utsukatApUrvaka pUchatAcha kare. lokonA mhoTA bhAganI evI zraddhA thaelI itI ke jyotiSiyo ane yatiyo e viSayanuM jarUra sAruM jJAna dharAvanArA hoya che. jo ke lokonI zraddhA jeTalaM sAraM jJAna dharAvanAra to bahu ja virala vyakti thatI haze, paraMtu keTalaM ka sAmAnya jJAna dharAvanAra vyaktiyo jarUra jyAM tyAM maLI bhAvatI kharI. mhArA svargavAsI guruvarya yatipravara zrI devIhaMsajI e viSayanA viziSTa jJAtA hatA teno mhane pratyakSa anubhava che. saM. 1956 nI sAlamAM mAravADa vigeremAM je bhayaMkara duSkALa paDyo hato tenI je AgAhI temaNe 4-6 sahInA pUrve ja karI dIdhI hatI tenuM mhane khAsa smaraNa che, temanI bhaviSyasUcanAne lakSyamAM laI, mhArI janmabhUminA zAsaka sva0 ThAkura zrI caturasiMhajI potAnI Arthika saMpatti anusAra, agAuthI ja puSkaLa anAjano saMgraha karI lIdho hato, jenA lIdhe ugra annasaMkaTanA samaye potAnI jAgirInA garIba janone tenuM vitaraNa karIne temanAM prANo bacAvavAmAM sArI rIte saphaLa thayA hatA. varSA viSenI AyI AgAhInA bIjA paNa be-cAra prasaMgonuM mhane spaSTa smaraNa che je gurujInA kathanAnusAra avisaMvAdI rUpe anubhavamAM AvyA hatA. AthI, ApaNA zAstrakAroe A varSAvijJAna viSenAM je nimitto bhane sUcano granthastha karyA che temAM keTaluka mahattvanuM tathya avazya raheluM che evI mhArI sAnubhava mAnyatA thaelI che. nimittazAstra mAnava samAjane atyanta upakAraka hovAnI mAnyatA 7 kharI rIte bhAnimittazAstraviSayaka jJAna manuSya jAtinA aihika jIvana vyavahAra sAthe atyaMta nikaTano saMbandha dharAve che, bhane tethI bhA zAstra manuSya samAja mATe atyaMta upakAraka, mArgadarzaka ane saMrakSaNasUcaka che. prastuta granthakAre A zAstranuM mAhAtmya samajAvatA je vicAro nIcenA zlokomA prakaTa kayI che te taddana vAstavika svarUpanA ja jJApaka che ema kahevAmAM jarA ya atizayokti nathI lAgatI. granthakAra kahe che ke na vedA nApi cAGgAni na vidyAzca pRthak pRthak / prasAdhayanti tAnarthAn nimittaM yat subhASitam // 13, 38 atItaM vartamAnaM ca bhaviSyad yazca kiJcana / sarva vijJAyate yena tajjJAnaM netaraM matam // 13, 39 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA arthAt-je kAryo samyag rIte kathelA A nimittazAstra vaDe sAdhI zakAya che te kAryo nathI vedanA jJAnathI ke nathI aMgonA jJAnathI, tema ja nathI bIjI bIjI vidyAonA jJAnathI sAdhI zakAya tema che. atIta, vartamAna ane bhaviSyanuM sarva kAI jenAthI jANI zakAya che te A ja jJAna che, bIjUM koI jJAna Aq manAtuM nathI. A nimitta zAstra kaI rIte manuSya samAjane upakAraka thAya che, ane kaI rIte kArya sAdhaka bane che teno khulAso prastuta granthakAranA vaktavyamAthI A pramANe maLe che:-manuSya jIvananA sukha ane saMrakSaNano mukhya AdhAra prakRtinI susthiti ane sAnukUla avasthA upara rahelo che. prakRtinA tatvomAM jo vikRta avasthA ane pratikULa bhAva utpanna thAya to tethI manuSya jIvananA nitya-naimittika vyavahAramA ane kAryamA bAdhA utpanna thAya ane tethI manuSyanA sukha ane saMrakSaNamAM bhayajanaka ane hAnikara paristhiti ubhI thAya. nIce ApelA zloka uparathI granthakAre pradarzita karelo A bhAva spaSTapaNe samajAya tevo che. prakRteryo'nyathAbhAvo vikAraH sarva ucyate / evaM vikAre vijJeyaM bhayaM tat prakRteH sadA // 2.3 arthAt-prakRtimA je anyathAbhAva (pheraphAra) utpanna thAya che te sarva vikAra kahepAya che ane e rIte thatA prakRtinA vikArathI manuSya mATe sadA bhaya (bhayajanaka paristhiti) upasthita thAya che. ahiM prakRti eTale je pRthvI upara manuSyano nivAsa che tenI sAthe saMbandha dharAvatA jala ane vAyu Adi pArthiva tatvonI gati-sthiti temaja AkAzamAM dRSTigocara thatA candra, sUryAdi graha-nakSatra-tArA Adi AntarikSa padArthonI gati-sthiti samajavAnI che. pRthvI ane AkAzagata e padArthonI gati-sthiti sadA eka sarakhI nathI hotI-nathI rahetI. emAM aneka jJAta ane ajJAta kAraNothI, samaye samaye ane sthaLe sthaLe, sAdhAraNa ane asAdhAraNa parimANamAM, aneka prakAranAM parivartano thayAM kare che. manuSyane, potAnA jIvananA ghaTaka evA AhAra-vihArAdi vyavahAranAM sarve Avazyaka ane upakAraka sAdhano, prakRtinI sAmAnya susthitivALI eTale ke sAmya avasthAmAMthI maLatAM hoya che. prakRtinI e sAmya avasthAmAM jyAre koI kAraNathI asAmAnya arthAt viSama evI paristhiti utpanna thAya che tyAre manuSyopayogI e sAdhano paNa vikRta svarUpa prApta karI manuSya jIvanane viSama paristhitimAM mUkI de che ane manuSyane abhISTa mAnasika sukha, zArIrika svAsthya ane prANasaMrakSaNa Adi jIvanatattvane bAdhaka ke ghAtaka rUpe nivaDe che. prakRtinA ukta tattvonI sAmya manAtI gatisthitimAM, je nimitta athavA kAraNathI tevI asAmya lAgatI kAIka gati-sthiti jyAre utpanna thavAnI hoya che tyAre te nimittanAM jJApaka ane sUcaka evAM veTalAMka dRSTa-aSTa pUrvacihno paNa udbhUta thAya che. jenAthI evAM cihvornu svarUpaparijJAna ApaNane prApta thAya tenuM ja nAma nimitta jJAna ke nimitta zAstra. prAkRtika tattvomAMthatAM parivartanonAM nimitto ane tenAM pUrvacihonA jJAnathI, manuSya potAnA jIvana sAthe saMbandha dharAvatA zubha-azubha arthAt iSTa-aniSTa kAryanI AgAhI meLavI zake che ane tenA AdhAre potAnA jIvitanA sukha ane saMrakSaNa viSe yogya vicAra ke upAya karI zake che. ane e rIte A nimitta zAstra manuSya jIvanane nitAnta upakAraka thAya che. A vicArarahasyane prakaTa paNe puSTa karanAra, prastuta granthamAM sUcita eka ullekha dvArA A vastu vadhAre spaSTa rIte kahI zakAya tema che. 9 mA 'vAtalakSaNa' nAmanA adhyAyamAM vAyunI gati-sthiti AdinAM lakSaNo dvArA sUcavA tAM nimittornu = kAraNonuM varNana karatI vakhate vAyulakSaNajJAna kevI rIte manupyane upakAraka thAya che teno saMbandha sUcavato nIce pramANeno eka zloka Apyo cheAhArasthitayaH sarve jaGgamAH sthaavraaststhaa| jalasaMbhavaM ca sarva tasyApi janano'nilaH // 9, 37. athAt -jaMgama ane sthAvara sarva jIvonI sthitiko AdhAra AhAra upara rahelo che. AhAranI utpatti jalane laIne thAya che. ane jalano utpAdaka vAyu hoya che. eTale ke vAyunAM lakSaNonA jJAnathI manuSya potAnA jIvi. tamA mukhya AdhArabhUta AhAra padArthanI prApti Adi mATe yogya upAya ane yojanA karI zake che. granthakAranuM A kathana sarvathA vAstavika ane sarvagamya jevu che. ApaNA A vizALa bhAratavarSamA prativarSa anAvRSTi ke bhativRSTine lIdhe, koka ne koka pradezamAM durbhikSa jevI sthiti utpanna thayAM ja kare che, ane tenA lIdhe te te pradezanA aneka manuSyonA sukhano nAza thaI keTalAenA prANono paNa ghaNIvAra nAza thayAM kare che. paraMtu a pramANe, manuSyone vAyu-AdinAM lakSaNonA jJAnadvArA, thanAra ativRSTi ke anAvRSTinuM jo AgaLathI ja sUcana thaI jAya to, tenAthI thatA aniSTothI bacavA teo yogya upAya yojI zake. vartamAna varSamA ja gujarAta, kaccha, saurASTra Adi pradezomA je bhISaNa durbhikSanI paristhiti ubhI thaI che, tenuM jo ApaNane prastuta nimittazAstramA jaNAvyA pramANe, varSAkALanA prAraMbhamAM thatA vAtalakSaNanA AdhAre, bhA ve anAvRSTina sUcana thayuM hota to, atyAre je ghAsa-cArAnA abhAve hajAro pazuonA prANa naSTa thaI rahA cha, tenA rakSaNano koI upAya, prathamathI ja yojI kADhavA mATe rAjye ane prajAvarge prayatna karyo hota. A jAtanA zAstrokta varSAvijJAnanA abhAve, varSAvihIna jevo Akho ya varSAkALa vyatIta thavA sudhImA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcit prAstAvika paNa, ApaNane prakRtinI gati-sthiti viSenI kazI sAcI asvasthA jANI zakAI nahiM ane tethI samayasara levA lAyaka yogya upAyo laI zakAyA nahiM. pariNAme dezanA pazudhanano thato bhayaMkara nAza ane te dvArA tenA pAlaka kheDutavargane thatI mhoTI arthahAni jovAno samaya ApaNI AgaLa AvIne ubho rahyo. bhAvI jarIte A nimittazAstramA ativRSTi, mahAmArI, dharatIkaMpa, vidyutpAta, agniprakopa, vAtopadva Adi je utpAto, pRthvInA bhinna bhinna pradezamA avAra navAra thayAM kare che; ane jenA lIdhe manuSyonA AyuSya, Arogya, saMpatti ane jIvita AdinI akalpita hAni thayAM kare che, tevA badhA ja prAkRtika utpAto ane upadravonAM nimitto ane tenAM pUrvacihnona varNana karavAmAM Avyu che. Adhunika vijJAnanA prastuta viSaya mATenA prayatno Adhunika vijJAnanA vizeSajJo paNa A viSayonAM kAraNornu ane lakSaNonuM viziSTa jJAna meLavavA mATe satata prayatna karI rahyA che ane emAMnI keTalI ya bAbatornu, vividha prakAracaM nUtana jJAna, prApta paNa karavAmAM AvyuM che. tema chatAM hajI A vijJAna prAthamika dazAmAM ja che ema ApaNe jANie chie. vAtAvaraNamAM thatA vAyavIya parivartanonAM vizeSa svarUpone jANavAnI, AjanA yuganI eka prathama koTinI AvazyakatAvALI vastu thaI paDI che. samudromA pharatAM nauvAhano ane AkAzamA uDatAM vAyuyAnonI samagati ane susthitino ghaNo kharo AdhAra, vAtAvaraNamA vyApaka banela vAyunI sAnukULa avasthA upara rahelo che. jo e vAyu vikRtarUpa dhAraNa karIne pratikUla avasthAno sarjaka thaI jAya to tethI samudragAmI naukAo ane AkAzagAmI vimAnono kSaNabharamAM vinAza ja thaI jAya cha bhane temA pravAsa karatA manuSyonA jIvita nimeSamAtramA vinaSTa thaI jAya che. tethI Aje pratyeka naukA-vAhaka ane vimAna - cAlaka yAnAdhinAyaka mATe vAtAvaraNagata vAyusaMsthAnanA parijJAnanI parama AvazyakatA hoya che. yuropa ane bhamerikAmAM A parijJAnano abhyAsa karavA-karAvavA mATe mhoTA mhoTAM vidyAlayonI sthApanA thaelI che tema ja e viSayanA nUtana parijJAnanI vadhAre zodho karavA ane tenA pariNAmo jANavA mATe aneka zodha pratiSTAno nirmita thaelAM che. vaLI rAjyo taraphathI tadupayukta sthAnomAM, e viSayanA svataMtra kAryAdhiSThAno sthApana karavAmAM AvyAM che ane te upara e viSayanA niSNAta adhikAriyonI niyuktiyo karavAmAM AvI che. e adhikAriyo vAyuzAstriyo kahevAya che ane emarnu kArya, pratidivasa vAtAvaraNamA thatAM vAyu-parivartanonI sUcanAo ApavAnuM hoya che. ApaNA dezamAM paNa rAjya taraphathI muMbaI, pUnA vigere sthaLomA AvA vAyuzAstriyonAM kAryAlayonI sthApanA thaelI che jemanA taraphathI dezanA bhinna bhinna bhAgomA pravartatAM vAtapravartano ane jalavarSaNo viSenI khabaro pratidivasa prakaTa karavAmAM Ave che. A vAtapravartana sAthe saMbandha dharAvatA aneka vicAro prastuta nimittazAstramA jaNAvavAmAM AvyA che. vAtapravartana ane jalavarSaNa e baneno paraspara gADha saMbandha rahelo che. vAyunI gati ane sthitimA thatAM parivartanone lIdhe ja jalavRSTino mAvirbhAva thAya che, tenA lIdhe ja varSAnuM nyUnAdhika bhAve patana thAya che ane tenA ja lIdhe teno tirobhAva paNa thAya che. eTale ke vAyu e jalavarSaNano sarvathA niyAmaka che. A vicAra prastuta zAstrakAre paNa nIcenA zlokamAM bahu spaSTa rIte vyakta ko cha bhane tethI zAstrakArarnu A viSayarnu tAttvika darzana avazya mananIya lAge tevU che. AdAnAJcAvapAtAcca pacanAcca visarjanAt / mArutaH sarvagarbhANAM balavAn nAyakaH smRtH|| 9,3 arthAt -vAyu e sarva prakAranA meghanA garbhono balavAn nAyaka che. kAraNa ke e ja meghagarbhano lAvanAra che, e ja teno pADanAra che, e ja teno pakavanAra che, ane e ja tenuM visarjana karanAra che. ___ mA rIte vAyune jalavRSTino mukhya nAyaka (niyAmaka) batAvI, A zAstrakAre prakArAntarathI te ja kAraNane nA jIvonA bhaya bhane kSemano kartA tathA rAjakIya jaya-parAjayano vidhAtA paNa batAvyo che. yathAvarSa bhayaM tathA kSemaM rAjJo jaya-parAjayam / mArutaH kurute loke jantUnAM puNyapApajam // 9,2 vaLI e ja abhyAyamAM bIje sthaLe vAyune jalano janaka paNa kahevAmAM Avyo che, jeno ullekha upara karavAmAM Avyo che. A ullekho parathI spaSTarIte vyakta thAya che ke prastuta zAstrakAranI dRSTie, vAyu A sRSTimAM eka mahAn balavAn tattva che ane te manuSyonA AyuSya, bhArogya, saukhya AdinA saMrakSaNa ane vinAza kAryamA ghaNo mahatvano bhAga bhajave che. vAyu kSaNabharamAM kevA bhayaMkara upadravo sarjI zake che tenA anubhavo pRthvInA sarve bhAgomAM vasatA prANiyone mavAra-navAra thayAM ja kare che. gata (san 1948) naveMbara mAsanI 14 mI tArIkhanA savAranA samaye, 5 thI 10 vAgyA sudhInA 5 kalAkomA, muMbaI ane tenI AsapAsanA pradezamA vAyudevatAe je vikarALa rUpa dhAraNa karIne, vebu bhayaMkara akAMDa tAMDava nRtya karyu hatuM ane tenA lIdhe kevI pralayakALa jevI paristhitino sarvane anubhava thayo hato, tenuM smaraNa thatAM, A zAstrakAre vAyudevane, jagatnA jIvonA kSema ane bhayanA eka balavAn vidhAyaka tarIke je vyakta karyo che, temAM kazI atizayokti karI hoya ema jarA ya lAgatuM nathI. bhadrabA.12 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA e dRSTie A zAstrano vicAra karatAM ApaNane jaNAze ke manuSyajIvana sAthe Ano keTalo nikaTano ane hitabharelo saMbandha rahelo che. A zAstranI Adhunika dRSTie saMzodhana thavAnI AvazyakatA A nimittazAstranA jJAnanA pradezamA kayA kayA viSayono antarbhAva thAya che tenI sUci prastuta granthanA 'aMgasaMcaya' nAmanA prathama adhyAyanA zloka 15-16 mA ApelI che. ane tenu ja vistRta varNana te pachInA adhyAyomA kramasarathI ApavAmAM AvyuM che. A badhuM ja varNana tathyabhareluM che ane emAM kahelI badhI hakIkato sarvathA sAcI ja che, ema to koI na ja mAnI zake. kAraNa ke AmAMnI keTalI ya hakIkato spaSTarUpe evI jaNAze ke je kevala kalpanAprasUta hoI ApaNane koI paNa rIte buddhigamya pratIta nahiM thAya; paraMtu te sAthe bIjI aneka hakIkato evI paNa jaNAze ke je avisaMvAdI phaLa batAvanArI ane kathita pariNAmanI anubhUti karAvanArI che. pUrva kAlanA je RSi-munioe A jJAnano upadeza karyo che ane je vidvAnoe A viSayanA zAstronI saMkalanA ke racanA karI che, te kAI mAtra temanA potAnA ja anubhavanA phaLanA pariNAmarUpe che ema nathI. seMkaDohajAro varSo jeTalA vyatIta thaelA sudIrgha kAlamAM, tema ja hajAro yojano jeTalA vyApelA vistIrNa bhUpradezamA, utpanna thaela asaMkhya vicArazIla ane avalokanapriya vyaktiyonA vividha anubhavo ane te uparathI thaelAM anvaya vyatirekAtmaka anumAnonA pariNAmarUpe A zAstrano prAdurbhAva ane vikAsa thayo che. albatta, ApaNA zAstrakAronI mAnyatA to evI rahI che ke A zAstronA mULa upadeSTA RSi-muniyo alaukika ane indriyAtIta evA divyajJAnanA dhAraka hatA ane temaNe potAnA e divyajJAnanA prabhAve ja prakRtinAM badhAM rahasyo saMpUrNa paNe jANI lIdhAM hatA. paraMtu Adhunika vijJAne sAdhelI vidyAnA sarvapradezonI adbhuta siddhio uparathI ApaNe jANI zakie chie ke ApaNA prAcIna zAstrakAronI e mAnyatA, prAyaH pUrvapuruSonuM mAhAtmya batAvavA puratI ja hakIkata sUcavanArI che. ethI vizeSa koI mahatva, e mAnyatAne ApavA mATe ApaNane kazuM ya viziSTa pramANa prApta thatuM nathI. paraMtu te sAthe eTaluM ApaNe jarUra mAnI zakie ke e RSi-muniyomA evI paNa keTalIka viziSTa AdhyAtmika zaktiyo khIlelI haze jenA prabhAve prakRtinI keTalIka nigUDha racanAo ane tenA kArya-kAraNabhAvornu rahasyajJAna temane vadhAre spaSTatAthI Akalita thatuM haze. A nimittazAstragata viSayo ane vicAronuM saMzodhana dRSTie jyAre ApaNe adhyayana ane manana karie chie tyAre ApaNane jaNAya che ke-emAMnAM keTalAMka siddhAnto ane mantavyo anubhavajJAnanA AdhAre pratipAdita thaelA che, keTalAMka anumAnajJAnanA AdhAre Alekhita thaelA che ane keTalAMka kalpanA ane bhramaNAnA AdhAre paNa prasUta thaelA che. pUrvakALamAM A badhAM siddhAnto ane mantavyonuM tathyAtathyapaNuM jANavA ke temanuM pRthakkaraNa karavA mATenAM tevAM kazAM viziSTa prakAranAM anya sAdhano upalabdha na hatA. paraMtu Aje vijJAne yaMtravidyAnI je adbhuta racanA nirmita karI che, te dvArA prakRtinA asaMkhya ajJeya ane anumeya rahasyonAM Akalana, udghATana, prasphoTana Adi kAryoM khUba sarala ane sugama banyAM che ane pratidina temAM akalpita evI vRddhi thatI ja jAya che. tethI ApaNA A prakAranA prAcIna zAstronA viSayo bhane vicAronuM adhyayana ane saMzodhana paNa, nUtana vijJAnanA mantavyo, saMzodhano ane upakaraNonI sahAyatA sAthe AraMbhAvAM joIe; ane emAMthI keTaluM jJAna tathyabhUta che tenu pRthakkaraNa tharbu joIe. saMbhava che ke ema karatA, emAthI ApaNane keTalAMka evAM tathyo paNa maLI Ave ke je hajI sudhI tattadviSayaka vijJAnavizAradonI kalpanAmAM paNa nahiM AvyAM hoya. prastuta granthane 'siMghI jaina granthamAlA'mAM prakaTa karavAno mhAro mukhya hetu paNa e ja rahelo che ke A viSayamAM rasa dharAvanArA vidvAno, A jAtanA sAhityanuM vizeSa adhyayana, avalokana, manana ane saMzodhana Adi karavA prerAya ane ApaNA pUrva puruSo je kAMI jJAnasaMpatti saMcita ane saMkalita karIne ApaNA mATe mUkatA gayA che, teno yogya upayoga thAya. jo ke A granthana pAThasaMzodhana karavAmAM adhyApaka gopANIe khUba ja zrama uThAvyo che ane eno zuddha pAThoddhAra karavA emaNe yathAzakya athaka prayatna karyo che; chatAM A vAcanA mAtra mArgadarzaka pUratI ja upayogI samajavAnI che ema vidvAn vAcakone mhAraM vinamra sUcana che. kAraNa ke enA saMpAdanakArya mATe je 3-4 pratiyo prApta karavAmAM AvI che ane jemano paricaya saMpAdake potAnI prastAvanAmA Apyo che, te badhI pratiyonI pratyeka paMkti eTalI badhI bhraSTa ane samagra vAcanA paraspara eTalI badhI visaMvAdI che ke tenA AdhAre e granthano vizuddha Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcit prAstAvika 11 pAThoddhAra karavo sarvathA zakya nathI. tema ja, A granthanI je be jUnI pratiyo ( pATaNavALI ane pUnAvALI jemane A ane C saMjJA ApavAmAM AvI che ) maLI che te bannenI pATha paraMparA ghaNI jagyAe taddana judA prakAranI jaNAya che. e bemAM jekeTalAka mahattvanA bhane maulika pAThabhedo dRSTigocara thAya che, te parathI evI paNa eka kalpanA thAya che ke A pAThabhedo pAchaLathI pratilipi karanArA lekhako ke abhyAsa karanArA pAThako dvArA uptanna thaelA na hoI, mULa granthakAra dvArA ja tenI sRSTi thaelI hovI joIe. te A rIte ke granthakAre prathama eka Adarza taiyAra karyo haze ane tenI keTalIka pratilipiyo thaI gaI haze te pachI tenA pAThomAM keTalAka sudhArAvadhArA karIne pAchaLathI vaLI temage eka anya nUtana saMzodhita parivartita Adarza taiyAra karyo haze ane te pachI tenI paNa pratilipiyo thatI rahI haze ane e rIte banne AdarzonI pratilipionI paraMparA bhaviSyamAM cAlU rahI haze . A rIte svayaM granthakAra dvArA ja thaelA maulika pAThabhedovALI banne bhinna bhinna Adarza paraMparAnI e banne pratiyo hovI joIe-ema e bannenI bhinna prakAranI vAcanA jotAM spaSTa jaNAya che. e sivAya, eTalA badhA maulika pAThabhedo hovAnuM anya kAraNa jaNAtuM nathI. svayaM granthakAra dvArA ja AvI rIte sarjAlA pAThabhedovALA aneka grantho mhane dRSTigocara thayA che. ethI prastuta granthanAM jyAM sudhI anya vadhAre zuddha pratyantaro upalabdha na thAya tyAM sudhI Ano sarvathA zuddha pAThoddhAra thavo zakya nathI. yogya vidvAno A dizAmAM vizeSa prayatna kare temaja prastuta saMskaraNano mAtra te dRSTie ja avalokana ane adhyayana karI enuM mUlyAMkana kare. tathAstu. paupI pUrNimA, saMvat 2005 ( tA. 14- 1 - 1949 ) bhAratIya vidyA bhavana, muMbaI - jina vijaya Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatraka 12 mA adhyAyamAM, pR. 20-21 upara, 13 mA zlokathI 18 mA zloka sudhInA je zloko chapAyA che temA pratiyonA vilakSaNa pAThabhedone lIdhe pUrvArddha-uttarArddhanI saMyojanA karavAmAM bhrama thaI javAthI, bhUlabharelI rIte tenI paMktiyo chapAI gaI che. tethI te nIce pramANe sudhArIne vAcavAnI bhalAmaNa che-saMpAdaka. zloka 13-naimittaH sthapativaidyaH purodhAzca tato viduH / caturvidho'yaM viSkambhastasya bimbAH prakIrtitAH // 13 zloka 14-snigdho jImUtasaMkAzaH susvanaH zAstravicchubhaH / naimittaH sAdhusaMpanno rAjJaH kAryahitAya saH // 14 zloka 15-saMdhAtA pArthivo yuktaH sumanaskAvyakovidaH / skandhAvAranivezeSu kuzalaH sthapatiH smRtaH // 15 zloka 16-kAya-zalya-zalAkAsa viSonmAdajvareSu ca / cikitsAnipuNaH kAryaH rAjJA vaidyasta yAtrikaH // 16 zloka 17-jJAnavAnalpavAgmI ca kSAnto muktaH shmpriyH| mAnonmAnaprabhAyukto purodhA guNavAMchitaH // 17 zloka 18-evametAn yathoddiSTAn svakarmasu niyojayet / pUjayecca sadA nityaM tato yAtrA samRSyati // 18 pR. 5 upara, 3 jA adhyAyano 68 mo zloka nIce pramANe sudhArIne vAcavo joiie| nimittAdanupUrvAcca svarUpAt kAlato balAt / prabhAvAcca gatezcaiva ulkAnAM phalamAdizet // 38 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMghI jaina granthamAlA] pUnA prati, antima patra [bhadrabAhusaMhitA SP cavamAnadhyApAkAlAbitAyAkAnAtAnamArasaphalAvazananaMdAvAAsAtirahavizAlA vakSita yatidhAtAdahyAtAyAninavAdhisalamAnAmadhyAtA padAdhatilahanAvAviyasaaaySa MarynaMdavanAdasApAlAnaMSasAyaMgapratyaMgayuktaspArAzsavinA-denA navalana varAmavirajanAgAzyAtacajavasya-rartaphAvasaMtApAnAti madatIpriyAyakanyAvAyadivAkyArupalAyanUSitApakSasApazyAtaghAlatArayAdhitAdhiyaM kAtiyAsavAyavApatIputi vanamArAdAtAsthAsAtipakamanAputhAvAnArAga vAnaracIcalavAtapravAnAvAtanAcAnA zIghaMTabayaridAyArADArAjasAyarA nAma madhyayanAsApAyAtakasA rADyAnalivadhAyanArasaMdhirAtivisiktaHzavAyAyAma gazipathAvAcanamAliyAhAtAnavizatakA yAtanAvazizAsagaLidyAdvAnavasphakathana nachaviyArAdhamAnAziSAdimacAyu shdvsaadhaadaataanaaddnshiitaayaaeansaam|| yasAsAcanAvAvavAsana pthyaatmnaayaanaashpaaNghsphldaarnnaaptyaayvaavshvaasssaa| sAdhatAnAmadhaghAsAyAmamumuyAyAyAyImatiyAzipUjAlanAtarAAjhAnAbhAmApazcA sAdhanAdavinAyatADabADAmanimAnasaditisatazcamAdhyAyAdhizAdhAyAsamAptavA savAbAyArAgadhAyAjhAkAyadhIsavayavarSAbAsApAmAvAlA |nansavidhAmahAyAghAlavinobAnivitAbAsAvAbAlighAvinAbAyAbAba HU Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ in Education International [ bhadrabAhusaMhitA siMghI jaina granthamAlA] rANA zrI saI jnyaayaa| mAgadheSu purakhyAta nA cArA amRkhurAmA nA janapadA korsanA nA guNa vishvssite| tatrA vimenaji DA jAyakA rAja aiHkhale va sminAzelo udiyA to nAmrA eMDa giriHkhata // znA nAharU samA kI sonAnA vihagA svitH| cudhyaade| mArAtizva sAinizro zAtita / / savAsAnaM mahA jJAnaM jJAna vijJAna sAga raatp| yukta kriyAzacyA tara bAUM nirAzraye // / 4 dvAdazAM gamya vicAra nirgava sama hA ghurtiH| ziva ziSTena tacAva dina namasya zirasA vana mUDa ziSpAvanaspatiM / sAISu pratimana so divyaM jJAnaM srH||6 pArthivAnAH hinA vA yati kRNI mukha kAmyayA / thA va kAnA hi nArghAya divyaM jJAnaM bravIhinA satyAtaMcA rAjA nimitrtaa| vijigADa ciramati mukhyAdhi mahI sadA // rAjAti pUjitA sArvazikSAvAdha jaarie| viharati nisadvinA / canarA jJAniSTa jitA / pApasvatyAtikaMhadvAjasu (IzAMta raMgavA sphItI janava do (veva saMzrAya purAva dinA // : 10yA va kAzviramaM kalpAdivA jnyaatinaahunaa| saMzrAyayuH paraM tIrtha sadAsa jhAmi / / 11 sArvanAmiva satrAnAM divyaM jJAna sukhAvahe | ti kukANAM zizASaNa parAye |ddaapjaa vinN|||| 12 vinAsa dvAdazAnA ziva mUlyAmavasAnA vinArAhi jyA sAmAvahitamucyatA3 surakyAla DAya~ vispaSTaM ziSya muravAvahai / sa jJatASita na kie jJAnaM dravI dvinH| 14 ulkAsamA sAtAvyAsAtyazivA manUnI / vidyA tizcANi saMkhyA ghAvAtAn / nagaraM gatayAtrA tyA dikaM ta vAha vAraMTazanagRhamucamavaH // 16vA ti kAM tAmramAMzU tithaatyaa| karaNAninimittevara tANAM pAtumeva // 17 // dyAtiSaM kaMva laMkAle nAmavedyAsadeva ||l savyaMjanavilA // 18 klonalaca sa viparita praajye| ta sabaimanu zarvaNAta kAhi ma daatpH| esa inisAnyayA diSTAn laga va nUkA haisi| zuzrUSavAsAviyamAnya jasAdhavaH / / 20 iti niryena bAUka nimitrAMgasa khaayaanaamprvaamaaH| tatrovAca lagavAna dizA sA zravaNa samayAvacA va vinyAseAdazAMga vizArada / lavadbhiryadahaM pRSTo nimitraM jinasA bitAsamAsavyAsa sArvanizvAdhata yathA vidhiH|| 2 asate yAnyamAjJAvAvikArasu sa ucyata / evaM vikArA vijJayo prasate nyAgamaH 3 pATaNa prati, Adya patra jaina jJAnagaMvAra Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA "bhadrabAhu saMhitA" (bha. saM.) nAmanA A graMthanI sAdhAraNa janatAmA ane adhikArI vidvAna vargamA ghaNI sArI evI pratiSTA che. saMskRtamA tema ja gujarAtI anuvAda rUpe A grantha bahAra paDI gayela hato chatAM A. zrIjinavijayajInI preraNAthI meM enuM saMpAdana hAtha dhayu enA khAsa kAraNo che. eka to e ke bane teTalI pratio meLavI ejeM saMpAdana koie karyu no'tuM ane bIjaM e ke bhadrabAhu koNa, "bhadrabAhu saMhitA" keTalI ane kyAre racANI, "bhadrabAhu saMhitA"nI prakhyAta vArAhI (bRhat ) saMhitA (vA. saM.) sAthe tulanA, graMthanA aMtaraMganuM nirUpaNa, tathA chaMda, bhASA, ane vyAkaraNanI dRSTie e- mUlyAMkana ityAdi ityAdi AvazyakIya prazno chaNatI prastAvanAno tema ja inDeksAdino abhAva-A badhI truTione dUra karavA ane zAstrIya rIte A grantha- suMdara saMpAdana thAya e dRSTithI meM A kAma hAthamA lIdhuM tuM. emAM hu~ keTale aMze saphaLa thayo chu tenI AMkaNI karavAneM kAma to vAcakonuM che. bhadrabAhu ane "bhadrabAhu saMhitA" bha. saM. nAmanA A graMthanA lakhanAra bhadrabAhu hatA ema A graMthanA nAma uparathI ja spaSTa che eTale e bhadrabAhu kayA ane e graMtha bhadrabAhue kyAre, kaI bhASAmAM, ane kyA lakhyo vagere vagere bAbatono vicAra atyAre prastuta che. A graMthanA prathama adhyAyanA ArebhanA zlokono sArAMza A vigatono vicAra karavAmAM madadarUpa thaI paDe tema che tethI nIce Apyo che: __ magadhamA pUrva anake vidha janapadothI yukta evaM prakhyAta rAjagRha nAmarnu nagara hatuM. tano rAjA, vividha zubhaguNothI alaMkRta senajit nAmano hato. te nagaramA nAnA prakAranA vRkSothI, anekavidha pazu-pakSIothI, sarovarothI ane sAdhu puruSothI vyApta evo vikhyAta pAMDugiri nAmano parvata hato. enA upara mahAtmA, jJAna-vijJAnanA sAgararUpa, tapoyukta, nirAmaya, zreyassAdhaka, dvAdazAMganA pAragAmI, mahAdyutivaMta, tattvajJa, ane ziSya-prazivyanA moTA samudAya vaDe parivRtta evA nigraMtha bhadbAha nAmanA AcArya beThA hatA. temane prItivaMta, divya jJAnane prApta karavAnI icchAvALA ziSyoe namaskAra karI, rAjAonA hita mATe,prajAnA kalyANa mATe, bhikSuonA bhalA mATe ane zrAvakonA lAbha khAtara divya jJAnano upadeza ApavA vinaMti karI. kAraNa ke vijigISA dharAvanAra sthira mati rAjA, zubhAzubhane batAvanAeM divya jJAna pAmI rAjyana rakSaNa samyak rIte karI zaka cha; tema ja rAjasanmAnane pAmela, dharmamA tatpara evA bhikSuo tethI karI udvega rahita rAjyamA viharI zake che; autpAtika banAvone agAuthI jANI bhikSuo dhanadhAnyayukta nirupadrava dezomAM jaI, AvI zake che; vaLI zrAvako paNa e jJAnane baLe sthira saMkalpa banI sarvajJabhASita tIrthane na choDe ane bIjA tIrthano Azaro na le. A jagatanA dareka manuSya mATe divya jJAna sukhAvaha cha- parapiMDa upara jIvanAra bhikSu varga mATe khAsa karIne. dvAdazAMga vistIrNa che; bhikSuono matihAsa dhIme dhIme kALAnusAra uttarottara thato rahyo che; mATe 'he prabho ! sarvajJabhASita tathya nimittane ziSyopakAra mATe saMkSipta paNe ane sukhethI grahI zakAya tevI rIte kaho'. (1, 1-14). A pramANe upakrama karI ziSyoe bhadrabAhukhAmIne vijJapti karI tethI bhagavAna, zramaNottama, ane dvAdazAMgavizArada digvAsA bhadrabAhu AcArya jinabhASita nimittano saMkSiptapaNe tema ja vistArapUrvaka ema bane rIte ziSyo samakSa sphoTa ko (21-2). AvI matalabanA prastAva vaDe Abha. saM. nAmanA graMthano AraMbha thayo che. ___ A graMthamA 'dvAdazAMga' zabda ( 1, 5, 13; 2; 1), 'nirgraya' zabda ( 1, 5), 'sarvajJabhASita' zabda (1, 11, 14), 'jinabhASita' zabda (22), 'digvAsA' zabda (21), 'nigraMtha zAsana' zabda (4,28), ane 'bhadravAhavaco' zabdo (3; 31, 64; 6; 17; 7, 19, 9, 26, 10, 16, 44, 52; 11, 26, 30; 12; 37; 13, 74, 100, 178; 14, 54, 136, 15,36, 72, 127)tema ja lagabhaga badhA anyAyAnA ata "zata nagranthe bhadrabAhuke / athavA "bhadrabAhusaMhitAyAm" (jIjA adhyAyanA aMte ) zabdo maLI Ave che e uparathI tema ja ArebhanA cauda zlokonA uparyukta sArAMza uparathI nimna likhita muddAo ubhA thAya che: (1) A graMthanI utpatti pUrva magadhamA Avela senajit rAjAnA rAjagRha nAmanA nagara AsapAsa Avela pAMDugiri parvata upara paI hatI. (2) jinabhASita, sarvajJa kathita dvAdazAMgamAMthI uddhRta karI nigraMtha bhagavAna bhadrabAhue divyajJAna ApavA vALo A "nimitta saMhitA" nAmano graMtha racyo hato. bhadra0 prastA. 1 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA (3) rAjA, bhikSu, ane zrAvakonA hita mATe e graMthanI racanA karavAmAM AvI hatI. (4) A graMthanA racanAra bhagavAna bhadrabAhu digaMbara hatA. have ApaNe e dareka muddA viziSTa rUpe tapAsIe :- (1) purAtana kALamAM magadha dezamA jaina dharmanI asara sarvatra vyApelI hatI. tenI rAjadhAnI rAjagRha-rAjagRhImA hatI. paraMtu teno rAjA senajit karIne koI thaI gayo hato ema khAsa jaNAyu nathI. jaina sAhityamA 'seNiyanA sAdhAraNa nAmathI prasiddha evo jainadharmAnuyAyI mahAna rAjA zreNika magadhamAM thaI gayo hato e vAta itihAsasiddha che. A zreNika rAjAnA pitAnu nAma 'prasenajita' hatuM. kadAca e ja 'prasenajit' rAjAne lakSIne A bha. saM. mAM ullekha karavAmAM Avelo hoya. athavA prAkRta 'seNiya' zabdamAMthI senajit zabda upajAvIne teno ullekha karavAmAM Avyo hoya. bha. saM. mAMjagAvela pAMDugiri kadAca rAjagRhanI AsapAsamAM Avela parvatonI pAMDuguphAne anulakSI yo jAyo hoya. jo ke etihAsika zruti anusAra to, dvAdazAMgavettA bhadrabAhunA samayamA magadhano rAjA candragupta maurya hato ane tenI rAjadhAnI pATalIputra tuM. (2) dvAdazAMgane bhagavAna mahAvIre artha rUpe prarUpyA ane gaNadharoe tene sUtra rUpe grathita karyA je vAramA aMga-dRSTivAda-sivAya vallabhIvAcanAnusAra atyAre mojuda che. e vAra aMgo jainazAsananA sauthI prAcIna graMtho che. bAramA aMgamAM caudapUrvano samAveza thAya che, A aMga vakhata jatAM lupta thayuM. temAM darzanaviSayaka carcA, aneka viSayo upara rahasyamaya vicAraNA ane camatkArI vidyAonAM varNano hatA. te bAramuM aMga pAMca vibhAgamA vibhakta thayuM hatuM. temAMnA trIjA pUrva nAmanA vibhAgamAM cauda peTA vibhAgo hatA jemAMnuM eka vidyAnupravAda nAmarnu dasamuM pUrva hatuM temAM aneka atizayovALI vidyA, sAdha. nanI anukULatAthI siddhiprakarSa baDe jagAvI che. A pUrvamA aSTAMganimittanu zAna samAviSTa hoyA pUro saMbhava che eTale nimitta jJAnane jinabhASita ke sarvajJabhASita kahevAmAM paraMparAe ko vAMdho nathI. AcArya bhadrabAha cauda pUrvadhArI hatA eTale A dasanA vidyAnupravAda nAmanA pUrvanuM jJAna emane hatuM e sunizcita che. (3) AcArya bhadrabAhue e jJAnane TuMkAmAM kahI saMbhaLAvavAnI ziSya- praziSyonI vinatine svIkArI hoya to te rAjA, bhikSuo, ane zrAvakonA hitanI ekamAtra dRSTithIja svIkArI hovAnI saMbhAvanA che. (4) AcArya bhadabAhu, jeo cauda pUrvadhArI hatA teo sarvazabhASita, jinabhASita nimittAnusAra koIpaNa nimittagraMtha rAjA, bhikSu ke zrAvakanA hita mATe paropakArI dRSTithI racI zake e bAta mAnI zakAya tevI che. paraMtu emaNe evo koI graMtha vAstavikamAM lakhyo hato ke kema e Apage have upalabdha aitihAsika sAmagrI dvArA nakI karavAnuM rahe che ane e pramANAdhAre nizcita na thaI zake to pAchaLathI koie enI racanA karI hoya ane emanA prabhAvAnvita nAma upara caDhAvI dIdhI hoya to te kyAre ane koNe racI tathA kevA saMyogomAM racI vagere bAbato upara vicAravAna prApta thAya che. bhadrabAhu dazavakAlikanA racanAra zayyaMbhavanA ziSya yazobhadane saMbhRtivijaya ane bhadravAha'nAmanA be brAhmaNa ziSya hatA. temAMnA Arya bhagavAhu caudapUrvadhArI hatA. vidvAnono eka varga ema mAne che ke A bhadabAhue pUrvano khAsa AdhAra laine "Avazyaka", "dazakAli", "uttarAdhyayana", "AcArAMga", "sUtrakRtAMga", "dazAzrutaskaMdha", "kalpa", "vyavahAra" "sUryaprajJapti' ane "avibhASito" upara ema dasa niyuktio racI. AmAMnA "vyavahAra", "dazA zrutasaMdha", tathA 'kalpa' pote ja racela che ane niyuktioM paNa enA upara pote ja banAvI che. A uparAMta, "piMDaniyukti", "oghaniyukti, "saMsaktaniyukti", "uvasaggahara", devacaMdrasUri viracita "zAMtinAthacariya' nA maMgalAcaraNAmA ullekhela prAkRtamA "vasudevacaritA"di graMtho racyA hatA. sthUlabhadrane cauda pUrvanI vAcanA ApanAra A bhadrabAhu hatA. teo vIrAt 170 mA khargavAsI thayA. digaMbara kathAnusAra, vIrAt 155 mAM vargavArA pAmela caMdragupta rAjAe temanA ziSya thaI sAdhudIkSA lIdhI hatI. maga. dhamAM bAravI mahAbhISaNa dukALa payo hato te vakhate saMghano nirvAha muzkela thatAM kaMThastha zrutajJAnano lopa thavAno saMbhava utpanna thayo. magadhamAM pATalIputramA saMgha bhego bhayo ane je kAI yAda hatuM te badhuM ekatrita karI nAkhavAno vicAra karyo. agIAra aMgo to ekatrita thaI zakyA paretu bAramuM dRSTivAda naSTaprAya thaI gayuM hatuM. kevaLa Arya bhadrabAhu ja te jANatA hatA. teo te vakhate nepALa dezamA mahAprANa nAmanuM dhyAna dharI rakhA hatA. tethI sthUlabhadrane temanI pAse mokalI tenuM jJAna hastagata kayu. bhadrabAhuno anuyAyI varga magadha pAcho pharyo. A vakhate bhadrabAhu sAthe dakSiNamAM nikaLI gayela sAdhuvarga ane magadhamA ja pAThaka rahela sAdhuvarga e bacce bace sUtro ane AcAra pUrato taphAvata utpanna thaI gayo hato. magadhamAM rahI gayelAmAM dukALanI kaThoratAne kAraNe zazilya pravezatAM rApheda vasro paheravAnI prathA cAlu thaI gaI hatI paraMtu bahAra vihAra karI janArAe mahAvIranI kaDakamAM kaDaka AjJA mujaba dRDha rahI nA rahevArnu ja apanAvyu. Ama, jana saMghamA digaMbara ane zvetAMbara ema be taDa paDyA. digaMbaroe temanI anupasthitimA pAchaLa guMthela Agamone na svIkAryA. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA "jaina sAhityanA saMkSipta itihAsa" ("jai. sA. saM. i") nA 33 mA TippaNamA tegA racanAra sva. zrI. mo. da. desAI lakhe che ke bha. saM. nAmano nimitta graMtha uparyukta bhadravAhano banAvelo nathI. varAhamihire vArAhI (bRhata ) saMhitA (vA. saM.) racI ane bhadrabAhue bha. saM. racI e mAtra kiMvadaMtI che. rAjazekharakRta "prabaMdha koza" (caturviMzati prabaMdha) no mahira prabaMdha A kathananI puSTi kare che (juo "jai. sA. saM. i. perA. 642). A bhadrabAhue bha. saM. racI evo vizvasta ane pramANopeta ullekha upalabdha aitihAsika graMthomA maLato nathI. jyAre muni AtmArAmajI kRta "tattvAdarza' nAmanA graMthanA aMtima paricchedamA Abha. saM. ne zrutakevalI bhadrabAhae banAvI hatI ema jaNAvyuM che tega jasaM. 1959 mAM bhImasI mANeka prakAzita bha. saM. nAganA jyotiSa zAstranA gujarAtI anuvAdamA ukta prakAzake A "bha. saM. graMtha jainanA jyotiSa viSayamA Adya graMtha che. temanA racanAra zrI bhadrabAhusvAbhI caudapUrvadhara zrutakevalI hatA" ega spaSTa latyu che. tathA saM. 1979 mAM mesarsa meghajI hIrajI prakAzita "zrI bhadrabAhusaMhitA" nI prastAvanA (pR. 6) mA prakAzaka lakhe che "A graMtha jaina jyoti pa zAstrano mukhya ane mULa graMtha che. tenA racanAra trikALadarzI zrI bhadrabAhu khAgI jaina dharmanA itihAsamA eka sUrya rUpe prakAzI rahyA che'. teo vizeSamA teja prastAvanAnA te ja pRSTamAM lakhe che "zrI bhadravAha svAmInA bhAI zrI varAhamihira temanA saMpradAyamA sArI rIte mAnanIya ane AdaraNIya lekhAya che. tebha ja temanuM jyotiSa saMbaMdhI sAhitya paNa yogya rUpamA upalabdha thaI zake che. rAjasabhAmAM varAha nAra zrI bhagavAhu svAmI jyotiSa saMbaMdhI ATalaM thoDaM lakhI virame e koI rIte mAnavAmAM Ave tevI vAta nathI" vagere vagere. ukta prakAzaka eja prastAvanAnA pRSTa, 7 upara lakhe che "A graMtha viSe keTalAka bhAIornu ema eNa kahe, thAya che ke trikALadarzI bhadabAhukhAmI ane A graMthanA lekhaka bhadrabAha e banne judI judI vyakti hovI joie". A graMtho uparAMta eka bha. saM. jAmanagara nivAsI paMDita zrAvaka hirAlAla haMsara je prasiddha karI bahAra pADI che. te saMskRtamA che. paraMtu eka ja prati uparathI pAThAMtaro noMcyA vinA chapAvI bahAra pADI che, tema ja temA prastAvanA ke evU kAI nathI te uparathI saMpAdaka nuM A graMthanA kartRtva viSe zuM mAnaQ hatuM te samajavU azakya che-jo ke emaNe e graMthanA prAraMbhamAM mathALe (kattA bhadrabAhu) ema lasyuM che te uparathI bhadrabAhu kRta e bha. saM. che ega to teo mAnatA hatA ema jaNAya che. - bhadrabAha nAmadhArI AcArya eka karatAM vadhAre thayA hoya ema mAnavAmA Apatti nathI. prathama bhadrabAha jeo caudapUrvadhara hatA temaNe to A graMtha racyo nathI e bAta AgaLa spaSTa thaI gaI che kAraNa ke temaNe racelA graMtho paikImA bha. saM. nuM nAma ullekhela hoya evaM upalabdha ane vizvasanIya jaina aitihAsika sAhityamA kyAMya yAMcavAmAM Avyu nathI. have mAnIe ke bhadrabAhu nAmadhArI bIjA AcArya varAhamihiranA vakhatamAM thaI gayA-jo ke A paNa eka pUre pUrI aitihAsika ghaTanA nathIane temaNe A graMtha racyo hoya e paNa saMbhavatuM nathI; kAraNa ke A graMthanA racayitA bhadrabAhu pote potAne mATe 'provAca' (2:1) jevA parokSa bhUtanI kriyAno prayoga na kare. kAraNa ke ethI to ulaTuM ema siddha thAya ke praznottarIno Akho banAva karttAnI upasthitimA banyo no'to. mAno ke koI nikaTa nA ziSye emane pUchyuM ane emaNe je kaDaM te e ziSye A graMtha rUpe guMthyuH ema paNa na banI zake, kAraNa ke parokSa bhUtano prayoga to ghaNA purAtana kALa mATeja saMbhave. matalaba ke bhadgabAhu nAmanA AcArye-caudapUrvadhArI Arya bhadrabAhu karata bIjAe-jeo prabaMdhAntargata AkhyAyikA pramANe varAhamihiranA sahodara hatA temaNe A graMtha artha rUpe koIne kahyo hoya ane pAchaLathI e nimittaviSayaka Azayone graMthabaddha karI koI vidvAne ene bha. saM. nuM nAma Apyu hoya. bIjI saMbhAvanA e che ke koI vidvAne pote ja potAnI meLe graMtha game tema lakhI kADhI ene bha. saM. nuM nAma Apyu hoya. kAraNa ke bhadrabAhunuM nAma eka prakhyAta jyotirvid ane naimittika tarIke jaina paraM parAmA jANItuM che. ziSyoe bhadrabAhune vinati karI ane tethI temaNe divya jJAna prakaTa karyu je A bha. saM. mA che-e pratijJAvAkyano lAkSaNika artha to 'provAca' zabdanA prayoga uparathI e ja kADhavo ucita lAge che ke bhadrabAhue potAnA ziSyone divyajJAna (nimitta jJAna) Apyu je paraMparAe jaina sAdhuo pAse uttarottara AvatuM gayu. kALakrame koI jaina sAdhu vidvAnane e jJAna ke je ardhadagdha sthitimA AvI gayu hatuM tene graMthastha karavAnoM vicAra Avyo ane teNe te adhakacarA jJAnane, te jema majhu hatuM temanuM tema ja, koI paNa jAtinA bhASAnA, chaMdaga, ane vyAkaraNanA saMskAra ApyA vinA graMthArUDha kayeM ane e jJAnanA mULa dAyaka bhagavAhu taraphnu potArnu e jJAna mArenuM RNa adA karavA ene bha. saM. ebuM nAma Apyu hoya; kAraNa ke ema mAnyA vinA "bhagavAhuvaco yathA" e zabdono prayoga samajAvI zakAto nathI. A bha. saM. nAmanA graMthanA lekhaka "bhadbAhavaco yathA" evA zabdono upayoga pote na kare. e abhimAnIpaNu batAve che ane evaM abhimAna pradarzana jenavidvatparaMparAne anukULa nathI. bhadrabAhu keTalA thaI gayA, kyAre thaI gayA, ane kaye samaye thaI gayA te vAvatonI upara pramANe carcA karI rahyA pachI upasaMhAra rUpe huM ane e javAbatanI eka nUtana, sacoTa, prAmANika, ane ethI karI taddana khIkArya evI vicArasaraNI nIce raju karuM chu je A pramANe che. enA vistRta radIyA mATe muni puNyavijayajIno "chedasUtrakAra ane niyuktikAra" Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA nAmano lekha je mahAvIra jana vidyAlaya rajata mahotsava aMka (i.sa. 20.12.41 mAM prakAzita) mAM prasiddha thayo che tenA khAsa karIne pR. 197 thI 201 juo. bhadrabAhu pachI thaI gayela phalgurakSitAdi arvAcIna AcAryAno tathA evI bIjI arvAcIna gaNAtI bAbatono niyuktiomA ullekha ane nirdeza Avato hovAthI tema ja bIjI dalIlo yojI ema niHsaMdeha puravAra thaI zake tema che ke chedasUtravAra ane niyuktikAra banne judA che. arthAta cheda ("dazA", "vyavahAra", "kalpa" ane "nizItha") sUtrakAra bhadrabAhue, je caudapUrvadhArI sthavira hatA, niyuktio nathI racI. tyAre e niyuktio racI koNe ane kyAre? chedasUtrakAra bhadrabAhu e ja niyuktikAra bhadrabAhu evI paraMparAnuM ane mAnyatAnuM mULa samAna nAmamAM ja hoya to evaM ja anumAna ucita che ke chedasUtrakAra bhadrabAhu karatAM koI bIjA ja bhadrabAhu thaI gayA hovA joIe jemaNe niyuktio racI hoya. cAra chedasUtro, AvazyakAdi daza niyuktio, "uvasaggahara stotra" ane "bhadrabAhu saMhitA" e soLa grantho bhatrabAhu kartRka che evI mAnyatA zvetAMbara jaina paraMparAmA pracalita che. cAra cheda sUtro ja caudapUrvadhArI bhagavAha nA che to daza niryaktio, "uyasaggahara stotra," ane "bhadravAha saMhitA"-A bAreya grantho vIjA eka ja bhagavAhanA hovA johae ane te vIjA bhadvabAhu koI nahi paraMtu je vA. saM. nA racayitA jyotiSAcArya varAhamihiranA pUrvAzramanA bhAI tarIke ane mahAna naimittika tarIke jaina saMpradAyamAM jANItA che te ja hovA joie. sarakhAvo pAvayaNI dhammakahI vAI Nemittio tavassI ya / vijjAsiddho ya kaI adveva pabhAvagA bhaNiyA // 1 // ajjarakkha naMdiseNo sirigutta viNeya bhaddabAhU ya / khavagajakhavuDa samiyA divAyaro vA ihAdaraNA // 2 // niyuktikAra bhadrabAha ane "uvasaggahara" tathA "bhadrabAhu saMhitA"dinA kartA bhadrabAhu-banne eka ja ane te paNa naimittika bhadrabAha e vidhAnane "Avazyaka niryakti" gAthA 1252 thI 1270 mAM varNavAyela kathAnaka, jemAM sarpanuM jhera utAravA mATe kriyA, prakiyA, batAvAmAM AvI che, tenA taraphathI puSTi maLe che. khAsa karIne juo "Avazyaka niyukti"nI 1269mI nimnokta gAthA: siddhe namaMsiUNaM, saMsAratthA ya je mhaavijaa| vocchAmi daMDa kiriyaM samvavisanivAraNiM vijaM // 1269 // aSTAMganimitta ane maMtra vidyAmAM vizArada hoya evA bhadrabAhu varAhamihiranA bhAI sivAya bIjA koI jaina sAhityanA itihAsamAM jANItA nathI. niyuktikAra bhadravAhu mahAn naimittika hatA tenI samarthanA temaNe racela "sUrya prajJapti" uparanI niyukti paNa kare che. te batAve che ke temano jyotiSa ane khagoLa upara sAro kAbu hato. e uparAMta, anya pramANa "AcArAMga" uparanI emanI niyuktimAthI paNa maLI Ave che. temA 'dik' padanuM vyAkhyAna karavAnA prasaMgamA teo kahe che: jattha ya jo paNNavao, kassa vi sAhai disAsu ya NimittaM / jattomuho ya ThAi sA pucchao avarA // 51 // caraNakaraNAnuyoganI tAttvika carcA je granthamAM gaMbhIra paNe karavAmAM AvI rahI hoya 1 vakhate uparyukta nimitta jJAnanI paricAyikA gAthA lakhavI te tenA praNetAnA te bAbatanA savizeSa zokhane nathI batAvatI ? koI vidvAno ema dalIla kare ke chedasUtrakAra, "uvasaggaharastotra", niyukti ane "bhadrabAhu saMhitA"nA racanAra eka ja bhadrabAha thayA ane te varAha mihiranA bhAI hatA to te dalIla have TakI zake tema nathI. kAraNa ke varAhamihira to temanI ja racelI "paMcasiddhAntikA"-zlo. 8 ne AdhAre vi. saM. 562mAM thayA e nizcita ja che. eTale chedasUtrakAra bhadrabAhu ane niyuktikAra bhadrabAhu e banne judA ja. AgaLa ApaNe joyuM ke chedasUtrakAra bhadrabAhue niyuktio tathA "uvasaggahara" racelA ema paraMparA mAne che paraMtu tyAM AgaLa temaNe "bhadrabAhusaMhitA" racelI e bAbata nathI ja lakhavAmAM AvI. arthAt paraMparA paNa bhale chedasUtrakAra ane niyuktikAra bhadrabAhune eka gaNe to paNa ene "bhadrabAhusaMhitA"kAra tarIke to nathI ja svIkAratI. ulaTuM paraMparA "bhadrabAhusaMhitA"kAra bhadrabAhune varAhamihiranA sahodara tarIke jANe che e nizcita che. to pachI chedasUtrakAra bhadrabAhu ane niyuktikAra bhadrabAhu banne judA ema jo ApaNe siddha karI zakIe-jevaM ke hamaNAM ja ApaNe siddha kayu-to niyuktikAra bhadrabAhue "bhadrabAhusaMhitA" racelI ane te varAhamihiranA sahodara hatA ema kazI paNa Apatti vinA svIkArI zakAya. jeno sarvaprathama nirdeza caudamI zatAbdithI prAcIna nathI tevI "uvasaggaharastotra"nA karttA bhadrabAhu ane varAhamihiranA saMbaMdhe AkhyAyikAmAM jo kAMI paNa tathya hoya to te aiTaluM ke "uvasamgaharastotra"kAra bhadrabAhune codapUrvadhArI bhadrabAhu tarIke oLakhAvavAmAM aitihAsika dRSTi jokhamAze. evI jarIte "bhadrabAhusaMhitA"kAra bhadrabAhane caudapUrvadhArI kahevAmAM jokhama ane ajJAna rahelA che ."bhadrabAhusaMhitA" ane "vArAhI (bRhat) saMhitA"-banne graMtho samAnanAmaka che ane e pArasparika Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA viziSTa spardhAnA dyotaka che. tethI varAhamihiranuM ane bhadrabAhunu samasAmayikapaNaM vizeSa vizvasanIya bane che. A rIte be bhadrabAhu thayAno nicoDa nikaLe che:- eka cauda pUrvadhArI chedasUtrakAra sthavira Arya bhadrabAhu ane bIjA jainaparaMparAmAnya mahAna naimittika tarIke prakhyAta thayela bhadrabAhu jemaNe niryuktio, "bhadrabAhusaMhitA", ane " uvasaggaharastotra" racyAM. "titthogAli prakIrNaka", "AvazyakacUrNi", "Avazyaka" uparanI "hAribhadrIyA" vRtti, "pariziSTa parvA "di prAmANika graMthomAM jyAM jyAM caudapUrvadhArI bhadrabAhunuM caritrAlekhana karavAmAM AvyuM che tyAM tyAM sAtha sAtha, bAravarSI dukALa, nepAlaprayANa, mahAprANa dhyAnanuM ArAdhana, sthUlabhadrane Apela vAcanA, chedasUtranI racanA vagereno paNa savistAra nirdeza che; paraMtu teo varAhamihiranA pUrvAzramI bhAI hatA tema ja temaNe niyuktio, "uvasaggaharastotra", ane "bhadrabAhusaMhitA " AdinI racanA karI hovAno tema na teo mahAna naimittika hatA evo mata darzAvyAno kazoya IzAro nathI. AthI have e asaMdigdhapaNe spaSTa thAya che ke chedasUtrakAra bhadrabAhu ane niryuktatyAdinA racayitA bhadrabAhu banne judA judA prabhAvaka puruSo hatA. chedasUtrakAra ane niyuktikAra banne sthaviro judA hovAnA tema ja bhadrabAhu eka karatA vadhAre thayAnA suspaSTa ane sacoTa nirdezo ke varNano jaina aitihAsika sAhityagAM bhale na maLatA hoya, te chatAM Aje ApaNI pAse je pramANo, purAvAo, ane sAmagrI tathA sAdhano mojuda che te uparathI ApaNe ekA nizcita anumAna upara jarUra AvI zakIe ke chedasUtrakAra ane niryuktatyAdikAra sthaviro eka nathI paraMtu vibhinna che, ATalaM nirNIta hovA chatAM chedasUtrakAra ane niryuktatyAdikAra e bannenA ekakartRtvanI bhramaNA samAnanAmamUlaka hoya - eTale Aje aneka vidvAno chedasUtrakAra bhadrabAhu ane niryuktikAra bhadrabAhu banne eka ja evA anumAna tarapha svAbhAvika rIte ja doravAya che. chedasUtrakAra bhadrabAhu te caudapUrvadhArI sthavira Arya bhadrabAhu ane niryuktatyAdikAra bhadrabAhu te naimittika ane varAhamihiranA sahodara bhadrabAhu e eka ja anumAna pramANasiddha, itihAsasiddha ane paraMparAsiddha che. varAhamihiranA pUrvAzramI sahodara AcArya bhadrabAhue bha. saM. jevI asAdhAraNa pratibhAnI paricAyikA jyotiS upara eka saMhitA racI hatI e avAdhita anumAna upara sthira thayA pachI have e vicAravAnuM prApta thAya che ke je bha. saM. temaNe racI hatI te ja bha. saM. A che ke koI bIjI ? A praznanA uttaramA pahele ja tabakke e spaSTa rIte ane asaMdi paNe kahI devaM joIe ke emaNe racelI bha. saM. te prastuta bha. saM. nathI. ApaNe AgaLa joI gayA ke varAhamihirane ane bha. saM. kAra bhadrabAhune spardhA jAgI hatI. sAmA pakSa karatAM pratispardhI ghaNI ja utaratI koTino hoya e vAta jIvanamAM, jovAmAM, dekhavAmAM AvatI nathI. banatAM sudhI haripho to eka bIjAthI chaDe evA hoya che. emAMya, bhadrabAhue utkRSTa jJAna, pAradarzI anubhava, saphaLa pratipAdana, ane sarvatomukhI medhAnA camakArAthI jAjvalyamAna evI niryuktio ane " uvasaggaharastotra" racyA hatA. teo tulanAmAM varAhamihira kRta vA. saM. thI dareka rIte aneka gaNI utaratI prastuta bha. saM. na ja race. kAraNa ke emaNe je bha. saM. racI hatI te varAhamihira kRta vA. saM. ne paDakAra rUpe lakhI hatI. vA. saM. mAM je vizALa jJAna, vizada nirUpaNa, udAtta kavitva zakti, sUkSmAtisUkSma avalokana ane prakAMDa vidvattA varAhamihire hAlavI chetenA karatAM chaDI jAya evI bha. saM. bhadrabAhue lakhI hovI joIe ema ja ApaNe mAnavuM joIe. upalabdha sAhitya kahe che ke varAhamihira jyotirvidomAM agraNI hatA. to pachI jaina sAhityamAM maLI AvatA sIdhA ke ADakata rA ullekha, nirdezo, pramANo varNano, je badhAnI TraMkI noMdha ApaNe AgaLa joI gayA te uparathI ApaNe ema ja mAnavuM paDe ke emanI lakhela bha. saM. koI apUrva graMtha ja hovo joIe. prastuta bha. saM. emano graMtha na hoI zake. ApaNe ema mAnIe to ApaNe emane pUro anyAya karyo kahevAya. to pachI prastuta bha. saM. zuM che ? koNe lakhI ? kyAre lakhI ? ityAdi ityAdi prazno svAbhAvika ja utpanna thAya. A badhAno saMkSipta javAba A pramANe che: senajit rAjA ane pAMDugiri, 'provAca' ane "bhadrabAhuvaco yathA" vagere bAbatono ApaNe AgaLa vicAra karI gayA. e uparathI spaSTa che ke prastuta bha. saM. bhadrabAhue lakhela bha. saM. nathI. chaMdobhaMga, vyAkaraNonA avicalita niyamopaniyamonuM khUna, pUrvApara virodha, vastuguMthaNInuM zaithilya, kamabaddhatAno abhAva, nisteja nirUpaNa ityAdi ityAdi akSamya doSothI dUSita A bha. saM. bhadrabAhu kRta bha. saM. nathI ja. to pachI prastuta bha. saM. zuM che ? mArUM ema mAnayuM che ke jema bhadrabAhukRta "sUryaprajJaptiniyukti" lupta thaI gaI che tema temaNe racelI bha. saM. paNa lupta thaI gaI hoya. bane graMtho vilakSaNa camatkRtiothI paripluta hovA joIe. emAM varNavelI bAbatono, emAM ThAlavela jJAnano zubha bhane nispRha AzayathI upayoga karavAmAM na Ave to zAsananI prabhAvanAne badale zAsananI kusevA karavAno Dara divase divase vRddhiMgata thato jato hovo joIe. A Dara paDatA kALanA hisAbe prabaLatara banato gayo ane mAnavInI kSudra buddhi A Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA gopanIya bAbatono, rahasyono ucita pacAva nahi karI zake evI AzaMkAthI gurue uttarottara potAnA uttarAdhikArIne e jJAna avizakalita paNe na Apyu hoya ane ethI mukhya paraMparA akhaMDitapaNe hastagata thavAne badale samayAnusAra luptaprAya thatI gaI. AvA dAkhalAo jaina sAhityanA itihAsamAM ghaNA maLI Ave che. kaLI vairathI, IrSyAthI, rAjyanAzathI ke rAjyapalaTAthI, aneka divya utpAtothI e bha. saM. naSTa thaI gaI hoya. ema banavU taddana svAbhAvika che. bhadrabAhue bha. saM. racI hatI e bAbatanA jJAnavALAe koie pote jema Ave tema, TUTI chavAi noMdha rUpe, ekAda graMtha lakhI kADhI ene bha. saM. nuM nAma ApI dI, hoya ema mane to lAge che. prastuta bha. saM. mAM mULa bha. saM. no keTalo aMza jaLavAyo che enuM prAmANika vizleSaNa karavU azakya che chatAM jyAM jyAM enI vilakSaNatAo, vA. saM. nI tulanA karatI vakhate, mane jaNANI che tyA tyA meM eno barAbara nirdeza ko che. amuka bAbatomAM mane paraMparApArthakyamUlaka apUrvatAo ane viziSTatAo najare paDI che je vA. saM. mAM mane na maLI tenuM paNa meM yathAprasaMga bayAna kayuM che. tema ja e koNe ane kyAre racI e paNa kahe, lagalaga asaMbhavita ane anupayukta che. pUnA vAlI pratimA taddana aMte je lakhyu che tenA uparathI kevaLa eTaluM kahI zakAya ke granthamA (bha. saM. mAM ) 1564 zloko (je barAbara sAcuM che) che ane saM. 1504 mAM caitra sudi pAMcamane maMgaLavAre AMbA nAmanA koie e lakhelI ane sAha vAchAe lakhAvelI hatI. A uparathI bha. saM. vikramIya soLamI zatAvdi pachInI to na ja kahI zakAya. A graMtha prasiddha karavAmAM be nimnotta hetuo mukhya che e vAtanuM pharI uccAraNa karI jaNAvaM chaM ke prastuta bha. saM. nu upalabdha badhI pratio bhegI karI saMpAdana karavU jethI koI paNa abhyAsakane eno vizvasta ane sAMgopAMga abhyAsa karI anumAna bAMdhavAnI ane aitihAsika satya tathA tathya je kAMI sAMpaDe te meLavI AviSkAra karavAnI taka maLe. atyArasudhImAM, mAtra eka ja prati uparathI jAmanagara vALA bhAI zrI hirAlAle bha. saM. ne prasiddha karela. tyAravAda enA jabe anuvAdo gujarAtImAM thayA. upalabdha pratio bhegI karI tene suyogya rIte saMpAdita karI, tajjJa vidvAno samakSa mukavAmAM mArA A prayatnanuM aucitya dekhAze. e uparAMta, vA. saM. sAthe prastuta bha. saM. nI saMpUrNa tulanA karI prastAvanAmAM te tulanA batAvI banne graMthonuM A dRSTie mUlyAMkana karavU e bIjo hetu che. e hetu siddha karavA jatAM AnuSaMgika rIte bhadrabAhu viSe paNa saMpUrNa vicAra karAyo che. pAThakanI sugamatA ane savaDa mATe graMthane aMte lAMbI zabdasUcI paNa mUkela che. ArIte mArA A viziSTa prayananI yogyatA tema ja AvazyakatA abhyAsIne samajAze evI AzA rAkhaM to te vadhAre paDatuM nathI. prastuta bha. saM. nA racanAra be prakhyAta bhadrabAhu nAmadhArI AcAryo paikInA koI nathI e prastAvanAmAM zAstrIya rIte sthira karelo nirNaya A graMtha saMpAdananA parizramanA aucitya ne siddha kare che. graMthamAM koI sthaLe chaMdobhaMgane nivAravA ke vyAkaraNanI azuddhione sudhAravA, saMzodhavA meM jANI joIne ja prayatna karyo nathI kAraNa ke ema karavA jatAM saMpAdananI dRSTie avyavahArya ane samagra graMthanA zAbdika kalevaranI punarracanA karavAnI anupayukta chuTano vikaTa prazna ubho thato hato tethI tema karavAna jANI bUjhIne ja jatuM karavU paDyuM che. alabatta, chaMdobhaMga vALA ane vyAkaraNanA niyamonA bhaMga vALA tamAma zlokono meM A prastAvanAmAM anyatra barAbara nirdeza karela che jethI e zlokomAMnA doSo mArA dhyAna bahAra rahI gayA hatA ema koI na samajhe. koI koI sthaLe mArI zaMkAo jaNAvavA meM kauMsa mukI praznacihna paNa mUkela che. vaLI jyotiSa, maMtra, taMtra, auSadha, ane bheSajanA graMthomAM cheda ane vyAkaraNanI chUTa oche vatta aMze kSetavya che e rUDhimAM, meM ene chaMdanI ane vyAkaraNanI dRSTie sudhArI-saMskArI nathI e AropanuM samAdhAna abhyAsI varga jue evI abhyarthanA che. bhadrabAhu saMhitA ane vArAhI saMhitAnI tulanA ulkA bha. saM. mAM ulkAnuM varNana bIjA tathA trIjA adhyAyamA ane vA. saM.2 mA tetrIsamA adhyAyamA karavAmAM Avela che. bhautika zarIro svargamAMthI cyavatI vakhate aMtarikSamA utpanna thAya tyAre temanA zarIrano je AkAra hoya tene ulkA kahe che-e kathana pUratuM bha. saM (2; 5) ane vA. saM (33; 1) vacce sAmya le. tArA, viSya, vidyut, azani, ane ulkA e pAMca ulkAnA bhedonA nAma bha. saM (2; 6) ane vA. saM (33, 2) mAM eka sarakhA che. tArA cothA bhAgarnu, dhiSNya ardhA bhAganuM (bha. saM. 2, 9), ane bAkInA traNa pUrA bhAganuM phaLa Ape che ( 3: 12) e bha. saM. nI ukti sAthe vA. saM (33,3)nI uktino meLa che. azanino AkAra cakrasamAna che e bAbata bannemA ekasarakhI che (bha.saM.28 tathA vA. saM. 33, 4). UlkAno AkAra puruSa jevo (bha. saM. 2, 8 tathA vA. saM. 33, 8), ane vidyutno vizALa 1 A mATe juo jai. sA. saM. i.nu 33 muM. TippaNa; ma. jai. vi. no rajata mahotsava smAraka aMka pR. 197 uparanI pInI pAdanoMdha tathA jugalakizora mukhtAranI vi. saM. 1974 mA prakAzita bha. saM. grantha nI samAlocanA. 2 veMkaTezvara sTIma presa prakAzita, muMbaI, vi.saM. 1997 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA ane kuTila che (bha. saM. 2; 7 tathA vA. saM. 33, 5) e kathano pUratuM banne graMtho vace sAmya che. preta, zastra, khara, karama, magara, vAMdaro, dADa vALA jIva, mRga, gho, sarpanA AkAra vALI tathA bemAthA vALI ulkA pApa phala devA vALI che (bha. saM.3; 7 thI 11 ane vA. saM. 33; 9). dhvaja, matsya, hAthI, parvata, kamala, caMdra, azva, haMsa, zrIvatsa, vajra, zaMkha, ane khastikanI AkRti vALI ulA zubhaphaLa dAyinI che (bha. saM. 3; 31 thI 33 ane vA. saM. 33, 10). caMdra ane sUryane sparza karI ulkA jo emAthI paDe to pararAjano adhikAra thAya ane nRpavadha, durbhikSa, avRSTi, ane bhaya upajAve che (bha. saM. 3, 2829 ane vA. saM. 33, 12). zukla, rakta, pIta, ane kALA raMganI ulkA anukrame brAhmaNAdivargano nAza kare che (bha. saM. 3; 18 tathA vA. saM. 33, 14). uttara, pUrva, dakSiNa, ane pazcimAdi dizAmA ulkA paDe to brAhmaNa, kSatriya, vaizya, ane zudra mATe apAyakAraka che (bha. saM. 3; 19 tathA vA. saM. 33, 15). zyAma, ane lohita varNa vALI uskA zatruna Agamanano bhaya utpanna kare che ( bha. saM 3, 16 tathA vA. saM. 33; 16). ane puSya, svAti ane zravaNa nakSatranu ulkA hanana kare to brAhmaNa ane kSatriyone pIDAkArI che (bha. saM.3 39 tathA vA. saM. 33, 18). A badhI bAbatomA banne graMtho vacce pUrepUruM sAhazya che. rohiNI, traNe ya uttarA, mRgazira, citrA, anurAdhAne ulkA haNe to rAjAone bhayakArI che ema vA. saM (33, 19) mAM jaNAvyuM che jyAre bha. saM. (3; 38) mAM ema nirdeza karyo che ke rAjAne bhayakArI nathI nivaDatI paraMtu rAjA taraphathI bhaya thAya. udaya athavA asta vakhate sUrya athavA caMdrane ulkA haNe to vanavAsIo (poretara) no vadha kare cha ema vA. saM. (33, 17) mAM jaNAvyuM che jyAre bha. saM. (3, 42-43) mA e sthAvarone bhaya janaka cha temaja AgaMtuka senAnuM baMdhana thAya che tema jaNAvyuM che. vA. saM. mA bIjI bAbato jaNAvI che ane bha. saM. mAM paNa anya bAbato anya svarUpe anya phaLa sAthe varNavI che suoe te te graMthomAMthI joI levI joIe. ahiMA to je bAbato samAna che tenuM ja DhUMkU Alekhana karya che. sArAMza rUpe kahIe to ema kahI zakAya ke banne graMtho mukhya mukhya bAbatomA ane tenA phaLanirdezanA saMbaMdhamAM ekamata che. eka graMthakAre amuka bAbatamAM hUMkANamAM patAvyuM che to bIjA graMthakAre e ja bAbatone vistRtarUpe varNavI che. eke amuka bIjI ghaTanAone dhyAnamAM laI varNana kayu che to bIjAe bIjIne dhyAnamA laIne. A uparathI anumAna ema thAya che ke amuka bAvatonuM prabhavasthAna vanne paripATIne sAdhAraNa hatuM jyAre amuka bAbatomA banne graMthakAro judA paDI paripATI ane sAMpra. dAyika vArasAnu bhinnatva dAve che. badhI bAbatornu avalokana amuka eka saMpradAyanI zakti bahAra hoya ema paNa saMbhave. eTale banne graMthakAroe rajU karelI jUdI jUdI ghaTanAornu mULa eka ja hoya ema mAnavA mana lalacAya. paraMtu te to tyAre ja bane ke jo phaLasAmya hoya to; paraMtu eka ja ghaTanAnA phaLanI bAbatamA banne graMthakAro jUdA paDatA hoya to to ApaNe paripATI, tathA sAMpradAyika mAnyatAnA mULa judA judA ja mAnavA paDe, pariveSa pariveSana varNana bha. saM. nA cothA adhyAyamA ane vA. saM. nA cotrIzamA adhyAyamA karavAmAM AvyaM che. rUkSa ane khaDita pariveSa aniSTakArI che (bha. saM.43 tathA 16. vA. saM.34, 5).je pariveSa cAMdI ane telanA raMga jevA raMga vALo hoya te subhikSa ane maMgaLano karanAro che (bha. saM.46-7.vA.saM.344) ema jaNAvyu cha jo ke bha.saM. mAM e pariveSa mahAmeghane karanAro che ema vizeSamA jaNAvyuM che. indradhanuSanA jevo jo pariveSa hoya to yuddha thAya che (bha.saM.4% 8.vA.saM.34,6). Akho divasa sUryano pariveSa rakta varNano hoya to rAjAno vadha thAya che (bha. saM.4; 14.vA.saM.34,9). ema nirdeza ko cha bha. saM.mAM ahiMA 'raktavarNa' zabdo nathI lakhyA ane phalAdezamA bhUkhamaro, rogacALo ane zastrakopa thAya e vadhArAnuM jaNAvyuM che. AkhI rAtrI caMdrano raktavarNo pariveSa rahe to rAjAno vadha thAya (bha. saM. 4; 14. vA. saM.34.). paraMtu bha. saM. mAM A sthaLe 'raktavarNa' zabdo nathI lakhyA ane phaLAdezamA janakSaya thAya ema savizeSa jaNAvyaM che. aneka varNavAlo pariveSa nRpavadha sUcave cha ( bha.saM.4, 20. vA. saM. 34; 6) jo ke bha. saM. mAM sUryano aneka raMga vALo pariveSa ema jaNAvyu che. bha. saM (4,28-29)mA jaNAvyuM che ke traNa maMDaLa vALo pariveSa traNa bhAganuM nikaMdana zastrathI thaze ema batAve che ane cAra maMDaLa vALo pariveSa kSudhA ane vyAdhithI cAra bhAgarnu nikaMdana thaze ema jaNAve che jyAre vA. saM. (34; 10) mAMtraNa maMDaLa vALo ke ethI vizeSa maMDaLa vALo pariveSa zastrakopa, yuvarAjabhaya, ane nagararodha darzAve che. koI graha, caMdra, ane nakSatra-traNe ya eka ja pariveSamA hoya to traNa divasamAM varasAda athavA eka mAsamAM saM. (438) mAM vidhAna kareluM che jyAre vA. saM.(34, 11) mA bhayane badale yuddha thavAno saMbhava jaNAvyo che. vA. saM. (3412, 13, 14, ane 15) mAM jema bhaumAdi grahono pariveSa hoya to judA, judA kharAba phaLo maLe ema jaNAvya cha tema bha. saM. mAM nathI jaNAvyu paraMtu temAM eka ja zlokamAM (4,37) patAvI devAmAM AvyuM che ke evA pariveSathI dezano Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA abhAva-nAza thAya che. athavA bha. saM. nA uparyukta zlokano artha evo paNa kADhI zakAya ke pAMcaya graho ane nakSatro pari veSamAM hoya to jagatamAM pralaya thAya. A arthanuM samarthana vA. saM. ( 34; 17 ) mAM maLI rahe che. 8 dareka grahano pariveSa hoya to te juduM juduM phaLa Ape che e bAbatano vistAra vA. saM. mAM che jyAre bha. saM. mAM nathI. amuka tithimAM pariveSa thAya to tenuM phaLa paNa pRthak pRthak vA. saM. mAM che jyAre bha. saM. mAM tema nathI. bha. saM. mAM amuka amuka raMgano pariveSa hoya to tenuM juduM juduM phaLa temAM jaNAvela che jyAre vA. saM. mAM tema nadhI, Ama amuka vAvatono vistAra bha. saM. mAMche jyAre anya amuka bAbatono vistAra vA. saM. mAM che. A banne graMthono phalAdeza bhego karavAthI phaLAdezanuM eka AkhuM citra ubhuM karI zakAya che kAraNa ke ekanI pUrti bIjAthI ane bIjAnI truTi pahelAthI dUra karI pUrNatA racI zakAya che. mukhya mukhya bAbatomAM banne graMthonI ekamati svataH siddha che. saMdhyA bha. saM nA sAtamA adhyAyamAM tathA vA. saM. nA trIsamA adhyAyamAM saMdhyAnaM vistRta varNana karavAmAM Avela che. nigdha saMdhyA varasAda lAvanArI che (bha. saM. 7; 13. ghA. saM. 30; 8 ). bha. saM. ( 7, 10, 11, 12 ) mAM khAsa bAbata vistArathI varNavavAne badale saMkSipta rIte ema kahI batAvavAmAM AvyuM che ke saMdhyA vakhate vAdaLAnuM rUpa jo saumya hoya to zubha ane vikRta hoya to azubha phaLa Ape jyAre eja bAbata vA. saM. (30; 27, 28, 29 ) mAM viziSTa paNe nirdezIne kathana karavAmAM AvyuM che ke saMdhyA vakhate dhvaja, chatra, parvata, hastI, ke ghoDAnuM rUpa jo vAdaLA dhAraNa kare to te jaya sUcavanArUM che ane vAdaLA rAtA dekhAya to te yuddha thaze evaM batAve che. uparAMta, eja ThokomAM vadhArAmAM jaNAnyuM che ke saMdhyA vatano pAlanA dhUmADA jevo snigdha AkAra vALo megha, rAjAnA baLanI vRddhi darzAvanAro che ane saMdhyA vakhatano nagaranI AkRti vALo megha zubhakArI che. Ama ekaMdare banne graMthomAM A ghaTanA pUratuM sAdRsya che. AgaLa jatAM bha. saM. ( 7; (23) mAM vAmAM AvyuM che ke krUra dvipado, catuSpado ane bhayaMkara pazuo saMdhyA vakhate jovAmAM Ave to te saMdhyA bhayane darzavanArI che; e ja kathananuM sAdRzya vA. saM. ( 30; 30 ) sAthe che jemAM enI eja bAbata anya kharUpe evI rIte kahevAmAM AvI che ke sUryanI sanmukha thaine, saMdhyA vakhate, pakSI, gIdha, ane mRga zabda kare to deza, rAjA, ane subhikSanA nAzane karavA vALI che ema batAnyuM che. vAta bha. saM. nA navamA adhyAyamA ane vA. saM. nA sattAvIsamA adhyAyamAM vAta viSenI ghaTanAonuM varNana che. bha. saM. mAM vAta viSe pAMsaTha ane vA. saM. mAM kevaLa ATha ja zloko che. bha. saM. mAM e viSaya kAMika vistArathI carcavAmAM Avyo che. ASADhI pUrNimA vAtanuM lakSaNa - jovuM e kathana banne prathomAM spaSTapaNe che. te divase cAre ya dizAmA ane cAre ya khuNAmAM kevo pavana thAya to kevuM phaLa Ave e laMbANathI bha. saM. mAM batAvyuM che. phaLAdezamAM subhikSa, durbhikSa, uttama - madhyamakaniSTha varSA, anAvRSTi ke ativRSTi, dhAnyanI moMghavArI, vyAdhi, corano upadrava, daMza-mazaka tIDa-deukAno upadrava, kSema, Arogya, paracakra bhaya, vagere vagere bha. saM. mAM niHsaMdehapaNe jaNAvela che jyAre vA. saM. mAM evaM kAMI nathI. Akho divasa, arko divasa, AkhI rAtrI, ane saMdhyAkALe jo pavana vAya tema ja madhyAhne ane madhyarAtrie pavana vAya to zuM phaLa Ape te cokkasa paNe jaNAvavAmAM AvyuM che. anuloma vAyu, pratiloma vAyu, pakSIonA bhayaMkara avAja sAdhe vaheto vAyu ketuM phaLa Ape che vagere ghaNI ghaNI bAbato bha. saM. mA varNavI che. kevaLa A eka ja adhyAya uparathI ApaNe jo anumAna karavAnuM hoya to atizayokti vinA ema kahI zakAya ke bhadrabAhusaMhitAkAra pAse varAhamihira karatA jJAnanI vipulatA, anubhavanI vistIrNatA, ane paraMparAnI sacoTatA vadhAre pramANamAM hatI. pravarSaNa bha. saM. nA dasamA adhyAyamA ane vA. saM. nA tevIsamA adhyAyamA pravarSaNa nuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. bha. saM. mAM kachu che ke upadrava hIna caMdra ( A zabdo adhyAhRta che ema samajI meM lIdhA che) pUrvASADhAmA dekhAya to coTa ADhaka varSA ( 10, 3-4 ), dhaniSTAmA dekhAya to bAra ADhaka varSA ( 17; 10 ), revatImAM dekhAya to cosaTha ( 10; 17 ), kRttikAmAM dekhAya to ekAvana ( 10; 23 ), gRgaziramA dekhAya to ekANu ( 10; 27 ), hastamAM dekhAya to paMcAsI ( 10, 40), citrAmAM dekhAya to bAvIsa ( 10; 43 ), khAtImAM dekhAya to vatrIsa ( 10, 45 ), ane jyeSTAmA dekhAya to cosaTha ADhaka varSA thAya ( 10; 50 ) ema kahevAmAM AvyuM che. jyAre vA. saM. mAM kahevAmAM AvyuM che ke upadrava hIna caMdra hastamAM, pUrvASADhAmAM, mRgaziramAM, citrAmAM, revatImAM ane dhaniSThAmAM dekhAya to soLa droNa ane jyeSThA, svAtI tathA kRttikAmAM upadrava hIna caMdra dekhAya to cAra droNa varSA thAya ( 23; 6 ). bha. saM. mAM valI ema Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA paNa jaNAvavAmAM AvyuM che ke upadrava hIna caMdra jo zravaNamAM, maghAmAM, ane anurAdhAmAM dekhAya to eka khArI ( 108, 35, 48 ), bharaNImAM dekhAya to ogaNIsa ADhaka ( 10, 21 ), mULamAM ane pUrvAphAlgunImAM eka khArI ( 10; 51, (36) ane punarvasumAM ekANu ADhaka varSA thAya ( 10; 31 ). Aja bAbata vA. saM. mAM e rIte jaNAvavAmAM AvI che ke jo upadrava hIna caMdra zravaNa, maghA, anurAdhA, bharaNI, mULa, pUrvAphAlgunI ane punarvasumAM dekhAya to anukrame cauda, cauda, cauda, cauda, cauda, pacIsa ane vIsa droNa varSA thAya ( 23; 7 ). bha. saM. mAM jaNAvyuM che ke upadrava hIna caMdra jo vizAkhAmA dekhAya to eka khArI ( 10, 46 ), uttarASADhAmAM bAra droNa ( 10; 6 ), uttarAbhAdrapadamAM hoya to nevu ADhaka ( 10; 15 ); uttarAphAlgunImAM hoya to saDasaTha ADhaka ( 10, 38 ), ane rohiNImAM hoya to ekANu ADhaka varSA thAya ( 10; 25 ) jyAre vA. saM. ( 23; 8 ) mAM te ja bAbatanA saMbaMdhamAM ema jaNAnyuM che ke anukrame vIsa, vIsa, pacIsa, pacIsa, ane pacIsa droNa varSA thAya. bha. saM. mAM kahevAmAM AvyuM che ke upadrava hIna caMdra jo pUrvAbhAdrapadamAM dekhAya to cosaTha ADhaka ( 10; 13 ), puNyamAM beMtAlIsa ADhaka ( 10; 32 ), azvinImAM ogaNapacAsa ( 10; 19 ), ane ArdrAmAM batrIsa ADhaka ( 10; 29 ) varSA thAya jyAre vA. saM. ( 23, 9 ) mAM te ja nakSatromAM anukrame bAra, bAra bAra, ane aDhAra droNa varSA thAya ema jaNAvyuM che. " upadrava hIna" caMdra amuka nakSatromA dekhAya to amuka droNa, ke ADhaka pramANa varasAda paDe ema vA. saM. mAM jaNAvyuM che jyAre "upadrava hIna" zabdo bha. saM. mAM vaparAyA nathI paraMtu meM adhyAhRta mukyA che. varSA pramANa batAbavA mATe vA. saM. 'droNa' zabda sarvatra yojavAmAM Avela che jyAre bha. saM. mAM 'droNa' zabda eka nakSatranA saMbaMdhamAM, 'ADhaka' zabda aDhAra nakSatronA saMbaMdha, ane 'khArI' zabda cha nakSatronA saMbaMdhamAM bAparavAmAM Avyo che. eka droNa eTale cAra ADhaka evaM bahumAnya parimANa koSTaka svIkArIe to bha. saM. ane vA. saM. nA phaLAdeza vacce, nirupadrava caMdra pUrvASADhA ane revatImAM dekhAya to soLa droNa varasAda varase e sivAya anyatra kyAMya sAmya nathI. AzleSA ane zatatArAnA saMbaMdhamAM bha. saM. mAM phaLAdeza ja karavAmAM Avyo nathI. bha. saM. mAM zubha phaLa tarIke amuka parimANa varasAda uparAMta, subhikSa, kSema, Arogya, ane sasyaniSpatti jevA sUcaka zabdo vAparavAmAM AvyA che ane azubha phaLa tarIke amuka parimANa varasAda paDaze evA tAtparyanA kathana uparAMta tIDa, uMdara, popaTa, sarpa, ane ajagarAdino upadrava thaze ke vadhaze evaM vadhArAnuM kathana tema ja vyAdhi ane anItinuM jora jAmaze evaM paNa spaSTa kahevAmAM AvyuM che jyAre vA. saM. mAM amuka droNa varasAda paDaze e sivAya zubhAzubha phaLa tarIke kAMI ja vizeSa kahevAmAM AvyuM nathI. vaLI, bha. saM. mAM 'apagraha' pUratuM khAsa vaiziSTya che. 'apagraha ' nI bAbatano jarA jeTalo paNa nirdeza vA. saM. mAM nathI. Ama pravarSaNa nAmanA dasamA adhyAya pUratI bha. saM. nI lAkSaNikatA khAsa dhyAna khece tevI che. A asAdhAraNatA paraMparAnuM pArthakya batAve che. gaMdharvanagara bha. saM. nA agiyAramA adhyayAyamAM temaja vA. saM. nA chatrIsamA adhyAyamA gaMdharvanagaranuM varNana karavAmAM AvyuM che. rakta, pIta, kRSNa ane sapheda raMganuM gaMdharvanagara anukrame kSatrIya, vaizya, zUdra, ane brAhmaNono nAza kare che (bha. saM. 11; 27. bA. saM. 36; 1 ) prAkAra ane toraNa yukta snigdha gaMdharvanagara zAMta dizAmA dekhAya to te rAjAne mATe vijayakara che (bha. saM. 11; 10 ); dhvaja yukta, ane patAkA yukta snigdha ane supratiSThita gaMdharvanagara jo zAMta dizAmAM najare paDe to rAjya vRddhine batAvanAeM che ( bha. saM. 11, 20 ); vidizAmAM dekhavAmAM AvatuM gaMdharvanagara saghaLA varNo mATe dAruNa nAza batAvanAruM che (bha. saM. 11; 23 ). AvI ja matalabanuM varNana vA. saM. ( 36, 2) mAM paNa che. saghaLI dizAomAM gaMdharvanagara dekhAya to te sarva dizAomAM sarva varNa vacce virodha ubho thaze e bAbatanuM sUcaka che ( bha. saM. 1338 ). iMdrAyudha, dhUma, ane agninA jevuM gaMdharvanagara mANasomAM agnino bhaya utpanna thaze e ghaTanAnuM darzaka che ( bha. saM. 11,12 ). vA. saM. ( 36, 3 ) mAM ema jaNAnyuM che ke gaMdharvanagara badhI dizAomAM dekhAya to athavA haMmezAM dekhAya to te rAjA ane rAjya banne mATe bhaya denAruM che ema batAve che. dhUma, abhi, ane iMdradhvaja jevuM gaMdharvanagara dekhAya to te cora ane vanavAsIonA ghAtano nirdeza kare che. ahIMyAM jo ke banne graMthomAM aniSTa ghaTanAonI bAbatamAM phaLAdeza jUdo che chatAM aniSTotpAdaka che e vastu to banne mAM sarakhI ja che. vAma dizAnuM gaMdharvanagara paracakrano bhaya; dakSiNa dizAnuM svapakSAgamana, ane vRddhinuM sUcaka che ane pANI paDaze ema batAvanAruM che ( bha. saM. 11; 15-16 ) rAjA ghaNA rAjyo upara jaya meLavaze ema dakSiNa dizAnuM gaMdharvanagara sUcave che ( bha. saM. 11; 19 ) dIpta dizAmA jaNAtuM dhvaja yukta ane patAkA yukta gaMdharvanagara rAjamRtyu sUcaka che ( bha. saM. 11, 22 ). vA. saM. ( 36, 4) mAM Aja bAbatanA anusaMdhAnamAM thoDAka pheraphAra sAthai ema kahevAmAM AvyuM che ke dIpta dizAmAM gaMdharbanagara dekhAya to rAjamRtyune darzAvanAeM che ane vAma dizAmAM dekhAya to zatrubhaya ane dakSiNa dizAmAM dekhAya to jaya sUcavanAruM che. bha. saM. ( 11; 25 ) pramANe aneka varNa ame jaya, bhadra0 prastA0 2 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA aneka AkAra vALu gaMdharvanagara dekhAya to rASTra, zahero ane gAmaDAomA kSobha thaze e ghaTanAnuM sUcaka cha jyAre vA. saM. (36, 5) pramANe aneka raMganI patAkA, dhvaja, ane toraNa yukta gaMdharvanagara raNamAM hAthI, ghoDA, ane manuSyanA bezumAra saMhAratuM sUcaka che. gaMdharvanagaranA A prakaraNa pUratuM banne graMthomA moTA bhAgarnu sAmya che-koI viziSTa phaLa batAvavA pUratuM vaiSamya bhale e banne vacce hoya. bha. saM. mAM vistAra ghaNo che. judI, judI dizAmAM ane judA, judA khuNAmA, judA, judA AkAranuM ane raMganuM gaMdharvanagara dekhAya to zuM phaLa maLe. e bAbato vigatathI carcI che ane eTale ja emAM ekatrIza zloko che jyAre vA. saM. mAM mAtra pAMca ja zloko che. badhA adhyAyomA eka bAbata bha. saM. mAM saLaMga rIte tarI Ave che ane te vistRta varNananI. vA. saM. mAM saMkSiptatA che paraMtu sacoTatA che ane saMpUrNatA che. bha. saM. mAM vistAra che paraMtu punarukti ane zaithilya paNa che. A vastu banne paraMparAnA pArthakyanI nidarzaka gaNavI ke kema e savAla che. garbhalakSaNa garbhalakSaNanI carcA bha. saM. nA bAramA adhyAyamA ane vA. saM. nA bAvIsamA adhyAyamAM Ave che. sAtame sAtame mAse tathA sAtame sAtame divase meghanA garbhano pAka thAya che (bha. saM. 12, 4); je nakSatra ane muhUrttamA meghano garbha baMdhAyo hoya tenAthI chaThe mAse varasAda varase che (bha. saM. 12:6). vA. saM. (22,7) mA A bAbatA ema jaNAvyu che ke meghano garbha thAya te pachI eka so paMcANu divasamA meghano prasava thAya che. bha. saM. (12; 3 ane 5) pramANe divasanA bhAgamA utpanna thayela meghagarbha rAtre ane rAtrino divase tathA pUrva saMdhyAno pazcima saMdhyAmAM ane pazcima saMdhyAno pUrva saMdhyAmAM meghagarbha prasavane pAme che jyAre vA. saM. (22, 8) pramANe divasano garbha rAtri kALamAM, rAtrino garbha divasamAM ane saMdhyAno garbha viparIta saMdhyAmAM prasava pAme che. pUrva, uttara, ane IzAna koNane AzrIne je meghagarbha baMdhAya che te pUjita gaNavAmAM AvyA che (bha. saM. 12; 19) jyAre vA. saM. (22, 14, 16) anusAra uttara, IzAna koNa, ane pUrva dizAnA vAyumA AkAza vimala, AnaMdakara, ane mRdu hoya che. caMdra ane sUrya snigdha, sapheda, ane ghaNA gheradAra hoya che. iMdradhanuSa ane gaMbhIra garjanayukta sUryAbhimukha, vIjaLIno prakAza karavAvALo uttara, IzAna, ane pUrva dizAmAM Avela megha pakSI ane mRgakulanA zAMta rahevAthI saMdhyA kALa ramaNa ThIka lAge che. ahIM (vA. saM.) hamaNAM jaNAvyu te varNana juduM che chatAM eno dhvani bha. saM. nI hakIkatanA dhvani jevo che. bha. saM. pramANe je nakSatra, tithi, muhUrta, karaNa, ane dizAmAM jo snigdha (cIkaNA) megha utpanna thAya to te pUjita che (12, 26) jyAre vA. saM. mAM kahuM che ke sthULa ane ghaNA ja cIkaNA megho vALu AkAza zubha che (22; 15). ThaMDo vAyu, vIjaLI, garjanA, ane pariveSa yukta tamAma garbha prazasta cha ema bha. saM. (12, 8) mA jaNAvyuM che jyAre vA. saM. mAM kaDaM che ke caitramA badho garbha pavana, megha, vRSTi, ane pariveSa yukta hoya to te zubha che. vaizAkhamAM vAyu yukta hoya to te garbha zubha che (22, 22). jaLacara prANionA AkAra vALo megha prazasta che (bha. saM. 12, 24); sArIAkRti ane sArA raMga vALo megha pUjita che (bha. saM 12, 27). vA.saM. mAM A bAbatamA ema nirdeza karavAmAM Avyo che ke motI, cAMdI, tamAla, nIla kamaLa, aMjananI dyutinA jevo athavA jaLacara prANionA jevA AkAra vALo megha ghaNo varasAda varasAve (22,23). ulkA, vajra, digdAha, gaMdharvanagara, ketu, grahayuddha, nirghAta, parigha, iMdradhanuSa, rAhudarzana vagere utpAtothI garbhano nAza thaI jAya che-A kathana banne saMhitAgraMthomAM lagabhaga samAna che (bha. saM. 12; 10 thI 13. vA. saM. 22, 25-26). bha. saM. (12; 16) mAM kahevAmA AvyuM che ke ArdI ane AzleSAmA utpanna thayela garbha uttama pANI varasAve che jyAre vA. saM. (22, 29) mA e garbha zubhadAyI cha ema jaNAvyuM che. A garbhalakSaNanI banne graMthomA karavAmAM AvelI carcA uparathI se'je samajI zakAze ke mULa bAbato pUratuM bannemA ghaNuM ja sAdRzya che. utpAta utpAtanuM varNana bha. saM. nA caudamA adhyAyamA ane vA. saM. nA chetALIsamA adhyAyamA karavAmAM AvyuM che. banne graMthomAM utpAta saMbaMdhI je vicAro, anumAno, ane avalokano rajU karavAmAM AvyA che tenI tulanA bIjA badhA viSayo karatA rasika ane mahattvanI che. tenuM eka mukhya kAraNa e paNa che ke vA. saM. mAM A viSayanI rajUAta ane carcA anya viSayone mukAbale kAMIka savistara karavAmAM AvI che. ethI banne graMthonI A viSayanI chaNAvaTa zakya bane che. A bAbata sarva prathama spaSTa karavI joie ke vA. saM. mAM utpAtonuM vargIkaraNa ane varNana kAMika TraMku chatAM suspaSTapaNe karavAmAM AvyuM che jyAre bha. saM. mAM badhA zloko koI DhaMga-dhaDA vinA jema Ave tema lakhI kADhavAmAM AvyA che. eTale lAMbA vivecananI dRSTie bha. saM. mUlyavAna che chatAM vyavasthita nirUpaNanA muddA pUratI vA. saM. karatA ghaNIja utaratI che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 11 AgaLa jema meM prasaMgopAta jaNAvyu che tema ahiM paNa jaNAvavAna raghu ke phaLAdezanI bAbatamAM vA.saM. saMkSipta cha jo ke sacoTa paNa che jyAre bha. saM e bAbatamA punaruktinA doSe vistRna bane che. matalaba ke vA. saM. jyAM utpAta azubha che, aniSTakArI che, bhayakArI che, rAjabhayotpAdaka che, nagarabhayotpAdaka che, subhikSa karavAvALo che vagere vagere kahI aTakI jAya che tyAM bha. saM. phaLAdezane vigatathI carcI ema pratipAde che ke e utpAta soMghavArI-moghavArI karanAro che, coravargano bhaya utpanna karanAro che, anAvRSTi ke ativRSTino bhaya ubho karanAro che, paracakrabhaya, marakI Adino bhaya, brAhyaNa-kSatriyavaizya ke zUdrane bhayakAraka, siMdhu-sauvIra-saurASTrAdi dezone bAdhAkAraka che, vanitA tathA lekhyajIvIone azAMti kAraka cha, tApasa-sAdhu-nirgranthone AdhikAraka che, tathA purarodha, pradhAnavadha, mukhyavadha vagere vagere utpanna kare cha ema viziSTa phaLAdeza kare che. bha. saM. nI utpAtanA varNana pUratI A lAkSaNikatA khAsa noMdhane pAtra che. phaLAdezarnu A vizadIkaraNa ane spaSTIkaraNa bhadrabAhusaMhitAkAranI A utpAta viSayaka anubhava jJAnanI, avalokana zaktinI, ane koi eka khAsa paraMparAnA vArasApaNAnI dyotaka che. vA. saM. mAM liMgavaikRta, agnivaikRta, vRkSavaikRta, sasyavaikRta, vRSTivaikRta, jalavaikRta, prasavavaikRta, catuSpAda vaikRta, vAyavyacakRta, bhRgapakSI vikAra, zakradhvajendrakIlavaikRtAdi vibhAgamAM badhA utpAtone vibhakta karavAmAM AvyA che. A vibhAgono artha sarala che eTale enA viSe haM karuM ahIM lakhato nathI. bha. saM. mAM meM hamaNAM jakaDaM tema vibhAgonI AvI vyavasthA nathI. tethI atre e zlokonuM ninokta vibhAgIkaraNa ApuM chu:liMgavaikRtamA 58, 61, 86, 87 thI 102, 177 thI jalavaikRtamA 39 thI 43 zloko. 180 zloko. prasavavaikRtamA 10, 11 zloko. agnivaikRtamAM 3, 15, 16, 113 zloko. catuSpAdavaikRtamA 5, 152 thI 172 zloko. vRkSavaikRtamA 17 thI 20, 21 thI 38, 45, 49, 129 vAyavyavaikRtamA 50, 172 zloko. zloko. mRgapakSIvikAramA 6, 48, 110, 115, 145, 152 sasyavaikRtamA eke ya zloka nathI. thI 172 zloko. vRSTivaikRtamA 4, 13, 14, 109, 112 zloko. | zakradhvajeMdrakIlavaikRtamA eke ya zloka nathI. bha. saM. nA 87 thI 102, 117 thI 120, 173 thI 176 zlokono samAveza divya utpAtamAM paNa thaI zake; kAraNa ke vA. saM. mA utpAtonuM eka bIjaM paNa vibhAgIkaraNa che ane te che divya, AMtarIkSa, ane bhauma, A dRSTie badhA utpAtone etraNa moTA vibhAgomAM paNa vaheMcI zakAya. bha. saM. nA 87 thI 102 zlokone liMgavaikRtamAM gaNAnyA che chatAM tene divya utpAta tarIke paNa gaNAvI zakAya tema che kAraNa ke e bannemA samAviSTa thatA utpAto vA. saM. mAM sarakhA ja che. bha. saM. mAM anya utpAto jevA ke nirjIvana bhASaNa, viparIta chAyA darzana, tulAmAnanuM hasana, pApasvapna, judI-judI mUrtionA utpAto, judA-judA pazu-pakSIonA utpAto, judA-judA graho ane nakSatronA utpAto vagere paNa cA che. te eka yA anya rIte vA. saM. gata uparyukta agiyAra vibhAgomAM athavA divyAdi traNa moTA vibhAgomAM zakyatAnusAra vibhakta karI zakAya tema che. bha. saM. mAM sasyavakRtamAM ane zakadhvajeMdrakIlavaikRta nAmanA vibhAgamA samAviSTa thaI zake evA koI utpAto varNavyA nathI tethI te vibhAgo khAlI che. bha. saM. mAM e vibhAgo pUratI khAmI che ema paNa nathI kAraNa ke eka vibhAgamAM samAviSTa thatA utpAto bIjA vibhAgamAM paNa aMtargata thaI zake tema cha:-dAkhalA tarIke AvatA utpAto mRgapakSI vikAramA khatavI zakAya tema che. bha. saM. mAM grahonA utpAto, murtionA utpAto ane gaja, tathA hayanA utpAto atizaya laMbANathI cA che e paNa enI anya viziSTatA khAsa noMdhane pAtra che. utpAtanI sAmAnya vyAkhyA "prakRteranyatvamutpAtaH" (vA. saM. 46; 1) ane "prakRteryo viparyAsaH sa utpAtaH prakIrtitaH" (bha. saM. 14, 2) vace sAmya che. rAjAnuM potAnuM zarIra, putra, khajAno, vAhana, pura, strI, purohita, ane prajAmA utpAtanuM phaLa -zubha ane azubha- dekhA de che. vA. saM. (46,7) ane bha.saM. (14; 177) mAM-bannemAMevI matalabanA kathano Ave che. divya, AMtarIkSa, ane bhauma etraNa moTA vibhAgamA utpAtonuM je vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che te banne saMhitA graMthomAM samAna che (bha. saM. 14, 2. vA. saM. 46; 2). utpAto Avo prabaLa anartha utpanna kare che. to pachI emAMthI bacavAno koI upAya kharo ? vA. saM. amuka AcAryo kahe che ema kahI divya utpAtanI zAMti zakya nathI paraMtu bIjA utpAtanI zAMti zakya che ema kahe che (46,5) jyAre varAhamihira "prabhUtakanakAnagomahIdAnaiH" e divya utpAtanI zAMti paNa hAMsala karI zakAya che ema kahe cha (vA. saM. 46, 6). bha. saM. (14; 180) etraNeyanI zAMti, jo deva, pravrajita, ane vipranI pUjA rAjA kare to, punaH sthApI zakAya Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA cha ema sacoTapaNe kahe che, A bAbatamA bha.saM. nA karttArnu audArya khAsa dhyAnamA levA jevU che kAraNa ke teo 'vipra'ne paNa (14; 180) pUjyanI koTimAM muke che jyAre vA. saM. mAM to kevaLa brAhmaNa paraMparA ja abhimata rAkhavAmAM AvI che. kAraNa ke temAM kahevAmAM Avyu cha ke jo utpAta agnijanita hoya to agninI, jalajanita hoya to varuNanI, pUjA karavAna kaDuM che ane go-mahiSa-anna vagerenu dAna devAnuM lakhyuM che (vA. saM. 46; 24 ane 50). paraMtu tyAM 'pravajita'ne pUjavAbha. saM. nI jema nathI kahevAmAM AvyuM kAraNake 'pravrajita' mAM jaina sAdhuo paNa AvI jAya. vA. saM. nA racanAranI A saMkucita manodazA khAsa sAle tevI cha. ziziramAM khUba ThaMDI, grISmamAM khUba garamI, varSAmAM khUba varasAda thAya eTale ke khaRtuprabhava utpAta hoya to te khAsa utpAta na gaNAya evI matalabanA viziSTa vidhAno vA. saM. (46, 82) mAM maLe che jyAre bha. saM. mAM tema nathI. zukracAra bha. saM. nA paMdaramA adhyAyamA tema ja vA. saM. nA navamA adhyAyamA zukracAra vistRta varNana karavAmAM AvyuM che. grahonA cAramA zukracAra sauthI agatyano che. ulkA, saMdhyA, vAta, gaMdharvanagara, pariveSa ane utpAto hamezA banatA hotA nathI. e kvacit banatA hoya che tethI enI asara kevaLa Akasmika hoya che. e viparyAso jyAre thAya tyAre ja eno prabhAva anubhavAto hoya che. grahacAranI ghaTanA to harahamezanI hoya che. eTale enI asara sacarAcara vizva upara dina, rAta paDatI hoya che. A jagatanI dareka nAnI, moTI vastu grahonA niyaMtraNane niraMtara adhIna hoya che e abhyupakrama upara jyotiSa ane khagoLa viSayaka saMhitA graMtho pratiSThApita hoya che. e graMthonA racayitAne mate e abhyupakrama anubhava siddha che. ApaNe paNa ema mAnIne ja A vibhAgamA carcavAmAM AvelI grahacAra viSayaka bAbatone lakSyamA levAnI che. rASTravidrava, rAjabhaya, nAgarabhaya, pazu-pakSI gaNano bhaya, saMgrAma, mArI, viplava, anAvRSTi, subhikSa-durbhikSa, soMghavArI-moghavArI, karmakaravargano bhaya, maNi-muktA-pravAla-kapAsa-tela-dhIannAdinuM nyUnAdhikya, baMga, aMga, bAlhika, kAzI, kaMbojAdika anekAneka dezo upara AgaMtuka Apatti vagere vagere tamAma hakIkato grahonA cAranA ADakatarA aMkuza nIce ja che. vAstavamAM, sUrya, caMdranA udayAstanA prabhAvano ane sUrya, caMdranA grahaNanI asarono ApaNe sAkSAtkAra karatA hoie ja chIe.. A rIte vicAratAM prahacAranI tulanA ati AvazyakIya che. temA vaLI zukracAra anya grahonA cAranI apekSAe vizeSa upayogI che tethI tene ahI yA sarva prathama caryo che. grahanI gatine anulakSIne tenA paMtha vizeSane khAsa nAma ApavAmAM AvyA hoya che. Ane saMhitA graMthomA vIthi kahe o nava le. ane sattAvIsa nakSatromAM vibhakta che. tenA nAmo-nAga, gaja, airAvata, vRSabha, go, jaradava, mRga, ane dahana che (vA. saM. 9,1). nAmo pUratuM vA. saM. ane bha. saM. bacce sAmya che. bha. saM. mAM airAvatane badale airAvaNa (15, 212) ane dahanane badale vaizvAnara ( bha. saM. 15, 215) zabda prayoga karela che; tema ja nAmanA kramamAM phera che eTale ke vA. saM. mAM sAtamI vIthi mRga che jyAre bha. saM. (15, 47) mA sAtamI vIthi aja che; bha. saM. (15, 47) mAM AThamI mRga che jyAre vA. saM. mAM AThamI aja che. nakSatronI vaheMcaNImAM paNa ATalA pUrato taphAvata Avaze ja. bha. saM. (15, 44 thI 48) pramANe te vIthiono krama A pramANe chaH-nAga, gaja, airAvaNa, vRSabha, go, jaradgava, aja, mRga, ane vaizvAnara. bha. saM. (15, 44 thI 48) pramANe nakSatrone azvinIthI gaNI nave ya vIthiomAM vaheMcavAnA che. vA. saM ( 9,2) mAM bemata TAMkyA chaH-eka bha. saM. ne maLato ane bIjo tenAthI judI jAtano. bharaNIthI laIne cAra nakSatra sudhI pahelaM maMDaLa ema anukrame cha maMDaLo cha (bha, saM. 15, 7. vA. saM. 9, 10). A bAbatamA bha. saM.mAM thoDo ghoTALo che, kAraNa ke temAM to ema ja kahI devAmAM AvyuM che ke bharaNIthI mAMDI cAra nakSatra pahelA maMDaLanA ane tevI rIte cha maMDaLo gaNI vALavA. paraMtu zaMkA ahIyAM e thAya che ke nakSatro che sattAvIsa ane maMDaLa che cha to pachI cAra, cAra, nakSatra eka maMDaLamAM gaNIe to paNa nakSatro vadhe tenuM zuM? A bAbatano koI ukela bha. saM. mAM nathI (15, 7 thI 43 ) jyAre vA. saM. mAM nakSatronI vaheMcaNI barAbara che eTale ke koI maMDaLamAM cAra to koI mAM cArathI ochAM to koImAM cArathI vadhAre ema vahecaNI karI sattAvIsa nakSatrono ane cha maMDaLono meLa barAbara meLavI Apyo che (9, 10 thI 21). paraMtu bha. saM. mAM eka bIjI ja viziSTatA che ane te maMDaLonA nAma pUratI. temAM maMDaLonA nAma anukrame ApyA che jevAM keH-sarvabhUtahita, rakta, paruSa, rocana, caMDa, tIkSNa (15, 8) tema ja te maMDaLonA phaLo paNa DhUMkAmAM ApI dIdhA che jevAM ke zukranuM prathama ane bIju maMDaLa madhyama, trIju tathA pAMcamuM niMdita, ane cothu tathA chaTuM pravara (15, 9 thI 11). AvI koI yojanA vA. saM. mAM nathI, bIjI viziSTatA e che ke maMDaLonuM phaLa sAmAnyapaNe bha. saM. mAM upara kA tema kahI dIdhA pachI vistAra pUrvaka paNa kahevAmAM Avyu che. bha. saM. pramANe prathama maMDa Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA kanA phaLa ane vA. saM. nA prathama maMDaLanA phaLa vacce kAIka sAmya cha (bha. saM. 15, 13, 17. vA. saM. 9, 10). phera banne vacce eTalo cha ke bha. saM. mAM vistAra che jyAre vA. saM. mAM mAtra subhikSa thAya che eTalaM kahI patAvI devAmA AvyuM che. e uparAMta, bha. saM. pramANe prathama maMDaLay phaLa madhyama gaNavAmAM AvyuM che jyAre vA. saM. mAM nizcayAtmaka rIte uttama kahevAmAM AvyuM hoya ema dekhAya che. A taphAvata kAMI ocho na kahevAya. dvitIya maMDaLanu phaLa bha. saM. pramANe madhyama cha ema sAmAnyapaNe (15, 9) va yuM che jyAre te maMDaLanA phaLanuM vistAra pUrvaka varNana karatI vakhate (15; 19 thI 23) madhyama phaLa karatAM niMdita phaLa hoya ema spaSTa mAluma paDe che. A rIte ekanA eka ja graMthamAM virodha che. vA. saM. mAM (512) dvitIya maMDaLanA phaLAdezamAM ane bha. saM. nA phaLAdezamAM AsamAna jamInano pharaka che. bha. saM. mAM ene aniSTaphaLadAyI tarIke ja gaNAvavAmAM AvyuM che jyAre vA. saM. mAM tethI viparIta che. temAM cokkhaM kathana che ke jala bahu varase che. bha. saM. pramANe tRtIya maMDaLa niMdita phaLane ApanArUM che (15, 9, 23-26) jyAre vA. saM. mAM paNa tema ja, eka yA anya rIte, kahevAmAM AvyuM che (9, 14). caurabhaya tathA kSudhAbhaya e banne pada paNa banne saMhitAmA sAmAnya che. cothA maMDaLanA phaLanI bAbatamA banne saMhitAomAM sAdRzya che. cothu maMDaLa bha. saM. mAM pravara gaNavAmAM AvyuM che (15 11, 27-31); vA. saM. mAM paNa pravara ja gaNavAmAM AvyuM hoya ema dekhAya che ( 9, 16). zukrAcAryA anya grahothI A maMDaLamAM AkrAnta thAya to aizvAku rAjAnuM mRtyu thAya che e ukti paNa banne saMhitAomAM samAna che (bha. saM. 15, 31. vA. saM. 9, 17), pAMcamA maMDaLaceM phaLa banne saMhitAomAM sadRza che. bha. saM. mAM pAMcamA maMDaLane niMdita gaNyu che (15, 9) ane te pramANe vistAra pUrvaka varNana karatI vakhate tene niMdita tarIke ja temAM oLakhAvavAmAM Avela che (15; 32-38). vA. saM. mAM paNa bIjA zabdomA e ja vastune samarthita karavAmAM AvI che (9, 18). kSudhA ane roganI bAdhA thAya che. e kathana akSarazaH bannemAM che. saurASTra, siMdhu, sauvIra, ane aMbaSThAdi dezo ke jenA upara bhaya AbI paDe che te dezanA nAmo paNa bannemA samAna che. chaThThA maMDaLanA phaLAdeza saMbaMdhe bha. saM. mAM chaThe maMDaLa pravara cha ema kahevAmAM Avyu cha (15; 11) jyAre tenuM vistAra pUrvaka varNana karatI vakhate (15; 39 thI 43) tethI ulaTuM ja tenA te ja graMthamAM kahevAmAM AvyuM che. AvA eka ja graMthamA ane eka ja adhyAyamA AvatA pArasparika virodho graMtharnu mUlya khUba ghaTADe che e to niHsaMdeha kahI devU joie. vA. saM. mAM to te maMDaLane eTale ke chaThThA maMDaLane spaSTapaNe pravara ja (9, 20) gaNAvavAmAM AvyuM che; jo ke koI koI sthaLe sabhaya paNa bane cha ema umeravAmAM AvyuM che. bhayathI AkrAnta thanAra dezonA nAma temA jaNAvavAmAM AvyA che. e nAmo paikInA gAMdhAra, vidarbha ane avaMtI, e nAmo banne saMhitA graMthomAM samAna che. maMDaLonA phaLAdeza saMbaMdhenI A vAto pachI bIjI bAbatomA te banne saMhitAmAM kyA kyAM sAdRzya che ane kyAM kyA virodha che te have joie. pratyeka nakSatramA zukracAra thAya tyAre zuM phaLa Ave? tenuM varNana banne saMhitAomAM kevA prakAraceM che te joie. phaLonA zubha ane azubha evA be moTA vargo pADI bannemAM kayAM saMgati che ane kayAM visaMgati che teja tapAsavU ucita che, kAraNa ke bha. saM. mAM sAmAnyapaNe vistAra hoya che jyAre vA. saM.mA saMkSepa hoya che. phaLono vistAra ekamAM bhale vadhAre hoya ane bIjAmAM bhale ocho hoya. ethI banne saMhitAo vacce virodha che ema na kahI zakAya. paraMtu phaLa pUratuM ekamAM zubha kAM hoya-sidhI ke ADakatarI rIte-ane eja phaLane bIjAmA azubha kahevAmAM AvyuM hoya to e meda maulika thayo bhane eTale khAsa noMdhane pAtra thayo ema kahevU joie. bha. saM. mAM kahevAmAM AvyuM che ke zukra rohiNIne mede to te azubha phaLadAyI che (15, 97). vA. saM. mAM paNa ema ja anya rIte kahevAmAM AvyuM che (9; 25). tevI ja rIte mRgazirAnA zukrabhedane bannemAM azubha (bha. saM. 15; 102. vA. saM. 9, 26), AmAM azubha phaLadAyI kahyu che paraMtu vRSTi thAya tema paNa kartuM che ( bha. saM. 15; 103, 105 vA. saM. 9; 26), punarvasumAM azubha phaLadAyI (bha. saM. 15; 106. vA. saM. 9, 27) gaNDe che jo ke bha. saM. mAM eTalaM vizeSapaNe kahevAmAM Avyu cha ke e jo jamaNI bAju gamana kare to droNa megha thAya ane DAbI bAju gamana kare to sarva karmajIvIone pIDA kare (bha. saM. 15; 108); A sthaLe eTalI noMdha levI ghaTe ke zukracArane jamaNI bAju ane DAbI bAju ema be rIte gaNAvI te bannenA phaLane paNa judA, judA jaNAvavAmAM AvyA che e eka bha. saM. nI khAsa vilakSaNatA che; puSyanA phaLamAM banne saMhitA graMthomAM virodha cha; arthAt bha. saM. azubha gaNAve che / 15, 109 ) jyAre vA. saM. e bhedane vRSTidAyaka tarIke gaNAve che ( 9,27), AzleSA (A nAmane badale bha. saM. mAM bhUlathI Adro zabda vAparela che) mAM azubha phaLa (bha. saM. 15; 110. vA. saM. 9; 28), pUrvAphAlgunImAM azubha phaLadAyI (bha. saM. 15, 116. vA. saM. 9; 29) gaNAvyo che jo ke vA. saM. mAM ene ghaNo varasAda denAra paNa khyo che, uttarAphAlgunImAM bha. saM. azubha phaLa batAve che (15; 117) jyAre vA. saM. ene zubha gaNAve che arthAt vRSTida jaNAve che (9; 24), bha. saM. hasta tathA revatImAMnA zukracArane, jamaNI bAjuno hoya to corono ghAta karanAra ane DAbI bAjuno hoya to corono jaya karanAra kahe che (15, Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 bhadrabAhusaMhitA 118) jyAre vA. saM. ene azubha phaLadAyI jaNAve che (9, 30), citrAmA azubha phaLadAyI (bha. saM. 15; 118121. vA. saM. 9,30) che jo ke vA. saM. mAM ene varasAda pUrato sAro gaNAvyo che, svAtImAM azubha (bha. saM. 15 122. vA. saM 9,31) jo ke vA. saM. mAM varasAda pUrato tene sAro gaNavAmAM Avyo che, vizAkhAmAM bha. saM. mAM azubha gaNAvyo che ( 15; 123)jyAre vA. saM. mAM ene vRSTi dAyaka gaNAvyo che (9,31), anurAdhA, jyeSThA, mRLa, pUrvASADhA, uttarASADhA, zravaNa, dhaniSThA, pUrvAbhAdrapada, uttarAbhAdrapada, azvinI ane bharaNInA zukracAranuM phaLa banne saMhitAomA lagabhaga samAna che (bha. saM. 15; 126, 128, 130, 132, 134, 139, 140, 144, 146, 150, 152. vA. saM. 9; 32, 32, 32, 33, 33, 33, 33, 34, 35, 35, 35). zukranA udaya ane asta vakhate enI AgaLa jo budha hoya to te subhikSa ane kSema karanAra che ema bha. saM. mAM (15; 170) kahevAmAM AvyuM che jyAre vA. saM. (9; 43) mAM tene varSA tema ja roga banneno karanAra kahyo che. A eka taphAvata thayo. kALA raMgano zukra dekhAya to balakSobha, bha. saM. 15, 172) pramANe thAya, jyAre vA. saM. (9, 44) pramANe varasAda na thAya ema kartuM che. pILA raMgano dekhAya to vyAdhinu sAmAnya phaLa bannemAM kahevAmAM AvyuM che (bha. saM. 15, 173. vA. saM. 9, 44), mAMjiSTha varNano dekhAya to, bha. saM. (15, 173) pramANe, vAtAkSiroga ane vA. saM. (9; 44) pramANe zastrakopa karanAra batAvavAmAM Avela che. Avo nAno moTo bheda banne vacce che. uttara, madhya, ane dakSiNa evA traNa vibhAgo dareka vIthinA che ane tenA phaLa uttama, madhyama, ane kaniSTha che ema banne saMhitA graMthomAM kahevAmAM Avyu cha (bha. saM. 15, 72. vA. saM. 98). upara batAvI te bAbato banne saMhitA graMthomA carcavAmAM Avela che-bannenI lAkSaNika Dhabe. koI koI bAbatomA phera che to koI koI vacce sAmya che. te badhu ApaNe upara joyaM. bha. saM. mAM zukranA pAMca vakracAra, aticAra, zukrano pUrva pravAsa ane pRSThataH pravAsa e bAbato tathA pratyeka vIthinA vistRta phaLo vizeSapaNe varNavavAmAM AvyA che ane tenuM phaLa paNa kahevAmA Avela che. A bAbatonuM varNana ghA. saM. mAM muddala nathI. zanaizcaracAra zanaizcaracAranuM varNana bha. saM. nA soLamA tathA vA. saM. nA dasamA adhyAyamA pUrepUru karavAmAM Avyu che. bha. saM. ane vA. saM. mAM AvatA zanaizcaracAranA varNano taddana nirALA che. pratyeka nakSatramAM zanaizcara vicaraNa kare to zuM phaLa Ave enuM varNana vA. saM. mAM saMpUrNa rIte karavAmAM AvyuM che jyAre bha. saM. mAM evaM varNana bilakula nathI balke emAM to zanaizcara eka varSamA eka nakSatra bhogave, be bhogave, traNa bhogave, to zuM phaLa Ave, kyA dezo upara Apatti utare ane kyA dezo samRddha bane enuM varNana karavAmAM AvyuM che. eTale A banne saMhitA graMthomAM AvatA zanaizcaracAranA varNananI tulanA karavI zakya nathI. kRttikAmAM zanaizvara ane vizAkhAmAM guru hoya to cAre tarapha dAruNatA vyApe ane varasAda khUba varase Ama bha. saM. (16; 24) mAM kahevAmAM AvyuM che jyAre vA. saM. mAM (10; 19) ema kahevAmAM AvyuM che ke prajAomAM anIti atyaMta vadhI paDe ane banne graho eka ja nakSatramA hoya to badhA nagarono bheda thAya che ema paNa kA che phaLAdezanA A bhedane bheda ja kahevo joie. bIjI vAbatanomoTo meda banne saMhitA graMthomA je che te zanaizcaranA varNanA phaLa saMbaMdheno che. bha. saM. (16, 26) mAM kahevAmAM AvyuM che ke zanaizcara sapheda raMgano dekhAya to subhikSa, zveta-rakta (mizrita ) dekhAya to bhaya, pILo dekhAya to vyAdhi ane dAruNa zastrakopa, kALo dekhAya to anAvRSTi, ane rukSa dekhAya to prajAnuM zoSaNa utpanna kare che; vA.saM. (10; 21) mAM ju9 ja kahevAmAM Avyu che ane te e ke zanaizcara sapheda, lAla, pILo, kALo ane vividha raMgano dekhAya to te brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zUdra, ane varNasaMkara jAtine mATe nAzakAraka che. A taphAvata noMdhavA yogya che. bRhaspaticAra kArtika nAmaka varSa, saumya nAmaka varSa, pauSa nAmaka varSa kone kahevU te vA. saM. (8; 1 thI 2) mAM kahevAmAM AvyuM che jyAre bha. saM. mAM te viSe kAMI kahevAmAM nathI Avyu. paraMtu kArtikAdi nAmaka varSa hoya to zuM phaLa Ave te hakIkata banne saMhitA graMthomAM che. bha. saM. mAM kArtika nAmaka, saumya nAmaka, pauSa nAmaka varSanA phaLano kazo ya nirdeza nathI. jyAre maghAdi varSanA phaLano ullekha che. mAgha nAmaka varSamA bha. saM. ( 17, 29) mAM alpodaka thAya ema karvA che jyAre vA. saM. (8; 6) mAM suvRSTi thAya ema kardA chephAlguna nAmaka varSanuM phaLa bannemAM barAbara sarakhuM che ( bha. saM. 17; 29. vA. saM.87); caitra nAmaka varSanuM phaLa, zubhAzubhatAnI dRSTie bannemA lagabhaga sara che (bha. saM. 17; vA. saM. 8, 8); jyAre vaizAkha nAmaka varSanI bAbatamAM taphAvata che-bha. saM. (17; 30)mAM azubha jevaM phaLa kaDaM che ane vA. saM. (8; 9) mAM saMpUrNa zubha phaLa kayuM che; jyeSTA nAmaka varSamA prathama jaLa thAya ane pAchaLathI mitrabheda thAya ema bha. saM. (17; 30) mAM kaDaM che jyAre vA. saM. (8; 10) mAM kaMganI athavA zamI sivAyarnu badhuM dhAnya Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA pIDita thAya che ema kA che, ASADha nAmaka varSamA bha. saM. (17,31) mAM toyasaMkIrNatA jaNAvI che jyAre vA. saM. (8; 11) mAM koI koI sthaLe anAvRSTi thAya ema jaNAvyuM che; zrAvaNa nAmaka varSamAM bha. saM. (17, 31) mAM kevaLa azubha phaLa ja kahyu che jyAre vA. saM.(8; 12) mAM dhAnya AnaMdathI pAke cha ema kA che; bhAdrapada nAmaka varSamA bha. saM. (17; 32) mAM saMpUrNa azubha phaLa kAM che ane vA. saM (8; 13) mAM mizra phaLa karvA che eTale ke kyAMka subhikSa ane kyAMka bhaya thAya che ema vidhAna kayuM che; Azvina nAmaka varSamA bha. saM. (17, 32) mAM saMpUrNa azubha phaLa jyAre vA. saM. (8; 14) mAM saMpUrNa zubha phaLa kaDuM che. A rIte tapAsatAM ema phalita thAya che ke mAghAdi varSanA phaLamAM banne graMtho vacce kyAMka sAmya, kyAMka vaiSamya, to kyAMka vaimithya najare paDe che. bRhaspati eka varSamA be nakSatromA vicaraNa kare to te zubhakAraka cha ema banne saMhitA graMthomA saSTapaNe kahevAmAM Avyu cha (bha. saM. 17, 18. vA. saM.8; 16). bRhaspatino mecaka, kapila, zyAma, pIta, pAMDu, nIla, rakta ane dhUmra, raMga hoya to te aprazasta che ema bha. saM. (17, 2) mA sAmAnya rIte kahIne vizeSapaNe (17; 3) paNa kahevAmAM Avyu che ke mecaka raMga mRtyu, pAMDu dhananAza, pIta vyAdhi, ane dhUmrAbha jaLa utpanna kare che jyAre vA. saM. (8; 17-18) mAM pratipAdita karavAmAM AvyuM che ke bRhaspatino agni samAna raMga agni, pIta vyAdhi, zyAma yuddha, zastrabhaya, ane dhUmra raMga anAvRSTi sUcaka che. A rIte A bAbatamAM sAdRzyAsAdRzya banne graMthomAM che. _ bha. saM. (17, 22 thI 26) mAM kRttikA ane rohiNI varSanI deha che, AzleSA hRdaya che, pUrvASADhA ane uttarASADhA nAbhi che, ane maghA varSa- kusuma che ema kartuM che ane vA. saM. (8; 19) mAM paNa ema ja kahyu che. deha nakSatra pIDita thAya to vyAdhi, hRdaya nakSatra pIDita thavAthI hRdroga ane puSya nakSatra pIDita thavAthI puSpAdino nAza thAya ema bha.saM.(17, 25-26) mAM kaDaM che jyAre vA. saM. (8; 19) mAM deha nakSatranA ghAtathI agni, nAbhi nakSatranA ghAtathI ya, puSya ghAtathI phaLAdino kSaya ane hRdaya nakSatranA ghAtathI dhAnya nAza utpanna thAya che ema kartuM che. A banne phaLAdezomAM tAttvika phera nathI ema kahI zakAya. snigdha, prasanna, vimala, mahA pramANa, dyutimAna, pILo ane uttara mArga cArI guru pratipakSa hantA cha ema bha. saM. (17; 45) mAM kahuM che ane vA. saM. (8; 53) mAM nirmaLa kiraNa vALo, sthULa mUrti, kumuda samAna kAMti vALo, ane zreSTha mArgacArI guru manuSyo mATe hitakArI che ema kartuM che. A banne phaLAdezomAM maulika phera bilakula nathI tethI banne graMtho vaJcanA sAmya- e nidarzana che. bha. saM. (17, 40) mAM kahevAmAM AvyuM che ke jo nakSatranI DAbI bAju bRhaspati vicaraNa kare to ghaNu ja dhana meLave paraMtu teno bhogavaTo na karI zake ane jo jamaNI bAju vicaraNa kare to (17; 41) yAyIno vijaya ane nAgarono parAjaya kare che; vA. saM. (8; 15) mAM AthI taddana ulaTuMja kahevAmAM Avyu cha arthAt emA ema kAM che ke nakSatranI DAbI bAjuno bRhaspaticAra, Arogya, suvRSTi, ane maMgala karanAra che ane jamaNI bAjuno bRhaspaticAra, AthI viparIta phaLa ApanAro eTale ke azubha phaLa ApanAro kahyo che. banne saMhitA graMtho vacceno A bheda ghaNo ja moTo gaNAya. bha. saM. (17; 35-39) mAM jaNAvyuM che ke jo bRhaspati kRttikAdi nakSatramA ArohaNa ane pramardana kare to amuka phaLa utpanna thAya jyAre vA. saM. mAM evaM kazu varNana nathI. e rIte A varNana bha. saM. nuM eka vaiziSTya gaNAya. budhacAra bha. sanma aDhAramA tathA vA. saM. nA sAtamA adhyAyamA budhacAranuM varNana karavAmAM Avela che. vudhanI gAtenA saumyAdi nAmomAM tema ja tenI gatinI saMkhyAmAM thoDaMka sAmya che ane thoDaMka vaiSamya paNa che te mATe juo bha. saM. (18, 2) ane vA. saM. (78). bha. saM. mAM budhanI cha gatio varNavI che, jyAre vA. saM. mAM sAta varNavI che. bannemA vimizra, saMkSipta ane ghora e nAmo sarakhAM che jyAre bIjI gationA nAmomAM visaMvAda che. gationA phaLamAM sAmya vizeSa che ane vaisadRzya ochaM che (bha. saM. 18, 5. vA. saM. 7; 14). vimizrA ane saMkSiptAne bha. saM. mAM hitA gaNavAmAM AvI che jyAre vA. saM. mAM te bannene mizra phaLa ApanArI gaNI che. bIjI gationA phaLa pUratuM banne saMhitAomA aikya che. eka, eka gatimAM budha keTalA divasa rahe che te saMbaMdhamAM bha. saM. (18; 7) mAM ema jaNAvyuM che ke budha pAMca nakSatromA cAra kare, chaThThAmA asta pAme, ane sAtamAmA punaH dekhAya tyAre tenI saumyA gati jyAre vA. saM. (7; 1 thI 12) mAM to ema jaNAvyuM che ke budha jo amuka nakSatra (jenA spaSTa nAmo ApyA che) mAM vicaraNa kare to tene amuka gati kahevI vagere vagere. te uparAMta, bha. saM. mAM amuka gatimAM budha keTalA divasa rahe vagere bAbato je jaNAvI cha temAM ane vA. saM. mAM jaNAvI che temAM taphAvata che (bha. saM. 183-4. vA. saM.7, 13). A sivAya pA. saM. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA (7; 15)mAM RjvI, ativakrA, vakrA, ane vikalA e je cAra nAmo budhanI gationA vadhArAnA jaNAvyA che te bha. saM. mAM bilakula jaNAvyA nathI. kayA kayA nakSatromAM budha vicaraNa kare to kaI gati thAya te bAbatamA banne graMthomAM taphAvata che te AgaLa kahevAI gayuM che chatA ahIM punaruccAraNa kayu che te eTalA mATe ke e vastu khAsa noMdhavA lAyaka che ( bha. saM. 18, 6 thI 10. vA. saM. 7, 9 thI 12). A badhI bAbatomA sAmya ane vaiSamya banne graMthomAM che. paraMtu nimnokta eka bAbatamA banne graMthomAM sAmya vizeSa che ane vaiSamya ochu che. te bAbata nIce jaNAvela nakSatromAM budha vicaraNa kare to zu phaLa Ave te saMbaMdhenI che. bha. saM. (18, 28, 29, 32. 31.31.30. ane 36 ) mAM vizAkhA. anurAdhA. jyeSThA. traNe ya pUrvA, traNe ya uttarA, zravaNa ane dhaniSThAmA budha vicaraNa kare to je phaLa utpanna thAya te phaLa ane vA. saM. (74, 4, 4, 7, 2, 2, 2) mA jaNAvyuM che te phaLa vacce ghaNuM ja sAmya che-zubhatA ane azubhatAnI dRSTie. vigatamA ane vistAramA thoDo taphAvata je Ave che te upekSaNIya jevo che. budha kevA raMgano hoya to prazasta te saMbaMdhenA kathana pUrato paNa bannemA saMvAda che (bha. saM. 1837. vA. saM. 7,20). aMgArakacAra bha. saM. nA ogaNIsamA ane vA. saM. nA chaThA adhyAyamA A aMgArakacAra varNavyo che. maMgaLanA pAMca vakra kahevAmAM AvyA che e bAbata banne saMhitA graMthomA sAmAnya che paraMtu e pAMce ya vakronA nAma pUrato bannemA taphAvata che. bha. saM. (19; 11) pramANe e vakronA nAma uSNa, zoSamukha, vyAla, lohita, ane lohamudgara evA ApavAmAM AvyA che ane vA. saM. (61-5) mA temane anukrame uSNa, azrumukha, vyAla, rudhirAnana, ane asimuzala kayAM che. e uparathI joI zakAze ke pahelo ane trIjo vakra bannemA samAna che jyAre bIjA, cothA, ane pAMcamA vakranA nAmomAM phera che. e uparAMta, vA. saM. pramANe bIjo phera e che ke trIjA, cothA, ane pAMcamA vakrane, maMgaLa je nakSatramA asta thayo hoya te nakSatrathI gaNavAnuM che; nahIM ke pahelA be vakramA maMgaLanA udayathI jema gaNavAna kahevAmAM Avyu che. e vakronA phaLo pUrato paNa taphAvata banne saMhitA graMthomAM che (vA. saM. 6; 11 thI 23). pahelA ane bIjA vakratuM phaLa bannemA eka saraluM che. bheda e ke vA. saM (6; 3) pramANe trIjA ane cothA vakranA phaLa tarIke subhikSane paNa gaNAvavAmAM Avyo che. bIjo taphAvata banne saMhitA graMthomA e che ke maMgaLa rohiNInI parikramA karI dakSiNamA jAya to sarva mATe abhaya karanAro che ema bha. saM. (197) mAM kayuM che jyAre vA. saM. (69) mAM ethI taddana ulaTuMja eTale ke marakI thAya ema kayuM che. vaLI bha. saM. (19, 9) mA ema paNa kaDuM che ke ethI zoka ane bhaya utpanna thAya. Avo virodha ekanA eka graMthamAM ane eka ja adhyAyamA dekhAya e graMthanA mUlyAMkanamA ghaNo ghaTADo kare che. bha. saM. mAM kRttikAdi sAta nakSatromAM (19; 25), maghAdi sAtamAM (19; 27), anurAdhAdi sAtamA (19; 30), ane dhaniSTAdi sAtamAM (19; 32) maMgaLa vakrI thAya to tenuM zuM phaLa Ave te jaNAvyuM che paraMtu vA. saM. (6,11-12) mAM maMgaLa vicaraNa kare to zuM phaLa Ave te jaNAvyu che tethI bannenI tulanA karavI anucita che. chevaTe e kahevArnu rahe che ke maMgaLa amuka AkRti ane varNano hoya to zuM phaLa Ape e bAbatanA kathanamA banne saMhitA graMtho (bha. saM. 19:39. vA. saM. 6, 13) mA saMgati che. rAhucAra bha. saM. nA vIsamA adhyAyamA ane vA. saM. nA pAMcamA adhyAyamA rAhucAra varNavavAmAM Avyo che. grahaNa thavAnA kAraNonuM varNana karavAmAM bha. saM. nA A adhyAyano moTo bhAga rokavAmAM Avyo che. vA. saM. mAM A kAraNone (5; 63) saMkSipta rIte jaNAvI devAmAM AvyA che. bha. saM. (20; 10-11) mAM kaDaM che ke pazu, vyAla, ane pizAcanA jevI AkRti vALA vAdaLAo, vAta, ulkA, pAMDuraraMgI sUrya, bhUmikaMpana (2036) abhrastagita, karA, vIjaLI, pakSIonA rovAno avAja, vagere vagere jaNAya ane thAya to rAhunuM Agamana thayu ema samajacaM. temAM ema paNa aNAvyuM che ke (20, 56) utpAto, nimitto, zakuna, ane lakSaNo parva kALe thAya to paNa rAhurnu Agamana thayuM che tema samajavU. vA. saM. (5, 63) mAM DhUMkAmAM ema jaNAvyuM che ke vAyu, ulkApAta, dhUri, bhUmikaMpa, aMdhakAra, vajrapAta vagere thAya to rAhunu Agamana thAya che. A rIte A bAbata pUrato bannemAM saMvAda che. ___ bha. saM. (20, 2, 57 ) mAM rAhu kevA regano hoya to kevu phaLa Ape e viSe jaNAvatAM ukta gAthAmAM kayuM che ke rAha, dhoLo, rAto, pILo, vivarNa, ane kALo hoya to anukrame brAhmaNa, kSatriya, vaizya, vijAti ane zUdono nAza karanAra mAnavo. vA. saM. (5,53-59) mAM A ghaTanAnuM vistRta varNana karavAmAM AvyuM che. enA vistAramA na utaratAM cAturvaNya pUrato amuka raMga vALo rAhu ketuM phaLa Ape che e joie. emAM kaDaMche ke zveta varNa vALo rAhu brAhmaNono (vA. saM. 5,59), pILA raMga vALo vaizyono ( vA. saM. 5, 57), ane kALA raMga vALo zudrono (vA. saM. 5, 56) nAza kare che. A uparathI samajAze ke A bAbata pUratI bannemAM saMpUrNa saMgati che. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 17 eka mAsamAM sUrya, caMdra-bannenuM -prahaNa thAya to pRthvI upara saMgrAmAdi azubha thAya che ema bha. saM. ( 20, 50 ) mAM jAvyuM che jyAre vA. saM. ( 5; 26 ) mAM kayuM che ke e ghaTanAthI zastrakopa ane rAjAnI senAno nAza thAya che. A rIte paNa banne saMhitA prathomAM A vilakSaNa ghaTanA viSenuM phaLa paNa lagabhaga sarakhuM ja che. grahaNa, mokSanI ghaTanA saMbaMdhamAM bha. saM. ( 20; 52 - 54 ) mAM kahevAmAM AvyuM che ke grahaNa pachI pUrvamAM mokSa thAya to pUrvano rAjA nAza pAme (bha. saM. 20, 52 ), dakSiNamAM mokSa pAme to dAkSiNAtyono nAza thAya ( bha. saM. 20, 53 ), pazcima dizAmA mokSa bhAya to nAvikono ( bha. saM. ejana ), ane nizcala, suprabha, kAnta, caMdra mokSa pachI nikale to te rAjAnA vijaya mATe tathA kSema ane ziva mATe hoya che ( bha. saM. 203 54 ). vA. saM. mAM kahyuM che ke dakSiNamAM mokSa thAya to ( 584) dakSiNanA zatruomAM jhaghaDA ane pUrvamAM mokSa thAya to kSudhA, ane zastrabhaya ( 5 88) utpanna thAya che. * Ama A ghaTanA pUratuM banne prathomAM sAdRzya che. karavAmAM AvI che. e uparAMta, banne saMhitA upara jaNAvelI bAbato bannemAM varNavavAmAM AvI che tethI tenI tulanA oma ghaNI bAbato bhinna bhinna paNa che. jevI rIte, bha. saM. mAM keTale mahine grahaNa thAya to zuM azubha phaLa maLe ? kaI tithimAM prahaNa thAya to zuM kharAba phaLa maLe ? kayA mAsamAM ane kaI rAzimAM grahaNa thAya to zuM phaLa maLe ? grasta graha maMDaLa upara budhAdinI dRSTi paDatI hoya to zuM phaLa maLe ? AkAzanA amuka bhAgamAM grahaNa thAya to tenuM phaLa zuM ? grahaNanI utpatima rUDhigata mAnyatAo zuM che ? ityAdi, ityAdi bAbatono vicAra karavAmAM Avyo che. ketucAra bha. saM. nA ekavIsamA adhyAyamA ane vA. saM. nA agiyAramA adhyAyamAM A ketucAra varNavavAmAM Avela che, banne saMhitAomAM A ketucAranuM varNana judI, judI bhUmikA upara karavAmAM AvyuM che. chatAM mukhya, mukhya bAbatomAM baje bacce saMgati che. vA. saM. mAM ketunA divya, AMtarIkSa, ane bhaumAdi traNa moTA bhedo pADavAmAM AvyA che tathA ketunI saMkhyA saMbaMghenA aneka nAnA, moTA maharSionA mata TAMkavAmAM AvyA che. temAM sUryAdi grahothI utpanna thatA ketuonA nAma ane phaLa sahita vizada varNano karavAmAM AvyA che. A bAbato bha. saM. mAM nathI. bha. saM. (21; 6 ) mAM kRttikAthI yama sudhInA nakSatro ketuthI AdhUmita thAya to tenuM azubha phaLa Ave che ema eka ja zlokamAM saMkSipta paNe kahI devAmAM AvyuM che jyAre vA. saM. ( 11; 54 - 58 ) mAM te te nakSatrone pratyeka pa jaNAvI kayA kayA dezo upara AphatamA oLA utare te bahu ja sarasa rIte jaNAvyuM che. bha. saM. (21; 7 - 18 ) mAM aMgArakAdi ketuonA nAmo phaLa sAthe batAvavAmAM AvyA che temAMthI vA. saM. kabaMdha ( 11, 17 ), kanaka ( 11; 18 ), ane gurumaketu ( 11:26 ) - e traNanA varNanomAM zubhAzubhatA pUratuM sAmya che - vigata ane vistAramAM nyUnAdhikya ane vaiziSTya bAda karIe to paNa. zvetaketu subhikSada che evaM bha. saM ( 21; 19 ) aMgArakAdi ketuonuM phaLa dhUmaketu jevuM hoya che bacce samAna che. jaLa ketu jaLa Ape che e bAbata paNa A sivAya bacne prathomAM ketu saMbaMdhenA varNano ane jAtino virodha nathI. kathana vA. saM. ( 11; 8 ) nA kathana sAthe sAdRzya dharAve che. e siddhAMta bha. saM. ( 21 21 ) ane vA. saM. ( 11,38 ) banemAM samAna che ( bha. saM. 21, 49. vA. saM. 11, 46 ) . phaLAdezo pota potAnI anokhI Dhabe carcya che chatAM bannemA koI sUryacAra bha. saM. nA bAvIsamA adhyAyamA ane vA. saM. nA trIjA adhyAyamA sUryacAra varNavavAmAM Avyo che. bha. saM. ( 22; 2 ) mAM kahyuM che ke udaya vakhate sUryaM surazmI, sphaTikanI kAMtivALo, mahAna dyutivALo hoya to subhikSa karanAro ane rAjAnA hitane karanAro che; vA. saM. (3,40 ) mAM kathana che ke sUrya nirmaLa dehavALo, vikArarahita raMgavALo dekhAya to te jagatanuM maMgaLa karanAra thAya che. bha. saM. ( 22, 3-4 ) mAM ema paNa bahyuM che ke jo sUrya rAto dekhAya to te zastrakopa, bhaya, ane moMghavArI utpanna kare che ane rAjA tathA sthavironA ahitane karanAra thAya che. pILAraMgano dekhAya to tathA rAtA kiraNa vALo dekhAya to te vyAdhi ane maraNane ubhA kare che. virazmi ane dhUma jevo kALo dekhAya to te kSudhA, Arti, ane rogane denAro che jyAre vA. saM. hoya to brAhmaNono nAza, raktavarNa hoya to kSatriyano nAza, pItavarNa te zUdrono nAza kare che temaja te ja graMtha ( 3; 29 ) mAM e uparAMta ema paNa kayuM che ke sUryabiMba kALAraMganuM dekhAya to te kITabhaya ane rAkhanA jevuM raMgavAluM hoya to pararASTrathI bhaya ubhA kare che. vaLI te ja graMtha ( 3; 30 ) mAM vizeSa prakAre kartuM che ke sasalAnA raMga jevo sUrya dekhAya to yuddha thAya che ane caMdranA raMga jevo dekhAya to te dezanA rAjAno nAza kare che. bha. saM. ( 22; 16 - 17) mAM kayuM che ke sUrya sonAnA raMga jevo dekhAya to varSA, lohI varNo dekhAya to bhadra0 prastA* 3 3; 25) mAM kahyuM che ke sUrya rukSa, ane zvetavarNa hoya to vaizyano nAza ane kALA varNano hoya to Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bhadrabAhusaMhitA zastra, agni jevo dekhAya to garamI, zrRMgI dekhAya to vijayadAyaka, ane citra-vicitra dekhAya to sasyanAza karanAro thAya che. A rIte banne graMthomA A bAbata pUratuM lagabhaga sAdRzya che. jenA janmanakSatrane vivarNa evo bhAskara seve to tene te pIDAkArI thAya che (bha. saM. 22, 14) jyAre vA. saM. (3, 29 ) mAM kaDaM che ke rAjAnA janmanakSatramA virAjamAna sUrya chidravALo dekhAya to te rA Ama ekaMdare A bAbatamAM paNa banne saMhitAomA sAmya che. kabaMdhathI AvRtta sUrya jo pUrva dizAmAM dekhAya to te vaMga, aMgAdi dezono haNanAro thAya che ema bha. saM. (22,5) mAM karSa cha jyAre vA. saM. (3, 17) mAM ema karjA che ke sUryamaMDaLamAM kabaMdha dekhAya to te vyAdhibhayane utpanna kare che. A rIte A ghaTanA pUratuM paNa banne saMhitA graMthomA lagabhaga aikya che. banne graMthomAM anya bAbato carcI che. paraMtu e judI judI che eTale tulanA nathI karI. caMdracAra bha. saM. nA tevIsamA adhyAyamA ane vA. saM. nA cothA adhyAyamAM caMdracAra varNavavAmAM Avela che. bha. saM. (23, 16) mAM kaDaM che ke kAIka uttara zRMgavALI, snigdha, zveta, vizALa ane pavitra caMdra prazasta che; te uparAMta (23, 3-4) mAM kayuM che ke uttarazRMgavALo azmakAdi dezo ane dakSiNonnata kSatriya, brAhmaNa vagereno nAza kare che jyAre vA. saM. (4,16) mAM kAM che ke jo caMdra uttara dizAmA kAIka uMco hoya to dhAnyavRddhi, ane kare cha ane dakSiNa tarapha kAMIka uMco hoya to durbhikSa kare che. A uparathI jaNAze ke banne bacce A bAbata pUrato bheda che ane sAmya paNa che. bha. saM. (23, 15-16) mAM kayuM che ke haskha, rUkSa, ane zyAma caMdra bhayAvaha che jyAre snigdha, zukla, mahAzrImAn caMdra prazasta che. tema jazveta, pIta, rakta, ane zyAma cAturvarNya mATe anukrame sukhada cha bhane viparIta hoya to te bhayAvaha che; jyAre (vA. saM. 4, 29) kayuM che ke jo caMdra bhasmatulya, rUkSa, aruNavarNa, kiraNahIna, ane zyAmavarNa hoya to te kSudhA, saMgrAma, roga athavA coranA bhayane sarje che. vaLI (1; 30) mAM kartuM che ke caMdra himakaNa, kuMdapuSpa, ane kumuda kusuma nevA zubhravarNavALo hoya to te zubhadAyI che. A rIte, banne graMthomAM A ghaTanAtuM sAmya che. bha. saM. (23, 25-35) mAM caMdra govIthyAdi vIthimA praveza kare to amuka zubhAzubha phaLa Ape tema kahuM che jyAre vA. saM. (44-7) mAM caMdra amuka nakSatromA praveza kare to amuka zubhAzubha phaLa Ape ema kaDaM che. eTale ekA vIthi ane bIjAmA nakSatra che tethI tenI tulanA thaI zake nahi. zuklapakSamAM caMdrano bhaumAdithI ghAta thAya to zuM zubhAzubha phaLa Ave ane kRSNapakSamA ghAta thAya to zuM zubhAzubha phaLa Ave e bAbato bhinna, bhinna rIte vA. saM. (4, 21, 23, 25, 26, 27) mAM jaNAvI che jyAre bha. saM. mAM Avo meda-zukla, kRSNa pakSano-nathI pADavAmAM Avyo ane phaLa kathana karavAmAM AvyuM che (23, 41, 43, 47, 49, 51). bacce graMthomArnu phaLa, zubhAzubhatAnI dRSTie lagabhaga samAna che. bha. saM. mAM eka vaiziSTya che ane te e ke sUryathI caMdraghAtarnu phaLa paNa ApyuM che (23, 49). grahayuddha prahayuddhanI carcA bha. saM. nA covIsamA adhyAyamA ane vA. saM. nA sattaramA adhyAyamA karavAmAM AvI che. A adhyAyanI carcA jeTalI spaSTa paNe, vizada rIte, vistArapUrvaka ane sacoTa tAthI vA. saM. mAM karavAmAM AvI che teTalI bha. saM. mAM nathI karavAmAM AvI. e bAbata banne graMthomA varNavelA A adhyAyanA vAcanathI ApAtataH jaNAI Ave che. grahayuddhanA meda, ullekha, aMzumardana, ane apasavyAdi prakAra vA. saM (173) mAM jevA pratipAdyA che tevA bha. saM. mAM nathI. AnaMda, paura, ane yAyInA vA. saM. (57, 6-7) mA je prameda che te paNa bha. saM. mAM nathI. guru maMgaLane jIte; guru zukrane haNe; ityAdi ityAdi eka graha bIjAne jIte.agara haNe te vastu prahanA nAma ApIne vA. saM. (17; 13-26) mAM jema sacoTa rIte darzAvAI che tema darzAvavAne badale bha. saM. (24, 11, 13, 15, 17) mAM mAtra ema ja kahI devAmAM AvyuM che ke bhaumaghAta, somaghAta, rAhughAta, ane zukraghAta thAya to zuM phaLa Ave-jo ke grahayAtanu azubhatAsUcaka A phaLa banne saMhitA graMthomA sAmAnya rIte lagabhaga sarakhaM che. bha. saM. (24, 13) mAM varNavelaM somaghAtanuM phaLa vA. saM. mAM bilakula nathI. dhoLo dhoLAne, lohita lohitane, pILo pILAne, ane. kALo kALAne haNe to zuM phaLa Ave e bha. saM. (25, 18, 19, 20, 21) mAM jema jaNAvavAmAM Avyu che tema vA. saM. mAM nathI tethI A bAbata bha. saM. nI vilakSaNatA sUcaka cha ema jarUra kahevU joie. eka athavA ekathI vadhAre graho rohiNIne haNe to apagraha thAya ane enuM phaLa bhaya che e kathana bha. saM. (24,32) mA jema maLI Ave che tema vA. saM. mAM kyAMya maLatuM nathI. tethI apagraha vALI A bAbata paNa bha. saM. nI vaiziSTya darzaka che ema kahevaM joIe. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 19 jaLano prabhu zukra che ane sasyano guru che ema kahI e adhiSThAyaka graho haNAya to te te jaLa-sasyAdika vastuno nAza thAya ema jema bha. saM. ( 24, 35-37 ) mAM kahyuM che tema, tathA vAta ane kaphano svAmI guru, caMdra, ane zukra che tathA pittano bhauma che tethI e prahono ghAta thAya to eTale ke haNAya to te te dhAtuono prakopa thAya e jevI rIte bha. saM. ( 24; 39 ) mAM kahyuM che tevI rIte ane zukra tathA caMdra strI graho che ityAdi kahIne te praho grahayuddhamAM haNAya to strI-puruSAdikane nukasAna karanAra nivaDe ema jema bha. saM. ( 24; 42 ) mAM kayuM che tema vA. saM nA A adhyAyamA kiMcinmAtra nirdeza nathI karAyo. tethI A bAbatonA nirUpaNane ApaNe bha. saM. nI vilakSaNatAnI sUcaka gaNavI joIe ane enI e viziSTatAne laI enuM mUlya e rIte ane eTalA pUratuM vA. saM. karatAM caDe che. guru, zani, ane budha e traNa nAgara graho ane ketu, bhauma, caMdra, rAhu, ane zukra yAyI graho che te bha. saM. ( 24; 2 ) manuM kathana ane vA. saM. ( 17; 6-7 ) mAMnA kathana vacce sAdRzya che. nAgara grahanA ghAtathI nAgarone bhaya, ane yAyI grahanA ghAtathI yAyIone bhaya e bha. saM. ( 24; 7 ) nA siddhAMta ane vA. saM. ( 17; 8 ) nA siddhAMta bacce tAttvika sAmya che. grahayuddhamAM dakSiNa dizAno, haskha, vivarNa, rUkSa, zyAma, ane virazmi graha haNAyelo samajavo ane sthUla, snigdha, suvarNa ane surazmi graha grahayuddhamAM jItAyelo samajavo evA bha. saM ( 24; 8-9 ) nA kathana sAthai vA. saM ( 17; 9-10 ) nA kathananI susaMgati che. A rIte, grahayuddha pUratA banne saMhitA graMthomAM samAna tattvo paNa che. sArAMza bha. saMnI ane vA. saM. nI A tulanA pachI bha. saM karatAM vA. saM. AbhyaMtara ane bAhya banne dRSTie caDiyAtI che evI cokasa chApa mArA mana upara paDI che e to mAre kahevuM ja joie. vastunuM saMpUrNa chatAM saMkSipta, sacoTa, vizada, ane asaMdigdha varNana tathA pratipAdana zailI, bhASAzuddhi, ane chaMdavaividhyanI dRSTie bha. saM. vA. saM. sAthe Takkara jhIlI zake tema nathI. bha. saM. mAM ekanI eka vAtanuM punaruccAraNa, aspaSTatA, koI sthaLe vizeSa vistAra to koI sthaLe saMdigdha banIne paNa karelo saMkSepa, vastunI veMcaNImAM zaithilya, adhyAyonI avyavasthA, bhASAdoSa, chaMdobhaMga ane nisteja nirupaNa - A doSo bha. saM. ne vA. saM. AgaLa jhAMkhI banAve che. chaMda ane bhASA bha. saM. nA je je dUSaNo hatA te te meM AgaLa prasaMgopAta jaNAvyA che. e badhA dUSaNo karatAM tenuM chaMda viSayaka ane bhASA viSayaka dUSaNa pramANamAM moTuM che. paraMparA pArthakyanA dRSTibiMduthI tenA bIjA dUSaNo kAMIka aMze samajAvI zakAya tevA che ane tethI te kSaMtavya paNa che. paraMtu chaMda ane bhASA viSayaka dUSaNa nayuM dUSaNa ja che ane tethI te akSatavya che. meM AgaLa jaNAnyuM che tema jyotiSa, maMtra, taMtra, bheSajAdi uparanA graMthomAM bhASAzaithilya ane chaMdobhaMga jovAmAM Ave che kAraNa ke te graMtho mukhyatve graMthanI vastune ja dhyAnamA rAkhanArA hoya che eTale e praMthonI racanA vakhate chaMda ane vyAkaraNanA niyamo svayaM sacavAI jatA hoya to enA jevuM kAMI iSTa nathI paraMtu na sacavAtA hoya to ene vastunA bhoge sAcabAno koI viziSTa prayatna sevavAmAM Avato nathI. A satya ghaTanA che ane e rIte bha. saM. nA chaMdodoSa tathA bhASAdoSone doSonI koTimAM nahi khapAvavAno ApaNane adhikAra che. paraMtu e to tyAre ja ucita gaNAya jyAre e doSo moTI saMkhyAmA na hoya. paraMtu arhII~yAM to bha. saM. nA uparyukta banne doSo pramANamAM ghaNA ja che tethI e doSo ja che ane e rIte e akSatavya cheema mAruM mAnavuM che. e doSone saMskAravA sahelA hatA paraMtu ema karavA jatAM mAre AkhA graMthanA kalevarane badalavuM paData je saMpAdakIya dRSTie vadhAre paDatuM kahevAya. eTale meM e doSo emanA ema rahevA dIdhA che. paraMtu abhyAsIne ema lAge ke e doSo mArI dRSTimAM AvyA ja nathI tethI e badhA doSo adhyAya vAra ane zloka vAra meM nIce pramANe batAvyA che jethI e doSo mArI najaramAM nathI AvyA evo AkSepa karavAnuM abhyAsIne na prApta thAya. alabatta, je doSo mane bahu moTA lAgyA tene maiM ( ) AvA kauMsamAM pATha sUcavI sudhAravA, saMskAravA yatna karyo che. chaMdobhaMga 1, 8, 13.2; 1, 7.3; 12, 19, 28, 49, 55, 57, 59, 60, 65, 66.4, 2, 17, 21, 26. 5, 6, 8, 19. 6, 8, 13, 14, 16, 18. 7 2, 3, 4, 5, 6, 14, 20, 23, 24. 8 5, 7, 10, 11, 12, 15, 19. 9; 4, 11, 23, 27, 29, 42. 10, 4, 5, 6, 9, 13, 25, 27, 29, 31, 32, 35, 39, 52, 53. 11, 4, 5, 6, 7, 9, 14, 15, 17, 19, 27, 29, 30, 31.12, 2, 9, 16, 17, 19, 21.13; 28, 45, 51, 52, 83, 89, 123, 142, 146, 149, 177.14, 8, 14, 25, 32, 46, 48, 51, 58, 61, 64, 85, 114, 115, 161, 169.15; 12, 29, 62, 68, 79, 87, 88, 89, 99, 116, 127, 129, 132, 142, 150, 157, 165, 183, 184, 193, 206.19; 15, 27, 29.20 32. 21; 4, 25.233 2, 36, 41.24; 13.25, 8, 18, 24.26, 9, 14, 30, 45, 59, 60. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA upara jovAthI mAluma paDaze ke chaMdobhaMgano doSa lagabhaga dareka adhyAyamA che. 1564 zlokomA 147 zloko chaMdanI dRSTie khAmI vALA hoya e koI nAnI sunI bAbata na kahevAya. vyAkaraNadoSa nIce jaNAvela zlokomA vyAkaraNadoSa che. 3, 11, 27,52, 65, 7; 15. 10; 20. 12, 7. 13, 158. 14; 133. 15; 91, 110, 130, 137. 23, 5. 24; 37. 25, 19, 22, 39, 41. 26, 25, 70. 1564 zlokomA ekavIsa zloko vyAkaraNadoSathI dUSita che.. __ A banne doSo bha. saM. vA. saM. karatA aneka guNI utaratI che ane e bhadrabAhue lakhelI nathI evA prakAranA mArA nirNayane vizeSa puSTa kare che. caturdazapUrvadhArI bhadrabAhue saMskRtamA kAI lakhyu hovAno ullekha maLato nathI tema ja niyuktikAra bhadgabAhue paNa saMskRtamA kAMI lakhyu hovArnu itihAsamAM naudhAyuM nathI. A bAbata paNa, prastuta bha. saM. saMskRtA lakhAyelI che e kAraNe, e bhadrabAhakartRka na hovI joIe evA mArA nirNayane susamarthita kare che. vikramIya paMdaramI sadI pachI koI sAdhAraNa buddhisaMpatti dharAvanAra mANase ene racI kADhI bhadbAhune nAme caDAvI sAhityika ane aitihAsika aneka ghoTALAmA ekano umero karyo che. A uparathI ema samajAvavAno mAro prayAsa jarAya nathI ke jainomAM jyotiS ane khagoLa viSayaka jJAna temaja graMtho no'tA. AgaLa meM kaDaM che tema tAtparya e che ke bha. saM. niyuktikAra bhadrabAhue jarUra lakhelI hovI joIe paraMtu e bha. saM. te prastuta bha. saM. nahi paraMtu koI anerI ane apUrva hovI joIe je kamanasIbe hAla anupalabdha che. graMtha saMpAdanamAM upayogamAM lIdhelI prationo paricaya A:-A prati punAnA bhAMDArakara orIenTala rIsarca InsTITyUTamA saMgrahAela prationA saMgrahAthI meLavavAmAM AvI hatI. teno naMbara 824 / 1895-1902 che. lipibaddha thayAno saMvat tene cheDe 1504 nodhyo che. tenI pRSTha saMkhyA 45 nI che. prathama pRSTha sivAyanA badhA pRSTho banne bAjue lakhelA che. dareka bAjumAM lagabhaga paMdara paMktio che ane dareka paMktimA lagabhaga ADanIsa thI beMtAlIsa akSaro samAvavAmAM AvyA che. pRSTanI dareka bAjue, upara, nIce tathA jamaNA ane DAvA hAthanA bhAga upara ema cAreya bhAgamA lagabhaga .9 iMcano hAMsiyo rAkhavAmAM Avyo che. pratinI laMbAI, pahoLAI 9.844.2 iMca che. pRSTanI dareka bAjunA madhya bhAgamA aSTakoNarnu nAnu cihna rAkhavAmAM Avyu che. pratinI zaruAta "OM namaH sarvajJAya" ane teno aMta "iti naipa~the bhadrabAhu ke nimitte saMhite svapnAdhyAyaH SaDviMzo'dhyAyaH smaaptH||" A pramANe thAya che. A pratine je rAtA vastramA lapeTavAmAM AvI che ane tenA upara je noMdha karavAmAM AvI che te noMdha uparathI pratilekhana saMvat 1564 jaNAya che. paraMtu te noMdha bhUla vALI che kAraNa ke pratine aMte graMthAgraM 1564 noMdhela che ane lekhana saMvat to cokkho 1504 lakhyo che. A be AMkaDAmAM noMdha karanAre utAvaLathI bhUla karI nAkhI che. caitra sudi pAMcama ane bhaumavAre pratilekhana pUrU karavAmAM AvyuM hatuM. AMbA nAmanA mANase prati lakhI ane sAha vAcchAe prati lakhAvI evo cokkho ullekha A pratinI prAMte che. pratilekhana suMdara thayu che. akSaro suvAcya che. ghaNe sthaLe jyAM akSaro chUTI gayA che tyAM......... AvI rIte te bAbata darzAvavAmAM AvI che. pratinI hAlata sArI che. kvacit kvacit pratimAM game tyAM rAtI sAhIthI paNa lakhavAmAM AvyuM che. koI koI pRSThamAM eka paMkti kALI sAhIthI ane tyAra pachInI bIjI rAtI sAhIthI ane vaLI pAchI trIjI kALI sAhIthI A pramANe paMktio lakhavAmAM AvI che. prati zuddha hoI graMtha saMpAdanamA mukhya AdhAra A pratino levAmAM Avyo che. B:-A prati muktAbAI jJAnamaMdira - DabhoImAMthI meLavavAmAM AvI hatI. temA banne bAjue lakhela-pahelA tathA chelA sivAyanA-76 pRSTha che. pRSThanI dareka bAju upara lagabhaga bAra jeTalI paMktio che ane dareka paMktimA lagabhaga ogaNatrIsa ke trIsa jeTalA akSaro samAvela che. pratinI laMbAI pahoLAI 11.245.8 iMca che ane upara, nIce tathA jamaNA ane DAbA hAthanA bhAga upara anukrame .9 iMcano tathA 1.1 iMcano hAMsiyo rAkhavAmAM Avela che. pratinI zaruAta "OM namaH siddhebhyH|| zrI bhadrabAhave nmH||" ane teno aMta "iti nirgrathe bhadrabAhuke nimitta svapnAdhyAyaH SaDviMzatitamodhyAyaH samAptam // " A pramANe che. pratilekhana saMvat 1711 varSe poSa vadi bIja ane zukravAre aMbAvatIgaDha durge mahArAjAdhirAja zrI jaisaMgha vijai rAjye pUrUM karavAmAM AvyaM hataM. chevaTe laSitaM mathe nasau rAma // cha // AvA zabdo che. pratilekhana sAdhAraNa gaNAya. akSaro vAMcavAmA muikelI naDe tema nathI. koI koI sthaLe jyAM akSaro chUTI gayA che tyAM......AvI rIte te hakIkata darzAvavAmAM AvI che. paNa ema jUja sthaLe ja banavA pAmyaM che. pratinI hAlata ThIka che. koI pRSTha phATyu-TUTyUM nathI. Apratirnu bhASA zaithilya ghaj che. 'samudIrNa' zabda batAvavo hoya to 'samudIraNa' thI ane 'zuddhi' Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 21 zabda 'suddhi' thI batAvavAmAM Avyo che. Aq dareka zabdanA saMbaMdhamAM samajI levU. pratinA hAsiyAmAM chUTI gayela akSaro ke zabdo mUkavAmAM AvyA che; koI koI sthaLe zabdArtha paNa lakhavAmAM Avyo che. A akSaromA ane pratinA akSaromAM sAmya jaNAtuM hoI ema mAnavA mana lalacAya che ke prati lakhanAre pAchaLathI prati meLavI hovI joIe ane je je akSaro ke zando khUTatA lAgyA te badhA teNe hAMsiyAmAM noMdhyA hovA joIe. prAmANya ane zuddhinI dRSTie A prati pachI A prati Ave. ___C:-A apUrNa prati zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira (vADI pArzvanAthano jaina jJAnabhaMDAra), pATaNathI meLavavAmA AvI hatI. teno naMbara 6814 che. banne bAjue lakhela evA sattAvIsa pRSTha che. tenI laMbAI. pahoLAI che. pRSThanI jamaNI tathA DAvI bAju upara .9 iMcano ane upara tathA nIcenA bhAga upara .5 iMcano hA~siyo rAkhavAmA Avela che. pRSTanI dareka bAju upara Azare paMdara paMktio ane dareka paMktimAM zumAre bAvana, trepana akSaro samAvavAmA AvyA che. pratinI hAlata ghaNI sArI che. akSaro maroDadAra ane suvAcya che. akSaro jyAM chUTI gayela che tyAM......AvI rIte e hakIkata darzAvavAmA AvI che. A pratimAM mane jyAM jyAM saMdigdhatA jaNAyelI tyA tyAM A prati ghaNI ja upakAraka thaI paDelI che. jamaNI tathA DAbI bAjunA hAMsiyAmAM tathA pRSThanA madhya bhAgamA moTA cAMdalA jevU cihna mUkavAmAM Avela che. pratinI zaruAta "zrI sarvajJAya" ane teno aMta "kikiMdharAzcaiva karNATA" zabdathI karavAmAM Avela che. prati apUrNa che e AgaLa jaNAvavAmAM AvyuM che. AdityacAra sudhIjeM varNana A pratimAM maLI Ave che. chellA pRSTanA DAvI bAjunA hAMsiyAmA mukela cAMdalAnA cihnamAM 1640 no AMka mukavAmAM Avyo che te uparathI anumAna karI zakAya ke A pratinuM lekhana saMvat 1640 mAM karavAmAM AvyuM hoya; kAraNa ke e AMka 'graMthAgram' jaNAvato nathI e spaSTa che. D:-A prati pATaNamAMthI meLavavAmAM AvI hatI. tenI pRSTha saMkhyA 88 che. A pratinA trIjA bhAganA pRSTho upara bIjI bAjue lakhavAmAMja nathI Avyu. pRSThamAM ekaMdare bAra paMktio ane dareka paMktimA aMdAja chatrIsa akSaro lakhavAmAM Avela che. prati saMpUrNa che. pratinI laMbAI, pahoLAI 1145.2 iMca che ane upara, nIce .8 iMcano tathA jamaNI, DAbI bAju upara 1.3 iMcano hAMsiyo rAkhela che. pratinI zaruAta "zrI jinAya nmH||" ane teno aMta "saMvat 1945nA zrAvaNa suda 11 budhavAreM // " A pramANe che. A chellA zabdothI e spaSTa thAya che ke pratilekhana saMvat 1945 nA zrAvaNa suda 11 ne budhavAre pUrU karavAmAM Avyu hatu. pratilekhana sArI rIte karavAmAM Avela che paraMtu bhASA ane chaMdanI dRSTie ghaNuMja zaithilya che. e rIte A prati B pratine anusaranArI gaNI zakAya. kvacita ja akSaro chUTI gayA che; tyo......AvI rIte e bAbata darzAvavAmAM AvI che. prati thoDA samaya pahelA ja lakhAyelI che eTale pratinA kAgaLonI hAlata sArI hoya emAM navAI nathI. akSaro maroDadAra ane suvAcya che. pratimA kyAMya bhUSA cihno ke hAMsiyAmAM koI bAbata lakhelI nathI. kAgaLo jADA vAparavAmAM AvyA che. utAvaLamAM potAnI noMdha khAtaraja jANe ke nakala na karavAmAM AvI hoya tema nakala karI nAkhI che. bhASAno kAI ja vicAra karavAmAM Avela nathI. zabde zabde vyAkaraNa doSo jaNAyA che. chatAM zaMkAspada sthaLoe eNe paNa prakAza pAtharyo che eTalA pUratI te upayogI ane upakAraka gaNAya... pAThAMtara chaMda ane vyAkaraNa zuddhi je pAThathI sacavAtI hatI tene sarva prathama pasaMdagI ApI che. anya pAThane pAdanoMdhamAM jaNAvyo che. pATha paratvenI prationI bahumati paNa pAThanI pasaMdagImAM bIje naMbare dhyAnamA rAkhI che. koI sthaLe meM ( ) kauMsamA pAThAMtaro sUcavyA che paraMtu te badhA kAmacalAu samajavA. [ ] kauMsamAM mukela zabda ke akSara khAsa karIne chaMdobhaMga doSa ke vyAkaraNa doSa nivAravA mukela che ema batAve che. adhyAyane aMte "bhadrabAhusaMhitAyAm", "nairgranthe bhadrabAhuke nimitte", ane "namranthe bhadrabAhuke nimitte saMhitAyAm" evA samApti sUcaka pado prationI bahumati anusAra mukyA che. sUcI ane pariziSTa viSaya tathA zabdAnusAra sUcI graMthanI upayogitAmAM vadhAro karaze ema dhArIne taiyAra karI mUkela che. abhyAsInI sugamatA ane savaDa khAtara, bha. saM. nA je zlokonI vA. saM. nA je zloko sAthe meM tulanA karI che te vA. saM. nA zloko adhyAya pramANe meM pariziSTamAM mukela che. AbhAra A graMthanA saMpAdanamA AvazyakIya tamAma pratio meLavI ApI tema ja mArA utsAhane vAraMvAra uttejita karI mane je avAra navAra preraNA ApI che te khAtara huM A sthaLe mArA vidyAguru AcArya jinavijayajI, oNna0 DirekTara-bhAratIya vidyA bhavana, nA atyaMta upakAranI noMdha laI kRtajJa thAuM chaM. bhAratIya vidyA bhavana copATI roDa, muMbaI. 7 amRtalAla savacaMda gopANI. mArgazIrSa pUrNimA, saM. 2005 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa (For convenience of easy reference and study, I have put, in this Appendix, those stanzas of Varahisahmila which I have compared with those of Bhadrabahrsamhita in the Introduction). adhyAya 3 daNDe narendramRtyuAdhibhayaM syAt kabandhasaMsthAne / dhvAGge ca taskarabhayaM durbhikSaM kIlake'rkasthe // 17 // ____ + + + rUkSaH zveto viprAn raktAbha pIto vaizyAn kRSNastato'parAn zubhakaraH snigdhaH // 25 // sAmAn raktAbhaH kSatriyAn vinaashyti| zyAme'rke kITamayaM bhasma nibhe bhayamuzanti paracakrAt / yasyaH sacchidrastasya vinAzaH kSitIzasya // 29 // zazarudhiranibhe bhAnau nabhastalasthe bhavanti sNgraamaaH| zazisadRze nRpativadhaH kSipraM cAnyo nRpo bhavati // 30 // ___ + + + amalavapuravakramaNDalaH sphuttvipulaamldiirghdiidhitiH| avikRtatanuvarNacihnabhRjagati karoti zivaM divAkaraH // 40 // adhyAya 4 pratidivasamevamarkAt sthAnavizeSeNa shauklyprivRddhiH|bhvti zazino'parAhe pazcAdbhAge ghttsyev||4|| aindrasya zItakiraNo mUlASADhAdvayasya vA yaatH| yAmyena bIjajalacarakAnanahA vahnibhayadazca // 5 // dakSiNapAna gataH zazI vizAkhAnurAdhayoH pApaH / madhyena tu prazastaH pitryasya vizAkhayozcApi // 6 // SaDanAgatAni pauSNAd dvAdaza raudrAzca madhyayogIni / jyeSThAdyAninavANyuDupatinAtItya yujyante // 7 // yugameva yAmyakodayAM kiJcittuMgaM sa pArzvazAyIti / vinihanti sArthavAhAna vRSTezca vinigrahaM kuryAt // 13 // proktasthAnAbhAvAdudaguccaH sasyavRddhivRSTikaraH / dakSiNatuMgazcandro durbhikSabhayAya nirdiSTaH // 16 // + pratyantAn kunRpAMzca hantyuDupateH zRMge kujenAhate zastrakSudbhayakRdyamena zazijenAvRSTidurbhikSakRt / zreSThAna hanti nRpAn mahendraguruNA zukreNa cAlpAzupAn zukle yApyamidaM phalaM grahakRtaM kRSNe yathoktAgamam // 21 // ___+ + + * gAndhArasauvIrakasindhukIrAn dhAnyAni zailAndraviDAdhipAMzca / dvijAMzca mAsAn daza zItarazmiH santApayedvAkpatinA vibhinnaH // 23 // ___+ + yaudheyAn sacivAn sakauravAn prAgIzAnatha cArjunAyanAn / hanyAdarkajabhinnamaNDalaH zItAMzurdazamAsapIDayA // 25 // magadhAnmathurAM ca pIDayed veNAyAzca taTaM shshaangkjH| aparatrakRtaM yugaM vaded yadi bhittvA zazinaM vinirgataH // 26 // kSemArogyasubhikSavinAzI zItAMzuH zikhinA yadi bhinnH| kuryAdAyudhajIvivinAzaM caurANAmadhikena ca pIDAm // 27 // + + + + Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa bhasmanibhaH puruSo'ruNamUrtiH zItakaraH kiraNaiH parihInaH / zyAvatanuH sphuTitaH sphuraNo vA kSutsamarAmayacaurabhayAya // 29 // prAleyakundakumudasphaTikAvadAto yatnAdivAdrisutayA parimRjya cndrH| ucaiH kRto nizi bhaviSyati me zivAya yo dRzyate sa bhavitA jagataH zivAya // 30 // adhyAya 5 yokasmin mAse grahaNaM ravisomayostadA kssitipaaH| khabalakSobhaiH saMkSayamAyAntyatizastrakopazca // 26 // + zvete kSemasubhikSaM brAhmaNapIDAM ca nirdizedrAhau / agnibhayamanalavaNe pIDA ca hutAzavRttInAm // 53 // harite rogoSaNatA sasyAnAmItibhizca vidhvNsH| kapile zIghragamasattvamlecchadhvaMso'tha durbhikssm||54|| aruNakiraNAnurUpe durbhikSAvRSTayo vihagapIDA / AdhUmra kSemasubhikSamAdizenmandavRSTiM ca // 55 // kApotAruNakapilazyAvAme kSudyaM vinirdezyam / kApotaH zUdrANAM vyAdhikaraH kRSNavarNazca // 56 // vimalakamaNipItAbho vaizyadhvaMso bhavet subhikSAya / sArciSmatyagnibhayaM gairikarUpe tu yuddhAni // 57 // dUrvAkANDazyAme hAridre vApi nirdizenmarakam / azanibhayasampradAyI pATalikusumopamo raahuH||58|| pAMzubilohitarUpaH kSatradhvaMsAya bhavati vRSTazca / bAlaravikamalamuracAparUpabhRcchatrakopAya // 59 // + + + praste kramAnimittaiH punargraho maasssttkprivRjhyaa| pavanolkApAtarajaH kSitikampatamo'zanipAtaiH // 63 // + + + dakSiNakukSivibhedo dakSiNapArzvana yadi bhavenmokSaH / pIDA nRpaputrANAmabhiyojyA dakSiNA ripavaH // 84 // + + + prAkpragrahaNaM yasmin pazcAdapasarpaNaM tu tajaraNam / kSucchalabhayodvignAH kva zaraNamupayAnti tatra jnaaH|| 88 // adhyAya 6 yadhudayavikaM karoti navamASTasaptamaHSu / tadvakramuSNamudaye pIDAkaramanivArtAnAm // 1 // dvAdazavazamaikAdazanakSatrAdvakrite kuje'zrumukham / dUSayati rasAnudaye karoti rogAnavRSTizca // 2 // vyAlaM trayodazazciturdazAdvA vipacyate'stamaye / daSTrivyAlamRgebhyaH karoti pIDAM subhikSaM ca // 3 // rudhirAnanamitivarka paJcadazAt SoDazAca vinivRkhe| tatkAlaM mukharogaM sabhayaMca subhikSamAvahati // 4 // asimuzalaM saptadazAdaSTAdazato'pi vA tadanukke / dasyugaNebhyaH pIDAM karotyavRSTiM sazastrabhayam // 5 // + + + bhittvA maghAM vizAkhAM bhindan bhaumaH karoti durbhikSam / marakaMkaroti ghoraM yadi bhittvA rohiNIM yAti // 9 // + + + prAjApatye zravaNe mUle tisRSUttarAsu zAkre ca / vicaran dhananivahAnAmupadhAtakaraH kSamAtanayaH // 11 // cArodayAH prazastAH zravaNamaghAdityamUlahasteSu / ekapadAzvivizAkhAprAjApatyeSu ca kujasya // 12 // vipulavimalamUrtiH kiMzukAzokavarNaH sphuTaruciramayUkhastaptatAmraprabhAbhiH / vicarati yadi mArga cottaraM medinIjaH zubhakRvanipAnAM hArdidazca prajAnAm // 13 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA + adhyAya 7 vicaraJchravaNadhaniSThAprAjApatyenduvizvadaivAni / mRdnan himakaratanayaH karotyavRSTiM sarogabhayAm // 2 // + hastAdIni vicaran SaDakSANyupapIDayan gvaamshubhH| sneharasArdhavivRddhiM karoti corvI prabhUtAnAm // 4 // ___ + + + pUrvAgrakSatritayAdekamapIndoH suto'bhimRdunIyAt / kSucchastrataskarAmayabhayapradAyI caran jagataH // 7 // prAkRtavimizrasaMkSitatIkSNayogAntaghorapApAkhyAH / sapta parAzaratantre nakSatraiH kIrtitA gatayaH // 8 // prAkRtasaMjJA vAyavyayAmyapaitAmahAni bahulAzca / mizrA gatiH pratiSThAM zazi zivapitRbhujagadaivAni // 9 // saMkSiptAyAM puSyaH punarvasuH phalgunIdvayaM ceti / tIkSNAyAM bhAdrapadAdvayaM sazAkrAzvayuk pauSNam // 10 // yogAntiketi mUlaM dve cASADhe gatiH sutsyendoH| ghorA zravaNastvASTraM vasudevaM vAruNaM caiva // 11 // pApAkhyaM sAvitraM maitraM zakrAgnidaivataM ceti / udayapravAsadivasaiH sa eva gatilakSaNaM prAha // 12 // catvAriMzatriMzad dvisametA viMzatirddhinavakaM c|| nava mAsArddha daza caikasaMyutAH prAkRtAdhAnAm // 13 // prAkRtagatyAmArogyavRSTisasyapravRddhayaH kssemm|| saMkSiptamizrayormizrametadanyAsu viparItam // 14 // RjvyativakrA vakrA vikalA ca matena devlsyaitaaH| paJcacatuvryekAhA RjvyAdInAM ssddbhystaaH|| 15 // + hemakAntirathavA zukavarNaH sasyakena maNinA sadRzo vA / snigdhamUrtiralaghuzca hitAya vyatyaye na zubhakRcchaziputraH // 20 // + adhyAya 8 nakSatreNa sahodayamupagacchati yena devptimntrii| tatsaMzaM vaktavyaM varSa mAsakrameNaiva // 1 // varSANi kArtikAdInyAgneyAdbhadvayAnuyogIni / kramazasnibhaM tu paJcamamupAntyamantyaM ca yadvarSam // 2 // + + + pitRpUjAparivRddhirmAdhe hArdizca sarvabhUtAnAm / ArogyavRSTidhAnyArghasampado mitralAbhazca // 6 // phAlgunavarSe vidyAt kvacit kvacit kSemavRddhisasyAni / daurbhAgyaM pramadAnAM prabalAcaurA nRpAzcogrAH // 7 // caitre mandA vRSTiH priyamannaM kSemamavanipA mRdvH| vRddhistu kozadhAnyasya bhavati pIDA ca rUpavatAm // 8 // vaizAkhe dharmaparA vigatabhayAH pramuditAH prajAH snRpaaH| yazakriyApravRttiniSpattiH sarvasasyAnAm // 9 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 pariziSTa jyeSThe jAtikulAdhanazreNIzreSThA nRpAH sdhrmshaaH| pIDyante dhAnyAni ca hitvA kaMguM zamIjAtim // 10 // ASADhe jAyante sasyAni kvacidavRSTiranyatra / yogakSemaM madhyaM vyagrAzca bhavanti bhuupaalaaH||11|| zrAvaNavarSe kSemaM samyak sasyAni pAkamupayAnti / kSudrA ye pASaNDAHpIDyante ye ca tdbhktaaH|| 12 // bhAdrapade vallIjaM niSpattiM yAti pUrvasasyaM ca / na bhavatyaparaM satyaM kvacit subhikSaM kvaciJca bhayam // 13 // azvayuje'nde'jasraM patati jalaM pramuditAH prajAH kSemam / prANacayaH prANabhRtAM sarveSAmantrabAhulyam // 14 // udagArogyasubhikSakSemakaro vAkpatizcaran bhAnAm / yAmye tadviparIto madhyena tu madhyaphaladAyI // 15 // vicaran bhadvayamiSTastatsAdhaM vatsareNa mdhyphlH| sasyAnAM vidhvaMsI vicaredadhikaM yadi kadAcit // 16 // analabhayamanalavaNe vyAdhiH pIte raNAgamaH shyaame| harite ca taskarebhyaH pIDA rakte tu zastrabhayam // 17 // dhUmAbhe'nAvRSTitridazagurau nRpavadho divA dRsstte|| vipule'male sutAre rAtrau dRSTe prajAH svasthAH // 18 // rohiNyo'nalabhaM ca yatsaratanurnAbhistvaSADhAdvayam sArpa hapitRdaivataM ca kusumaM zuddhaiH zubhaM taiH phalam / dehe ranipIDite'gnyanilajaM nAbhyAM bhayaM kSutkRtam puSye mUlaphalakSayo'tha hRdaye sasyasya nAzo dhruvam // 19 // + + + akaluSAMzujaTilaH pRthumUrtiH kumudakundakusumasphaTikAbhaH / prahahatA na yAda satpathapattI hitakaro'maragururmanujAnAm // 53 // adhyAya 9 naaggraavtvRssgojrtvmRgaajdhnaakhyaaH| azvinyAcA kaizcit tribhAH kramAdvIthayaH kthitaaH||1|| nAgA tu pavanayAmyAnalAni paitaamhaatribhaattinH| govIthyAmazvinyaH pauSNaM dve cApi bhadrapade // 2 // + + + uttaravIthiSu zukraH mubhikSazivakRto'stamudayaM thaa| madhyAsu madhyaphaladaH kaSTaphalo dakSiNasthAsu // 8 // __ + + + bharaNIpUrvamaNDalamRkSacatuSkaMsubhikSakaramAdham / vaGgAGgamahiSavAlhikakaliGgadezeSubhayajananam // 10 // atroditamArohe graho'paroyadi sitaM tato hnyaat|bhdraashvshuursenkyaudheykkottivrssnRpaan // 11 // bhacatuSTayamAcaM dvitIyamamitAmbusasyasampattyai / viprANAmazubhakaraM vizeSataH krUraceSTAnAm // 12 // anyenAtrAkAnte mlecchATavikAzvajIvigomantAn / gonardanIcazUdrAn vaidehAMzcAnayaH spRzati // 13 // vicaran mdhaadipnyckmuditHssyprnnaashkRcchukrH| kSuttaskarabhayajanano nIconnatisaMkarakarazca // 14 // pitrAye'vaSTabdhohantyanye nAvikAJchabarazUdrAn / puNDrAparAntyazUlikavanavAsidraviDasAmudrAn // 15 // khAtyAcaM bhatritayaM maNDalametacaturthamabhayakaram / brahmakSatrasubhikSAbhivRddhaye mitramedAya // 16 // matrAkAnte mRtyuH kirAtabhartuH pinaSTi vAkUn / pratyantAvamtipulindataGgaNAbhrasenAMzca // 17 // bhava. prastA . 4 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 bhadrabAhusaMhitA jyeSThAdyaM paJcarkSa kSuttaskararogadaM prabAdhayate / kAzmIrAzmakamatsyAn sacArudevImavantIMzva // 18 // Arohe'zrAbhIrAn draviDAmbaSTha trigarta saurASTrAn / nAzayati sindhusauvIrakAMzca kAzIzvarasya SadhaH // 19 // SaSThaM nakSatraM zubhametanmaNDalaM dhaniSThAdyam / bhUridhanagokulAkulamanalpadhAnyaM kacit sabhayam // 20 // matrArohe zUlikagAndhArAvantyaH prapIDyante / vaidehavadhaH pratyantayavanazakadAsaparivRddhiH // 21 // + + + prAjApatye zakaTe bhinne kRtveva pAtakaM vasudhA / kezAsthizakalabalA kApAlamiva vrataM dhatte // 25 // saumyopagato rasasasyasaGgayAyozanA samuddiSTaH / ArdrAgatastu kozalakaliGgahA salilanikarakaraH // 26 // azmakavaidarbhANAM punarvasusthe site mahAnanayaH / puSye puSTA vRSTirvidyAdharagaNavimardazca // 27 // AzleSAsu bhujaGgamadAruNapIDA vahazvaraJchukaH / bhindan magha mahAmAtradoSa kRdbhUrivRSTikaraH // 28 // bhAgye zabara pulindapradhvaMsakaro'mbunivaha mokSAya / AryamNe kurujAGgala pAJcAlanaH saliladAyI // 29 // kauravacitrakarANAM haste pIDA jalasya ca nirodhaH / kUpakRdaNDajapIDA citrAsthe zobhanA vRSTiH // 30 // svAtI prabhUtavRSTirdRtavaNignAvikAn spRzatyanayaH / aindrAgne'pi suvRSTirvaNijAM ca bhayaM vijAnIyAt // 31 // maitre kSatravirodho jyeSThAyAM kSatramukhyasantApaH / maulikabhiSajAM mUle triSvapi caiteSvanAvRSTiH // 32 // Apye salilajapIDA vizveze vyAdhayaH prakupyanti / zravaNe zravaNavyAdhiH pASaNDibhayaM dhaniSThAsu // 33 // zatabhiSaji zauNDikAnAmajaikape dyUtajIvinAM pIDA / kurupAJcAlAnAmapi karoti cAsmin sitaH salilam // 34 // ahirbudhnye phalamUlatApakRdyAyinAM ca revatyAm / azvinyAM hayapAnAM yAmye tu kirAtayavanAnAm // 35 // + + + saumyo'stodayayoH puro bhRgusutasyAvasthitastoyakRd rogAn pittakAmalAM ca kurute puSNAti ca praiSmikam / hanyAt pravrajitAgnihotrikabhiSagraGgopajIvyAn hayAna vaizyAn gAH saha vAhanairnarapatIn pItAni pazcAddizam // 43 // zikhibhayamanalAme zastrakopazca rakte kanakanikaSagaure vyAdhayo daityapUjye / haritakapilarUpe zvAsakAsaprakopaH patati na salilaM khAdbhasmarUkSAsitA me // 44 // adhyAya 10 yadA vizAkhAsu mahendramantrI sutazca bhAnordahanarkSayAtaH / tadA prajAnAmanayo'tighoraH purapramedo gatayorbhamekam // 19 // + + + 'vaiDUryakAnti ramalaH zubhadaH prajAnAM bANAtasIkusumavarNanibhazca zastaH / paJcApi varNamupagacchati tatsavarNAn sUryAtmajaH kSapayatIti munipravAdaH // 21 // adhyAya 11 hrasvastanuH prasannaH snigdhastvRjurucirasaMsthitaH zuklaH / udito vApyabhidRSTaH subhikSasaukhyAvahaH ketuH // 8 // + + + prabhAsametA dvizikhAH SaSTiH zanaizvarAGgaruhAH / atikaSTaphalA dRzyAH sarvatraite kanakasaMjJAH // 18 // + + // kaMkA nAma varuNajA dvAtriMzadvaMzagulma saMsthAnAH / zazivat prabhAsametAstIvraphalAH ketavaH proktAH // 26 // SaNNavatiH kAlasutAH kabandhasaMjJAH kabandhasaMsthAnAH / caNDA bhayapradAH syU rUpatArAzca te zikhinaH // 27 // + + + Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + + pariziSTa 27 snigdhau subhikSazivadAvathAdhikaM dRzyate kanAmA yH| daza varSANyupatApaM janayati zakhaprakopakRtam // 38 // + + jalaketurapi ca pazcAt snigdhaH zikhayA'pareNa connatayA / nava mAsAn sa subhikSaM karoti zAnti ca lokasya // 46 // + azvinyAmazmaka bharaNISu kirAtapArthivaM hanyAt / bahulAsu kaliGgezaM rohiNyAM zUrasenapatim // 54 // auzInaramapi saumye jalajAjIvAdhipaM tathA''rdAsu / Aditye'zmakanAthaM puSye magadhAdhipaM hanti // 55 // asikezaM bhaujaGge piye'haM pANDyanAthamapi bhaagye| aujayanikasAryamNe sAvitre daNDakAdhipatim // 56 // citrAsu kurukSetrAdhipasya maraNaM smaadishettjjnyH| kAzmIrakakAmbojau nRpatI prAbhAne na stH||57|| ikSvAkuratnakanAthau hanyete yadi bhvedvishaakhaasu| maitre puNDrAdhipatijyeSThAkhatha saarvbhaumvdhH|| 58 // adhyAya 17 aasnnkrmyogaa'dollekhaaNshumrdnaapsvyaiH| yuddhaM catuSprakAraM parAzarAdyairmunibhiruktam // 3 // _ + + ravirAkrando madhye pauraH pUrve'pare sthito yaayii| paurA budhagururavijA nityaM shiitaaNshuraakrndaaH||6|| ketukujarAGazukA yAyina ete hatA grahA hnyuH| AkrandayAyipaurAna jayino jayadAH svavargasya // 7 // paure paureNa hate paurAH paurAna nRpAna vinighnanti / evaM yAyyAkrandau nAgarayAyigrahAzcaiva // 8 // dakSiNadiksthaH paruSo vepathuraprApya snnivRtto'nnuH| adhigUDho vikRto niSprabho vivarNazcayaH sa jitH||9|| ukta viparItalakSaNasampanno jayagato vinirdissttH| vipulaH snigdho dyutimAn dakSiNadikstho'pi jyyuktH||10|| guruNA jite'vanisute bAlhIkA yAyino'gnivArtA / zazijena zUrasenAH kaliGgasAlvAzca pIDyante // 13 // saureNAre vijite jayanti paurAH prajAzca sIdanti / koSThAgAramlecchakSatriyatApAzca zukrajite // 14 // bhaumena hate zazije vRksssrittaapsaashmknreNdraaH| uttaradiksthAH kratudIkSitAzca santApamAyAnti // 15 // guruNA budhe jite mlecchshuudrcauraarthyuktpaurjnaaH| bhaigartapArvatIyAH pIDyante kampate ca mhii||16|| ravijena budhe dhvaste naavikyodhaabjsdhngrbhinnyH| bhRguNA jite'gnikopaH sasyAmbudayAyividhvaMsaH // 17 // jIve zukrAbhihate kulUtagAndhArakaikayA mdraaH|| zAlvA vatsA vaGgA gAvaH sasyAni nazyanti // 18 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA bhaumena hate jIve madhyo dezo narezvarA gaavH| saureNa caarjunaaynvsaatiyaudheyshivivipraaH|| 19 // zazitanayenApi jite bRhaspatI mlecchstyshstrbhRtH| upayAnti madhyadezazca saMkSayaM yacca bhaktiphalam // 20 // zukre bRhaspatihate yAyI zreSTho vinAzamupayAti / brahmakSatravirodhaH salilaM ca na pAsavastyajati // 21 // kozalakaliGgavaDA vatsA matsyAzca mdhydeshytaaH| mahatIM vajanti pIDAM napuMsakAH zUrasenAzca // 22 // kujavijite bhRgutanaye balamukhyavadho nrendrsNgraamaaH| saumyena pArvatIyAH kSIravinAzo'lpavRSTizca // 23 // ravijena site vijite gaNamukhyAH zastrajIvinaH kSatram / jalajAzca nipIDyante sAmAnyaM bhaktiphalamanyat // 24 // asite sitena nihate'rghavRddhirahivihagamAninAM piiddaa| kSitijena TaMkaNAndhrauDrakAzibAlhIkadezAnAm // 25 // saumyena parAbhUte mandeGgavaNigyihaGgapazunAgAH / santApyante guruNA strIbahulA mahiSakazakAma // 26 // __ adhyAya 21 yannakSatramupagate garbhazcandre bhavet sa candravazAt / paJcanavate dinazate tatraiva prasaSamAyAti // 7 // sitapakSabhavAH kRSNe zukle kRSNA ghusambhavA rAtrau / naktaM prabhavAcAhani sandhyAjAtAzca sandhyAyAm // 8 // + + + hAdi mRdUdakchivazakradigbhavo mAruto viyadvimalam / sigdhasitabahulapariveSaparivRtau himamayUkhAkau // 14 // pRthubahulasnigdhaghanaM ghanasUcIkSurakalohitAbhrayutam / kAkANDamecakAmaM viyadvizubhendunakSatram // 15 // suracApamandragarjitavidyutpratisUryakA zubhA sandhyA / zazizivazakrAzAsthAH zAntaravAH pkssimRgsNghaaH||16|| + + + pavanaghanavRSTiyuktAzcaitre garbhAH zubhAH sprivessaaH| dhanapavanasalilavidyutstanitaizca hitAya vaishaakhe||22|| muktArajata nikaashaastmaalniilotplaaanaabhaasH| jalacarasatvAkArA garbheSu ghanAH prbhuutjlaaH||23|| + + + garbhopadhAtaliGgAnyulkAzanipAMsupAtadigdAhAH / kSitikampakhapurakIlakaketugrahayuddhanirghAtAH // 25 // rudhirAdivRSTivaikRtaparighendradhanUMSi darzanaM raahoH| ityutpAtairebhitrividhaizcAnyaiIto grbhH|| 26 // + + + zatamiSagAzleSAkhAtimaghAsaMyutaH zubho grbhH| puSNAti bahumdivasAna hantyutpAtairhatastrividhaiH // 29 // adhyAya 23 hastApyasaumyacitrApauSNadhaniSThAsu SoDaza dronnaaH| zatabhiSagaindrakhAtiSu catvAraH kRttikAsu psh||6|| zravaNe maghAnurAdhAbharaNImUleSu daza cturyuktaaH| phalgunyAM paJcakRtiH punarvasau viMzatidroNAH // 7 // aindrAmAkhye vaizve viMzatiH sArpame ca dshmydhikaaH| AhirbudhnyAryamNaprAjApatyeSu pnyckRtiH|| 8 // paJcadazAje puSye kIrtitA ca vAjime daza dvau c| raudre'STAdaza kathitA droNA nirupadveSveSu // 9 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa adhyAya 30 sandhyAkAle snigdhA daNDataDinmatsyaparidhipariveSAH / surapaticApairAvataravikiraNAzcAzu vRSTikarAH // 8 // + + + dhvajAtapatraparvatadvipAzvarUpadhAriNaH / jayAya sandhyayorghanA raNAya raktasannibhAH // 27 // palAladhUmasaJcayasthitopamA balAhakAH / balAnyarUkSamUrtayo vivardhayanti bhUbhRtAm // 28 // bilambino mopamAH kharAruNaprakAzinaH / ghanAH zivAya sandhyayoH puropamAH zubhAvahAH // 29 // dIta vihaGga zivAmRgaghuSTA daNDarajaH parighAdiyutA ca / pratyahamarkavikArayutA vA deza narezasubhikSavadhAya // 30 // + adhyAya 33 divi bhuktazubhaphalAnAM patatAM rUpANi yAni tAnyulkAH / dhiSNyolkAzanividyuttArA iti paJcadhA minnAH // 1 // ulkA pakSeNa phalaM tadvaddhiSNyAzanistribhiH pakSaiH / vidyudobhiH paribhastadvattArA vipAcayati // 2 // tArA phalapAdakarI phalArdhadAtrI prakIrtitA dhiSNyA / tisraH sampUrNaphalA vidyudatholkAza nizceti // 3 // azaniH svanena mahatA nRgajAzvamRgAzmavezmatarupazuSu / nipatati vidArayantI dharAtalaM cakrasaMsthAnA // 4 // vidyutsavatrAsaM janayantI taTataTakhanA sahasA / kuTilavizAlA nipatati jIvendhanarAziSu jvalitA // 5 // + + + TakkA zirasi vizAlA nipatantI varddhate pratanupucchA / dIrghA bhavati ca puruSaM medA bahayo bhavantyasyAH // 8 // pretapraharaNakharakarabhanakrakapidaMSTrilAGgalamRgAbhAH / godhAhidhUmarUpAH pApA yA cobhayaziraskA // 9 // dhvajajhaSakarigiri kamalenduturagasaMtapta rajata haM sAbhAH / zrIvatsavajra zaMkhasvastikarUpAH zivasubhikSAH // 10 // + + + saMspRzatau candrArkau tadvisRtA vA sabhUprakampA ca / paracakrAgamanRpavadhadurbhikSAvRSTimayajananI // 12 // + + + zuklA raktA pItA kRSNA colkA dvijAdivarNanI / kramazazcaitAn hanyurmUrdhoraH pArzvapucchasthAH // 14 // uttaradigAdipatitA viprAdInAmaniSTadA rUkSA / RjvI snigdhA khaNDA nIcopagatA ca taddRddhyai // 15 // zyAmA vAruNanIlAsRgdahanA sitamasma nibhA rUkSA / sandhyA dinajA vakrA dalitA ca parAgamabhayAya // 16 // nakSatrapraghAte tadbhaktInAM kSayAya nirdiSTA / udaye pratI ravIndU pauretaramRtyave'ste vA // 17 // bhAgyAdityadhaniSThA mUleSUlkAhateSu yuvatInAm / viprakSatriya pIDA puSyAnilaviSNu deveSu // 18 // dhruvasaumyeSu nRpANAmutreSu sadAruNeSu caurANAm / kSimeSu kalAviduSAM pIDA sAdhAraNe ca hRte // 19 // 29 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 bhadrabAhu saMhitA adhyAya 34 cApazikhirajatatailakSIrajalAbhaH svakAlasambhUtaH / avikalavRttaH snigdhaH pariveSaH zivasubhikSakaraH // 4 // sakalagaganAnucArI naikAbhaH kSatajasannibho rUkSaH / asakalazakaTazarAsana zRMgATakavat sthitaH pApaH // 5 // zikhigalasame 'tivarSe bahuvarNe nRpavadho bhayaM dhUmre / haricApanibhe yuddhAnyazokakusumaprabhe cApi // 6 // + + + pratidina marka himAMzvoraharnizaM raktayornarendravadhaH / pariviSTayorabhIkSNaM lagnAstanabhaHsthayostadvat // 9 // senApaterbhayakaro dvimaNDalo nAtizastrakopakaraH / triprabhRti zastrako yuvarAjabhayaM nagararodham // 10 // vRSTiruyaheNa mAsena vigraho vA prahendubhanirodhe / horAjanmAdhipayorjanmarkSe vAzubho rAzaH // 11 // pariveSamaNDalagato ravitanayaH kSudradhAnyanAzakaraH / janayati ca vAtavRSTiM sthAvara kRSikRnnihantA ca // 12 // bhaume kumArabalapati sainyAnAM vidravo'gnizastrabhayam / jIve pariveSagate purohitAmAtyanRpapIDA // 13 // mantri sthAvaralekhaka parivRddhizcandraje suvRSTizca / zukre yAyikSatriyarAjJAM pIDApriyaM cAnnam // 14 // kSudanala mRtyu narAdhipa zastrebhyo jAyate bhayaM ketau / pariviSTe garbhabhayaM rAhau vyAdhirnRpabhayaM ca // 15 // + + + yAti caturSu narendraH sAmAtyapurohito vazaM mRtyoH / pralayamiva viddhi jagataH paJcAdiSu maNDalastheSu // 17 // +-- adhyAya 36 udgAdipurohita nRpavalapatiyuvarAjadoSadaM svapuram / sitaraktapIta kRSNaM viprAdInAmabhAvAya // 1 // nAgaranRpatijayAvahamudagvidiksthaM vivarNanAzAya / zAntAzAyAM dRSTaM satoraNaM nRpativijayAya // 2 // sarvadigutthaM satatotthitaM ca bhayadaM narendrarASTrANAm / caurATavikAn hanyAd bhUmAnalazakracApAbham // 3 // gandharvanagaramutthitamApANDuramazanipAtavAtakaram / dI narendra mRtyurvA me'ribhayaM jayaH savye // 4 // anekavarNAkRti khe prakAzate puraM patAkAdhvajatoraNAnvitam / yadA tadA nAgamanuSyavAjinAM pibatyasRgbhUri raNe vasundharA // 5 // adhyAya 46 yAnatrerutpAtAn gargaH provAca tAnahaM vakSye / teSAM saMkSepo'yaM prakRteranyatvamutpAtaH // 1 // apacAreNa narANAmupasargaH pApasaJcayAdbhavati / saMsUcayanti divyAntarikSa bhaumAstadutpAtAH // 2 // manujAnAmapacArAdaparaktA devatAH sRjantyetAn / tatpratighAtAya nRpaH zAnti rASTre prayuJjIta // 3 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa divyaM grahasaMvaikRtamulkAnirghAtapavanapariveSAH / gandharvapurapurandaracApAdi yadAntarikSaM tat // 4 // bhaumaM carasthirabhavaM tacchAntibhirAhataM zamamupaiti / nAbhasamupaiti mRdutAM zAmyati no divymityeke||5|| divyamapi zamamupaiti prabhUtakanakAnagomahIdAnaiH / rudrAyatane bhUmau godohAt koTihomAJca // 6 // AtmasutakozavAhanapurohiteSu lokeSu / pAkamupayAti daivaM parikalpitamaSTadhA nRpteH||7|| animittabhaGgacalanakhedAzrunipAtajalpanAdyAni / liGgArcAyatanAnAM nAzAya narezadezAnAm // 8 // daivatayAtrAzakaTAkSacakrayugaketubhaGgapatanAni / samparyAsanasAdanasaGgAzca na dezanRpazubhadAH // 9 // RSidharmapitRbrahmaproktaM vaikRtaM dvijAtInAm / padrudralokapAlodbhavaM pazUnAmaniSTaM tat // 10 // gurusitazanaizcarotthaM purodhasAM viSNujaM ca lokAnAm / skandavizAkhasamutthaM mANDalikAnAM narendrANAm // 11 // vedavyAse mantriNi vinAyake vaikRtaM camUnAthe / dhAtari savizvakarmaNi lokAbhAvAya nirdiSTam // 12 // devakumArakumArivanitApreSyeSu vaikRtaM yatsyAt / tannarapateH kumArakakumArikAstrIparijanAnAm // 13 // rakSApizAcaguhyakanAgAnAmetadeva nirdezyam / mAsaizcApyaSTAbhiH sarveSAmeva phalapAkaH // 14 // buddhA devavikAraM zuciH purodhAkhyahoSitaH snAtaH / snAnakusumAnulepanavastrairabhyarcayet pratimAm // 15 // madhupakeNa purodhA bhakSyabelibhizca vidhivadupatiSThet / sthAlIpAka juhuyAdviAMdhavanmantreza iti vibudhavikAre zAntayaH saptarAtraM dvijavibudhagaNArcA gItanRtyotsavAzca / / vidhivadavanipAlaiyaH prayuktA na teSAM bhavati duritapAko dakSiNAbhizca ruddhH|| 17 // rASTre yasyAnagniH pradIpyate dIpyate ca nendhanavAn / manujezvarasya pIDA tasya sarASTrasya vijJeyA // 18 // jalamAMsAmrajvalane nRpativadhaH praharaNe raNo raudraH / sainyagrAmapureSu ca nAzo varbhayaM kurute // 19 // prAsAdabhavanatoraNaketvAdiSvanalena dagdheSu / taDitA vA SaNmAsAt paracakrasyAgamo niyamAt // 20 // dhUmo'nagnisamuttho rajastamazcAhijaM mahAbhayadam / vyabhre nizyuDunAzo darzanamapi cAhni doSakaram // 21 // sagaracatuSpAdANDajamanujAnAM bhayaGkaraM jvlnmaahuH| dhUmAgnivisphuliGgaiH shyyaambrkeshgairmRtyuH||22|| AyudhajvalanasarpaNasvanAH kozanirgamanavepanAni vA / vaikRtAni yadi vA''yudhe'parANyAzu raudraraNasaMkulaM vadet // 23 // mantrairvAhanaH kSIravRkSAtsamidbhi)tavyo'gniH sarSapaH sarpiSA ca / anyAdInAM vaikRte zAntirevaM deyaM cAsmin kAJcanaM brAhmaNebhyaH // 24 // lAmo'kassAhakSANAM nirdizedraNodyogam / hasane dezabhraMzaM rudite ca vyAdhibAhulyam // 25 // sahastvanutI bAlavadho'tIva kusumite bAle / vRkSAt kSIrasrAve sarvadravyakSayo bhavati // 26 // nAzasaMgrAmaH zoNite madhuni rogaH / snehe durbhikSabhayaM mahadbhayaM niHsRte salile // 27 // biroha vIryAmasaMkSayaH zoSaNe ca virujAnAm / patitAnAmutthAne svayaM bhayaM daivajanitaM ca // 28 // se yantI kusumaphalanRpavadhAya nirdiSTam / dhUmastasmin jvAlA'thavA bhavennRpavadhAyaiva // 29 // INKjalpatsu vA'pi janasaMkSayo vinirdiSTaH / vRkSANAM vikRtye dazabhirmAsaiH phlvipaakH||30|| saggandhadhUpAmbarapUjitasya cchatraM nidhAyopari pAdapasya / / katyA zivaM rudrajapo'tra kAryoM rudrebhya ityatra ssddngghomH|| 31 // pAyasena madhunA ca bhojayed brAhmaNAn ghRtayutena bhuuptiH| medinI nigaditAtra dakSiNA vaikRte tarukRte maharSibhiH // 32 // ___+ + + zAmisamanApajAmativRSTayAM kSudbhayaM saparacakram / rogo hyantubhavAyAM nRpavadho'nabhrajAtAyAm // 38 // jAtoSNavipayose no samyagRtuSu ca sampravRtteSu / SaNmAsAdrASTrabhayaM rogabhayaM daivajanitaM ca // 39 // yau saptAha prabandhavarSe pradhAnanRpamaraNam / rakte zastrodyogo maaNsaasthivsaadibhirmrkH|| 40 // sAlpahiraNyatvakphalakusumAyairSitarbhayaM vidyAt / aGgArapAMsuvarSe vinAzamAyAti tannagaram // 41 // palA pinA jaladharairvikatA vA prANino yadA vRssttaaH| chidraM vApyativRSTau sasyAnAmItisaJjananam // 42 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA zrIraghRtakSaudrANAM dano rudhiroSNavAriNAM varSe / dezavinAzo jJeyo'sRgvarSe cApi nRpayuddham // 43 // yadyamale'rke chAyA na dRzyate dRzyate pratIpA vA / dezasya tadA sumahadbhayamAyAtaM vinirdezyam // 44 // vyabhre nabhasIndradhanurdivA yadA dRzyate'thavA rAtrau / prAcyAmaparasyAM vA tadA bhavet kSudbhayaM sumahat // 45 // sUryenduparjanyasamIraNAnAM yogaH smRto vRSTivikArakAle / dhAnyAnnagokAJcanadakSiNAzca deyAstataH zAntimupaiti pApam // 46 // 39 apasarpaNaM nadInAM nagarAdacireNa zUnyatAM kurute / zoSazvAzoSyANAmanyeSAM vA hadAdInAm // 47 // snehAsRkhyAMsavahAH saMkulakaluSAH pratIgAzcApi / paracakrasyAgamanaM nadyaH kathayanti SaNmAsAt // 48 // jvAlA dhUmakkAthA ruditotkuSTAni caiva kUpAnAm / taprajalpitAni ca janamarakAya pradiSTAni // 49 // toyotpattirakhAte gandharasaviparyaye ca toyAnAm / salilAzayavikRtau vA mahadbhayaM tatra zAntiriyam // 50 // salilavikAre kuryAt pUjAM varuNasya vAruNairmantraiH / taireva ca japahomaM zamameva pApamupayAti // 51 // prasavavikAre strINAM dvitricatuSprabhRtisamprasUtau vA / hInAtiriktakAle ca dazakulasaMkSayo bhavati // 52 // vaDavoSTramahiSagohastinISu yamalodbhave maraNameSAm / SaNmAsAtsUtiphalaM zAntau zlokau ca gagaktau // 53 // nAryaH parasya viSaye tyaktavyAstA hitArthinA / tarpayecca dvijAn kAmaH zAntiM caivAtra kArayet // 54 // catuSpadAH svayUthebhyastyaktavyAH parabhUmiSu / nagaraM svAminaM yUthamanyathA hi vinAzayet // 55 // parayonAvabhigamanaM bhavati tirazcamasAdhu dhenUnAm / ukSANau vAnyo'nyaM pibati zvA vA surabhiputram // 56 // mAsatrayeNa vidyAt tasminniHsaMzayaM parAgamanam / tatpratighAtAyaitau zlokau gargeNa nirdiSTau // 57 // tyAgo vivAsanaM dAnaM tattasyAzu zubhaM bhavet / tarpayedbrAhmaNAMzcAtra japahomAMzca kArayet // 58 // sthAlIpAkena dhAtAraM pazunA ca purohitaH / prAjApatyena mantreNa yajedvahnannadakSiNAm // 59 // yAnaM vAhaviyuktaM yadi gacchenna vrajezca vAhayutam / rASTrabhayaM bhavati tadA cakrANAM sAdabhaGgaM ca // 60 // anabhihatatUryanAdaH zabdo vA tADiteSu yadi na syAt / vyutpattau vA teSAM parAgamo nRpatimaraNaM vA // 61 // gItaratUryanAdA nabhasi yadA va carasthirAnyatvam / mRtyustadA gadA vA visvaratUrye parAbhibhavaH // 62 // golAMgUlayoH sa durbIzUrpAdyupaskaravikAre / kroSTukanAde ca tathA zastrabhayaM munivacazvedam // 63 // vAyavyeSyeSu nRpatirvAyuM saktubhirarcayet / A vAyoriti paJcaca jApyAzca prayatairdvijaiH // 64 // brAhmaNAn paramAnena dakSiNAbhizca tarpayet / bahnannadakSiNA homAH kartavyAzca prayatnataH // 65 // purapakSiNo vanacarA vanyA vA nirbhayA vizanti puras / naktaM vA divasacarAH kSapAcarA vA carantyahani // 66 // sandhyAdraye'pi maNDalamAbadhnanto mRgA vihaGgA vA / dIptAyAM dizyathavA krozantaH saMhatA bhayadAH // 67 // zvAnaH prarudanta iva dvAre vasanti jambukA dIptAH / pravizennarendrabhavane kapotakaH kauziko yadi vA // 68 // kukkuTarutaM pradoSe hemantAdau ca kokilAlApAH / pratilomamaNDalacarAH zyenAdyAzcAmbare bhayadAH // 69 // gRhacaityatoraNeSu dvAreSu ca pakSisaMghasampAtAH / madhuvalmIkAmbhoruhasamudbhavAzcApi nAzAya // 70 // bhvabhirasthizavAvayavapravezanaM mandireSu marakAya / pazuzastravyAhAre nRpamRtyurmunivacazcedam // 71 // mRgapakSivikAreSu kuryAddhomAn sadakSiNAn / devAH kapota iti ca japtavyAH paJcabhirdvijaiH // 72 // sudevA iti caikena deyA gAvazca dakSiNA / japecchAkunasUktaM vA manovedazirAMsi ca // 73 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA // OM namaH sarvajJAya // magadheSu puraM khyAtaM nAmnA rAjagRhaM zubham / nAnAjanapadAkIrNaM nAnAguNavibhUSitam // tatrA'sti senajidrAjA yukto rAjaguNaiH shubhaiH| tasmin zailo bhuvi khyAto nAmnA pANDugiriH zubhaH // 2 nAnAvRkSasamAkINoM nAnAvihagasevitaH / catuSpadaiH sarobhizca sAdhubhizcopasevita: // 3 tatrA''sInaM mahAtmAnaM" jJAna-vijJAnasAgaram / tapoyuktaM ca zreyAMsaM bhadrabAhuM niraamym"|| 4 dvAdazAGgasya vettAraM nirgranthaM ca" mahAdyutim / vRta ziSyaiH prazidhyaizca nipuNaM tattvavedinam // 5 praNamya zirasA''cAryamUcuH ziSyA vacaspatim / sarveSu prItimanaso divyaM jJAnaM bubhutsvH|| 6 pArthivAnAM hitArthAya bhikSaNAM hitakAmyayA / zrAvakANAM hitArthAya divyaM jJAnaM bravIhi naH // 7 zubhA-azubhaM samudbhUtaM zrutvA rAjA nimittataH / vijigISuH sthiramatiH sukhaM pAti mahIM sadA // 8 rAjabhiH pUjitAH sarve bhikSavo dharmacAriNaH / viharanti nirudvignAstena rAjAbhiyojitIH // 9 pApamutpAtikaM dRSTvA yayurdezAMzca bhikSavaH / sphItAne janapadAMzcaiva saMzrayeyuranoditAH // 10 zrAvakAH sthirasaMkalpA divyajJAnena hetunA / nAzrayeyuH paraM tIrtha yA sarvajJabhASitam // sarveSAmeva jantUnAM divyaM jJAnaM sukhAvaham / bhikSukANAM vizeSeNa parapiNDopajIvinAm // vistIrNa dvAdazAGgaM tu bhikSavazvAlpamedhasaH / bhavitAro hi bahavasteSAM caivedamucyatAm // mukhamA" laghugranthaM spaSTaM ziSyahitAvaham / sarvajJabhASitaM tathyaM nimittaM tu pravIhi naH / / ulkA samAsato" vyAsAta pariveSAMstathaiva ca / vidyuto"'bhrANi" sandhyAzca meghAn" vAtAn' pravarSaNam // gandharvanagaraM 19" garbhAn" yAtrotpAtaM (13 tathaiva c| prahacAra" pRthaktvenaM grahayuddhaM ca kRtltH|| bAtikaM cAtha svapnAMzca muhUrtAzca tithIstathA / karaNAni nimittaM ca zakuna pAkameva ca // 1 B siddhebhyA; D zrIjinAya nmH| 2 B C maagdhessu| 3 B pura / 4 A C D purai / BADdegsmaakiirnn| CAD zaileSu, B sailesu| 7 B shubhN| 8 A D vRkssH| 9 A B ctuHpdaiH| 10CshobhitH| 11 B mahAtmANaM; C mahAjJAnaM / 12-13-14 C tpoyuktkriyaashsyaa| 15 BCnirA. shrym| 16 BD nigraMthaM; Cnirgrantha / 17 A su; BC sa / 18 A vRta; B vRtti; C vRttaM / 19 B shdhyai| 20 B prasiNyaiH C bhuuyisstthaiH| 21 AdegvAdinam / 22 AC D namasya / 23 B sirsaa| 24 A-na: C ven| 25A pati; B tadA giraa| 26 A saviSu; B sarve'pi; Csrvessu| 27 Dpriit| 28 A B divy| 29 A yubhutsuv| 30 B degmti| 31A mhii| 32 AdegbhijUtitaH, B rAjJAbhipUritAH / 33 A jayuddhAzvabhi'; B yayudveSasvabhi'; C ytu| 34 A. spItAn ; B sphItAnAM / 35A saMzraye puravocitAH; CsaMzraye guruvoditaaH| 36 A mAzrayeyu; C sNshryyH| 37C sdaa| 38 BC srvaanaaN| 39 A divyajJAna / 40A bhikSavaH svlp| 41 Bdeggraaaa| 42 Bsrvshi0|| D ulkAH / 44 A gndhrvngre| 45 A yAtrAmutpAtakAM; C yatrotpAtaM / 46 A tthaa| 47 A pRthakena / 48 AkRtsatarAH; CkRtsH| 49 A svamazca / 50A nimittAni / 51AzAkunaM paaknevaa| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA jyotiSaM kevalaM kAlaM vAstu-divyendrasaMpado / lakSaNaM vyaJjanaM cihna lagna-vidyauSadhAni ca // balA- balaM ca sarveSAM virodhaM ca parAjayam / tat sarvamAnupUrveNa prabravIhi mahAmate * ! 11 sarvAnetAn yathoddiSTAn bhagavan ! vaktumarhasi / praznaM zuzrUSavaH sarve vayamanye ca sAdhavaH // // iti nairgranthe bhadrabAhuke nimitte granthAGgasaMcayo nAma prathamo'dhyAyaH // 2 tataH provAca bhagavAn digvAsaH zramaNottamaH / yathAvacchAstravinyAsa' dvAdazAGgavizAradaH // bhavadbhiryadyahaM pRSTo nimittaM jinabhASitam / samAsa - vyAsataH sarvaM tannibodhaM yathAvidhi // prakRteryo'nyathAbhAvo vikAraH sarva ucyate / evaM vikAre vijJeyaM bhayaM tat prakRteH sardI // ulkAnAM prabhavaM rUpaM pramANaM phalamAkRtiH / yathAvat saMpravakSyAmi tannibodhata tattvataH // bhautikAnAM zarIrANAM svargAt pracyavatAmiha / saMbhavaJca'ntarikSe " tu tajjJairulketi saMjJitA / / tatra tArA tathA dhiSNyaM vidyuccAzanibhiH saha / ulkAvikArA boddhavyA te patanti nimittataH // tArAtArA pramANaM tu dhiSNyaM tad dviguNaM bhavet / vidyudvizAla - kuTilA rUpataH kSipracAriNI // azanizvasaMsthAnA dIrghA bhavati rUpataH / pauruSI tu bhavedulkA prapatantI vivardhate // 9 caturbhAgaphalA tArA dhiSNyamardhaphalaM bhavet / [ raiMktAH pi (pI) tAstu madhyAstu zvetAH snigdhAstu pUjitAH ] pUjitAH padmasaMsthAnA mAGgalyAstAca pUjitAH // pApAH pApaphalaM dadyuH zivAzcApi zivaM phalam / vyAmizrAzcApi vyAmizraM yeSAM yaiH pratipudgalAH // 10 ityetAvat samAsena proktamulkAsulakSaNam / pRthaktvena pravakSyAmi lakSaNaM vyAsataH punaH // / ityulkAlakSaNo" dvitIyo'dhyAyaH // 11 [ 1,18-20; 3, 1-9 parazukhaGga / + This second half is 34 B, C, and R / 35A yodhA / 18 19 20 1 tt 20 S 2 3 4 5 1 2 3 4 nakSatraM yasya yatpuMsaH pUrNamulkI pratADayet / bhayaM tasya bhaved ghoraM yatastat kampate hatam // anekavarNanakSatramulkA hanyuryadA samAH / tasya dezasya tAvanti bhayAnyuprANi nirdizet // yeSAM varNena saMyuktA sUryAdulkA pravartate / tebhyaH saMjAyate teSAM bhayaM yeSAM dizaM" patet // nIlAH patanti yA ulkAH sasyaM sarvaM vinAzayet / trivarNA trINi ghorANi bhayAnyutkA nivedayet // vikIryamANA kapilA vizeSaM vAmasaMsthita / khaNDA bhramantyo" vikRtIH sarvA ulkA bhayAvahAH || ulkA'zanizca dhiSNyaM ca prapatanti yatomukhAH / tasyAM dizi vijAnIyAt tato bhayamupasthitam // siMha-vyAghra-varAhoSTra-dvIpi zvAna - kharopamAH / jhUla paTTizasaMsthAnA dhanu- baNa- gadAnibhAH // pAza-vajrArsisaMdRzAH parazvadhendusaMnibhAH / zaiza- mArjArasadRzAH pakSako prasaMnibhAH // godha-sarpa-zRgAlAnAM sadRzAH zalyakasya ca / meSA - mahiSAkArAH kAkA''kRtivRkopamAH // 7 8 1 A vasudivyeMdrasaMpaca C vAsudevendra | 2 A cchinnaM / 3 C tathA divyauSadhAni ca / 4 A mahAtapaH; B mahattamaH / 5 A aGgasaMcayo / 6 AC digvAsA zravaNo0 / 7 B C yathAvasthAsu videg / 8BD nibodhaya / 9 A vikAro vijJeyaH / 10 A sa prakRteranyathAgamaH / 11 B yathAvasthaM pra0 / 12 B yatrataH / 13 A saMbhavAzcAtari / 14 AC degrikSaM / 15 B C D nipatanti / 16 A C lArANAM / * B Adarza eveyaM koSTakarAtA paMktirupalabhyate / 17 A D mAMgalyAntAzca / 18 A pApaghoSaphalaM; C pApaghoraphalaM / 19 A B lakSaNe; C lakSaNaM / 20 C puMsastUrNa / 21 A yatastatra / 22 AD hataH / 23 B nAceti / 24 B teSAM / 25 C dizi / 26 B C vAmakasthitAH / 27 C bhramantaH / 28 C vikritAH / 29A mUladeg / 30 A gadAkkAyA; C gadAmayAH / 31 C vajrANi / 32 A para sarvendu C 33 B, C, and D pakSiNaH / not found in B and D. 1 36 D meSaje / 5 6 7 8 9 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3, 10.31] tRtIya adhyAya RkSa-vAnarasaMsthAmAH kabandhasadRzAzca yoH / alAta-cakrasadRzA vakrAkSapratimAMzca yaaH|| zakti-lAGgalasaMsthAnoM yasyAzvobhayataH zirAH / sA stanyamAnoM nAgArbhAH prayatanti svabhAvataH // 11 ulkA'zanizca vidyucca saMpUrNa kurute phalam / patantI" janapadA trINi ulkA tIvra prabAdhate" // 12 yathAvadanupUrveNa tat pravakSyAmi" tattvataH / aMgrato dezamArgeNa madhyenAnantaraM ttH|| 13 pucchena pRSTa(Tha)to dezaM patantyulkA vinAzayet / madhyamA nai prazasyante nabhasyulkAH patanti yAH // 14 snehavatyo 'nyagAminyo prazastAH syuH pradakSiNAH / ulkA yadi pateccitrI pakSiNImahitAya sA // 15 zyAma-lohitavarNI ce sadyaH kuryAd mahadbhayam / ulkAyAM bhasmavarNAyAM paracakrA''gamo bhavet // 16 agnimagniprabhA kuryAd vyAdhi mAJjiSThasaMnibhauM / nIlA kRSNAM ca dhUmrA ca zuklA vaa'sismaidyutiH|| ulkA nIcaiH samA snigdhoM patanti(ntI) bhayamAdizet // zuklA rastA ca pItA ca kRSNA cApi yathAkramam / cA(ca)turvarNA vibhaktavyA sAdhunoktA yathAkramam // 18 udIcyA brAhmaNAn hanti prAcyAmapi ca kSatriyAn / vaizyAn nihanti yAmyAyAM pratIcyAM zUdraghAtinI // 19 ulkA rUpeNa varNena svaM khaM varNaM prabAdhate / snigdhA caivAnulomA ca prasannA ca na bAdhate // 20 yau cAdityAt patedulkA varNato vA dizo'pi vA / taM taM varNa nihantyAzu vaizvAnara ivArcibhiH // 21 anantarAM" dizaM dIptA yeSAmulkA'grataH patet / teSAM striyazca garbhAzca bhayamicchanti dAruNam // 22 kRSNA nIlA ca rukSAzca pratilomA garhitaH / pazu-pakSisusaMsthAnI bhairavAzca bhyaavhaaH|| 23 anugacchati yA ulkA bAhyA tUlkA samantataH / varNAMsAriNI nAma sA tu rASTraM vinAzayet // 24 raktA pItA nabhasyulkIH zyenapAGgena saMnibhaH / anyeSAM garhitAnAM ca sattvAnAM sadRzAstu yAH // 25 ulkAstA na prazasyante nipatantyaH sudAruNAH / yAsu prapatamAnAsu mRgA vividhamAnuSAH // 26 zabda muzcanti dIptAsu dikSu mAsa kAmyayA / RvyAdAzcA''zu dRzyante yA kharA vikRtAzca yaaH||27 sadhUmrA yAH sanirghAtA ulkAzcAvApnuyuH / sabhUmikaMpAH paruSA rajasvinyo" 'pasavyauH // 28 grahAnAditya-candrau ca yAH spRzanti dahanti vA / paracakrabhayaM ghoraM kSudhA-vyAdhi-janakSayam // 29 evaMlakSaNasaMyuktAH kurvantyulkA mahAbhayam / aSTApadavadulkAbhirdizaM pazyed yadA''vRtAm // 30 gugAnta iti vindyAt bhaMdrabAhuvaco yathA / pa--zrI-vRkSa-candrArka-nandyAvartta-ghaTopamAH // 31 1C not found | 2A aalaan| 3 CD Rvyaadaa| 4 CdegsdRshaa| 5C bhryaaH| 6C sNkaashaa| 7 CyaashaaNto| 8 B sUNyamAnA; DzUnyamAna / 9 B naagobhaaH| * D shyenvlmiiksnnibhaaH| 10 AC ptnti| 11 A B prbodhte| 12 B prvkssaami| tSts from this are numbered as 11.12 etc in C. 13 B des| 14 A degmaargenn| 15 CD degnaaNtrtH| 16 D punH| 17 B vinaashye| 18AO 19 AB snehvto| 20 A pade citrA: C patettatra; D ptccitraa| 21 AD dkssinnaa| 22 Cdegmhtaay| 23-24 A varNAzca; B degvrnnaabhaa| 25 Bdegckrgmo| 26 B vyaadhi| 27 CdegsNprbhaa| 28-29 C kRtivarNA / 30 A ssm| B etadvarNa tadA''dizet ; D patedvarSa tadA''dizet / 31 B vrnnaa| 32 A tu kSaNa; BD rukSeNa / 33 A sv| 34 A prbaadhto| 35-36 D yAsvAdityAt / 37 B anamtaraC anantarA; D anena yaaN| 38 B striyA; C striyaM / 39-40 CsugrbhitaaH| 41 A zAsasaMsthAnA; CshstrsNsthaa| 42 B smNgtaa| 43 A vtsaa| I This first half is missing in D. 44 CHmdhyaasu| 45 B calayaMgena; CzvetAH snigdhAzca / 46 C puujitaaH| 47-48 A stryH| 49 A pryttmaanaasu| 50 B maasuc| 51 A kaamyaa| 52C vdeg| 53 Cdegbhaassnte| 54 A raaj| 55A satyagAH; CssmygaaH| 56 A BC ckr| 57 BnRpbhyN| 58 Cit is not found in this Ms. 59-60 A etllkssnn| 61 BCDrdinN| 62 BC vRtam: D vRjam / 63 C pumaaNs| 64 BD viryAta / ABD ssnnmaasaanoplbhyte| 65 B ydaa| 66 B caMdra is twice found in this Ms before and after vRkSa / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 0 bhadrabAhusaMhitA [3,32.55 vardhamAnadhvajAkArA patAkA-matsya-kUrmavat / vAji-vAraNarUpAzca zaGkha-vAditra-chatravat // 32 siMhAsana-rathAkArA rUpyapiNDavyavasthitAH / rUpairetaiH prakAzante surkhamulkAH smaahitaaH|| 33 nakSatrANi vimuzcantyaH snigdhAH pratyuttAH zubhAH / suvRSTiM kSemamArogyaM ssysNpttiruttmaaH|| 34 somo rAhuzca zukrazca keturbhImazca pApinaH / vRhaspatirbudhaH sUryaH saurizcA'pIhe nAgarIH // 35 hanyurmadhyena sA ulkA grahANAM nAma vidyutauM / sanirghAta sadhUmrA vA tatra vindyAdidaM phalam // 36 nagareSUpa sRSTeSu nAgarANAM mahadbhayam / yAmyeSyanupasRSTeSu yAyinAM tadbhayaM bhavet // sandhyAnAM rohiNI pauSNyaM citrI trINyuttarANi ca / maitraM volkA yadA hanyAt tadA syAt pArthivAd bhym||38 vAyavaM vaiSNavaM puSyaM yadyulkAbhiH pratADayet / brahma-kSatrebhayaM vindyAd rAjJazca bhayamAdizet / / 39 yathA grahaM tathA RkSaM cAturvaNyaM vibhAvayet / ataH paraM pravakSyAmi senAsUlkA yathAvidhi // 40 senAyAstu samudyoge rAhI vivadamAnayo / ulkA yadA patantIti tadA vakSyAmi lakSaNam // 41 udgacchet somamaka vA yAlkI saMvidArayet / sthAvarANAM viparyAsaM asminnutpAtadarzane // 42 astaM yAtamathA''dityaM somaM colkA likhed ydaa| Aganturbadhyate senA yathAdeza yathA''gamam // 43 udgacchatsomamarka vA yAlkA pratilomataH / pravizennAgarANAM syAd viparyAsastathAgate // 44 eSaivAstagate' ulkA AgantUnAM bhayaM bhavet / pratilomA bhayaM kuryAd yathAsvaM candra-sUryayoH // 45 udaye bhAskarasyolkA yA'grato'bhipraisarpati / somasyApi jayaM kuryAdeSAM purassarA vRtiH // 46 senAmabhimukhI bhUtvA yAlkA pratidRzyate / pratisenAvadhaM vindyAtasminnutpAtadarzane // atha yAbhayAM senAmekaikaM pratilomataH / ulkA tUrNaM prapadyeta ubhayatra bhayaM bhavet // yeSAM senA( nipateDhulkA nIlamahatprabhI / senApativadhasteSAmacirAt saMprajAyate // ulkAstu lohitAH sUkSmAH patantyaH pRtanI prati / yasya rAjJaH prapadyantaM kumAro hanti taM nRpam // 50 ulkAstu bahavaH pItAH patantyaH pRtanAM prati / pRtanAM vyAdhitAM prAhustasminnutpAtadarzane // 51 bahuzAmvaH(?) prapadyeran ulkAH zvetAH samaMtataH / brAhmaNebhyo bhayaM ghoraM tasya sainyasya nirdizet // 52 ulkA vyUheSvanIkeSu yA patettiryagAgatA / na tadA jAyate yuddhaM parighA nAma sA bhavet // 53 ulkA vyUheSvanIkeSu pRSThato'pi patanti yaaH|kssy-vyyen pIDayerannubhayoH senyornRpaaH(paan)||54 ulkA vyUheSvanIkeSu pratilomAH patanti yauH / saMgrAmeSu nipatanti jAyante kiMzukoM vaH // 55 1 A vArazca / 2 A svasthAsana'; BD svastyAsana / 3 B degpiMDi'; C vidhAna | 4 BD degyavasthitAH Cbhvnopmaa| 5BCD prazaMsyate / 6A svaM svaM: Csamyak / 7A vimunynte| 8 D prtyuttrtaa| 9A yo'pi naH;C yoginH| 10 A zauri D saur| 11-12 A shcaaclthaavyH| 13 C grahavetAH;D grahavelA / 14 CD it is not found in these Mss. 15 C savidhutAH; D svidyutH| 16 A saniryAtA / 17 D nAgareSu / 18 A upasRSTeSu / 19 A pApiSTA; BD yaathi)| 20 A. paapinaaN| 21 A. rAtrI / 22-23 cobhydo| 24 Bchn| 25 A vnudyoge| 26 C raajnyaaN| 27 C ceva zabhAzabhaM AuddagdhaH; Cudgacchanta / 29 CsomAka / 30 A BD ydyulkaabhiH| 31 A BD vidArayet / * CnimrasthavacanaM ythaa| 32A pathaivAstamane; CessaivaastmnN| 33 Api| 34 BD this is not found in these Mss. 35A vidyAt / 36 C senA / 37 C prtipte| 38 A ulkA is twice found in this Ms. 39 C niilaa| 40 C mhaa| 41 CdegvadhaM / 42 C vidyAt / 43 C rudhirH| 44 CSTayatAM / C rogavyAdhi samAkhyAti tsminnutpaatdrshne| Cthis stanza. is not found in this Mss. SABD saMghazastrAnupadyeta ulkAstaSAM ca muJcati / TA B D yA pataMti ca saaykaaH| 8A paridhAnamasyAH smRtam / || ABD kSayaM vyayaM tApAzcaramubhayoratha senyoH| 45A pRsstthto| 46 A nipatanti / 47 A yaa| 48-49 C rakSakardamA; D kesu kAcanA / 49 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3, 56-69; 4, 1-7 ] caturtha adhyAya 59 60 1 61 62 ulkA yatra samAyAnti yathAbhAve tathAsu ce / yeSAM madhyAntikaM yAnti teSAM syAdvijayo dhruvam // caturdikSu yadA pRtanA ulkA gacchanti saMtatam / caturdizaM tada yAnti bhayAnyugrANi saMgharzaH // agrato' yA patedulkA sA senA tu prazasyate / tiryak saMcarate " mArga pratilomI bhayAvahA / yataH senAmabhipatet tasyaM senAM prabAdhayet / vijayaM tu samAkhyAti yeSAM solkA puraHsarA // DimbharUpoM nRpataye " bandha" mulkA pradApayet" / pratilomA vilomA pratirAjJo" bhayaM sRjet // yasyApi janmanakSatraM ulkA gaccheccharopamIM / vidAraNA tasya vAcyA vyAdhinA varNasaGkaraiH // ulkA yeSAM yathArUpA dRzyate pratilomataH / teSAM tato bhayaM vindyAdanulomA zubhAgamam // ulkA yatra prasarpanti bhrAjamAnA dizodizam / saptarAtrAntaraM " varSaM dazAhAduttaraM bhayam // pApAsUlkAsu yadyastu yadA devaH pravarSati / prazAntaM tadbhayaM vindyAd bhadrabAhuvaco yathA // yathAtivRSTiH" snigdha ca dizi zAntA patanti yAH | ulkAsvAzu bhavet kSemaM subhikSaM" mandarogadhAn // 65 yathAmArgaM yathAvRddhiM yathAdvAraM yathA''gamam / yathAvikAraM vijJeyaM tato brUyAcchubhAzubham // tithizca karaNaM caiva nakSatrAca muhUrttataH / grahAzca zakunAcaiva dizo varNAH pramANataH // nimittAdanupUrvAzca puruSA ( ? ) kAlato balAt / prabhAvAzcAgatizcaivamulkAnAM phalamAdizet // etAvaduktamulkAnAM lakSaNaM jinabhASitam / pariveSAn pravakSyAmi tAnnibodhata tattvataH // // iti bhadrabAhusaMhitAyAM tRtIyo'dhyAyaH // 63 64 66 24 athAtaH saMpravakSyAmi pariveSAn yathAkramam / prazastAnaprazastA~zca yathAvadanupUrvazaH // pana prakArA vijJeyAH pa varNAzca bhautikAH / graha-nakSatrayoH kAlaM pariveSaH samutthitAH // rUkSAH khaNDAzca vAmazca kravyAdAyudhasaMnibhAH / aprazastAH prakIrtyante" viparIta guNAnvitAH // rAtra saMpravakSyAmi prathamaM teSu lakSaNam / tataH pazcAdivA bhUyo tannibodhaM yathAkramam // tu kSIra- zaGkhanirbhazcandre pariveSo yadI bhavet / tadA kSemaM subhikSaM ca rAjJo vijaya~mAdizet // sarpistailanikAzastu pariveSo yadA bhavet / na cA''kRSTo'timAtraM ca mahAmeghastadA bhavet // rUpya pApitAbha pariveSo yadA bhavet / mahAmeghastidAbhIkSNaM tarpayanti jalairmahIm // 1 18 40 5 56 57 58 67 68 69 1 z 3 4 5 / * C anukUlA mudharvasA / 1 A svaraM / 2 A copapattikaM / 3 C saMghasA; D saMtataH / 4 ABD yahA / 5 A nugaNa ; B numana; D svagaNa / 6AB saMghasaH / 7AB aprame / 8 D patasyulkA | 9 CD su 10 A ggAmaratheH; B mAnarave / 11 A pratilomo / 12 AB mabhipatati / + A tasya senAmasau jayaH; BD tasya senAmayo jayaH / ++ ABD taM vijayaM kuryAtteSAM patetsolkA yadA purA 13 A evaM strIrUpa; B evaM zrIrUpA; D evaMrUpA / 14 A teya | 15 A daddha; B dvaya; C vedha | 16 A B pratApayet / 17 A ca nRpati; B ca nRpatI / 18 A bhavet; CbhayaGkarI / 19 A kharo ; CD jharo / C vidAryamAthAjJAtasya pIDA samAdizet / 20 C saptAhabhyaMtare | 21 A dezAsA; C dazanA / 22 D rAbhyastu / 23 A prasarpati / 24 A degbhivRSTyA ; BD degtivRSTyA / 25 A B snigdhAraH D snigdhayA / 26 C sasubhikSa / 27 C degmarogatA / 28 B ulkAdhyAyaH tRtIyaH; C ulkAlakSaNaM tRtIyAdhyAyaH / 29 ABD deg pUrvataH / 30 B pariveSA / 31 B mupasthitAH / 32 A vaataa| 33 C prazastA / 34 C na prazasyate / 35 ABD viparItA / 36 C it is not found in this Ms. / 37 C nibodhata / 38 D yakSataH / 39 C * nikAzastu / 40 C it is not found in this Ms. / 41 C pariveSe / second half is not found in this Ms. The next stanza also is 44 D svabhaya / 45 C dhArA / 46 C prabhAvastu / 47 ABD meghaH / 48 C bhIkSaM / 42 A yathA / SS C This not found 43 D rAkSaH / 7 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhu saMhitA [ 4, 8-31 15 16 18 19 indrAyudhasavarNastu pariveSo yadA bhavet / saGgrAmaM tatra jAnIyAd varSa' cApi jalAgamam // kRSNe nIle dhruvaM varSa pIte tu vyAdhimAdizet / *rUkSe bhasmanibhe cApi durdRSTirbhayamAdizet // yadA tu somamuditaM pariveSo ruNaddhi hi / jImUtarvarNasnigdhazca mahAmeghastadA bhavet // abhyunnato yadA zveto rUkSaH sandhyAnizAkaraH / acireNaiva kAlena rASTraM caurairvilupyate // candra pariveSastu sarvarAtraM yadA bhavet / zastraM janakSayaM caiva tasmin deze vinirdizet // bhAskaraM tu yadA rUkSaH pariveSo ruNaddhi hi / tadA maraNamAkhyAti nAgarasyai mahIpateH // AdityapariveSastu yadA sarvadinaM bhavet / kSudbhayaM janamArizca zastrakopaM ca nirdizet // harite sarvasasyAnAmItirbhavati dAruNA / vRkSa - gulma-latAnAM ca varttanInAM" tathaiva ca // yataH khaNDastu dRzyeta tataH pravizate paraiH / prayatnaM " tatra kurvIta" rakSaNe pura-rASTrayoH // rakto" vA yadAbhyuditaM kRSNaparyanta eva ca / pariveSo rabiM" rundhyAM rAjevyasanamAdizet // 17 yadA trivarNaparyantaM pariveSo divAkaram / tadrArdhUmacirAt kAlAd dasyubhiH " parilupyate " // harito nIlaparyantaH pariveSo yadA bhavet / Aditye yadi vA some rAjavyasanamAdizet // divAkaraM bahuvidhaH " pariveSo ruNaddhi hi / rASTrakSobho bhavet tasya gavAM maraNamAdizet // yaidAbhimucyate" zIghraM divasaizcAbhivardhate " / gavAM vilopamapi ca tasya rASTrasya nirdizet // aMzumAlI yadA tu syAt pariveSaH samantataH / tadA sapurarASTrasya dezasya rujamAdizet // graha-nakSatra - candrANAM pariveSaH pragRhyate / abhIkSNaM yatra vartate ( rteta ?) taM dezaM parivarjayet // pariveSo viruddheSu nakSatreSu graheSu ca / kAleSu vRSTirvijJeyA bhayamanyatraM nirdizet // abhrazaktiryato gacchet tAM" dizaM tvabhiyojayet / raktAM vI vipulAM cAme jayaM kurvati zAzvatam // 25 yadA'bhrazaktirdRzyeta pariveSasamanvita | nAgarA yAyino" hanyustadA yatnena saMyuge // 26 nAnArUpo yadA daNDaH pariveSaM pramardati / nAgarAstatra bAdhyante yAyino" nAtra saMzayaH // 27 trikoNo" yadi dRzyeta pariveSaH " kathaJcana / tribhAgazastravadhyo'sAviti nirgranthazAsane || caturasro yadA cApi pariveSaH prakAzate / kSudhayA vyAdhibhizcApi caturbhAgo viziSyate // ardhacandranikAzastu pariveSo ruNaddhi" hi * / AdityaM" yadi vA somaM" rASTraM saGkulatAM vrajet // 30 prAkArATTAlikaprakhyaiH pariveSo ruNaddhi hi / AdityaM yadi vA somaM purarodhaM nivedayet // 20 32 21 22 23 24 28 29 31 8 9 10 11 1 AB 'suvarNaH / 2 C varSaH / 3 C gme| 4BD niil| * Before this there is one more line in C which is as under : - nakSatrapratimAnastu mahAmeghastadA bhavet / 5 AD durvRSTiH / 6 D aut: 1 7ABD caMdrazva | 8 C sAgarasya / 9 BD harate / 10 BD itiH; C iMtiH + C tasminnutpAtadarzane // 11 DvartanAnAM / 12 A aparaH / 13ABD tataH / 14ABD prayatnaM / 15 C kurveti / 16 A raktaM / 17 C abhyudayet / 18 D khe / 19 AB ravI; D ravi / 20 C vindyAt / 21 A rAjA; C rAjJA / 22 B C D trivarNo / 23 B C D paryeti / 24 A tad draSTu / 25 A trizvayena / 26 B C vilupyate; D paritapyate / 27 C rAjJA / 28 C degvidhaM / + ABD bhidyate bahudhA vApi / 29 C haraNa | + C This and the following stanza are not found in C. 30A bhimukhyate; B bhimucyeta / 31 BD dizaH / 32D mucyate / 33 B adhamAlI; D arthamAlI / 34AB parigRhyate; C parigrahet / 35BD anyAt / 36 BD mAdizet / 37ABD a 38 A dezaM / 39 C tribhiyojayet / 40-41 B riktAMtA; C raktAMgA; D raktAMtAM / 42 C sAtasaH / 43 C pariveSaH / 44 C samutthitA / 45 A D gAyino, C yAvinaM / 46 B pariveSA; C pariveSaH / 47 CD pravarddhate / 48 A B varddhante; D badhyante / 49 A B pAyino / 50ABD trikoTiH / 51 A pariveSaM / 52 C 'sUtra' | 53-54 AB D prakAzate / 55 A Aditye / 56 A some / 57 B D prakAradeg / 58 B jvalaka C D addAlaka | 59 C AkAraH / 12 13 14 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 32-39, 5, 1-12 ] pazrcama adhyAya 32 33 34 1 35 samantAd veSTate yastu mucyate ca muhurmuhuH / saGgrAmaM tatra jAnIyAd dAruNaM paryupasthitam // yadA grahamavacchAdya pariveSaH prakAzate / acireNaiva kAlena saiMDalaM* tatra jAyate // yadi rAhumapi prAptaM pariveSo ruNaddhi cet / tadA suvRSTijanIyAd vyAdhistatra bhayaM bhavet // pUrvasaMrthyAM nAgarANAmAgantUnAM ca pazcima / ardharAtreSu rASTrasya madhyAhne rAjJa ucyate // dhUmaketuM ca somaM ca nakSatraM ca ruNaddhi hi / pariveSo yadA rAhuM tadA yAtrA na siddhyati // yadA tu praha-nakSatre pariveSo ruNaddhi hi / abhAvastasya dezasya vijJeyaH paryupasthitaH // trINi yatraM virudhyante nakSatraM candramA grahaH / tryahArdaM vA jAyate" varSaM mAsAd vA jAyate bhayam // 38 ulkAvat sAdhanaM jJeyaM pariveSeSu " tattvataH / lakSaNaM saMpravakSyAmi vidyutAM nnibodhata // // iti nairgranthe bhadrabAhuke nimitte pariveSo'dhyAyazcaturthaH // 36 37 39 1 2 5 athAtaH saMpravakSyAmi vidyutAM" nAmavistaram / prazasta vA'prazasta ca yathAvadanupUrvazaH // saudAminI ca pUrvA ca kumbhahemotpalA " zubhA / nirabhra mizrakezI ca kSipragA cAzanistathA" // etAsAM nAmabhirvarSaM jJeyaM karmabhiruktitaH / bhUyo vyAsena vakSyAmi prANinAM puNyazAlinAm // snigdhAnigdheSu cAtreSu vidyut prAcyAM jalAvahA / kRSNA tu kRSNamArgasthA vAtavarSAvahIM bhavet // atha razmimatI" snigdhA haritA haritaprabhA / dakSiNA dakSiNAvarttA" kuryAdudaka saMplava maiM // || razmimatI" modinI* bhAti vidyudaparadakSiNe" / ** haritA bhAti romAcaM" sodaka" patiyed bahu // 6 apareNa tu yA vidyuzcarate cottarAmukhI / kRSNAbhrasaMsthitI snigdhA sA'pi kuryAjjalAgamam // aparottarA tu yA vidyut mandatoyA hi sA smRtA / udIcyAM zyAmavarNasthA rUkSau tu sa tu" varSati // 8 yA tu pUrvottarA vidyud dakSiNa ca palAyate / caratyUrdhvaM ca tiryag sA sA'pi zvetA jalAvahA // 9 Heart vAspi snigdhA razmimatI bhRzam / saghoSA cApyaghoSA ca dikSu sarvAsu varSati // 10 zizire cApi varSanti raktAH pItAzca vidyutaH / SSnIlAH zvetA vasanteSu na varSanti kathaJcana // haritA madhuvarNAzca prISme rUkSazca nizcalAH / bhavanti tA - gaurIzca varSAsvapi " nirodhakAH // 7 48 11 12 9 1ABD badhyate / 2 C zIghraM / 3 C paryurupasthitam / * C bhayamAkhyAti dAruNam // 4 A saGgrAmaM / + This stanza is thus found in C :- rAhuNA veyadAsArddhaM pariveSo ruNaddhi hi / tadA bhraSTaM vijAnIyAdvAdhimatra bhayaM bhavet // + C nAgarAtpUrvasaMdhyA / 5A deg saMkhyA / 6 A pazcimaH; C pazcimaM / 8 This line and the next line also are not found in C and D. 7 A rAjJaH / 8 A nakSatraM / 9AB yAtrA / 10 A yahA; B ahAt / 11 A B vijAyate / T This stanza is not found in B. 12 A pariveSo tu / $ C. lakSaNaM taM nibodhata // 13-14 A vidyutAn / 15 B pariveSo 3 4 I maraNo nAma / 16BD vidyutA / 17 C prazastAn; D prazastam / 18 C aprazastAn ; D aprazastam / 19 B anupUrva saH / 20-22 ABD kumudotpalanibhA / 23 C cirabhrA / 24 C trAsinI / 25A sthitA; C thA / 26 B C D karma / 27 B C D niruktitaH / 28 B C pApajAm; D paMkajA / 29 C mahA D harSAvahA / 30 A B deggatA; C vatI / 31 C varttI / 32 A B saMbhavA / || C surazmikanakAbhAve / 38 BvatI / 34BD medinI / 35 B vidyutApadakSiNe; C vidyudAparadakSiNA; D vidyudaparadakSiNA / ** C haritAM tAM prabhAset / 36 B romAJca; D romAJcA / 37 D sAdikaM / 38 B patayet; C pAvayet / 89 BCD bahum / 40 A C arunnodye| 41 BD saMzritA / 42 A jalAgamaH / tt C naparottarA maMdatoyA ahitA sA vidhIyate / 43BD sArva; C sarva / 44 A takSAt / 45-46 D These two words are missing. 47 A dakSiNaM / 48 D not found tt A vArddhamathA'lpApi / SSSS C hemante tAmravarNAstu taDito nirjalAH smRtAH // This and the following stanza are not found in C. 49 A takSA / 50 Darar 51 D gorA / 52 A B zrapi / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA [5,13-25, 6,1-9 zAradI(yo) nAbhivarSanti nIlA varSAzca vidyutH| hemante zyAmatAmrAstu taDito nirjalAH smRtaaH||13 raktArakteSu cAbhreSu haritAhariteSu ca / nIlAnIleSu vA snigdhA vrssnte'nissttyonissu|| atha nIlAcaM pItAca raktAH zvetAzca vidyutaH / etAM zvetI patatyUvaM vidyudurdaikasaMplavam // 15 vaizvAnarapathe vidyut zvetA rUkSA cared yataH / vindyAt tadA'zanivarSa" raktAyAmanito bhayam / / 16 yadA zvetA'bhravRkSasya vidyucchirasi saMcaret / atha vA grahayormadhye vAtavarSa sRjenmahat // 17 atha candrAd viniSkramya vidyunmaNDalasaMsthitA / zvetA''bhI pravizedakaM vindyAdudakasaMplavam // 18 artha sUryAd viniSkramya raktA samalinoM bhavet / pravizya somaM vA tasya tatrai ghRSTirbhayaGkarA // 19 vidyutaM tu yA~ vidyut tADayet pravizedarthe / anyo'nyaM cAlikheyAtAM varSa vindyAt tadA'zubham // 20 rAhuNA saMvRtaM candramAdityaM cApi sarvataH / kuryAd vidyud yadI sAdhI tadA sasyaM na rohati // 21 nIlA tAmrA ca gaurI ca zvetA vA'bhrAntara caret / saghoSA mandaghoSa vA vindyAdudakasaMplavam / / 22 madhyame madhyama varSa a~dhame adhama dizet / uttamaM cottame mArge carantInAM ca vidyutAm // 23 vIthyantareSu yA vidyuJcaratAmaphailaM viduH / abhIkSNaM darzayeJcApi tatra dUragataM phalam // 24 ulkAvat sAdhanaM jJeyaM vidyutAmapi tattvataH / atrAbhrANAM pravakSyAmi lakSaNaM" tannibodhata // 25 // iti nairgranthe bhadrabAhuke nimitte vidyullakSaNaM nAma pnycmo'dhyaayH|| abhrANAM lakSaNaM kRtsnaM pravakSyAmi yathAkramam / prazastamaprazastaM ca tannibodhata tttvtH|| 1 snigdhANyabhrANi yAvanti varSadAni na saMzayaH / uttara mArgamAzritya tithau mukhe" yadA bhavet // 2 udIcyAnyatha pUrvANi varSadAni zivAni ca / dakSiNANya(nya)parANi syuH samUtrANi na sNshyH|| 3 kRSNAni pIta-tAmrANi zvetAni" yadA bhavet / zvayonidizaimAsRtya varSadAni zivAni ca // 4 ambarANAM ca sattvAnAM sahazAni carANi ca / susnigdhAni ca yAni syurvarSadAni zubhAni ca // 5 zuklAni" snigdhavarNAni vidyuccitrai-dhanAni ca / sadyo varSa samAkhyAnti tAnyabhrANi na saMzayaH // 6 zakunaiH kAraNaizcApi saMbhavanti zubhairyadA / tadA varSa ca kSemaM ca subhikSaM ca jayaM bhavet // 7 pakSiNAM dvipadAnAM ca sadRzAni yadA bhavet / catuHpadAnAM saumyAnAM tadA vindyAnmahajjalam // 8 yadA rAjJaH prayANe* tu yAntyabhrANi zubhAni ca / anumArgANi" snigdhAni tadA rAjJo jayaM vadet // 9 1B caanyessu| 2 Chimv| 3 A not found. 4 A not found. 5A zvetA is doubly found here. 6-7 C tAnyatamat / 8Cvidyaat| 9-10 B ca vidhutaa| 11-12B sanirghoSa; C sanIvarSe D sniv| 13 A me; B prthme| 14 C zvetA ca; D svtno| 15 C tdaa| 16 CsA shlikhaa| 17 Cnazyeta / 18 C sA tu| 19 CvRsstti| 20A BD vidyut / 21-22 AB Dvidyut| 23 A BD ydaabhuusvaa| 24 A BD tdaa| 25 BCD zubham / 26 A savyate; B segytH| 27 A B vidhudA; C vidyutaa| 28 B sAcA; C saa'bhrN| 29 C aghossaa| 30 C vaa'pyghossaa| * A BD dakSiNAkalpasaMbhave / 31C diirghaatressu| 32 A B cara; D cAratA / 33 A vAmaphalaM; B svAmaphalaM; C sphlN| 34 B duuraa| 35 C abhrnnaaN| 36 C saMpravakSyAmi / 37 C lakSaNAni / 38 C nibodht| 39 C ttsN| 40 A BD prshstaan| 41A BD aprazastAn / 42 A BD tAn / 43 Amukhyo; C mukhye| 44 CzubhAni / 45 C samuhartAni / 46 C srvshH| 47 A svetAni / 48 A not found. 49 AD tayonirdeza Btyodeshs| 50A sivAni / 51 ABD apsarANAM / 52 A sattAnAM; BD saptAnAm / 53 B sahazA 1 54 A B caraNAni: C apraanni| 55 B shivaani| 56 A sukAni / 57 ABD biNdu| 58 D dvini| 59 A BD krnnaiH| 60A vades / 61C padAM ca / 62 A BD jayaM vadet / 63 A. raaj| 64 A prayANaiH; C sNpryaanne| 65-66 A BD zubhAnyathA / 67 Cmbhr| 68C bhavet / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6, 10-31] SaSTha adhyAya svAyudhAnomazvAnAM hastinAM sadRzAni ca / yAnyagrato pradhAvanti jayamAkhyAntyupasthitam // 10 *dhvajAnAM ca patAkAnAM ghaNTAnAM toraNasya ca / sadRzAnyagrato yAnti jayamAkhyAntyupasthitam // 11 zuklAni snigdhavarNAni purastAt pRSThato'pi vaa| abhrANi dIptarUpANi jayamAkhyAntyupasthitam / / 12 catuHpadAnAM pakSINAM' kravyAdAnAM ca daMSTriNAm / sadRzapratilomAni vidhamAkhyAntyupasthitam // 13 asi-zakti-tomarANAM khaDgAnAM cakra-carmaNAM / sadRzapratilomAni saGgrAmaM teSu nirdizet // 14 dhanuSAM kavacAnAM ca bAlAnAM sadRzAni ca / khaNDAnyabhrANi rUkSANi sadyAmaM teSu nirdizet // 15 nAnArUpapraharaNaiH sarve yAnti parasparam / sabhAmaM teSu jAnIyAdatulaM pratyupasthitam // abhra-vRkSaM samucchAdya yo'nulomasamaM vrajet / yasya rAjJo vadhastasya bhadrabAhuvaco yathA // 17 bAlA'bhra-vRkSamaraNaM kumArAmAtyayorvadet / evamevaM ca vijJeyaM pratirAjJAM" yadA bhavet // tiryakSu yAni gacchanti rUkSANi ca dhanAni ca / nivarttayanti tAnyAzu ca sarvAM' sanAyakam // 19 abhidravanti ghoSeNa mahatA yAM camUM punaH / savidyutAni vA'bhrANi tadA vindyAJcamUvadham // 20 rudhiro-daka-varNAni nimbaiMgandhIni yAni ca / brajanyabhrANi atyanta saGgrAmaM teSu nirdizet // 21 visvaraM" ravamANAzca zakunA yAnti pRSThataH / yadI cAbhrANi dhUmrANi tadA vindyAnmahad bhayam // 22 malinAni vivarNAni dIptAyAM dizi yAni ca / dIptAnyeva yadA yAnti bhayamAkhyAntyupasthitam // 23 sAhe* vA'pi nakSatre grahayuddhe zubhe tithau / sambhramanti" yadA'bhrANi tadA vindyAnmahadbhayam // 24 muhUrte zakune vA'pi nimitte vA zubhe yadA / sambhramanti yadA'bhrANi tadA vindyAnmahadbhayam / / 25 abhrazaktiryato gacchet tAM dizaM tvabhiyojayet / vipulA kSiprA snigdhA jayamAkhyAti nirbhayam // 26 yadA tu dhAnyasaGghAnAM sadRzAni bhavanti hi / abhrANi toyavarNAni sasyaM teSu samRddhyati // 27 virAgAnyanulomAni zukla-raktAni yAni ca / sthAvarANIti jAnIyAt sthAvarANAM ca saMzraye // 28 kSipragAni vilomAni nIla-pItAni yAni ca / calAnIti vijAnIyA~ccalAnAM ca samAgame // 29 sthAvarANAM jayaM vindyAtsthAvarANAM dyutiryadA / yAyinAM ca jayaM vindyAccalIbhrANAM dyutAvapi // 30 rAhA tatpratirUpaistu jJeyAnyabhrANi sarvazaH / tat sarva saphalaM vindyAcchubhaM vA yadi vA'zubham // 31 ||iti ni(nai)graMnthe bhadrabAhuke nimitte abhralakSaNo nAma ssssttho'dhyaayH|| 1BD sthAyudhAnAM; CyadA''yudhAnAm / 2 A sasthAnAm; B D sttvaanaam| 3 C abhidhAvanti / * C This stanza is not found in this Ms. 4 B purtH| 5 B abhraannaaN| 6 A degpadAnAM ca / 7C pkssaannaaN| 8 C pakSiNAM| D saMgrAma teSu nirdizet / + This stanza is missing both in Cand D. 9-10 CghnyaanaanaaN| 11C te| 12 C vinirdizet / 13 A atra vRkSa; B abhra vRkSa D svbhvRkssH| 14 B yonyaaN| 15Cdeglom| 16A bhavyakSa; BdegbhimaraNaM vRkSe; DdegbhrANikSa / 17 B pratinyAnAM; C pratirAjJa'; D prtiraajnyaa| 18 Ctiryci| 19 A D rUpANi; C vRkSANi / 20A zvetvan DcmuH| 21 A sarvAn ; B sarvA; D srv| 22 Cca nAyakAM; D sinaaykaaN| 23 CghoreNa / 24 C vissN| 25 A BD vjntybhraamto'| 26 A B D not found. 27 AC vishvrN| 28-29 A B D yaanybhraanni| 30A BD sdhuumaani| 31-32 A mahAbhayam ; BD bhayaM mahat / 33 A trivarNAni / 34 A samAhe; B sNgrhe| 35 C abhrmukte| 36 A sama / 37 C bhavati / CThis stanza is not found. 38 C dkssinnaa| 39 A vAtyasandhAnAM / 40A sadRzAnAM / 41 A viragAni / 8 This line as well as the next stanza are not found in B.42 A sthaavraannaaN| 43A vijAnIyAt / 44C D saMzrayet / 45 A valAnIti; D cnyclaaniiti| 46 D jAnIyAt / 47 A cUlAnAm / 48 A smaagmm| 49 A claa| 50CjaayinaaN| 51C tjnyaaN| 52Ctiprati / 53CsrvtH| 54C ttH| 55-56CsrvmlN| 57 BC bUyAt / bha0 saM0 2 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA [7,1-26 athAtaH saMpravakSyAmi sandhyAnAM lakSaNaM tataH / prazastamaprazastaM ca yathAtattvaM nibodhata // 1 udgacchamAne vA''ditye yadA sandhyA virAjate / nAgarANAM jayaM vindyAdastaM gacchati yAyinAma // 2 udgacchamAne vA''diye zuklA sandhyA yadA bhavet / uttareNa gato' saumyA brAhmaNAnAM jayaM viduH // 3 udgacchamAne vA''ditye raktA sandhyA yadA bhavet / pUrveNa ca gatA saumyA kSatriyANAM jayAvahA // 4 udgacchamAne vA''diye pItA sandhyA yadA bhavet / dakSiNena gatA saumyA vaizyAnAM sau jayAvahA~ / / 5 udgacchamAne vA''ditye kRSNasandhyA yadA bhavet / apareNa gatA saumyA zUdrANAM ca jayAvahA~ // 6 sandhyottarA jayaM kuryAt dakSiNA ca parAjayam / pUrvA kSemaM subhikSaM ca pazcimA tu bhayaGkarA // 7 AgneyI agnimAkhyAti nairRtI rASTranAzinI / vAyavyA varSaNaM" hanyAt IzAnI ca zubhAvahA // 8 evaM saMpatkarAyeSu nakSatreSvapi nirdizet / jayaM sA kurute sandhyA sAdhakeSu samutthitA // 9 udayAstamane'rkasya yAnyabhrANyagrato bhavet / saprabhANi sarazmIni tAni sandhyA vinirdizet / / 10 abhrANAM yAni rUpANi saumyAni vikRtAni ca / sarvANi tAni sandhyAyAM tathaiva praticArayet // 11 evamastamane kAle yo sandhyA sarva ucyate / lakSaNaM yat tu sandhyAnAM *zubhaM ca yadi vA'zubham // 12 snigdhavarNamatI sandhyA varSadA sarvazo bhavet / sarvAvIthigatA vA'pi sunakSatroM vizeSataH // 13 sarvarAtrapariverSI savidyutpa'rikhAyutA / sarazmI" sarvazaH sandhyA sadyo varSa prayacchati // 14 pratisUryAgamastAcca zakrAparajastathA / sandhyAyAM yadi dRzyante sadyo varSa prayacchati // 15 sandhyAyAmekarazmi tu yadA sRjati bhAskaraH / udite'stamite cApi vindyAda varSamupasthitam // 16 AdityapariveSastu sandhyAyAM yadi dRzyate / varSa mahad vijAnIyAd bhayaM vA'tha pravarSaNe // 17 trimaNDalaparikSipto athavA paJcamaNDalaH / sandhyAyAM dRzyate sUryoM mahAvarSasya saMbhavaH // 18 dyotayantI dizaH sarvA yadA sandhyA pradRzyate / mahAmedhaM tadA vindyAd bhadrabAhuvaco yathA // 19 sara-staDAga-pratimA-kUpa-kumbhanibhA ca yA / yadA dRzyati susnigdhA sA sandhyA varSadA smRtA / 20 dhUmavarNA bahucchidrA khaNDapApasamA yadA / yA sandhyA dRzyate niyaM sA tu rAjJo bhayaGkarA // 21 anAvRSTibhayaM rogaM durbhikSaM rAjavidravam / rUkSAyAM vikRtAyAM ca sandhyAyAM ca vinirdizet / / 22 dvipadAzcatuHpadAH krUrAH pakSiNastu bhayaGkarAH / sandhyAyAM yadi dRzyante bhayamAkhyAnyupasthitam // 23 viMzatiryojanAni syurvidyudbhAti ca suprabhA / tato'dhikaM tu svanita abhraM yatraiva dRzyate // 24 paJcayojanikA sandhyA vAyuvarSaM ca duurtH| trirAtrA(tra) saptarAtrA(tra) ca sadyo vA pAkamAdizet // 25 ulkAvat sAdhanaM sarva sandhyAyAmabhinirdizet / ataH paraM pravakSyAmi meghAnAM tannibodhata // 26 // iti nairgranthe bhadrabAhuke nimitte sandhyAlakSaNaM nAma sptmo'dhyaayH|| 30 1Cviha / 2 CjAyinAm / 3 A gto| 4 C c| 5 B yathAvahA; C jykraa| 6 B yathAvahA; Cjyngkraa| 7A B raajnyH| 8-9 B sandhyA kuryAt / 10 A agnei / 11C vrss| 12 C hanyAt / 13 Ctu vaayvyaa| 14 C sNyuktraagessu| 15 Cvintaani| 16 C sA sandhyA / 17-18 C yAyinAM / 19-21C udaye cApi / * C sthAvarANAM zubhAzubham // 22 C srv| 23 C nksstraanni| 24 C sAkArA / 25 C sprivessaa| 26 A svidhutaa| 27 C surazmiH / 28-29 C srvsndhyaayaaN| 30A sadhruvaM / 31-32 A cAvarSaNe punH| 33 A vRkSasya / 34 A meghA; BD meghH| 35 C shivaa| 36 C ghoraM / 37 AC vidvaram ; B degvistrm| 38 A vidyAt / 39 B stanitaM; Cca tataM / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8, 1-24 ] ataH paraM pravakSyAmi meghAnAmapi lakSaNam / prazastamaprazastaM ca yathAvadanupUrvazaH // yadAJjananibho meghaH zAntAyAM dizi' dRzyate / snigdho mandagatizcApi tadA vindyAjjalaM zubham // zuvarNo yadA meghaH zAntAyAM dizi dRzyate / snigdho mandagatizcApi nivRttaH sa jalAvahaH // snigdhAH sarveSu varNeSu svAM dizaM saMsRtA yadA / savarNavijayaM kuryurdikSu zAntAsu ye sthitAH || sthitaM zubhaM meghamanupazyanti pakSiNaH / jalAzayA jaladharAstadA vindyAjjalaM zivam // nigdhavarNAzca ye meghA snigdhanAdAzca ye sadA / mandagAH sumuhUrtAzca te sarvatra jalAvahAH || sugandhagandhA ye meghAH sukharA: " svAdusaMsthitAH / madhurodakAstu ye meghI jalAyeM jaladAstathA // megha yadA'bhivarSanti prayANe pRthivIpateH / madhuroM madhureNaiva tadA sandhirbhaviSyati // pRSThato varSataH zreSThaM" agrato vijayaGkaram / meghAH kurvanti ye dUre sagarjita- savidyutaH // meghazabdena mahatA yadA niryAti pArthivaH / pRSThato garjamAnena tadA jayati durjayam // meghazabdena mahatA yadA tiryag pradhAvati / na tatra jAyate yuddhaM ubhayoH parighastu saH // meghA yatrAbhivarSanti skandhAvArasamantataH / sanAyaka vidravate sA carmainAtra saMzayaH // 10 16 17 18 vAtaM prakurvanti vyAdhayo viSTagandhinaH / kuzabdazca vivarNazca megho varSaM na kurvate // siMhaH zRgAla- mArjArA vyAghrA meghA ravanti" ye" / mahatA meghazabdena rudhiraM varSanti te ghanAH // pakSiNazcApi kravyAdA vA pazyanti samutthitAH / meghAstadA'pi rudhiraM * * varSante tatra darzane // anAvRSTibhayaM ghoraM durbhikSaM maraNaM tathA / nivedayanti te meghA ye bhavantIdRzaiM divi" // tithau muhUrttekaraNe nakSatre zakune'zubhe" / sambhavanti yadA meghAH pApadAste bhayaGkarAH // evaM lakSaNasaMyuktAzcamUM varSanti ye ghanAH / camUM sanAyakAM sarvAM hentumAkhyAnti sarvataH // raktaM pAMzuH sadhUmaM vA kSaudraM" kezA 'sthi-zarkarAH / meghA varSanti viSaye yasya rAjJo hatastu saH // 19 kSAraM vA kaTukaM vA'tha durgandhaM" sasyainAzanam / yasmin deze'bhivarSanti sa~ vai" dezo" vinazyati // 20 prayataM pArthivaM yatra meghazcitraM" pravarSati" / vitrasto" badhyate rAjA viparItastadA'pare // sarvatraiva prayANena nRpo yenAbhiSicyate / rudhirAdivizeSeNa sarvaghAtAya nirdizet // meghAH savidyutaizcaivaM sugandhAH susvarAzca ye / suveSAJca suvAtA sudhiyA subhikSadAH / / raNAM yAni rUpANi sandhyAyAmapi yAni ca / megheSu" tAni sarvANi samAsa- vyAsato viduH // 24 18 21 1 22 23 aSTama adhyAya 11 1 2 3 4 5 7 9 10 C vAsyate; D D karaMkamAsameva vA // 1 BCD yadi / 2 C lAkSAdeg | 3 C vijJeyaH / 4 C jayA / 5 C yadA / 6 C abhraM / 7 C pazyati / 8 C dakSiNaH / 9A B nAthA; C 'zabdA | 10 A mukharAH, C sukhinnAH / 11 C madhuratoyAH / 12 C jJeyA / 13 C jaladA / 14 A sadyo | 15 C madhurAn / 16 C sukharAn / 17 A zreSThi; C megham / 18 A gajamAna; C naddamAneSu / 19 A durjayaH / 20 B siddhim ; D zuddhiH / 21 - 22 B parisenayoH / 23 A sAre / 24 Cdeg kA'pi / 25 C draSTavyam | 26 C camUm / 27 A rukSe / 28 C vividhAni vA / 29 A siMgha | 30A dravanti / 31 A yat / 32ABD bhImadeg / 33 B pazyante vAiyante / 34B rucira / * C mAMsaM vA karakApi va // B karaMkaM mAsameva ca // 35A marakaM / + C ye disAM dizi nisvanAH // 36BD bhavantiddazA / 37 A bhuvi / 39 C karaNe | 40A tathA; C zubhe / ++ A azubhe bhavati ye meghA | C pIDayaMti nisaMzayaH / 41 B raudraM / 42 Cdegstu / 43 B dUraM / 44 A yasyA; B vA dhana; C not found 45-47 A meghA deze 48 C vinazyati sarAjakaH / 49 A yatrAsya / 50 A varSati / 51 A vitrAsya; B pitrasto; D citrasto / 52 A vardhate; B vadhyate / 53ABD nRpaH sarudhirAjyaM ca / 54 ABD suvidyutA / 55 C saumyAH / 56 C surabhAH / 57 C aveSAH / 58 C suveSAH / 59 B sudhIpArzva; C zvasanAH; D sudhAyAH / 60 C ameSe / 38AD muhUrteM / 1 11 12 13 14 15 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA [ 8, 25, 9, 1-22 ulkAvat sAdhanaM jJeyaM' megheSvapi tadA''dizet / ataH paraM pravakSyAmi vAtAnAmapi lakSaNam // 25 // iti ni (nai) granthe bhadrabAhuke nimitte meghakANDaM nAmASTamo'dhyAyaH // 12 athAtaH saMpravakSyAmi vAtalakSaNamuttama / prazastamaprazastaM ca yathAvadanupUrvazaH // barSa bhayaM tathA kSemaM rAjJo jaya-parAjayam / mArutaH kurute loke jantUnAM puNya-pApajaM // * AdAnAcaiva pAtAcca pata (ca ) nAca visarjanAt / mArutaH sarvagarbhANAM valavAnnAyaka saH // dakSiNasyAM dizi yadA vAyurdakSiNakASTikaH / samudrAnuzayo' nAma sa garbhANAM tu saMbhavaH // tena janitaM garbhaM vAyurdakSiNakASTikaH / dhArayed dhAraNe" mAse pAcayet pAcane tathA // dhAritaM pAcitaM garbhaM vAyuruttarakASTikaH / pramukhati tatastoyaM varSatamarutocyate // 10 12 13 14 ASADhI pUrNimAyAM tu pUrvavAto yadA bhavet / prayA ( vA ) ti divasaM sarvaM suvRSTistu tadA mata // vApyAni sarvabIjAni" jAyante nirupadravam / zUdrANAmupaghAtAya so'tra loke paratra ca // divasArdhaM yadA vAti pUrvamAsau" tu sodakau" / caturbhAgeNa mAsastu zeSaM jJeyaM" yathAkramam // pUrvArdhadivase jJeya" pUrvamAsau tu sodakau" / pazcime pazcimau mAsau jJeyau dvAvapi sodakau // hitvA pUrvaM tu divasaM madhyAhne yadi vAti" cet / vAyurmadhyamamAsAtuM tadA megho na varSati // 11 ASADhIpUrNimAyAM tu dakSiNo mAruto yadA / na tadA vApayet kiJcit brahma-kSatraM ca pIDayet // dhana-dhAnyaM nai vikreyaM balavantaM ca saMzrayet / durbhikSaM maraNaM" vyAdhistrIsaM mAsaM pravarttate // ASADhI pUrNimAyAM tu pazcimo yadi mArutaH / madhyamaM varSaNaM sasyaM dhAnyArthaM madhyamaM tathA / / udvijaMti" ca rAjAno* vairANi ca prakurvate / parasparopaghAtAya svarASTra - pararASTrayoH // ASADhI pUrNimAyAM tu vAyuH syAduttaro yadA / vApayet sarvabIjAni " sasyaM jyeSThaM samRddhyati // 16 kSemaM subhikSamArogyaM prazAntAH pArthivAstathA / bahUdakAstadA medhA mahI" dharmotsavAkulIM // ASADhIpUrNimAyAM tu vAyuH syAt pUrvadakSiNaH / rAjamRtyurvijAnIyAccitraM sasyaM tathA jalam // kvacinniSpa[dya]te sasyaM kvaciJcApi vipadyate / dhAnyArthI madhyamo jJeyo tadA'bhezva" bhayaM nRNAm // 19 ASADhI pUrNimAyAM tu vAyuH syAd dakSiNAparaH / sasyAnAmupaghAtAya caurANAM tu vivRddhaye " // bhasma-pAMzu-rajaiskIrNA tadA bhavati medinI / sarvatyAgaM tadA kRtvA kartavyo dhAnyasaGgrahaH // vidravanti ca rASTrANi kSIyante nagarANi ca / zvetAsthirmedinI jJeyA mAMsa - zoNitakarddamA || 1 15 40 17 18 46 20 21 22 1 2 3 4 5 6 7 1 C sarva / 2 C samAdeg / 3 BD bAta' / 4 C saMkramam / 5A deg pUrvataH / 6 A pApajAm; C pApayoH / * A B avAtaM caiva vAtaM ca pAcanazca visarjanaH; D In addition to this line, the line that is found in A and B is also found in this Ms. 7-8 C smRtaH / + A dhArAyadvAraNe me se| 9 B degtiyaso / 10 C madhyamadeg / 11 A vAraNe / 12 C ASADha / 13 AB pUrNimAsI; D paurNamAsI / 14-15 B samAsadA; C samAstadA; D tamAsadA / 16 B 'jIvAni / 17 C nirupadravAH / 18 A deg mAse; C mAsaM / 19 AC sodakam / 20 A zeSo; BD zeSau / 21 A jJeyo; BD jJeyau / 22 C zeyo / 23 C mAso | 24 C sodako / + C pUrvAnhe prahare yatra pazcimena ca vAti cet 25-26 A vA bhavet / 27 C deg mAsI / 28 B C D debo / 29 A te / 30 A vijJeyaM / 31 C DAmaraM / C taskarAca mahadbhayam / 32 A B D udgacchante 33-34 A tathA rAjA; B tathA rAjau; D yathA rAjA / 35-36 C vahi kurvate; D pravartate / 37 A parasparo yathA toya | 38 A jIvAni / 39 B pravarddhate; D pravarttate / 40 A vasanto / 41 C ho / 42 AD mahA; C sadA / 43 A D deg kulAH; C vodhataH / 44-45 A rAjJAM sukhaM / 46-48 C ze madhyamaM / 49 D bhavet / 50 A sasyadUyaH / 51 C rakhA | / 8 9 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 27 9, 23-46] navama adhyAya ASADhIpUrNimAyAM tu vAyuH syAduttarAparaH / makSiko daMzamazakA jAyante prabalAstadA // madhyamaM kvacidutkRSTaM varSa sasyaM ca jAyate / nUnaM ca madhyamaM kiJcid dhAnyArthaM tatra nirdizet // 24 ASADhIpUrNimAyAM tu vAyuH pUrvottaro yardA / vApayet sarvabIjAni *tadA caurAMzca ghAtayet // 25 sthaleSvapi ca yadbIjamupyate tat samRddhyati / kSemaM caiva subhikSaM ca bhadrabAhuvaco' yathA // 26 bahUdakA sasyavatI yajJotsavasamAkulA / prazAntaDimbha-DamaroM zubhI bhavati medinI // pUrvo" vAtaH smRtaH zreSThaH tathA cApyuttaro bhavet / uttamastu tathaizAno mdhymstvprottrH|| 28 aparastu tA~ nyUnaH ziSTo vAtaH prakIrtitaH / pApe nakSatra-karaNe muhUrte ca tathA bhRzam // 29 pUrvavAtaM yadA hanyAdudIrNo dakSiNo'nilaH / na tatra vApayed dhAnyaM kuryAt saMcayameva ca // 30 durbhikSaM cApyavRSTiM ca zastraM roga janakSayam / kurute so'nilo ghoraM ASADhAbhyantaraM param // 31 pApaghAte tu vAtAnAM zreSThaM sarvatra cAdizet / zreSThAnapi yadA hanyuH pApAH pApaM tadA''dizet // 32 yadA vAtAzcatvAro bhRzaM vAntyapasavyataH / alpodaM sasyasaGghAtaM bhayaM vyAdhi prakurvate // 33 pradakSiNaM yadA vAMti ta eva sukhazItalAH / kSemaM subhikSamArogyaM rAjyavRddhirjayastathA // 34 samantato yadA vAnti parasparavighAtinaH / zastraM janakSayaM rogaM sasyaghAtaM ca kurvate // 35 evaM vijJAya vAtAnAM saMyatA bhaikSavartinaH / prazastAnyatra pazyanti vaseyustatra nizcitam / / 36 AhArasthitayaH sarve jaGgamasthAvarAstathA / jalasambhavaM ca sarvaM tasyApi janano'(kos)nilaH // 37 sarvakAlaM pravakSyAmi vAtAnAM lakSaNaM param / ASADhIvat tat sAdhyaM yat pUrva samprakIrtitam // 38 pUrvavAto yadA tUrNa saptAhaM vAti karkazaH / svasthAne nAbhivarSeta mahadutpadyate bhayam // 39 prAkAra-parikhAnAM vA zaMkhANAM ca samantataH / nivedayati rASTrANAM vinAzaM tAdRzo'nilaH / / 40 saptarAtraM dinAdhaM ca yaH kazcid vAti mArutaH / mahadbhayaM ca vijJeyaM varSa vA'tha mahad bhavet // 41 pUrvasandhyAM yadA vAyuraMpasavyaM pravarttate / purAvarodhaM kurute yAthinAM tu jayAvahaH // 42 pUrvasandhyAM yadA vAyuH saMpravAti pradakSiNaH / nAgarANAM jayaM kuryAt subhikSaM yAyi' vidravam // 43 madhyAhne cArdharAtre ca tathA vA'stamanodaye / vAyustUrNaM yadA vAti tadA'vRSTiMbhayaM rujA // 44 yadA rAIH prayAtasya pratilomo'nilo bhavet / apasavyo samArgasya (stha)stadA senAvadhaM viduH // 45 anulomo yadA snigdhaH saMpravAti pradakSiNaH / nAMgarANAM jayaM kuryAtsubhikSaM ca pradIpayet // 46 . 1A degkaannddN| 2 A kinyci| 3-4 C nAtra sNshyH| 5-6 A syAt puurv-uttrH| * CcaurANAM smpdrvm|| 7 Adegvde| 8A sainyo| 9Cprshaantaa| 10C These letters are missing in this Ms. 11C sdaa| 12-13 C puurvottrH| 14 A B D uttraa| 15 A parottaraH; C prottraa| 16 Ctto| 17 A nUnaM; BD nuunH| 18-19 A sasyavAtA; CziSTapoyA; D ziSTA vaataaH| 20 A vaaNpe| 21A dakSiNAnalaH; B dkssinno'nlH| 22 Adegghaatessu| 23 A naagaanaam| 24 AD zreSThaH / 25A shresstthaattaapi| 26-27 A payotyupaM / 28 A apasarvata: C ysmnttH| 29 A BD podakaM / 30 ABD pyghaatN| 31A prividhaanilH| 32 A sattvaM / 33 C bhyN| 34 CvAtAMstu / 35C sNghytaa| 36 Cvijnyaay| 37 C nishcitaaH| 38 B degsmbhrm| 39 C jldo| 40-41 A BD lakSaNAnvitam / || CzastrakopabhayaM ttH| 42 A divA vArddha; B divA cArddhaD divA saaii| 43 A BD vaato| 44 A BD mahAn / A raparasandhyA dravAt puraH; B para sandhyA dravAt param: D prvaasyte| 45 B jAyinAM; A vaapinaa| 46 D bhayaM / 47 A BD cApi / 48 A vidvAm / 49 B C D vRsstti| 50 A rAjJA; C raajnyN| 51 A BD samArgasya; C vimaargstho| 52 A 'bhayaM / 1C pradIptavArtazabdazca tadA kSipraM jyaavhH|| 53 AD pradIpasan / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 bhadrabAhusaMhitA [9, 47-65 anulomAzca zabdazca tadA kSipraM jayAvahaH / dazAhaM dvAdazAhaM vA pApavAto yadA bhavet // anubandhaM tadA vindyAd rAjamRtyuM janakSayam / yadA'bhravarjito vAti vaayustuurnnmkaaljH|| 48 pAMzu-bhasmasamAkIrNaH sasyaghAtI bhayAvahaH / savidyutsarajo vAyurUrdhvago vAyubhiH saha // 49 pravAti' partizabdena krUreNa sa bhayAvahaH / pravAnti sarvato vAtA yadA tUrNaM muhurmuhuH // yato yato'bhigacchanti tatra dezaM nihanti te / anulomo yadA'nIke sugandho yAti mArutaH // 51 AyAtazca tato rAjA jayamApnoti sarvataH / pratilomo yadA'nIke durgandho vAti mArutaH // tadA yatnena sAdhyante vIrakIrtisulabdhayaH / yadA saparighA sandhyA pUrvo vAtyanilo bhRzam // 53 pUrvasminneva digbhAge pazcimA badhyate camUH / yadA saparighA sandhyA pazcimo vAti mArutaH // 54 aparasmin dizo bhAge pUrvA badhyeta sau camUH / prazastastu yadA vAtaH ||prtilomo'nupdrvH|| 57 tadA yAnprArthayet kAmA~stAna prApnoti' narAdhipaH / aprazasto yadA vAyurnAbhipazyatyupadravam // 58 prayAtasya narendrasya camUrhArayate tadA / tithInAM karaNAnAM ca muhUrtAnAM ca jyotiSAm // mAruto balavAn netA tasmAd yatraiva mArutaH / vAyamAne'nile pUrva meghAMstatra samAdizet // 60 uttare vAyamAne tu jilaM tatra samAdizet / IzAne varSaNaM" jJeyamAgneye nairRte'pi ca // yAmye ca saGgraha brUyAd bhadrabAhuvaco yathA / sugandheSu prazAnteSu snigdheSu mArdaveSu ca / vAyamAneSu vAteSu subhikSaM kSemameva ca // 62 mahato'pi samudbhUtaH sataDit saabhigrjitH| meghaunnihanate" vAyunairRto" dakSiNAgnijaH // 63 sarvalakSaNasaMpUrNA meghA mukhyA jalAvahAH / muhUrtAdutthito vAyuhanyAt sarvo'pi naiRtH|| 64 sarvathA balavAn vAyuH svacakre nirabhigrahaH / karaNAdibhiH saMyukto vizeSeNa zubhA-'zubhaH / / 65 // iti ni(na)paeNnthe bhadrabAhuke naimitte vAtalakSaNaM nAma nvmo'dhyaayH|| * The stanzas from now upto 59 are wrongly numbered as will be seen from the context. This first half should be dropped and the second half of the stanza and the first half of the succeeding stanza should form one whole st. 1 ABD yadApi garjito vaati| 1-2 B pratipakSazabdena / | This line and the following line are not found in C. In Bit is thus found:-apaM tataH tato dharmAmAmoti srvtH|| I This line is thus found in C:- tadA yanena badhyante dharAtaleSu kiirtyH| $ It is clear from the numbering of the stanzas that two sts, are missing in A. They are also not found in C but they are found as follows in B and D and form a regular part of the text as will be seen:-yadA saparikhA sandhyA dakSiNo vAti mArutaH...eten and yadA saparikhA samdhyA uttaro vAti mArutaH...etc. etc. // Thus there should be such stanzas to make the sense complete. 3-5A dakSiNA bdhyte| || A BD abhipazyantyupadravam // 6A kssaamaaN| 7A mAse bhi; Clabhettu / niLomo vimttvH|| 8Cnaanyte| 9Car: / 10 AD pUrve: C puurnno|%ABDTtiiyaayaamnile viduH| 11 A BD vrss| 12 ABD vijJeyaM / 13 ABD cApagrahaM / 14 Csaha garjitAn / 15A baamev| 16 CvinAzayet / 17 CnikraaNto| 18 A nairitaH: B maarutH| 19-20 ABD sutrkmirvgrhH| Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10, 1-20] dazama adhyAya 1 2 1 3 4 I 5 6 7 8 athAtaH saMpravakSyAmi pravarSaNaM' nibodhata / prazastamaprazastaM ca yathAvadanupUrvazaH // jyeSThe mUlamatikramya patanti bindavo yada / pravarSaNaM tadA jJeyaM zubhaM vA yadi vA'zubham // ASADhe pUrvAsu grISme" mAse tu pazcime / devapratipadAyAM tu yada kuryAt pravarSaNam // catuHSaSTimADhakAni" tardI varSati" vAsavaiH / niSpadyante ca sasyAni sarvANi nirupadravam // dharma - kAmArthA" vartante" paracakraM praNazyati" / kSemaM" subhikSamArogyaM dazarAtraM" tvapagraham // uttarAbhyAmASAdAbhyAM yadA devaH " pravarSati / vijJeyAM dvAdazA droNAM tato varSaM subhikSadam // tadA nimnAni vAtAni madhyamaM varSaNaM bhavet / sasyAnAM cApi niSpattiH subhikSaM kSemameva ca // zravaNena vAri" vijJeyaM " zreSThaM sasyaM ca nirdizet / caurAzca prabala jJeyA vyAdhayo'tra pRthagvidhAH // kSetra (ya)tra na rohanti daSTAnAM " nAsti jIvitam / aSTAdazAhaM jAnIyAdapagrahaM na saMzayaH // ADhakAni dhaniSThAyAM " saptapanaM samAdizet / mahI" sasyavatI" jJeya vANijyaM ca vinazyati // kSemaM subhikSamArogyaM saptarAtramahaH / pratralA daMSTriNo jJeyA mUSakAH zalabhIH zukaH // khArIstu vAriNo" vindyAt sasyAnAM cApyupadravam / caurAstu prabalA jJeyA na ca kazcidapagrahaH // 12 pUrvAbhAdrapadAyAM" tu yadA meghaH" pravarSati / catuHSaSTimADhakAni tada varSati sarvajJaiH // sarvadhAnyAni jAyante balavantazca taskarAH / nANakaM" kSubhyate cApi dazarAtramapagrahaiH // naSatirIDhakAni syuruttarAyAM samAdizet / sthaleSu vApayed bIjaM sarvasasyaM" samRddhyati // kSemaM subhikSamArogyaM viMzadrAtramapagrahaH / divasAnAM vijAnIyAd bhadrabAhuvaco yathA // 9 10 11 13 14 68 15 16 72 17 74 18 catuHSaSTimADhakAnIha revatyAmabhinirdizet / sasyAni ca samRddhyante sarvANyeva yathAkramam // utpadyante" ca rAjAnaH parasparavirodhinaH / yAnayugyAni" zobhante balaveMdrAbandhanam // ekonAni tu pacAzadADhakAni samAdizet / azvinyAM kurute yatra pravarSaNa saMzayaH // bhaveta (?)mubhaye" sasyaM* pIDyante yavanAH zakAH / gAndhArikAzca kAmbojAH" pAJcAlAzca catuSpadAH // 20 19 15 1 1 A D pravarSantaM; B meghavarSa / 2 A yadA tadadeg / 3 A B deg pUrvasaH / 4 AD jyeSTho / 5 BCD prtte| 6 A te bindavo / 7 AB D yathA / 8AC ASADha- 9 C - maMtra | 10 C pUrvA va 11 D prISma / 12 C D devaH / 13-14 C pratipAdaneha | 15 A yada; D tadA / 16 C bhADhakAni; D rAkAni / 17 C syustadA / 18 A varSanti / 19 B mAdhavaH / 20 A kAmArtha; B ' kAmArtha; C dhrmaarthkaam| 21 A D pravartante / 22 C prazAmyati / 23 BD subhikSaM / 24 BD kSemaM / 25 C dazarAjA / 26 A svatha; C vada / 27 B uttarAe; C uttarAM / 28 B maSAdAbhyAM / 29 C deva | 30 C pravarSa 31 C vijJeyaM / 32 B droNAM; C droNaM / 33 A subhikSakam / 34 B vApyAni / 35 A zramaNena / 36ABD khaari| 37ABD vijJeyA / 38 B pralayA / 39 A CD kSatAni / 40 B na da; C naSTAnAM / 41 C avagraha / 42 C dhaniSThAni / 43 A trapaca; C saptapaJcAzataM / 44 C vadet / 45 A mahA; C mahIM / 46 CdegvaMtI; D 'vatA / 47 C vidyAt / 48 C rAtrANi / 49 A upagrahaH / 50 BC sulabhAH; D zulabhA / 51 A zUkAH; BD zubhAH / 52 A D khAriM; BkhAri / 53 A B vAruNo; D vAruNe / 54 ABD jJeyA / 55 A vyapadravam / 56 A upagrahaH / 57 A pUrva / 58 A sadrapadAyAM 59 BCD devaH / 60 A B syustadA / 61 AmAdhavaH / 62 A nAyika; B nAyakaM / 63 A janyAte / 64 A deg mupagrahaH / 65 A BD navatim / 66 A cApi taM / 67 C sarvamutaM / 68 A ca jAyate; C prarohati / 69 ABD viMzarAtram | 70 B catuHSaSThA; CD catuHSaSTiH / 71 ACD ADhakAni / 72 A Bdegmapi / 73 CD udvejante / 74 A degvirodhakRt ; C vinAzinaH / 75 ABD yAni mukhyAni / 76 A balavaM / 77 A B daMSTri | 78 C vardhanam / 79 C ekAmyUnAni / 80 DNaM na saMdeg / 81 C mathApi vA / 82 B bhavetra; C bhayetat / 83 C bhayo / 84 C vApi / 85 A saGkoco : BCD zakAmbojAH / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA [ 10, 21-45 21 23 24 ekonaviMzatirvindyAdADhakAni na saMzayaH / bharaNyAM vAsavazcaiva yadA kuryAt pravarSaNam // vyAlaH sarIsRpAcaiva * maraNaM vyAdhayo rurjaH / sasyaM kaniSThakaM jJeyaM prajAH sarvAzca duHkhitAH // 22 ADhakAnyekapaJcAzat kRttikAsu samAdizet / tadAtvapagraho jJeyaH saptaviMzatirAtrakaH // dvimAsikastadA merghaMzcitraM sasyamupadravam / nimneSu vApayed bIjaM bhayamagnervinirdizet // + ADhakAnyenavarti f rohiNyAmabhinirdizet / apagrahaM vijAnIyAt sarvamekAdazAhikAm // kSemaM subhikSamArogyaM nairRtIyaM bahUdakam / sthaleSu vApayed bIjaM rAjJo " vijayamAdizet // ADhakAnyekanavatiM saumyarkSe varSate yadA / tadA'pyapagrahaM vindyAdvAsarANi caturdaza " // mahAmAtyAca pIDyate bahuvyAdhiM vinirdizet / ||subhikSaM caiva vijJeyaM daMSTriNaH prabalAstathA // ADhakAni tu dvAtriMdArdrAyAmabhinirdizet / durbhikSaM" vyAdhimaraNaM sasyaghAtamupadravam // zrAvaNe prathame mAse * * varSitvA na ca varSati / proSThapadaM ca varSitvA zeSakAlaM na varSati // ADhakAnyeka[na]vatiM vindyAcaiva punarvasoH / sasyaM niSpadyate kSipraM vyAdhizca balavAn viduH // catvAriMzazca dve vA'pi jAnIyAdADhakAnyatha / puSyeNa mandavRSTizca nimne bIjAni vApayet // pakSamazvayuje mAse pakSaM proSThapade tathA / apagrahaM vijAnIyAd bahule'pi pravarSaNam // ++sasyaghAtaM vijAnIyAd vyAdhibhicodakena ca / sAdhavo duHkhitA vindyAtproSThapadamapagrahaH // maghAsu khArI vijJeyA sasyAnAM ca samudbhavam / kukSivyAdhizca balavAnanItizca tu jAyate // phAlgunISu ca pUrvAsu yadA devaH " pravarSati / khArI tadA''dizet pUrNA tadA strINAM ca tatsukham // 36 sasyAni phalavanti syurvANijyAni" dizanti" ca / apagrahazcatustriMzacchrAvaNe saptarAtrikaH || uttarAyAM tu phAlgunyAM SaSTisapta ca nirdizet / ADhakAni subhikSaM ca kSemamArogyameva ca // dAnazIlAzca manujA (mAnavA) dharmazIlAzca sAdhavaH / apa [ ] haM vijAnIyAt kArtike dvAdazAhikam // 39 paJcAzItiM vijAnIyAd haste pravarSaNaM yadA / tadA nimnAni vApyAni paJcavarNaM ca jAyate" // 40 saGgrAmAcAtra vardhante zilpikAnAM sukhottamam / zrAvaNA 'zvayujau mAsau" tathA kArttikameva ca // 41 apagrahaM vijAnIyAnmAse mAse dazAhikam / caurAzca balavantazca utpadyante ca pArthivAH // dvAtriM (f) mADhakAni syucitrAyAM varSaNaM yadA / citraM vindyAt tadA sasyaM citraM varSaM vinirdizet // 43 nitreSu" vApayed bIjaM sthaleSu parivarjayet / madhyamaM taM vijAnIyAd bhadrabAhuvaco yathA // dvAtriMzadakAni syuH svAtau pravarSaNaM yadA / vAyuvRSTinAvRSTimAsamekaM ca varSati // 33 34 35 37 38 42 44 45 1 A ekonA; C ekAnyUnA / 2ABD tadA vyAlAH / 3 A B D it is not found in these Mss. * A mRtyuvyAdhito vividhaiH rujeH / 4 C vyAdhi | 5 C ghorayaH / 6 ABD dvau / 7 AD mAsakaH / 8 C devaH / 9 C jaya | CThe first quarter is missing in this Ms. + B The three following quarters are not found in this Ms. 10 ABD mapi / 11 C rAjJazca | 12 C bhayam / $ D This st. is not found in this Ms. 1 B tadA pravarSaNaM vidyAt 13 A sapta / 14 A mekAdazAhikA / 15 A mahAmAtrA; B mahAmaMtrA; C mahAmaMtrA / $ ABD caturvyAdhizva jAyaMte / || ABD kSemaM subhikSamArogyaM / 16 A dvAviMza | 17 CD subhikSam / 18 C kSema / ** C varSazcaiva punaH punaH / ++ This stanza is preceded by the following stanza in B C D : - catuHSaSTimADhakAni tyadA varSati vAsavaH / yathA''zleSAsu prathamaM kurute ca pravarSaNam // 19 A meghaH / # A strI calatu mukham | 20 A vaNayo / 21 A niviMzanti / 22 C caturviMzata | 23 A paJcavarNe / 24-25 A vijJAyate / 26 A BD vAtaH / 27 A dasAdhikAm | 28 B dvAtriMzam | 29 C mizreSu / 30-31 C madhyamAnAM samA / 32 C vidyAt / 33 A razmiH; C magnim / 34 A anyadRSTiH / 35A B varSam / 16 25 26 27 28 29 30 31 32 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 10,46-54; 11, 1-13] ekAdaza adhyAya vizAkhAsu vijAnIyAt khArireva na saMzayaH / sasyaM saMpadyate sarvaM vANijyaM pIDyate na hi // 46 apagrahaM tu jAnIyAd dazAhaM prauSThapAdikam / kSesaM subhikSamArogyaM *tAM samAM nA'tra sNshyH|| 47 jAnIyAdanurAdhAyAM khAriM pravarSaNaM yadA / kSemaM subhikSamArogyaM paracakraM prazAmyati // dUra' pravAsikA yAnti dharmazIlAzva mAnavAH / maitrI ca sthAvarA jJeyA zAmyante' cetayastadA // 49 jyeSThAyAmADhakAni syuzcatuHSaSTiM vinirdizet / sthaleSu vApayed bIjaM tadA bhUdAha vidrvH|| 50 mUle khArI vijAnIyAt sasyaM sarvaM samRddhyati / ekamUlAni pIDyante caurAzca prabalAzca ye|| 51 etad vyAsena kathitaM samAsena punaH zRNu / bhadrabAhuvacaH zrutvA matimAnavadhArayet // 52 dvAtriMzadADhakAni syuH nakramAseSu (?) nirdizet / samakSetre" dviguNitaM tat triguNaM bAdhiteSu ca // 53 ulkAvat sAdhanaM cAtra varSaNaM ca vinirdizet / zubhA'zubhaM tato vAcyaM samyag jJAtvA yathAkramam // 54 // iti nairgranthe bhadrabAhuke nimitta varSAdhyAyo dazamaH // athAtaH saMpravakSyAmi gandharvanagaraM tathA / zubhA-'zubhaM" tu" bhUtAnAM nairmanthe nipuNe" yathA // 1 pUrvasUre yadA ghoraM gandharvanagaraM bhavet / nAgarANAM vadhaM vindyAt tadA ghoramasaMzayam // 2 **astaM yAte yathA''diye gandharvanagaraM bhavet / yAyinAM ca tadA vindyAd vadhaM ghoramupasthitam // 3 raktaM gandharvanagara dizaM dIptAM yadA bhRzam / zasrotpAtaM tadA vindyAd dAruNaM samupasthitam // 4 pItaM gandharvanagaraM dizaM" yAmyAM" yadA" bhRzam" / vyAdhiM tadA vijAnIyAt prANinAM mRtyusannibham // 5 kRSNaM gandharvanagaramaparasyAM sRtaM dizi / vadhaM tadA vijAnIyAd bhayaM vA zUdrayonijam // 6 zvetaM gandharvanagaraM dizaM saumyAM yadA bhRzam / rAjJo vijayamAkhyAti nagarasya dhanAnvitam // 7 sarvAsvapi yadA dikSu gandharvanagaraM bhavet / sarve varNA virudhyante sarvadikSu parasparam // 8 kapilaM sasyaghAtAya mAJjiSThaM hariNaM(taM) tathau / avyaktavarNa kurute balakSobhaM samantataH // . 9 gandharvanagaraM snigdhaM saprAkAraM satoraNam / zAntadizi samAzritya rAjJastad vijayaGkaram // 10 gandharvanagaraM(re) vyogni paruSa" yadi dRzyate / vAtAzaninipAtAMstu tat karoti sudaarunnm(nnaan)||11 indrI''yudhasavarNa" ca dhUmAnisadRzaM ca yat / tadAgnibhayamAkhyAti gandharvanagaraM nRNAm // 12 khaNDaM vizIrNa chidra vA~ gandharvanagaraM yadA / tadA taskarasaGghAnA, sa bhayo" jAyate bhuvi // 13 __ * C paracakraM prazAmyati // + C This st. is missing in this Ms. 1 A B D duuraa| 2 A sAdhyante: Cshsyete| 3C ca bhyN| 4 Cudk| 5C raktAni / A B] 6A BD smaasH| 7 A B D zrUyatAM / 8 A BD punH| 8 A matimAnupagRtahIta bhadrabAhupravarSaNam / BD matimAnupadhAreta bhadrabAhupravarSaNam // 9 A BDdegtriNshmaa| 10 C naktaM bhAveSu; D naktasteSu / 11 D vinirdizet / 12 A B D smkssetressu| 13 A BD trigunnN| 14 A BD vAhikeSu / [C nirdizet jnyaankovidH| 15-16 A BDdegshubhaarth| 17-18 AC saMprabhASitam / 19 A caurN| 20 CvadhaM / 21 Cupasthitam / ** CThis is missing in this Ms. 22 B nisN| 23 A B degAghAtaM / 24 Cdishi| 25 AD dIptaM; B piit| 26 C samAzritaM / 27 A dizAm; B bhavet / na Cthe same latter half is found in this Ms as in st.4.28 C apraaN| 29 A B mRtaM; C saMvRtaM / 30 ABD vrss| 31C nagaraM / 32C bNdhnaanvitm| 33-34 C hArayedyaM / 35 C asNshyH| 36C paaNddu| 37 C purussN| 38 A vAtA ca / 39 A sannipAtAMstu / 40 C cNdr| 41 A BDdegsuvarNa / 42 Bdhumr| 43 CvikIrNa; DvizIrNam / 44 BdegvarNa: D scchidN| 45AD it is not found. Bc| 46 AdegsandhAnam; CsNvaatm| 47 AC anyo| bha0 saM03 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bhadrabAhusaMhitA [ 11, 14- 31, 12, 1-4 14 15 16 17 18 19 21 22 yadA gandharvanagaraM saprAkAraM satoraNam / * dRzyate taskarAn hanti tadA yavAMta (yAn vana ) vAsinaH // + vizeSyatApasavyaM tu gandharvanagaraM yadA / paracakreNa mahatA nagaraM parivAryate // gandharvanagaraM kSipraM dakSiNe jAyate yadA / svapakSAgamanaM caiva jayaM vRddhiM jalaM vahet // yadA gandharvanagaraM prakaTaM' tu davAgbhivat / dRzyate purarodhAya tadbhavennAtra saMzayaH // apasavyaM vizIrNaM' 'tuM gandharvanagaraM yadA / tadA vilupyate rASTraM balakSobhazca jAyate // yadA gandharvanagaraM pravizeccabhidakSiNam / apUrvA labhate rAjA tadA sphItAM vasundharAm // sadhvajaM sapatAkaM vA susnigdhaM su[ pra ]tiSThitam / zAntAM dizaM prapadyeta rAjavRddhiM tadA''dizet // 20 yadA zubhairghanairmizraM savidyut sabalAhakam / gandharvanagaraM snigdhaM" vindyArbudakasaMplavam // sadhvajaM sapatAkaM vA gandharvanagaraM yadA / dIptAM dizaM samAzritya niyataM rAjamRtyudam // vidikSu caiva sarvAsuM gandharvanagaraM yadA / saMkaraH sarvavarNAnAM tadA bhavati dAruNaH || dvivarNa vA trivarNaM vA gandharvanagaraM yadA / cAturvarNyamayaM bhedaM tadAtrApi vinirdizet // anekavarNasaMsthAnaM gandharvanagaraM bhavet / kSubhyante tatra rASTrANi grAmAzca nagarANi ca // saGgrAmAzvAnuvartante mAMsa- zoNitakarddamAH / etasmiMllakSaNo tpAte bhadrabAhuvaco yathA // raktaM gandharvanagaraM kSatriyANAM bhayAvaham / pItaM vaizyAnaM nihantyAzu kRSNaM zUdrAn sitaM dvijAn // 27 araNyAni tu sarvANi gandharvanagaraM yadA / AraNyaM jAyate rASTraM acirAnnAtra saMzayaH // ambareSUdakaM vidyAd bhayaM praharaNeSu ca / agnijeSUpakaraNeSu bhayamagneH samAdizet // zubhAzubhaM vijAnIyAzccAturvaNyaM yathAkramam / dikSu sarvAsu niyataM bhadrabAhuvaco yathA // ulkAvat sAdhanaM dikSu jAnIyAt pUrvakIrtitam / sarvagandharvanagaraM yathAvadanupUrvazaH // 23 24 25 26 wwwww.ww 28 29 30 www 31 // iti nairgranthe bhadrabAhu ke nimitte gandharvanagaraM nAma ekAdazo'dhyAyaH // athAtaH saMpravakSyAmi garbhAn sarvAn sukhAvahAn / bhikSukAnAM vizeSeNa paradattopajIvinAm // jyeSThA - mUlamamAvAsyAM mArgazIrSaM prapadyate / mArgazIrSapratipadi garbhAdhAnaM pravartate // diva samutthito" garbhe rAtrau visRjate jalam / || rAtrau samutthitazcApi divA visRjate jalam // saptame saptame mAse saptame saptame'hani / garbhAH" pA~ke'bhigacchanti yAdRzaM tAdRzaM phalam // 1 1 9A * In C the following latter half is found :- tadAzvapakSagamanaM jayaM vRddhiM balaM vadet // 1 A taskaro / 2 A ye vattadeg / + C The followinng two sts. are not found in C. 3B parivarjayet / 4 A tuSTiM / 5-6 C pAMzudhUma ; D suprakaraM / 7C purato vAyu / 8 C tadbhayo / tu sIrye / 10 C visIryeta / 11 A D nivezyate'bhi; B nivekSate / 12 A sAdhyaM; B teSAM D tAM / 13 A these two letters are missing. 14 C vidhAt / 15 C dRzyate / 16 A chatrabhaGgadam; C rAjA vinazyati / 17 A taddikSu | 18 C vasu / 19 C parvAsu + C The second half of this st. and the first half of the following st. are missing in this Ms. So the second half of st. 24 becomes the second half of st. 23. 20 A kSudhyante / 21 A Cdegdeg SS DThe following four sts are not found in this Ms. 22 A zUdrAn 24A antareSu; B avareSu / 25 B prakaraNeSu / 26 A jyeSTha; C deg tejodeg / TC This second half is not found in this Ms. 27 B samaMsu / 28 A bhikSAcarANAM / 29 C pravarttate / 30 A divaso / 31 A susthito | || C This second half is not found in C so that the first half of every succeeding st. becomes the second half of the preceding st. in C. 32 A garbho / 33 A not found here; C phalaM / 34 C prayacchanti / / 23 C niyamena na I 1 2 3 4 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12, 5-30] dvAdaza adhyAya pUrvasandhyAsamutpannaH pazcimAyAM prayacchati / pazcimAyAM samutpannaH pUrvAyAM ca prayacchati // nakSatrANi muhUtAMzca sarvamevaM samAdizet / SaNmAsAne samatikramya tato devaH pravarSati // garbhAdhAnAdi ye mAsAste ca mAsA avadhAriNaH / vipAcanatrayazcApi trayaH kAlAbhivarSaNAH // 7 zItavAtazca vidyuJca garjanaM pariveSaNam / sarvagarbheSu zasyaMte *nimranthAH sAdhudarzinaH // 8 garbhAstu vividhA jJeyAH zubhA-'zubhA yadA tadA / pApaliGgA nirudakA bhayaM dArasaMzayaH // 9 ulkApAtA dizA dAhA nirghAtAH pAMzuvRSTayaH / gRhayuddhaM nivRttizca grahaNaM candra-sUryayoH // 10 grahANAM caritaM cakraM sAdhUnAM kopasaMbhavam / garbhANAmupaghAtAya na te gAhyA vipshcitaiH|| 11 dhUmaM rajaH pizAcAMzca zastramulkAM sanAgajaH / tailaM ghRtaM surAmasthi kSAraM lAkSAM vasAM madhu // 12 aGgArakAna nakhAn kezAn mAMsa-zoNita-kaImAn / vipacyamAnA muJcanti garbhAH pApabhayAvahAH // 13 kArtikaM vA'tha pauSaM ca caitra-vaizAkhameva ca / zrAvaNaM cAzvinaM saumyaM garbha vindyAd bahUdakam // 14 ye tu puSyeNa dRzyante hastenAbhijitA tathA / azvinyAM saMbhavantazca te pazcAnnaiva zobhanAH // 15 AdrA''zleSAsu jyeSThAsu mUle vA saMbhavanti ye / garbhAgamanadakSAzca te'pi tAMzca varodakAH // 16 utthitaM cApi vaizAkha sravantaM kArtikaM jalam / himAgamena gamikA mandodAste prakIrtitAH // 17 svAtau ca maitradeve ca vaiSNave ca suSAruNe" / garbhAstu dhAraNA jJeyA saMbhavanto bahUdakAH // 18 pUrSAmudIcI(ci)maizAnI ye garbhA vizamAzritAH / te sasyavantastoyAdyAste garbhAstu supUjitAH // 19 vAyavyAM(yAyAM) tu vAruNyAM garbhA ye saMbhavanti ca / madhyama varSaNaM dAH sasryasaMpardameva ca // 20 ziSTaM subhikSaM vijJeyaM jaghanyA nAtra saMzayaH / mandagAzca ghanA vA ca sarvatazca supUjitAH // 21 mArutaH tatprabhavAH(kSAH) garbhA dhUyante mArutena ca / vAtA(to) varSantu garbhAzca karotyapakaroti ca // 22 kRSNAnIlAzca raktAzca pItAH zuklAzca srvtH| vyAmizrAzcApi ye garbhAH snigdhAH sarvatra pUjitAH // 23 apsarANAM tu sadRzAH pakSiNAM jalacAriNAm / vRkSa-parvatasaMsthAnA garbhAH sarvatra pUjitAH // 24 pApI"-kUpa-taDAgAni nadyazcApi muhurmuhuH / pUryate" taadRshairg:toylinndhraavhaiH|| 25 nakSatreSu tithau cApi muhUrte karaNe dizi / yatra yatra samutpannAH snigdhAH sarvatra pUjitAH // 26 *susaMsthAnAH suvarNAzca suveSAH svabhrajI dhanAH / subindavaH sthitA garbhAH sarve sarvatra pUjitAH // 27 kRSNA sakSAH sukhaNDAzca vidravantaH punaH punaH / visvarau rUkSazabdAzca garbhAH sarvatra niMditAH / / 28 andhakArasamutpannA garbhAste tu na pUjitAH / citrAH sravanti sarvANi garbhAH sarvatra niMditAH // 29 mandavRSTimanAvRSTi bhayaM rAjaparAjayam / durbhikSaM maraNaM rogaM garbhAH kurvanti tAdRzam // .. 30 1 A D degmaasN| 2 A. varSeSu; D varSati / * C bhadrabAhuvaco yathA // + C bhayadA toyadA tadA / 3 B sdhuum| 4 B sanA sajaH; C sanIrajA; D svaagjaa| 5 A kssaurN| 6 A ca sA; D not found. 7 A aGgAkaM; B aMgarakAn ; C aNkaarkN| 8 A mukhyeNa / 9A abhijnaaH| 10 AdeggamanadakSAH, B. gagaNagacchAH CogmnpuurvaaH| 11 A tAzu; C pazrAd / 12 Cduurodkaa| ICThis is not found in this Ms. 13 A. sudAraNe; C savAruNe; D sdaarunne| MC From this line onwards five lines are missing in this Ms. 14 B sasyAH ; D sNpdN| 15 D sasyam / 16 D ghriyate / 17 B mArutaM: C maarutaa| 18 ACD vpr| 19 A pUte; BD pUjyaMte / * Cthis st. is not found in this Ms. 20 A. shubhrjaa| 21 AC D vishvraa| 1 Before this stanza, the following st. is found in BCD:-atyuSNAzcAtizItAzca bahUdakA vikRtAzca ye| citrAH savanti sarvANi garbhAH sarvatra niNditaaH|| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mr bhadrabAhusaMhitA [12, 31-38; 13, 1-13 mArgazIrSe tu garbhAstu jyeSThAmUlaM samAdizet / pauSamAsasya garbhAstu vindyAdASADhikAm budhAH // 31 mAghajAtsravaNe vindyAt proSThapade ca phAlgunAt / caitrAmazvayuje vindyAdgarbha jalavisarjanam / / 32 mandodIH prathame mAse pazcime ye ca kIrtitAH / zeSA bahUdakA jJeyAH prazastailekSaNairyadA // 33 yAni rUpANi dRzyante garbhANAM yatra yatra ca / tAni sarvANi jJeyAni bhikSaNAM bhaikSavartinAm // 34 sandhyAyAM yAni rUpANi meghevabhreSu yAni ca / tAni garbheSu sarvANi yathAvasthaM nirIkSayet // 35 ye kecid viparItAni paThyante tAni sarvazaH / liGgAni toya-garbheSu bhayadeSu bhavet tadA // 36 garbhA yatra na dRzyante tatra vindyAnmahadbhayam / utpannA vA zravanyAzu bhadrabAhuvaco yathA // 37 nimranthA yatra garbhAstu na pazyeyuH kadAcana / taM dezaM prathamaM tyaktvA sagarbha tvaritaM zrayet // 38 // iti nairgranthe bhadrabAhuke nimitte garbhalakSaNaM nAma dvAdazo'dhyAyaH // athAtaH saMpravakSyAmi yAtrAmatra sukhAvahAm / nirgranthadarzitA tathyAM' pArthivANAM jigISiNAm // 1 AstikAya vinItAya zraddadhAnAya dhImate / kRtajJAya subhaktAya *yAtrA sidhyati zrImate / / 2 ahaMkRtaM tadA(thA)GkaraM nAstikaM pizunaM zizum / kRtaghnaM capalaM" bhIru" zrI"(?) hAtyabudhaM shtthm||3 vRddhAn sAdhUna samAgamya daivajJAMzca vipazcitAnaM / tato yAtrAvidhiM kuryAnRpastaM pUjyabuddhimAn // 4 rAjJA bahuzrutenApi praSTavyA jJAnanizcitAH / ahaGkAraM parityajya tebhyo gRhIta nizcayam / / graha-nakSatra-karaNaM tithayo muhUrtAH svarAH / lakSaNaM vyaJjano-tpAtA nimittaM sAdhumaGgalam / / pUrva gha pUjitA hyete nimittA bhUbhRtairapi / tasmAdvai pUjanIyAzca nimittAH satataM nRpaiH // [hastyazvarathapAdAtaM balaM khalu caturvidham / nimitte tu tathA jJeyaM tatra tatra zubhA'zubham // gati-svara-madopetA hIyante hastino yathA / ahorAtrAnyamAkrodyuH(?) tat pradhAnavadhastathA // 9 yAvacchAyAkRtiravaihIyante vAjino yadA / vimanaskA vigatayaH pradhAnasya vadhastathA / mekha-zaGkhakhanAbhAca hema-ratnavibhUSitAH / chAryApahINAH kurvanti tat pradhAnavadhastathA / / ||zaurya-zastra-balopetA vikhyAtAzca padAtayaH / paraspareNa bhidyate tat pradhAnavadhastadA // 12 **nimitte lakSayedetAM caturaGgAM tu vAhinIm / naimittaH sthapativaidyaH purodhAzca tato" viduH|| 13 0 0 OFrom the second half of this st. the portion covering some 15 sts. is nob found in 0 and D both. Contextually it is not fitting and hence it is not embodied in the text here but is placed after the seventh stanza in the thirteenth chapter as it is found there in C and D and is contextually fitting also there. 1C dadyAt / 2C vivrjitm| 3Cprthme| 4A.BC ythaavt| 5A pthynte| 6Cna cet, DbhayaM tess| 7 A missing in this Ms. 8A.CD deshinaam| 9 A tsyaa| *C nidhIyate / 10 A BD tyaa| 11 A ca phlN| + C varjayeta nRpaM stthN| 12 A bhaaru| 13 A stI / 14 A vinizcitAn / 15C srvlkssnnm| A This is not found in this Ms. TA BD yadi durgabalaM bhavet / A AhAramAtreya; C AhArovAraprANAyaiH; D ahoromaanedhuH| 16 A degnAbhAsA; C naamvaahaa| 17 B jaayaa| 18 A prAvINa ||| A this st. is not found in this Ms. ** AB Before this st. one line which is probably latter half of a stanza is found but it is dropped in the constituted text as it is not found in Cand D. It is this:-evameva jayaM kuryurviparItA na sNshyH|| 19 A sthpito| 20 A tarapurezca / 21-22 A BD zubhAzubham / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13, 14-35] trayodaza adhyAya caturvidho'yaM viSkambhastasya bimbAH prakIrtitAH / snigdho jImUtasaMkAzaH susvanaH sAsa (zAstra)vicchebhaH // naimittaH sAdhusaMpanno rAjJaH kAryahitAya saH / saMghA(dhA)tA pArthivo' yuktaH smaansthaapykovidH|| 15 skandhAvAranivezeSu kuzalaH sthapatiH smRtH| kAya-zalya-zalAkAsu viSo-nmAda-jvareSu ca // 16 cikitsAnipuNaH kAryaH rAjJA vaidyastu yaatrikH| jJAnavAnalpavAggmI ca kSAMto" mukto" sa(za)mapriyaH // 17 mAno-nmAna-prabhAyukto purodhI gunnvaaNchitH| *snigdho gambhIraghoSazca mAsAvasa (?)samAyudhaH // 18 chAyo-lakSaNapuSTazca suvarNaH puSTae(?) suvAk / sabalaH puruSo vidvAn krodhanazcapalaH zizuH // 19 hiMsro vivarNa:* piGgo vA niromA nivropgt(?)| raktazmazruH piGganetro gaurastAmraH purohitaH // 20 nityodvimo nRpahIno yuktaH prAjJaH sadAhitaH / evametAn yathoddiSTAn satkarmeSu ca yojayet // 21 itaretarayogenana siddhyanti kadAcana / azAntaH zAntakaraNaH zAMtaH puSpabhicAriNAm (Ou] 21 yaddevA'-surayuddhe ca nimittaM daivatairapi / kRtapramANaM ca yasmAt yadvRttaM daivatairapi / / jJAna-vijJAnamukto'pi lakSaNairvivarjitaH / taM(na)sAdhukAryago jJeyo yathA vaikro rathastathA // yastu lakSaNasaMpanno jJAnena ca samAyutaH / sa sAdhukAryago jJeyo yathA sarvAGgiko rathaH // 25 alpenApi tu jJAnena karmajJo lakSaNAnvitaH / tad vindyAt sarvamatimAn rAjakarmasu sidhyati // 26 api lakSaNavAnmukhyaH kaMcidarthaM prasAdhayet / jJAnena balahInastu vedavAnapi sAdhayet // 27 yathA'ndhaH pathiko bhraSTaH pathi klizyatyanAyakaH / anaimittastathA rAjA naSTe zreyasi klizyati / / 28 yathA tamasi cakSuSmAnna rUpaM sAdhu pazyati / anaimittastathA rAjA na zreyaH sAdhu yAsyati // 29 yathA vakro ratho gantA citraM(?) tAva(?)yathAsvanam / anaimittastathA rAjA na senAphalamIhate // 30 'caturaGgAnvito" yuddhaM kulAlo vartinaM yathA / avanaSTaM na gRhAti varjitaM sUtrataMtunA // 31 caturaGgabalopetastattathA rAjA na zaknuyAt / avi(va)naSTaphalaM bhoktuM nimittena vivarjitam // 32 tasmAdrAjA nimittajhaM aSTAGgakuzalo"(laM) varam / vibhRyAt prathamaM prItyA'bhyarthayet sarvasiddhaye // 33 ArogyaM jIvitaM lAbhaM sukhaM mitrANi saMpadaiH / dharmA'-rtha-kAma-mokSAya tadA yAtrA nRpasya hi // 34 zayyA-''sanaM yAnayugmaM"hastya-zvaM strI-naraM sthitam / vastrAnta-svapna-yodhAzca yathAsthAnaM sa yokSyati // 35 1AB vissttmbhH| 2A tasyAmvA: B tasyAzcAva 1 3A BD susvA / 4-5A BD sasva kaan| 6 A D saMghAta; B sasaMghAt / 7A paarshvyivo| 8 A BD vishess| 9AdegutpAda CdegutpAta | 10 A degkareSu / 11 A BD vicikitsAni / 12 A B D punH| 13 A degdhAnyArUpa; B dhyaanaaruup| 14 A kriitH| 15 B sthiraasn| 16 A mnaunmaathen| 17 A BD vapuSmAn / 18AD chAnteyecchaviH; BzAntaye zuciH / * This st. and the following three sts. are not [s. 19-20 A degvasthamAnaM bdhH| 21B vyo| 22A saadhn| 23 BhaMsoM D hiNso| 24 B trivarNa'; D nuvarNa | B niromAvivaroparAna: D niromAviduroparAt / 25AdegsAzru / 26 A praaNkssu| 27 A samAntCI place of this line the following is found in C:-pUjayeca sadA nityaM tato yAtrA smRddhyti| C Five sts. including this also are not found in this Ms. 28 B vRttAMta; D nivRttN| 29 BD ckre| 30 A gaH; D ath| 31 A sarvAGgakArayaH / 32 A ap| TA BD In place of this line the following line is found in these Mss.:-pathaM caudasiko bhraSTaH pathiH klizyatyanAtmavAn / 33 C sautika / SC Three following sts. including this are not found in this Ms. 34-35A caturaGgAn viyuddha / 36 B anaTaM / 37 B ttr| 38-39 A CcaturaGgAbalo'pita / 40 CmukhyaM skushlN| 41Czucim / 42 A mizrANi / 43 C sNttiH| || ABD dharmArtha-kAma jAnIyAt / 44-45A BD na pshyti| ** C Four sts. including this are not found in this Ms. 46 A mRgaa| 47 A B 'yugaM / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 bhadrabAhusaMhitA [ 13, 36-61 39 41 bhRtyA - SmAtyAstrayaH pUjyA rAjJA sthApyAH sulakSaNAH / eSAM kulakSaNai rAjA lakSaNo'pyavasIdati // 36 tasmAd deze ca kAle ca sarvajJAnavatAM varam / sumanAH pUjayed rAjA naimittaM divyacakSuSam // 37 na vedA nApi cAGgAni na vidyAzca pRthak pRthak / prasAdhayanti tAnarthAnnimittaM yat subhASitam // 38 atItaM vartamAnaM ca bhaviSyadyaJca kiJcana / sarvaM vijJAyate yena tajjJAnaM netaraM matam // svargaM prItiphalaM prAhuH saukhyaM dharmavido janAH / tasmAt prItiH sakhA jJeyA sarvasya jagataH sadA // 40 svargeNa tAdRzA prItirviSayairvApi mAnuSaiH / yadi spaSTA nimittena satAM prItistu jAyate // tasmAt svargAspadaM puNyaM nimittaM jinabhASitam / pAvanaM pravaraM zrImat kAmadaM vA prasAdataH // 42 rAgadveSau ca mo (haM) hazca ca varjayitvA nimittavit / devendramapi nirbhIto yathAzAstraM samAdizet // 43 sarvANyapi nimittAni nimittAnyapi sarvazaH / nimittaM pRcchato yAni nimittAni bhavanti tu // 44 yathAntarikSAt patitaM yatha bhUmau ca tiSThati / tathAGgajanitA ceSTaM (TA ) ' nimittaM phalamAtmakam // 45 tathaivAmbho yathA nimne setubandhe ca tiSThati / citte nimne tathA tad vai vindyAd baMdhaphalAtmakam // 46 bahiraGgAdiviSayamantaraGgAcaM cintitam / tajjJaH zubhAzubhaM brUyAnnimittajJAnakovidaH // sunimitte ne saMyuktastatparaiH sAdhuvRttayaiH ( ? ) / adInamana - saMkalpo bhavyAdiM" lakSayed vidhim // 1 47 48 49 50 51 52 53 54 arastu yadA nardedbhUyamAne " hutAzane / snigdhamuccaM ca nirbhrAntaM rAjA vijayamAvahet // evaM haya- vRSAzcA'pi siMha - vyAghrAzca sukharIH / nardayanti tu sainyAni tadA rAjA pramardati || snigdho'lpaghoSo dhUmro'tha gauravarNo mahAnRjuH / pradakSiNo'pyavacchinnaH senAnI vijayAvahaH // kRSNo vA vikRto rUkSo vAmAvarto hutAzanaH / hInArcirdhUmabahalaH sa prasthAne bhayAvahaH // senAgre hUyamAnasya yadi pItA zikhA bhavet / zyAmA'thavA yadA raktA parAjayati sA camUH // yadi hotuH pathe zIghraM juhvataH zRGgamaprataH / pArzvataH pRSThato vA'pi tadevaM phalamAdizet // yadi dhUmAbhibhUtA syAd vAto bhasma nipAtayet / AhUtaiH kampate vA''jyaM" na sA yAtrA vidhIyate // 55 rAjA parijano vApi kuSyate mantra zAsane / hoturAjyavilope ca tasyaiva vardhamAdizet // yadyAjyabhAjane kezA bhasmAsthIni punaH punaH / senAme hUyamAnasya maraNaM tatra nirdizet // . AMpo hotuH pateddhastAt pUrNapAtrANi vA bhuvi / kAlena syAd vadhastatra senAyA nAtra saMzayaH // 58 yadA hotA tu senAyAH prasthAne skhalate muhuH / bAdhayed brAhmaNAn bhUmau tadA svavadhamAdizet // 59 dhUmaH kuNimagandho vA pItako vA yadA bhavet / senAye hUyamAnasya tadA senAparAjayaH // mUSako kulasthAne varAho gacchatetarAt (?) / vAmAvartaH pataGgo vA rAjJo vyasanamAdizet // 56 57 60 61 *C This and the following stanza are not found in this Ms. 1BD sarvajJa' / 2 A pramAdataH / 3-4 C patitamantra | 5 C na / +This line and the following line are not found in this Ms. 6 A caSTaM / 7 A mAtmikAm | 8 A vardha; C vana | 9 C samantAtha | 10 A sanimittAt; C zrutimaMtreNa; D sanimittena / 11ABD tatparaM / 12 A sAdhu cettadA; B sAdhu vettayA; D sAdhu vetayA / 13 C hamyAdIn / 14 B dvidhA; D dvidham | 15 C gujArati / 16 C hastI / 17 Ana dedIpyamAne; D nanvayamAne / 18 B jAyate; C sasvanAH | 19 D tadA / 20-21 A mAva bhUH / + Beforo this stanza, the following additional stanza is found sApi manataH / pArzvataH pRSThato vA'pirAjA bijayamAdizet // jAyi / 24 C sAdhane / 25-26 C tasya vyasanam / following stanza are not fonnd in this Ms. in A :- yadi hotuH pathe zIghraM juhvataH 22 A hUyate / 23 A rAjyaM; B vAthyaM; C 27 A dhUyamAnasya / TC This and the 28 A caukhayai; D yAcayat / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 13, 62-87 ] trayodaza adhyAya makSikA vA pataGgo pA yadvA'pyanyaH sarIsRpaH / senAle nipatete kizcidbhUyamAne vadhaM vadet // 62 zuSka pradahyate yadA vRSTizcApyapavarSati / jvAlA dhUmAbhibhUtA tu tataH sainyo(senA) nidhartate // 63 yuddhaM' pradakSiNaM devA yadi gacchaMti vA dizam / rAjJo vijayamAcaSTe yAmatastu parAjayam // 64 jubatyanupasaMpannasthAnaM tu yat purohitaH / jitvA zatrUna raNe" sarvAn rAjA tuSTo nivartate // 65 *yasya thA samprayAtasya pramukha pRSThato'pi vA / patatyulkA sanirdhAtA SadhaM tasya nivedayet // 66 senAM yAnti prayAtAM yAM kavyAdAzca jugupsitAH / abhIkSNaM visvarA ghorA sA senA vadhyate praiH|| 67 prayANe nipatedulkA pratilomA yadA camUm / nivartayati mAsene tatra yAtrA na sidhyate // 68 chinnA bhinnA pradRzyeta yadA saMprasthitA camUH / nivartayeta sa zIghnaM na sA siddhyati kutracit // 69 yasyAH prayANe senAyAH sanirghAtA mahI calet / na tayA saMprayAtavyaM sA'pi vadhyeta sarvazaH // 70 agratastu sapASANaM toyaM varSati vAsavaH / saGghAmaM ghoramatyantaM" jayaM rAjJA zaMsati // 71 pratilomo" yadA vAyuH sapASANo rajaskaraH / nivartayati prasthAne parasparajayAvahaH // mAruto dakSiNo vApi(ti) yadA hanti parAM camUm / prasthito pramukhaM tasya vindyAt tatra parAjayam // 73 yadA sUryAt paraM" senAM samAgatya mahAjanaH / tasya vijayamAkhyAti bhadrabAhuvaco yathA // 74 hInAGgA jaTilA baddhA vyAdhitAH pApapAMzavaH / SaNDhAH pApasvarA ye ca prayANe te tu ninditaaH|| 75 nanaM pravrajitaM dRSTA maGgalaM maGgalArthinA / kuryAdamaGgalaM yastu tasya so'pi na maGgalam // 76 pIDito'pacayaM kuryAdAkruSTo vadha-bandhanam / tADito maraNaM dadyAd vAsito ruditaM tathA // 77 pUjitaH sottarAGgena lAbhaM rAjJaH samAdizet / tasmAttu maGgalaM kuryAt prazastaM sAdhudarzana // 78 devataM tu yadA bAhyaM rAjA satkRtyai skhaM puram / pravezayati tadrAjA bAhyastu labhate puram // 79 vijayanyo vivarNAzca rAjJo bAhyo yadA grahaH / parAjayaM samAkhyAti tasmAt tAM parivarjayet // 80 sarvArtheSu pramattazca yo bhavet pRthivIpatiH / hitaM na zRNutazcApi tasya vindyAt parAjayam // 81 abhidravanti yAM senAM vikharaM mRgapakSiNaH / izva-mAnuSa-zRgAlA vA sA senA vadhyate paraiH // 82 bhanaM dagdhaM ca zakaTaM yasya rAjJaH prayAyinaH / devopasRSTaM jAnIyAnna tatra gamanaM zivam // 83 ulkA vA vidyuto'bhraM vA kanakAH sUryarazmayaH / stanitaM yadi vA chidraM sA senA vadhyate praiH|| 84 prayAtAyAstu senAyA yadi kazcinivartate / catuHpado dvipado vA na sA yAtrA viziSyati // 85 prayAto yadi vA rAjA nipated vAhanAt kacit / anyo vA'pi gajA'-zvo vA sA'pi yAtrA jugupsita 86 kravyAdAH pakSiNo yatra nilIyante dhvajAdiSu / nivedayanti te rAjJastasya ghoraM camUvadham // 87 1A nRpneH| 2 A yuddhaM; C juhuyAt / / 3 A pradadye; C praapyte| 4 C vRssttim| 5C vAyuH / 6 C upsrpti| 7 D juhut| 8 AdegsarpaNaM; C sakhyaM; DdegsANaM / 9-10 C zatrugaNAn / * A BD yasyAM camU prvrtiiyaaN| 11 A yA senA; B mAsenA; DsA senaa| 12 A D ziSyate / C not found in this Ms. 13 Cdegtle| 14 C AkhyAti / 15 A B rAjazva rASTrasya / 16C sNprti| 17 AB D aprtilomH| 18 C tu yA; D tu yAti / 19 C parA; D aparaM / 20 A B D senaa| 21 A BD baadhitaaH| 22C yepi vAsavaH, D paapsNbhvH| 230 rudhiraM / 24 B D so taraMgeNa; C tataH samyak / 25A R; B Ddegdeg1 26-27 A B kuryAna sAdhu; D sAdhu saadhuH| 28 A B DdegmNglm| 29 A devataM; B daivataM / 30A vArA; B vAhyA; D baayaa| 31 B sviikRty| C not found in this Ms. SCdizi ditAM samAzritya / 32CkhraiH| 33Ana shissyte| 34 A dakSiNaH / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 0 0 24 bhadrabAhusaMhitA [ 13, 88-114 muhurmuhuryadA rAjA nivartanto nimittitaH / prayAtaH paracakreNa so'pi vadhyeta saMyuge // 88 *yadA rAjJaH prayAtasya rathazca pathi bhajyate / yugAdyaM copakaraNaM tasya rAjJo vadhaM dizet // prayANe puruSA vA'pi yadi nazyanti sarvazaH / senAyA bahuzazvA'pi hatA daivena sarvazaH // yadA rAjJaH prayAtasya dAnaka' kurute janaH / hiraNyavyavahAreSu sA'pi yAtrA na sidhyate // pravaraM ghAtayed bhRtyaM prayANe yadi pArthivaH / abhiSiJcet sutaM cApi camUstasyApi vadhyate // viparItaM yadA kuryAt sarvakArya muhurmuhuH / tadA tena paritrastA sA senA parivartate / / parivarted yadA vAtaH senAmadhye yadA yadA / tadA tena paritrastA sA senA parivartate // vizAkhA-rohiNIbhyAM tu nakSatrairuttaraizca yat / pUrvAhne ca prayAtasya hatasainyo nivartate // puSyeNa maitrayogenaM yo'zvinyAM ca narAdhipaH / aparAhe viniryAti vAJchitaM sa samApnuyAt // 96 divA haste tu revatyAM vaiSNave ca na zobhanam / prayANaM sarvabhUtAnAM vizeSeNa mahIpateH // hIne muhUrta nakSatre tithau ca karaNe tathA / pArthivo yo'bhiniryAti acirAt so'pi badhyate // 98 yathAmayukti(?)vA rAjA mAtrAmadhikamUSate / tadA sasainyo badhyeta yadi naiva nivartate // 99 vihArAnutsavAMzcApi kArayet pathi pArthivaH / sa siddhArtho nivartetai bhadrabAhuvaco yathA // vasudhA vAri vA yasya yAneSu pratihIyate" / vajrAdayo nipatante sasainyo badhyate nRpH|| 101 sarveSAM zakunAnAM ca prazastAnAM svaraH zubhaH / tUrNa vijayamAkhyAti prazastAnAM ca darzanam // 102 phalaM vA yadi vA puSpaM dadate yasya pAdapaH / akAlajaM prayAtasya na sA yAtrA vidhIyate // 103 yeSAM nivasanaM kiJcit viparItaM muhurmuhuH / sthAlikoM piTharo" vA'pi tasya tad vadhamIhate // 104 AcArAcaM bhavennaNAM tad vinAzAya kalpate / nivartayanti ye kecit prayAtA bahuzo narAH // 105 yAtrAmupasthitopakaraNaM teSAM ca syAd dhruvam vadhaH / pakvAnnaM virasaM dagdhaM dagdhabhUmiSu mIhate(?) // 106 sasya vyAdhibhayaM cA'pi maraNaM vA parAjayam / rathapraharaNaM caiva dhvaja-dhyAnaM yo nRpaH // 107 citraM kuryAt kacinnIlaM sa ca matrI ca badhyate / mriyate purohito vA'sya chatraM vA pathi bhajyate // 108 $.............................. / anagnijvalanaM vA syAt so'pi rAjA vinazyati // 109 dvipadazcatuHpado vA'pi sa(za)kRnmuMzcati vivaraH / bahuzo vyAdhitArtA vA sA senA vidravaM vrajet // 110 senAyAstu prayAtAyAH kalaho yadi jAyate / dvidhA tridhA vA sA senA **vinazyati na saMzayaH // 111 ||jAyate cakSuSo vyAdhiH skandhAvAre prayAyinAm / acireNeva kAlena sA'gninA dahyate cmuuH|| 112 vyAdhayazca prayAtAnAmatizIta viparyayet / atyuSNaM cAtirUkSaM ca rAjJo yAtrA na sidhyati // 113 niviSTo yadi senAgniH kSiprameva prazAmyati / upavahya sadattasya (?) bhajyate sA'pi badhyate // 114 *CThis and next stanza are not found in this Ms. 1A dAnakAkuzate / 2 B dAnavaM; CnaannkN| 3 AD ziSyate; C dRshyte| +D This st. is not found in this Ms. 4 A BD bhaanu| 5A BD mitr| 6ACdevena 7-8 A tena cetta BD devena c| 90 ysnH| 10 B virasaH: CvidAsau: D virsse| Cnot found in this Ms. 11A na nivartata: Cna varteta / 120 dhuumo| 13 C yaane| 14 C udiiryte| 8C tadA sasainyo badhyeta yadA vA vAna nivrtte| 15 B vivasana; Cna viSayaM / 16 BD sphaalikaa| 17 ABD 'pi pro| . C This st. and next also are not found in this Ms. 18 B AvArAjyaM / 19 B vadho vA; D vdhH| 20 B not found. 21-22 C praharaNAnAM ca / 23 C dhvajAthAnaM / 24 Ccihn| 25A zriyate / This first half is not found in any of the Mss. 26 A. agneH| 27 BD sakRta: C kRtaM / 28Crvti| 29Csvaram / ** Cnot found in this Ms. HA.vidvanti tadA'nizam / 30 BD prvrtte| tt C not found in this Ms. ItA uSadhahAsadattasya; B upadAsadattasya / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 128 13, 115-133] trayodaza adhyAya devatAveSTane' varSe' kSIrANAM kalkane tathA / vindyAnmahadbhayam ghoraM zAnti tatra tu kArayet // 115 devatAn dIkSitAn vRddhAn pUjayet brahmacAriNaH / tatasteSAM tapobhizca pApaM rAjJAM prazAmyati // 116 utpAtakAzva jAyante hastya-zva-ratha-pattie / bhAjaneSu anekeSu raajbndhshcmuuvdhH|| 117 utpAtA vikRtAzcApi dRzyante ye prayAyinAm / senAyAM caturaGgAyAM teSAmautpAtikaM phalam // 118 *bherI-zaGkha-mRdaGgAzca prayANe ye yathocitAH / nibadhyante (?)prayAtAnAM visvarA vAhanAzca ye // 119 yadyagratastuM prayAyeta kAkasainyaM prayAyinAm / visvaraM nibhRtaM vA'pi yeSAM vidyAccamUvadham // 120 rAjJo' yadi prayAtasya gAyante" grAmikAH pure / caNDAnilo" nadI (di) zuSyet so'pi badhyeta pArthivaH // 121 devatA-'tithibhRtyebhyo 'datvA tu bhuJjate ydaa| yadA bhakSyAni" bhojyAni tadA rAjA vinazyati // 122 dvipadAzcatuHpadA vA'pi yadA'bhIkSNaM rasanti vai / parasparaM susambI sA senA vadhyate praiH|| 123 jvalanti yasya zastrANi namante niSkramanti" ca / senAyAH zastrakozebhyaH sA'pi senA vinshyti||124 nardante dvipadA yatra pakSiNo vA catuHpadAH / kravyAdAstu vizeSeNa tatra saMgrAmamAdizet // 125 vilomeSu ca vAtetheM dine' vAhaneSu ca / zakuneSu ca dIpteSu yudhyatI tu parAjayaH // yuddhe priyeSu hRSTapuM naIkheM vRSabheSu ca / raktepu cAbhrajAledhaiM sandhyAyAM yuddhamAdizet // 127 abhreSu ca vivarNeSu yuddhopakaraNeSu ca / dRzyamAneSu sandhyAyAM sadyaH saMgrAmamAdizet // kapile rakta-pIte vA harite ca tale camUH / sa sadyaH parasainyena badhyate nA'tra saMzayaH // 129 kAkA gRghrAH zRgAlAzca kaGkA ye 'caamisspriyaaH| pazyanti yadi senAyAM "prayAtAyAM bhayaM bhavet // 130 ulUko vA birAlA vA mUSakA vA yadI bhRzam / vAsante" yadi senAyAM niyataM so'stiko (sauptiko ?) vadhaH / / 131 grAmyA~ vA yadi vA''raNyau divau va(vA)santi nirbhayam / senAyAM saMprayAtAyAM so'stiko(sauptiko ?)'tra bhayaM bhavet // 132 maithunena viparyAsaM yadA kuryuvijAtayaH / rAtrau divA ca senAyAM sauptiko (ka) vadhamAdizet // 133 1A ceSTano; B vessttto| 2 A vA'sya; B ghA'pi, D vApya / 3A B D klpnaa| 4 A CD yaayissu| * C this st. is numbered twice in this Ms. 5C maanaadNte| 6 C vA bhyaavhaaH| 7C sdyo'grtH| 8 B degvadhAm / 9 C ydi| 10 C raajnyo| 11 B mAyate; CzAMtaye; D gAyate / 12 A yAmikA; B yAmikAM; C yaamike| 13 AC puro| 14 A candrA; C cndro| 15C niilo| 16 C ndaaN| 17 C pusspo| + C yasya vyaadhibhyNkrN| + This st. is missing in A. 18 B tevatA / 19 B bhUtebhyaH / 20 B D datvA / C The following latter half is found in this Ms. bhakSasevyAni senAyA tadA so'pi vinshyti| 21 B akSAni; D bhakSyANi / 22 D bhojyANi / 23 D rAjJA / 24C dasati / 25A cet; Bte| 26 CsusNnjjhaa| 27 Cna nmnti| 28C naIyan / 29-30 D pryaatessu| 31 A B C dIneSu / 32 A bdhytaaN| 33 C yadvatpriyeSu / 34 C tuSTeSu / 350 tadvatsu 36 Cdegjlessu| 37 C tasya / 38 B talai; C tapet / 39 C camUm / 40-41 A BD kNkeyaaH| 42 All Mss. have got pazyanti. It may be patanti or dRzyante / CsA senA badhyate dhruvam / 43 A aluukaaH| 44-45A BD bhRzanti vaa| 46 C pazyanti / 47 A te'bhi; BD tebhi / 48 B sekhiko; C so'ptiko; D soptiko| 19 A D grAmA; B aamaa| 50 D arnnyaaN| 51 C ydi| 52 B C pazyaMti; D vsyti| 53 The same variants as under 48. 54 C mithune tu| 55All the Mss. have either got kuryAta or kurvantibut grammatically kuryuH is better. 56ABD divaa'pi| 57 ABD vA vaase| 58 The same variants as under 48. But here got atga which is quite correct, bha0 saM0 4 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA catuHpadAnAM manujA yadA kurvanti vAsitam / 134 135 136 139 140 141 mRgA vA puruSANAM tu tatrApi so'stiko ' ( sauptiko ? ) vardhaH || ekapAdatripAdo vA trizRGgo yadi vA'dhikaH / prasUyate pazuryatra tatrApi sauptiko vardhaH // azrupUrNamukhAdInAM zerate ca yadA bhRzam / padavilikhamAnAstu huyoM yasya sa badhyate || niSkuTayati pAdaiva " bhUmau vAlAneM kiranti ca / prahRSTAzca prapazyanti tatra saGgrAmamAdizet // 137 na caranti yadA grAsa" na ca pAnaM pivanti vai / zvasantaM vA'pi dhAvanti vindyAdagnibhayaM tadA // 138 krauJcasvareNa snigdhena madhureNa punaH punaH / hepante" garvitAstuSTAstadA rAjJo jayAvahAH // praheSante prayAteSu yadA vAditraniHsvanaiH " / lakSyante bahavo hRSTastasya rAjJo dhruvaM jayam // yaMdA madhurazabdena pati" khalu vAjinaH / kuryAdabhyutthitaM sainyaM tadA tasya parAjayam || abhyutthitAyAM senAyAM lakSyate yacchubhAzubham / vAhane praharaNe vA tat tat phalaM " samIhate // 142 sannAhiko" yadA yukto" naSTasainyo " bahirvrajet / tadA rAjyapraNAzastu acireNa bhaviSyati / / 143 apavAha narendrasya hayamAruhate hayaH / senAyAmanyarAjAnAM tadA mArganti nAgarIH || arddhayuktAH pradhAvanti vArjinaistu yuyutsavaH / heSamAnAH pramuditAstadA jJeyo jayo dhruvam // pAda" pAdena muktAni niHkramanti yadA hayAH / pRthag pRthag saMspRzyate tadA vindyAdbhayAvaham // yadA rAjJaH prayAtasya vAjinAM saMpraNAhikaH / pathi ca mriyate yasminnacirAtmAno bhaviSyati // || zirasyAsye ca dRzyante yadA hRSTAstu vAjinaH / tadA rAjJo jayaM vidyAnnacirAt samupasthitam // hayAnAM jaghane" pAyau " pucche pAdeSu vA yadi / dRzyetAgnirathA dhUmastadA vidyAnmahadbhayam // 26 [ 13, 134- 149 144 145 146 147 13 ABD ni kuTayaMti / / 1 ABD manujAM / 2 A vAsitAm; B vAsinaM; C mAsitaM / 3 A rAtrA'pi; B tatrAsti / 4 A sosstiko; B sopiko; D sostiko / 5 B viduH / 6 A vapuH; D vastuH / 7 A so'stiko; B sopiko; D sostiko / 8 B vidhaH / 9A astu / 10 A yadAn; B yadAna C bhUmiM / 11 A vilikhanAnaH; B likhamAnaH; D vilikhyamAnAH / 12 C hayaH / 14ABD pAdAnAM / 15 A cAlAM; B vAlAM; D bAlAH / 16 A B vasyanteH D tasyaMte ca / 17 A D ghAsaM; B thAsaM / 18 C zvasitaM / 19 A B D heSanti 20 A prahecyante; B D praheSyaMte / 21 C prayANeSu / 22 BD nikhanAH / * ABD prahRSTA yatra bahuzaH / + C tadA yuddhaM samAdizet / 1 C This and the following st. are not found in this Ms. 23 B zabda | 24 BD mukhAyona / 25 B vezyeta; D vezyata | 26 BD tantra | 27-28 BD pralayam / 29BD Ihate / 30 A sannAhikAM / 31 A yukteSu; BD yukte | 32 A sainyaiH; B teSu saunye; D teSu sainye / 33 B cahi; D bahi / SC The second half and the first half of the next stanza are not found in this Ms. 34 A apabAhya; D opavAhya / 35 A degrAjena; C D rAjAnaM / 36D nAgarAM 37 C pravArdhati / 38 ABD yAyinaH / 39 B heyamAnA; C heSamANAH / 40- 41 B pAdapAdena / 42 C mukhyaM tu / 43 B nikramanti; C niSkrato | 44 AC saMspRzya; B saMpRSTaH / The following st is additionally found in A only but as it is not found in other three Mss. I have not included it pa-rAjAyA rAjJaH pazcimArddha yadA jvaleta pu / pUrvArddha jvamAsena hayAnAM DijayaM vadet // this Ms. after 149th st. C The second half is found as hanyAt taM svAminaM kSipraM viparIte dhanAgamA // 45 C ca yadA / 4G C nAbhyAM / 48 C dhUmaM / 49 A mahA / in the text: - vindyAt 131 // It occurs in under in this Ms.:47 B jAyeta; C izyate / 148 149 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13, 150-173 ] trayodaza adhyAya hepamAnasya dIptAstu nipatantyarciSoM mukhAt / azvasya vijayaM zreSThamUrddhaSTizca zaMsate // 150 *zvetasya kRSNaM dRzyeta pUrvakAye tu vA jinaH / hanyAt taM svAminaM kSipraM viparIte vadhAgamam // 151 vAcakasya vadhaM vindyAd yadA skandhe yo jvalet / pRSThato jvalamAne tu bhayaM senApaterbhavet // 152 tasyaiva tu yadA dhUmo nirdhAvati prahepitaH" / purasyApi tadA nAzaM nirdizet pratyupasthitam // 153 senApativadhaM vidyAd vAlasthAnaM yadA jvalet / trINi varSANyanAvRSTistadA tadviSaye bhavet // 154 antaHpuravinAzAya mehU~" prajvalate" yadA / udaraM jvalamAnaM ca korzanAzAya vA jvale t // 155 zerate dakSiNe pArzva yo" jayapuraskRtaH / svabandhuzAyinazcAhurjayamAMzcaryasAdhakaH // 156 vAmAzAyinazcaiva turaGgA nityameva ca / rAjJo yasya na saMdehastasya mRtyuM samAdizet // 157 sausuSyante (?) yadA nAgaH pazcimazcaraNastathA / senApativadhaM vidyAd yadA'nnaM ca na bhuJjate // 158 sadantA(:) pAdacArI vA nAbhimanna(nyaM)ti hastinaH / yasyAM tasyAM tu senAyAmacirAdvadhamAdizet // 159 nipatantyagrato yadvai trasyanti vA rudaMti vA / niSpadyante samudvignA yasya tasya vadhaM vadet // 160 ra nadanti vipamaM visvaraM nizi hastinaH / dIpyamAnAstu kecittu tadA senAvadhaM dhruvam // 161 go-nAga-vAjinAM strINAM mukhAcchoNitavindavaH / dravanti bahuzo yatra tasya rAjJaH praajyH|| 162 narau yasya vipadyante prayANe vAraNAH pathi / kapAlaM gRhya dhAvanti dInAstasya parAjayaH // 163 yadA dhunanti sIdanti nipatanti kiranti ca / khAdamAnAstu khidyante tadA''khyAti parAjayam // 164 hepantyabhIkSNamazvAstu vilikhanti kharairdharAm / nadanti ca yadA nAgAstadA vindyAd dhruvaM jayam // 165 puSpANi pIta-raktAni zuklAni ca yadA gajAH / abhyaMtarApadanteSu darzayanti tadA jayam // 166 yadA muJcati zuNDAbhirnAgA nAdaM punaH punaH / parasainyopaghAtAya tadA vindyAd dhruvaM jayam // 167 pAdaiH pAdAn vikarSanti talaiI vilikhanti ca / gajAstu yasya senAyAM virudhyante dhruvaM praiH|| 168 mattA yatra vipadyante na madyante ca yojitaaH| nAgAstatra vadho rAjJo mahA'mAtyasya vA bhavet // 169 yadA rAjA nivezeta bhUmau kaNTakasAle / viSame sikatAkIrNe senApativadho dhruvam // ||zmazAnAsthi-rajaHkIrNe paJcadagdhavanaspatau / zuSkavRkSasamAkIrNe nivikSo(STo) vadhamIhate // 171 kovidArasamAkIrNa zleSmAntakamahAdrume / pilU-kAlaniviSTasya prApnuyAcca cirAd vadham // 172 asAravRkSabhUyiSThe pASANa-tRNakutsite / devatAyatanAkrAnte niviSTo vadhamApnuyAt // 173 1Cssmaannsy| 2 C arthito| 3-4 C kurvan dRssttsy| 5A BD saMzayet / * CThis st. is not found in This Ms. GA pu| 7 B vaajinN| 8 A. kSiptaM / 9A vipriit| 10 C vAdhakasya / / CThis st. occurs in this Ms. after 150th st. 11 A pramohanaH; B D prmohtH| # C The order of this st. is interchanged with the next in this Ms. 12 A WISATA: B vAlavAnAM D bAlavAnaM / 13 Cmne| 14 C prajvalanaM / 15 D kesh| 16A tdaa| 17c samaste / 18 C yavAnAM / 19 A atvadhyasAdhakaH, B AsvArthasAdhakaH; C aashcrysaadhkH| 20 Abaamaarth| SC This and the following st. are not found in this Ms. 21 B sosupyate / 22 A. nAbhidyanti; B naatisnnNti| 23 A tadviruddhamaghAva / %A nippesyanti gRhasthA vai; BD niSpeSyati gRhasthAH syuH| 24 BD niSpataMti; C saadvinaa| 25 C yasya turgaaH| 26 C karaM; D kuru| 27 B vdti| 28 C visvanaM / 29 B dntinH| 30-31C gvaag| 32C nRnnaaN| 33 Ana sd| 34Cjasya / BA vAraNe; Cvrunnaa| 36 C yati / 37 A BD khaadymaanaaH| 38A meSAstu: D mekhAstu / 89 C naMdanti / 40-41 C parAjayam / 42 D yojitAH / "A BD bhasmasakulasaGkalam / IC This and the following st. are not found in this Ms. 43D varNa / 44-45A cirAdvipam ) viraamRtm| 46A mUjiSTa, CyAghRSTa / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 bhadrabAhusaMhitA [13, 174-186; 14, 1-10 amanojJaiH phalaiH puSpaiH pApapakSisamanvite / adhomArge niviSTazca yuddhamicchati pArthivaH // 174 *nIce niviSTasya sadA nIcebhyo bhayamAdizet / yathA dRSTeSu dezeSu tajJebhyaH(?) prApnuyAt vadharma // 175 yat kizcit parihInaM syAt tat parAjayalakSaNam / parivRddhaM ca yat kiJcid dRzyate vijayAvaham // 176 durvarNAzca durgandhAzca kuveSA vyAdhinastathA / seinAyA ye narAzca syuH zastravadhyA bhavantyatha // 177 tathAjJAtaprarUpeNa rAjJo jy-praajyH(yau)| vijJeyaH(yau) saMprayAtasya bhadrabAhuvaco yathA // 178 parasya viSayaM labdhvA agnidagdhA na lepaTet / paradArA na hiMsyeta pazavaH pakSiNastathA // 179 ani kRteSu madhyastu zastrAntaraM nidhApayet / nirAparAdhacittAni nAMdadIta kadAcana // 180 devatAn pUjayed vRddhAna liGgasthAn brAhmaNAnaM gurun / parihAraM nRpatirdadyAdvAmAya tajinAm (?) // 181 rAjavaMza naM vocchidyAda bAla-vRddhAzca paNDitAn / nyAyenArthAH samaM dadyAt tathA rAjyenai vardhate // 182 dharmotsavAn vivAhAMzca sutAnAM kArayed budhaH / na ciraM dhArayet kanyAM tathA dharmeNa varddhate // 183 kAryANi dharmataH kuryAt pakSapAtaM visarjayet / vyasanairviprayuktazca vacosiktasukhadaiH // 184 yathocitAni sarvANi yathA nyAyenaM pazyati / rAjA kIrti samApnoti tadA pratyayamodate // 185 imaM yAtrAvidhiM kRtsnA yo'bhijAnAti tattvataH / nyAyatazca prayuJjIta prApnuyAtsa~ mahat padam // 186 // iti nairgranthe bhadrabAhuke nimitte yAtrAvidhinAma trayodazamo'dhyAyaH // athAtaH saMpravakSyAmi pUrvakarmavipAkajAn / subhA-'zubhAn samutpAtAn rAjJo janapadasya ca // 1 prakRteryo viparyAsaH sa utpAtaH prakIrtitaH / divyA-'ntarikSa-bhaumAzca vyAsameSAM nibodhata // 2 yadAtyuSNaM bhavecchIte zItamuSNe tathA Rtau / tadA tu navame mAse dazame vA bhayaM bhavet // 3 saptAhamaSTarAtraM ca navarAtraM dazAnhikam / yadA nipatate varSaM pradhAnasya vadhAya tat / / pakSiNazca yadA mattA pazavazca pRthagvidhAH / viparyayeNa saMsaktA vindyAjanapade bhayam // AraNyA grAmamAyAnti vanaM gacchanti nAgarAH / rudanti cAtha jalpanti tadA'raNyAya kalpate // 6 aSTAdazasya mAsasya tathA saptadazasya ca / rAjA ca mriyate yatra bhayaM rogaca jAyate // 7 sthirANAM kampa-saraNe calAnAmaMgaimeva hi / brUyAt tatra vadhaM rAjJaH SaNmAsAtputramazriNaH // 8 darpaNa hasate (ne) cApi krandanaM yuddhasaMbhave / sthAvarANAM vadhaM vidyAtrimAsaM sthAvarAtmakam // 9 pakSiNaH pazavo mAH prasUyanti viparyayaiH / yadA tI tu SaNmAsaM bhayaM rAjavadhastadA // 10 1A BD ht| 2 A D degmArga; Bdegmgren| * C This st. is not found in this Ms. 3 B missing in this Ms. 4 A katham / C darbhavarNavidagdhazca / degsenAyAsena pApebhyaH zastramadhyabhayaM tathA // TAC tajJAtapratirUpeNa / 5A vissyo| 6 A degddyaa| 7 A hiMsante; B hiMsena; C hiMseta / 8 A taapsH| 9 B vrnn| 10 A maa| 11C naavdiin| 12C nityaM / 13-14C dharmacAriNam / 8 BdegdagdhamayajiraM; C visasRjergayaM; D dagdhAmapejinam / 15-16 C raajvNshen| 17 C vAcchidyAt / 18 C bAla-vRddhaizca / ** C jJAnAryAtmasamAdAya / 19 A vyApetArthA / 20 A rAjJe n| 21 A vartate; C rAjJena / tt C This and the following stanza are missing in this Ms. 22 A tavorisakta BC vcostikt| 23 A degsukhprbhH| 24 A jJAyeta / 25 A sarpati / 26 A tya'; C prItyeha; D pretyA ca / 27 A iyaM / 28 A praapnuyaastu| 29 B sumahadvasum ; C kIrtimuttamam / 30 A vasum / 31 A dazarAtrikam / 32 A n| 33 A sst| 34 C bhaGgaM / 35 C rASTrasya / 36 A kmpte| 37 A cplaanaa| 38 A nge| 39 A cle| 40 B darpaNe; C snn| 41 A BD hasate; C shtaa| 42 A kraMdate; BkraMdato; C kuMdata / 43 CbhyN| 44 A nRmAsaM / 45 C nAtra sNshyH| 46 Cmissing in this Ms. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14, 11-31 ] caturdaza adhyAya 11 12 15 vikRtaiH' pANi-pAdAdyairnyUnaizcApyadhikaistathA / yadA tvete' prasUyanti kSudbhayAni tadAdizet // SaNmAsaM dviguNaM cApi paraM vAtha caturguNam / rAjA ca mriyate tatra bhayAni ca na saMzayaH // madyAni rudhirA - SsthIni dhAnyA - 'GgAra - vasAstathA / *megho vA varSate yatra bhayaM vidyAccaturvidham // 13 prasarpantiM jalacarAH pakSiNo dvipadAstathA / varSamANo jalaM " hanyAd bhayamAkhyAti dAruNam // 14 nirindhano" yadI cAgnirIkSyate " satataM pure / sa rAjA nazyate dezAcchaNmAsAt paratastadA // dIpyante yatra zastrANi vastrANyazvA narA gajAH / varSe ca mriyate rAjA dezasya ca mahadbhayam // caivRkSarasA yadvat prabhavanti viparyayAt / samastA yadi vA vyastAstadA vindyAd bhayAgamam // dadhi kSaudraM ghRtaM " toyaM " dugdhaM" retaivimizritaM / nizravaMti yadA vRkSAstadA vyAdhibhayaM viduH // rakte" zastrabhayaM vakSye nIle" zreSThibhayaM viduH / anyeSveSu vicitreSu vRkSeSu tu bhayaM viduH // visvaraM ravamAnastu caityavRkSo yataH patet / tato bhayaM samAkhyAti dezajaM" paJcamAsikam // nAnAvastraiH samAcchannA yadA dRzyante vai" dumAH / rASTrajaM tad bhayaM vindyAd vizeSeNa tadA viSe zuvastro dvijAn hanti raktaH kSatraM" tadAzrayam / pItavastro yadA vyAdhiM tadA ca vaizyaghAtakaH nIlavastro nihantyAzu zUdrAMzca prabhRtinnarAn / pazu-pakSibhayaM citraM vivarNaH "zrIbhayaGkaraH // madhurAH kSIravRkSAca vetapuSpa phalAstu ye / saumyAyAM dizi yajJArtha" jAnIyAt pratipudgalAH // kaSAyamadhuraustiktA uSNavIryavilAsinaiH / raktapuSpa phalAH prAcyAM suMdIrgha nRpa - kSatrayoH ** // amlI: salavaNAH snigdhAH pItapuSpa phalAzca ye / dakSiNAM dizi vijJeyA vaizyAnAM pratipudgalAH // 26 kaTu- kaNTakino rUkSIH kRSNapuSpa phalAzca ye / vAruNyAM dizi vRkSAH syuH zUdrANAM prati pudgalAH // 27 1 48 1 28 29 mahAntazcaturazrAzca svagAhAzva vairoSitAH / vanamadhye sthitAH santaH sthAvarAH pratipudgalAH // hasvAzca taravo ye'nye aMtye jAtA vanasya ca / acirodbhavakArA ye yAyinAM pratipudgalAH // ye vidikSu vimizrA vikarmasu vijAtiSu / pulAca tu ye yeSAM te teSAM pratipudgalAH // zveto rAjA dvijAn hanti raktaH kSatra- nRpAn vadet / pItA vaizyavinAzAya kRSNaH zUdraniSUdaye * // 31 ** 30 64 29 16 17 18 19 20 // 21 // 22 23 ca 1 A B vikRtiH / 2 A dyUtaiH / 3 A thavikeH / 4 C eteSu / 5 A vasti / 6 C madhu / * B This line and the succeeding line are missing in this Ms. 7-8 C meghavAn / 9C sarIsRpA / 10-11 C jalAdanyaM / 12 A nirundhate / 13 A missing in this Ms. 14 A IkSate; C dIpyate / 15 C citra' | 16 A mRtaM / 17 C dugdhaM / 18 C ghi 19 C varNa / 20 C gatimizrakaM / + C This appears as 27th stanza in C. 21 C rAjJo / 22 C putra | 23 A niire| 24 A rASTra'; BD zreSTha + ABD vitho bhedaM mande ca vRkSA yeSu na saMzayaH // $ C This st. appears in C as 26 th stanza. 25 D dazajaM | 26 A te / 27 C tadvasAH | 28 A vijo:; C dhiyo / 29 C dvijAn hanti is twice written here. 30 D kSetraM / 31 A samudrAn / 32 C tadA bhRtikarAnnarAn / 33 A B vivarNa / 34 C tu / 35 C kRSNadeg / 36 C udIcyAM / 37 C dRzyate / 38 C dvijAnAM / 39 ABD manda | 40ABD madhurAH / 41 ABD 'vizAlatA / 42-44 C kRttikAyAM vivarddhayet / 45 CD AtmAH / TB This and the next line are missing in this Ms. A D dakSiNasyAM na vAtyuSNaM / 46 C D vRkSAH / 47 C zvetadeg / 48 C prAti / 49 C cirodeg / 50 A vinighnAzca / 51 A D vikarma | 52 A pravijAkRti; B pravijAyati / ** C pratipudgalAzca yeSAM teSAmutpAtajaM phalam // 53 A rajo; B rije; D rijo / 54 A D stu sUyata; B stu sUcayet / 24 25 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ n bhadrabAhusaMhitA [14, 32-52 paracakraM nRpabhayaM kSudhA-vyAdhi-ghanakSayam / evaM lakSaNasaMyuktAH srAvAH kuryurmahadbhayam // 32 kITadaSTasya vRkSasya vyAdhitasya ca yo rasaH / vivarNaH sravate* gandhaM na doSAya sa kalpate // 33 vRddhA drumA nihantyAzu maraNe paryupasthitAH / UrdhvAH zuSkA bhavantyete tasmAt tAllakSayedbudhaH // 34 yathA vRddho naraiH kazcit prApya hetuM vinazyati / tathA vRddho drumaH kazcita prApya hetuM vinazyati / / 35 itare-tarayogAstu vRkSAdivarNanAmabhiH / vRddhA-balo-amUlAzca calacchaiA~zca sAdhayet // hasane" rodane" nRtye devatAnAM prsrpnne| mahadbhayaM vijAnIyAt paNmAsAtriguNo"(Na) param // 37 citrAzcaryasuliGgAni nimIlanti vadanti vA / jvalanti" ca vigandhIni bhayaM rAjavadhodbhavam // 38 toya-dhAnyAni sahasA rudanti ca hasanti ca / mArjAravacca vAsaMti" tatra vindyAd mahadbhayam // 39 vAditrazabdAH zrUyaMte deze yasminna mAnupaiH / sa dezo rAjadaNDena pIDyate nAtra saMzayaH // toya-dhAnyAni sarvANi vahanti rudhiraM yadA / SaSThe mAse samudbhUte saMgrAmaH zoNitAkulaH // 41 cirasthAyIni toyAni tUrNaM yAnti payaHkSayam / gacchanti vA pratisrotaH paracakrAgamastadA // 42 vardhante cApi zIryante calante vA tadAzrayAt / sazoNitAni dRzyante yatra tatra mahadbhayam // 43 zastrakozAt pradhAvante nadanti vicaranti vA / yadA rudanti dIpyanti saMgrAmasteSu nirdizeta // 44 yAnAni vRkSa-vezmAni dhUmAyaMti jvalaMti vA / akAlajaM phalaM puSpaM tatra mukhyo pinazyati / / 45 bhavane yadi zrUyate gIta-vAdibanisvanAH / yasya tadbhavanaM tasya zArIraM jAyate bhayam // 46 puSpe puSpaM phale" puSpaM phale bauM viphalaM' ydaa| badhyate vitathaM vindyAttathA janapade bhayam // 47 catuHpadAnAM sarveSAM manujAnAM yadA'mbare / zrUyate vyAhRtaM ghoraM tadA mukhyo vipadyate // 48 nirdhAte kampane bhUmau zuklavRkSaprarohaNe / dezapIDAM vijAnIyAnmukhyazcAtra na jIvati // 49 sthirI bhUmi prayAtasya yadA sudravatAM vrajet / nimanjanti ca cakrANi tasya vindyAt mahad bhayama // 50 valmIkasyA janane manujasya nivezane / araNyaM vizatazcaivaM tatra vidyAnmahad bhayam // 51 mahApipIlikAvRndaM saMdrakAbhRtya(?)viplutam / tatra tatra ca sarvaM tadrASTrabhaGgasya cAdizet // 52 1AD degjn| 2 BD degdagdhasya / 3A vivarNa / Amissing in this Ms. 5A ggnN| 6CshrvNti| 7Ata ddhA te / 8C yyaa| 9 A chando; BchedH| 10 A naram / A This second half is missing in A but as it fits in with the context and as it is found in B C D it is placed there. tA BD vRddhAdizca varNanA yat / A BD vRkSA bAle tu sUkSmAzca vamANA ulkAzca sAdhayet / 11 A B D hasate / 12 A B D rodate / 13 A B D nityaM / 14 A B D nRguNAt / SC citrAvardhAsu niNgaani| 15 C missing in this Ms. 16-17 A kulaM bhAve / 18-19 C pshyte| 20 A puurvetaa| 21 A daaNhun| 22 ABD toyaavhaani| 23 A D sthAnAni / 24 C tadA jyN| 25 C atishobhN| 26 CvadhyaMte / 27 A D prayeta : B darpayeta / 28 CzAsranvaiSA; daashckosaa| 29 C pravardhante / 30A nandanti; Cnirdati / 31ACD ruhaMti / SA This st. is missing in A bnt as it is found in BCD it has been incorporated in the text.32 A tUryante; D stayate / / D This is found in this Ms. as the 51st st. 33 A pusspe| 34 A phalaM; C yadA / 35A cA'pi; C kazcit / 36A vA'pi / 37 A phalaM / || C bhayaM janapadaM vidyAt bhadrabAhuvacI yathA / / 38A bare; BD svare / 39 A stuuyte'thaa| 10 C vyAdhayaH / 41 Cvinshyte| 42 A kampate; B D kNdne| 43AB bhUmi; D bhuumiH| 44 A zuSka; B zukra / 45 D dos| C In place of this st. the following st. is found in C:- yadA bhUdharazaGgANi nipatanti mahItale / tadA rASTrabhayaM vidyAt bhadravAhuvaco yathA // 46 A not found in this Ms. 47 A valmIkasya / 48 A sajanane; BC syaas| 49A ta jy| 501. upanenavaH / vasana; Dvaasne| HD This is not found in this Ms. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14,53-74 ] caturdaza adhyAya mahApipIlikArAzivisphuraMto vipadyate / uhyAnuttiSThate yatra tatra vidyAnmahadbhayam // zvazvapipIlikAvRndaM nimnamUddhaM visarpati / varSaM tatra vijAnIyAdbhadrabAhuvaco yathA // rA~jJo(jo)pakaraNe bhagne' calite pAtite'pi vA / kravyAdasevane caiva rAjapIDAM samAdizet // 55 vAji-vAraNa-yAnAnAM maraNe chedane drute / paracakrAgamaM vidyAdutpAtajJo jitendriyaH // kSatriyAH puSpite'zvatthe brAhmaNAzcApyudumbare / vaizyAH plakSe'tha pIDyante nyagrodhe zUdra-dasyavaH // 57 indrAyudhaM nizizcetaM' viprAn raktaM ca kSatriyAn / nihanti pItakaM vaizyAn kRSNaM zUdrabhayaGkaram // 58 bhajyate nazyate tattu kampate zIryate jalam / caturmAsaM paraM rAjA mriyate bhajyate tadA // 59 pitAmaheSu sarvepuM dharmavendrakRtaM jalam / traimAsikaM vijAnIyAdutpAtaM brAhmaNeSu tam // 60 rUkSA vivarNA vikRtA yadA sandhyA bhayAnakA / mArI kuryuH suvikRtAM pakSa-tripakSakaM" bhayam // 61 yadA vaizravaNe" gamane kazcidutpAtaH samudIryate / rAjAnazca sacivAMzca paJcamAsAn sa pIDayet // 62 yadotpAto'yamekazcidRzyate vikRtaH kacit / tadA vyAdhizca mArI ca caturmAsAt paraM bhavet // 63 yadA candre varuNe votpAtaH kazcidudIryate / marakaH sindhu-sauvIra-surAMSTra-vatsabhUmiSu // 64 bhojeSu ca bhayaM vidyAt pUrve" ce mriyate nRpaH / paJcamAsAt paraM vidyAd bhayaM ghoramupasthitam / / 65 rudre ca varuNe kazcidutpatiH samudIryate / saptapakSaM bhayaM vidyAd brAhmaNAnAM na saMzayaH // 66 indrasya pratimAyAM tu yadyutpAtaH pradRzyate / saGgrAme triSu mAseSu rAjJaH senApatervadhaH // 67 yadyutpAto balandeve tasyopakaraNeSu ca / mahArASTrAn mahAyoddhAn sapta mAsAn prapIDayet // 68 vAsudeve yadyutpAtastasyopakaraNeSu ca / cakrArUDhAH prajA jJeyAzcaturmAsAn vadho nRpe // 69 pradyumne" vo'tha utpAto gaNikAnAM bhayAvahaH / vizAlAyAM ca draSTavyaM bhayaM cedvA'STamAsikam // 70 yadAryapratimAyAM tu kizcidutpAtajaM bhavet / caurA mAsA tripakSAdvI vilIyanti rajanti vA // 71 yadyutpAtaH zriyAH kazcit trimAsAtkurute phalam / vaNijAM puSpa-bIjAnAM nitA-lekhyajIvinAm // 72 vIrasthAne zmazAne ca yadyutpAtaH samIryate / caturmAsAn kSudhA-mArI pIDyante vratanizcaye *(bratinazca ye) // yadyutpAtaH(tAH) pradRzyate(yaMte) vishvkrmnni(rmaann)maashritH(taaH)| pIDyante zilpinaH sarve paJcamAsAtparaM bhayam // 74 * These three sts. are not found in A BD but as they have got fitting context they have been embodied in the text. 1 Bafter bhagne, dagdhe is found in this Ms. 2-3 A B these two words are missing in these Mss. 4 A svasthe; B D zvasthe / 5C dAsakaH / GC indriyAyudha / 7 C nishvetN| CThis is droppod in C. Therefore the first half of the succeeding st, forms the second half of every preceding st. in C. 8 Cpitaa-mhrssi| Cdegsomessu| C dharmadeze tathA tle| 10 varSAnte pkssikN| 11 BD varSa / 12 C param / 13A vai gmnne| 14 A it is not found in this Ms. 15 Cca ttH| 8A BD tArakeSu tu hAreSu sarASTravat sbhuumipu|| 16 A B D bhojnessu| 17 A B D ttr| 18-19 ABD sarveSu / 20A candre; B sadre; D saaddh'e| 21 A utpaadH| 22 C phlN| 23 Cvale kazcin / 24 C srve| 25C parI bhayam / 26A bhavet / 27-28C prakvacitta / || AvizIlA caiva vRSTazca; BD vizIlAM caiva dRSTazca / - ABD sarvA duSTasya maasikH| 29 A nRpakSAya / %C pIDyante nAtra sNshyH| 30A striyH| 31C mAsAt / * C tathA lekhyopjiivinaam| 32Csmiihte| 33 Cdegcaa| 34A vratizca ye; BkRtnishcyH| 35ABDdegmaasaaturN| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 bhadrabAhusaMhitA [ 14, 75-96 77 78 79 80 81 82 84 87 88 89 // 90 bhadraSTrAlI vikurvanti (ntI) striyo hantIhai suvratAH / AtmAnaM vRttino ye ca SaNmAsAt pIDayet prajAm // 75 indrAyAH samutpAtaH kumAryaH (rIH) paripIDayet / tripakSIdakSirogeNa kukSi-karNa - zirojvaraiH // 76 dhanvantare samutpAto vaidyAnIM sa bhayaGkaraH / SANmAsikavikArAMzca rogajAn janayenRNAm // jAmada (ye) yadI rAme" vikAraH kazcidIryate / tApasAMzca tapADhyAMcaM tripakSeNa jighAMsati // paJcaviMzatirAtreNa kabandhaM yadi dRzyate / sandhyAyAM bhayamAkhyAti mahApuruSavidravam // sulasAyAM" yadotpAtaH SaNmAsaM sarpijIvinaH / pIDayed garuDe" yasyai vAsukAstibhaktiSu || bhUteSu' yaiH samutpataiH sadeveMparivArikaiH / mAsena pIDayettUrNaM nirgranthavacanaM yathA // arhatsuM varuNe" rudre" gRhe" zukre" nRpe " bhavet / paJcAla -guru-zukreSu pAvakeSu purohite " // bAte 'gnau vAsubhadre ca vizvakarma-prajApatau / sarvasya tad vijAnIyAt vakSye " sAmAnyajaM phalam // 83 candrasya varuNasyApi rudrasya ca vadhUSu ca / sa mahArAjasUtpAto rAjAgramahiSISu ca // eka yasya bhAryA yA cAnyaH kevalAH striyAH / kurvanti kizcid vikRtaM pradhAnastrISu tadbhayam // 85 evaM deze ca jAtau ca kule*" pAkhaNDi-maikSiSu / tajjAtipratirUpeNa svaiH svairdevaiH zubhaM vadet // 86 udgacchamAnaH savitA pUrvato vikRto" yadA / sthAvarasya vinAzAya pRSThato yAyinAzanaH // hemavarNaH sutoyAyeM madhuvarNo bhayaGkaraH / zukle ca sUryavarNesmina subhikSaM kSemameva ca // hemante zizire raktaH pIto grISma- vasantayoH / varSAsu zaradi zuklo viparIto bhayaGkaraH // dakSiNe candrazRGge tu yadA tiSThati bhArgavaH / abhyutkR (ga) taM" tadA rAjA balaM hanyAtsapArthivaH " candrazRGge yadA bhaumastiSThate" vikRto" bhRzam / prajAstatra vipadyante kuravaH pArthivAJcalAH || zanaizvaro yadA saumya zRGge" paryupatiSThati / tadA vRSTibhayaM ghoraM durbhikSaM prakaroti ca // bhinatti somaM madhyena graheSvanyatamo yadA / tadA rAjabhayaM " vindyAt prajAkSobhaM ca dAruNam // rAhuNA gRhyate candro yasya nakSatrajanmani / rogaM mRtyubhayaM vA'pi tasya kuryAnna saMzayaH // krUra grahayutazcandro gRhyate dRzyate 'pi vA / tadA kSubhyanti sAmantA rAjI rASTraM ca pIDyate // likheta" somaH zRGgena bhaumaM zukraM guruM yathA / zanaizvaraM cAdhikRtaM SaD bhayAni tadA dizet // 96 1 A stRhA; D nRhA / 2 B arhantI / 3 C sutrataM / * C abhyAzca pratimA kazcit SaGgirmAsaiH pradIpayet // 4 A vrativIrAzca / 5 B vrajam ; D prajam / 6 ABD indrAnyAyaH / 7 C sa utpAtaH / 8 A nRpakSya; C nRpakSAt / 9A vidyAnAm | 10 B yAmadagdha; C yAmadagneya; D yAmadagdhe / 11-12 C rAme | 13 B tapAdyazci; C tapodyAzca; D tapAdyAMte / 14 A nRdeg / 15 A salasAyAM; B zulamAyAM; D salabhAyAm / 16-17 C garuDAyAMzca / 18 C vAstukairmRga- 19 ABD bhUte / 20-21 ABD yasyA yadutpAtaH / 22 A sadaiva / 23 A B paricArikaH; C parivArakaH / 24 C aruNAt / 25 BD varuNendra' / 26 BD bhadre / 27 A grahe; C zakre / 28 A zukke / 29-30 C vyAdhibhayaM bhavet / 31 A kAke; B suSu / 32 ABD purohitaH / 33-34 ABD vAtAmaiau / 35 C rAjyadeg / 36 C bhayam / + C This and the following stanza are not found in this Ms. 37-39 A veNakAyaspadA / 44 A C degbhikSiSu / 45 C vizvato / 48 C dalaiH / 49-50 C hanyamasaMzayaH / 54 C shrRNge| 55 C bhaumaH / 59-61 C sarvato bhRzam / 91 92 93 94 95 65 1 40- 41 D kevalastu yaH / 42 C kaleM / 43 A D pAkhaMDa | 46 C sudIptoya | 47 B appha; C abhyantare; D abhyukSataM / 51ABD tiSThati / 52 ABC avikRtaH / 53 AC kuruvaH / 56 A. sabhayaM; C rAjavadhaM / 57 C raassttr| 58 ABD yadA sa gRhyate / 62 C rAja | 63ABD likhate / 64A BD somaM / 65 B zanaizcaro / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14, 97-121 ] caturdaza adhyAya 33 97 98 99 100 101 106 107 paiMdA bRhaspatiH zukraM bhidyedatha vizeSataH / purohitAstadA'mAtyAH prApnuvanti mahadbhayam // grahAH parasparaM yatra bhindanti pravizanti vA / tatra zastraMvANijyAni vindyAdarthaviparyayam // svato grahamanyaM zvetaM pravizeta likhet tadA / brAhmaNAnAM mitho bhedaM mithaH pIDAM vinirdizet // evaM zeSeSu varNeSu svavarNaizcArayed grahaH / varNataH svabhayAni syustadyutAnyupalakSayet // zveto graho yadA pIto raktakRSNo'thavA bhavet / svavarNavijayaM kuryAt yathAsvaM varNazaGkaram // utpAtA vividhA ye tu grahA''ghAtAzca dAruNAH / uttarAH sarvabhUtAnAM dakSiNA mRgazRGgiNAm // 102 karaGkaM zoNitaM' mAMsaM vidyuta bhayaM vadet / durbhikSaM janamAriM ca zIghramAkhyAntyupasthitam // 103 zabdena mahatA bhUmiryadA rasati kampate / senApatiramAtyazca rAjA rASTraM ca pIDyate // 104 phale phalaM yadA kizcit puSpe puSpaM ca dRzyate / garbhAH patanti nArINAM yuvarAjA ca vadhyate // 105 nartanaM jalpanaM' hAsamutkIlana - nimIlane / divA yatra prakurvanti tatra vindyAnmahadbhayam // *pizAcA yatra dRzyante dezeSu nagareSu vA / anyarAjA bhavettatra prajAnAM ca mahadbhayam // bhUmiryatra nabho" yAti vizati" vasudha jalam / dRzyante vA'mbare devAstadA rAjabadho dhruvam // 108 dhUma-jvAlAM rajo bhasmai' yadA muvaMti devatAH / tadA tu mriyate rAjA mUlatastu janakSayaH // mRga-pakSi"-pazUnAM ca bhASaNe jvalane game / janakSayAH prabhUtAstu vikRte vA nRpavadhaH // $ vikRtAkRti - saMsthAnA jAyante yatra mAnavAH / taMtra rAjavadho jJeyo vikRtena mukhena vA // vadhaH senApatezcApi" bhayaM durbhikSameva ca / amervA hyathavI vRSTistadA syAnnAtra saMzayaH // dvAraM zastragRhaM" vezma rAjJo devagRhaM tathA / dhUmAyante yadA rAjJastadA maraNamAdizet // || paridhA'rgalI kapATaM dvAraM rundhanti vA svayam / purarodhastadA vindyAnaigamAnAM mahadbhayam // yadA dvAreNa nagaraM zivA pravizate divA / vAsyamAnA vikRtA vA tadA rAjavadho dhruvam // antaHpureSu dvAreSu viSNumitre (tIrthe) tathA pure / aTTAlake'tha haTTeSu madhu lInaM vinAzayet // dhUmaketuhataM mArgaM zukrazcarati vai yadA / tadA tu sapta varSANi mahAntamanayaM vadet // guruNA prahataM mArga yadA bhaumaH prapadyate / * * bhayaM sa ( sa ) rvajanikaM karoti bahudhA nRNAm // bhaumenApi hataM mArga yadI sauriH " prapadyate" / tadA'pi zUdra- caurANAmanayaM kurute nRNAm // saureNa tu hataM mArga vAcassaM" (vAcaspatiH) prapadyate " / bhayaM sarvajanAnAM tu karoti bahudhA tadA // 120 rAjadIpo nipatate bhrazyate'dhaH kadAcana / SaNmAsAtpaJcamAsAdvA nRpamanyaM" nivedayet // 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 121 * C this is missing in C. +B This second half is not found in this Ms. 1 C zAstra / 2 ABD 'vivardhanam / 3 A suvarNa / 4 A svarNa saMkaram ; C svaM cArya zaMkaram; D suvazaMkaram / 5 BCD karaMka | 6ABD prANitaM / 7 ACD vikRtAzca / 8A rasavi / 9ABD jakanaM / 10 C sammIlana | + this is not found in A BD. 11 A sUriryu ca / 11-12 C nabhayaM bhUmimA / 13 A CD viMzati / 14 A vapu ca; B vapuSaM; D vapuvaM / 15 A yasya / 16-17 C ghoracaiva / 18 C sthiramAsadeg / $ABD satyaM janA sadaM vA ca / SC pIDA tatra prajAnAM ca vikRte tu nRpo vadhaH // 19 A B D raajnyH| 20 - 21 A rvahnirvyathA / 22 A bhayaM / || C missing in this Ms. 23-24 A parisAryA / C this st. is found with some variations in the following manner in this Ms:-gRhe antaHpure dvAre maMDe gopurodbhavaH / aTTAlakeSvathAgeSu madhu lInaM na zobhanam ** C kSatriyANAM bahuvidhaM tadA'pi bhayamAdizet // 25-26 A vAvassaM / 27 A pratipadyate / 28 D annakSayaM / 29B cobhayaM; C yadA sauriH; D cAvazyaM / 30ABD pratipadyate / tt ABD rAjApradIpo nRpaterbhajyate vA kadAcana / 31 C mRtyuM / bha0 saM0 5 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ww bhadrabAhusaMhitA [14,122-146 nirjIvAbhASaNe hAse jalarodhe' pradhAvane / jAtamAtrasya tu zizoH sumahadbhayamAdizet // 122 nivartate yadA chAyA parigrastA jalAzrayAt / pradRzyate ca daityAnAM sumahadbhayalakSaNama // 123 aMdvAre dvArakaraNaM kRtasya ca vinAzanam / hatasya grahaNaM vA'pi tadA hyutpAtalakSaNama // 124 yajane chAdanaM yasya jvalitAGgamathA'pi vaa| spaMdate vA sthiraM kiJcina kulahAni tadA''dizet // 125 daivajJA bhikSavaH prAjJAH sAdhavazva pRthagvidhAH / parityajanti taM dezaM dhruvamanyatra zobhanam // 126 yuddhAni kalahA bAdhA virodhA-'rivivRddhayaH / abhIkSNaM yatra vartante taM dezaM parivarjayet // 127 viparItA yadA chAyA dRzyante vRkSa-vezmani / yadA grAme pure vA'pi pradhAnavadhamAdizet // 128 mahAvRkSo yadA zAkhAmutkarAM muJcate drutam / bhojakasya vadhaM vindyAt sarpANAM vadhamAdizet // 129 pAMzuvRSTistatholkI ca nirghAtAzca sudAruNAH / yadA patanti yugapad ghnanti rASTraM sanAyakam // 130 rasAzca virasA yatra nAyakasya' ca dUSaNam / tulAmAnasya hasanaM rASTranAzAya tadbhavet // 131 zuklapratipadi candre samaM bhavati maNDalam / bhayaMkaraM tadA tasya nRpasyAtha na saMzayaH // 132 samAbhyAM yadi zRGgAbhyAM yadA dRzyeta cndrmaaH| dhAnyaM bhavet tadardI nyUna" mandavRSTiM vinirdizet ! // 133 vAmazRGgaM yadA vA syAdudyataM dRzyate bhRzam / tadA sRjati lokasya dAruNatvaM na saMzayaH // 134 UrdhvasthitaM nRNAM pApaM tiryaksthaM rAjamatriNAm / adhogataM ca vasudhAM sarvA hanyAdasaMzayam // 135 zastraM rakte bhayaM pIte dhUme durbhikSavidrave / candre tadodite jJeyaM bhadrabAhuvaco yathA / / / 136 dakSiNAtparato dRSTaM coradUtabhayaGkaram / apare toyajIvAnAM vAyavye hanti vai gardam // zastra-kITeSu bAleSu vivAdeSu ca liGgiSu / vAhaneSu ca dRSTeSu vindyAdbhayamupasthitam / / avaM vRSo yadA nardet tadA syAzca bhayaGkaraH / kakudaM" calate vApi tadA'pi sa bhayaGkaraH // 139 vyAdhayaH balA yatra mAlya(yaM)gandhaM na vAyate / AhUtipUrNakumbhAzca vinazyanti bhayaM vadet // 140 navavastraM prasaGgena jvalate madhuroM girA" / arundhatIM na pazyeta svadehaM yadi darpaNe // 141 na pazyati svakAryANi kArya vizAradaH / maithune yo niraktazca na ca sevati maithunam // 142 na mitracitto bhUteSu strI vRddhaM sevate zizum / viparItazca sarvatra sarvadA sa bhayAvahaH // 143 abhIkSNaM pApasvapnasya (zca) nirutsAho vicintitH| alakSmIpUrNo na cirAt prApnoti sa mahadbhayam // 144 kravyAdAH zakunA yatra bahuzo vikRtasvanAH / yatrendriyArthAH pizunAH zriyoM hInAzca mAnavAH // 145 nipatati drumazchinno vapuzca" hayalakSaNam / ratnAni yasya nazyanti bahuzaH prajvalanti vA // 146 1D lalarodhaH / 2 A B C na is additionally found before this word in these Ms. 3C pritcchaa| 4 A D daityAyAM; C daityaayaaH| * A thisst. is missing in this Ms. C sarvamutpAtalakSaNam // B this is not found in this Ms. 5A BC muttre| 6A tathoSNA: BD tthoktaa| 7 C mAnuSasya / 8A B D tulAmAnasya / 8 A BD samaM candramasaMzayam / 9 B bhavati;C tdaa| 10-11 B durbhikSaM; 10 D duHkhaM / | BD dAruNatvamayaM bhayam / 12 A vodbhUtaM ca; B caurodhata / || A cayo vyahanti cAM vadhAm / 13-14 B D cAvadham / 15 BD vRSTo; C vRksso| 16 A nAdi: C garjet / 17 C kukuttaaH| 18Clabhate / 19 A prlyaa| 20 A bnvn| 21CdApayet / %C Ahuti pUtigandhAca vinAzAya na sNshyH| 22 A c| 23 A pramUhota; B D prshot| 24 A jvlto| 25-26 C vA na saMpadA / 27 A B anudarI / * * C mihamuMcaMti yo nrH| 28 A BdegbhUto; D vitto| 29 A vitteSu B vRtteSu / 30 CnvidhH| 31 AviyaMvita: C alpvismRtiH| 32-34 A acirAniyatam / 350vigunnaaH| 36 AC striyaa|ttC not found in this Ms, 37 A svamaH / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14,147-175] caturdaza adhyAya kSIyate vA mriyate vA pazcamAsAt paraM nRpaH / gaiMjasyArohaNe yasya yadA dantaH prabhidyate // 147 dakSiNe rAjapIDA syAtsenAyAstu vadhaM vadet / mUlabhaGgastu yAtAraM karikAnaM (?) nRpaM vadet // 148 madhyamaM rogajAdhyakSamagraje sapurohitam / biDAla-nakulo-lUka-kAka kaGkasamaprabhAH // 149 yadA bhaGgo bhavatyeSAM tadA brUyAdasat phalam / ziro nAsAgrakaNThena sAnusvAraM nizaMsanaiH // 150 sAkSArthI saJcitaM yacca na tad grAhyantu vAjinAm / nAbhyaGgato mahoraskaH kaNThe vRtto sukheritaH // 151 sa pArzve rudanvAnucco no gRhyate hi sa:(?) / anyonyasamudIkSante heSyasthAnagatA hyaaH|| 152 zayanA-''sane parIkSA grAmamArI vadet tataH / sandhyAyAM supradIptAyAM yd| senAmukhA hyaaH|| 153 trAsayanto vibhepanto ghorAt paadsmuddhRtaaH| divasaM yadi vA rAtraM heSanti sahasA hayAH // 154 sandhyAyAM supradIptAyAM tadA vindyAt parAjayam / uJjakA (unmukhA) rudanto vA dInaM dInaM samantataH // 155 hayA yatra tadotpAtaM nirdizedrAjamRtyave / vicchidyamAnA herphate" yadA rUkSasvaraM hyaaH|| 156 kharavadbhImanAdena tadA vindyAt parAjayam / uttiSThanti niSIdanti vizvasanti bhramanti ca // 157 rogArtA iva heSante tadA vindyAt parAjayam / arddhamukhA vilokanti vindyAjanapade bhayam // 158 zAntAH prahRSTA dharmArtA vicaranti yadA hayAH / bAlAnAM vIkSyamANAste na te grAhyA vipazcitaiH // 159 mUtraM purISaM bahuzo viluptAGgAH prakurvataH / heSante dInanidrArtAstadA kurvanti te jayam // 160 stambhayanto'tha lAlaM heSanto durmanA hayAH / muhurmuhuzca jRmbhante tadA zastrabhayaM vadet // 161 yadA viruddhaM hepante svalpaM vikRtikAraNam / tadopasargo vyAdhirvA sadyo bhavati raatrijH|| 162 bhUmyAM grasitvA grAsaM tu heSante prAGmukhA yadA / azvArodhAzca baddhAzca tadA klizyati kSudbhayam // 163 zarIraM kesaraM pucchaM yadA jvalati vAjinaH / paracakraM prayAtaM ca dezabhaGgaM ca nirdizet // 164 yadA bAlAH prakSarante pucchaM caTapaTAyate / vAjinaH sasphuliGgA vA tadA vindyAnmahadbhayam // 165 heSante tu yadA rAjJaH" pUrvAhne nAga-vAjinaH / tadA sUryagrahaM vindyAdaparAhne tu candrajam // 166 zuSkaM kASThaM tRNaM vA'pi yadA saMdaMzate hayaH / heSante sUryamudvIkSya tadA'gnibhayamAdizet // 167 yaMdA zevAlajalevA'pi magnaM kRtvA mukhaM hayAH / heSante vikRtA yatra tadApyagnibhayaM bhavet // 168 ulkAsamAnA heSante saMdazya dazanAn hyaaH| saGgrAme vijayaM kSemaM bhartuH puSTiM vinirdizet // 169 prasArayitvA grIvAM ca stambhayitvA ca vaajinaam| heSante vijayaM brUyAtsaGgrAme nAtra sNshyH|| 170 zramaNA brAhmaNA vRddhA na pUjyante yathA purA / saptamAsAt paraM yatra bhayamAkhyAtyupasthitam // 171 anAhatAni tUryANi nardanti vikRtaM yadA / SaSThe mAse nRpo vadhyaH bhayAni ca tadA''dizet // 172 kRttikAsu yadotpAto dIptAyAM dizi dRzyate / AgneyIM vA samAsRtya tripakSAdagnito bhayam // 173 rohiNyAM tu yadA ghoSo nirvAto" yadi dRzyate / sarvAHprajAH prapIDyante SaNmAsAtparatastadA // 174 ulkApAtaH sanirghAtaH savAto yadi dRshyte| rohiNyAM paJcamAsena kuryAddhoraM mahadbhayam // 175. *C From here onwards some six sts. are not found in this Ms. 1BD hNtH| 2 A karijaM; D krikaannN| 3A saajhaakssii| 4 A BD mhaa| 5 BD sukhaaH| 6AD saMghayo; B sNdhyo| 7 A hmraa| 8 A BD uttamAnAM / 9 A D rudatIca; B sadanti c| 10A BD vicchidyate / 11 ABD hepaMhepaM / 121BD visNti| 13 Cbolaa| 14 C sNviikssmaannaa| 15 CnimitttH| 16 A vissnnu| 17-20 C avarAhAvaraddhAzca / 21 CprAGge! C pUrvanAgA savAjinAm / / B yadAstejoja. sevApi; C yadA senAjale vA'pi / 22 tadA saMdazanA / 23 C krtRH| 24 C vRSTim / 25 A B mhaa| 26 B megho| 7A D nirdhAto; B nirghaate| 28-29 A B kalahamRtyudam / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 bhadrabAhusaMhitA [ 14, 176-182; 15, 1-19 evaM nakSatra zeSeSu yatpAtAH pRthagvidhAH / devatArjarnalInaM ca prasAdhyaM bhikSuNA sadA // vAhanaM mahiSIM putraM balaM senApatiM puram / purohitaM nRpaM vittaM * ghnantyutpAtAH samucchritAH // eSAmanyataraM hatvA nirvRtiM yAnti te sadA / paraM dvAdazarAtreNa sadyo nAzayitA pitA || yatrotpAtAzca' dRzyante yathAkAlamupasthitAH / tena saMcayadoSeNa rAjA dezasya nazyate // devAn pravrajitAn viprA~stasmAdrAjA'bhipUjayet / tadA zAmyati tat pApaM yathA sAdhubhirIritam // 180 yatra deze samutpAtA dRzyante bhikSubhiH kvacit / tato dezAdatikramya vrajeyuranyatastadA || saMcitte' bhikSude' deze nirutpAte priyAtithau / viharanti sukhaM tatra bhikSavo dharmacAriNaH // 178 179 // iti nairgranthe bhadrabAhuke nimitte utpAtakANDaM nAma caturdazamo'dhyAyaH // 0-0 176 177 5 6 7 13 8 9 athAtaH saMpravakSyAmi grahacAraM jinoditam / taMtrAditaH pravakSyAmi zukracAraM nibodhata // bhUtaM bhavyaM bhavadvRSTimavRSTiM bhayamagninA / jayA 'jaya-ruga -'rthAMzca sarvAn sRjati bhArgavaH || mriyate vA prajA tatra vasudhA ca prakampate / divi madhyaM yadA gacchedardharAtreNa bhArgavaH // divi madhye yathA dRzyecchukraH sUryapathasthitaH " / sarvabhUtabhayaM kuryAdvizeSAdvarNasaGkaraH // akAle uditaH zukro nivRtto vA yadA tadA / trisAMvatsarikaM grISmaM zAradaM cetibhirbhavet // guru- bhArgava - candrANAM razmayastu yadA hatAH / ekAhamapi dIpyante" tadA vindyAdbhayaM khalu // bharaNyAdIni catvAri caturnakSatrakANi ha / SaDaiva maNDalAni syusteSAM nAmAni lakSayet // sarvabhUtahitaM raktaM paruSaM rocanaM tathA / Urddha caNDaM * ca tIkSNaM ca niruktaM tAni sAdhayet // prathamaM ca dvitIyaM ca madhyame zukramaNDale / tRtIyaM paJcamaM caiva maNDale sAdhunindite // caturthaM caiva SaSThaM ca maNDale pravare smRte / Aye dve madhyame vindyAnniMdite trikapaca // zreSThe caturtha - SaSThe ca maNDale bhArgavasya tu / zuklapakSe prazaMsanti sarveSvasta manodayam // athAto vakragatimAn bhArgavo nAbhivarSati / vikRtAni ca vartante sarvamaNDaladurga || prathame maNDale zukro yadAstaM yAtyudeti vA / madhyamA sasyaniSpattirvarSa" ca madhyamaM nRNAm" // bhojAna kaliGgAnuDrAMzca kAzmIrAn dasyu - mAlavAn / yavanAn saurasenAMzca go-dvijAn zabarAn vadhet // pUrvato" narakAliGgo bhAgadho" jayate" nRpaH / suvRSTiM kSemamArogyaM madhyadeze vinirdizet // yadA cAnye tirohanti " tatrastha bhArgavaM grahAH / kunndd| nijaGghA vadhayaH kSatriyA laMbaizAkunAH " dharmiNaH" su(zU) rasenAzca matsyakI anekazaH / kirAtA mahiSAzcaiva pIDyante zukrapIDite // 17 dvitIyamaNDale zukro yadAstaM yAtyudeti vA / zAradasyopaghAtAya viSamAM vRSTimAdizet // ahicchatraM ca" kacchaM ca" sUryAvarttaM ca pIDayet / purohitA amAtyAzca bhojarAjA vinazyati // 19 I 10 11 12 13 15 // 16 18 181 182 1 2 3 1 A davAbdani; B devatA ca ni; C devatAzca ni / 2 D raktaM / 3-4 A nRpacittaM / 5 A ghAtatyA; B vAtotpAtA / * A tadA kalahaM samucchritam ; B tathA kalahamucchitaM / + B not found in this Ms. 6 C suvRtto; D suvRtte | 7 C bhakSavo; D bhikssvo| 8AD bhASitam ; C vizeSataH / + This second half is missing in this Ms. 9-11 C sUrya yadA''zritaH; 10 C 'ratha' ; 11 A B prasthito / 12 C pIDyante / 13-14 A Urddhato'va; 14 BD daNDaM / $ CD atha gomUtramatimAm | 15 C citraM varSa / 16 C missing in this Ms. 17 A D sAhavosI / 18 B gNdho| 19 C jAyate / 20 AD abhirohanti / 21-23 C kaMDIvAyAH sAvarayaH; 21 B D kuNDI; 22 A vijaGghA; 23 A vijaya / 24-25 C kalazAnake / 26 C nivRzaH / 27 C mannakAcchAna | 28 A pIDyate; B pIDitA / 29-31 A cakravantaM / 4 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15, 20-41 ] 20 21 yadA vA'nye tirohanti tatrasthaM bhArgavaM grahAH / niSAdAH pANDi (NDu) kA' mlecchAH saMkulasthAzca sAdhavaH // 20 koTikAH puruSAdAzca zilpino barbarAH zakAH / vAhikA yavanAzcaiva maNDUkAH kekarAstathA // pAzcAlAH kuravazcaiva pIDyante zaGku-ga (gA) ndha (dhA) rAH / ekamaNDalasaMyukte bhArgave pIDite phalam // 22 tRtIye maNDale zukro yadAstaM yAtyudeti vA / tadA dhAnyaM sanicayaM pIDyante mUDhaketavaH // vATadhAnAH kunATAce kAlakUTazca parvataH / riSayaH kurupAJcAlAzcAturvarNazca pIDyate // vANijaH kulajAH paNyA vanavAsI tathA'zmakAH / 23 10 1 24 25 26 27 28 1 avantI (AvantyA) zvAparAntAzca sapalyA : (?) sacarAcarauMH // pIDyante bhaya-zastrAbhyAM kSudhArogeNa cArdditAH / snehasaMsthAnavarNaizca "vicArya nRpapIDanam // tu maNDale zukro kuryAdastamanodayam / tadA sasyAni " jAyante mahAmeghAH subhikSadAH // puNyazIlo jano rAjA prajAzcApi purohitaH " / bahudhAnyAM" mahIM vidyAduttamaM devavarSaNam // aMntadhA (jA) zcApyAvantazca mUlikA - zyAmakAstathA / vAhyo" vijJezca dantAzca pIDyante sarSapAstathA // 29 yadA cAnye grahA yAnti saureyA (?) mlecchasaGkulAH / TaGkanA pulindAzca kirAtAH sauSTakarNikAH (1) // 30 pIDyate pUrvavat sarvaM durbhikSeNa bhayena ca / aikSvAko mriyate rAjA zeSANAM kSemamAdizet // 31 yadA vA paJcame zukre kuryAdastamanodayau / anAvRSTibhayaM ghoraM durbhikSaM janayet tadA // sarvaM zvetaM tadA dhAnyaM kretavyaM" siddhi" micchatA / tyAjyA dezAstathA ceme nirgranthaiH sAdhuvRttibhiH // 33 strIrAjyaM" tAmrakarNAzca karNATA: kamanotkaTAH / bAlhIkA vidarbhAca matsya - kAzI - sataskarAH // sphItAzca rAmadezAce sUrasenAstathaiva ca / jAyaMte " vatsarAjAnaH paraM yadi tadA hatAH // kSudhA - maraNa-rogebhyazcaturbhAgo bhaviSyati / eSu dezeSu cAnyeSu bhadrabAhuvaco yathA // 32 34 paJcadaza adhyAya 35 36 yadA cAnye'bhigacchanti tatrasthaM bhArgavaM grahAH / surASTrAH sindhu-sauvIrAH manti (ti) sArAzca sAdhavaH // 37 Anartta"-kaccha-saiMdheyAH " sAmbaSThAzcArjunA janAH / pIDyante teSu dezeSu mlecchasya mriyate nRpaH // 38 yadA tu maNDale paSThe kuryAdastamanodayam / zukrastadA prakurvIta bhayAni tatra kSudbhayam // 39 vacchAH pAJcAla-bAlhIkA gandhArA gamelakA H *" / vidarbhAca dazArNAzca pIDyante nAtra saMzayaH // 40 dviguNaM dhAnyamargheNa nottaraM varSayet * * tadA / kSatraiH zastraM ca vyAdhiM ca mUrcchayet tAdRzena " yat " // 41 40 44 1 B paMDitA; C paMDikA / 2 C sakalasthAH / 3A koTidAH; BD ko DijAH / 4 C pauruSAdAH / 5 A varddharA skaa| 6 C kalAH | 7 C bAlhikAH / 8BD sayugaMdharAH; C sAMyugAdvarAH / 9B byUTaketavaH; C hATakezyA:; D syUDhaketavaH / 10 A vAdadhAnAH / 11 C kunAThAH; D kunADhAH / * C pArvato kravayastathA / + C pAJjalAH kuravazcaiva pIDyate nAtra saMzayaH / + C cAturvarNAstathA pAMtyA sarve ca vanavAsinaH / 12 B vAnijAH; D vANajAH / 13 B sApatyAH; C gomatyAH; D sAvatyAH / 14 B savarAdharAH; C sadharAcarAH; D sadharAvarAH / C vica maMdapIDitam | 15 A sAdhyAni / 16 B hitA / 17 A C zvAnyaM / 18 A megha; C maMda | $ B atraidhAzcApyavaMtazca mUlakAzcAmakAstathA / C aMte pazcAvAvavizva kulekazvAtmakAstathA / D aMte pazcApyavatizca mUlAMkazcAmakAstathA / 19-20 C vAdye vidyA:; D brAhmavidyAH / 21 CD kAmAH / 22 A gaurikAH; B saurituM / 23 C koMkaNAH / 24 B RtavyaM; C karttavyaM / 25 C bhUti / 26 B trirAjyaM; CD 1 rAjyaM / 27-28 A kutrAlA sutayet kalAH; B kunAlA murayetkalAH; 28 D kramamotkaTAH / 29 C kAzmIrAH / 30 C vahuvAH / 31 A BD deg devAH / 32 A jayate / 33 C nAnyeSu / 34 AB manti; C matti ; D maMtrideg / 35AB] Avartta / 36 C yaudheyAH / 37 A sandhistAH / 38 A vasu / 39 C gazca / 40 B gamelikAH; C tamelikAH / 41 A B vivasAH / 42 C mahArgheNa / 43 BD varSaNaM / 44AC kSatre / 45 D tAdRze / 46 C yaH / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 bhadrabAhusaMhitA [15, 42-67 yadA vA'nye'bhigacchanti tatrasthaM bhArgavaM grahAH / hiraNyauSadhayazcaiva zauNDikA' dUtalekhakAH // 42 ___ kAzmIrA barbarAH' pauNDA bhRguMkacchama (cchA) anu (nU ) pra(pa)jAH / pIDyante'vantigAzcaiva mriyate ca nRpAstathA // nAgavIthIti vijJeyA bharaNI-kRttikA'zvinI / sattvAnAM rohiNI cArdA garjavIthIti nirdizet // 44 airAvaNapathaM vindyAta puSyA''zleSA-punarvasuH / phAlgunau ca maghA caiva vRSavIthIti saMjJitA // 45 govIthI revatI caiva dve ca proSThapade tathA / jaradvapathaM vidyAcchravaNaM vasu-vAruNam // 46 ajavIthI vizAkhA ca citrA svAtiH karastathA / jyeSThA-mUlA-'nurAdhAsu mRgavIthIti saMjJitA // 47 abhijid dve tathASADhe vaizvAnarapathaH smRtaH / zukrasyAgragatAdvIta saMsthAnAca phalaM vadet // 48 tajjAtapratirUpeNa jaghanyo-ttama-madhyamam / snehAdiSu zubhaM brUyAd bhakSA(kSyA)diSu" bhayaM vadet // 49 tiSyo jyeSThA tathA''zlepA sandhyAnA(yAM) mUlameva c| hastaM citrA maghA-''SADhe zukro dakSiNato vrjet||50 zuSyante toya-dhAnyAni rAjAnaH ksstriyaastthaa| ugrabhogA~zca pIDyante dhananAzo" vinAzakaH // 51 vaizvAnarapatho nAmA yadA hemanta-grISmayoH / mArutA-'gnibhayaM mRtyuH khArI ca catuHSaSTikA // 52 eteSAmeva madhyena yadA gacchati bhArgavaH / viSamaM sarvamAkhyAti bIjAni tu sthale vapet // 53 khArI dvAtriMzikA jJeyA mRgavIthIti saMjJitA / vyAdhayazca triSu jJeyA yadA carati bhArgavaH // 54 eteSAM tu yadA zukro bajatyuttaratastathA / viSamaM sarvamAkhyAti bhRzaM nimne" vapettI // kodravANAM bIjAnAM khArI poDazikA vadet / ajavIthIti vijJeyA punarepA na saMzayaH // kRttikA rohiNI cArdA maghA maitraM punarvasuH / svAtistathA vizAkhAsu phAlgunyorubhayostathA // 57 dakSiNena yadA zukro bajatyetairyadA samam / madhyamaM varSamAkhyAti same vIjAni vApayet // *niSpadyate tathA zasyaM mandenApyatha vAriNA / jaradvapathazcaiva khArI dvAdazikA bhavet // eteSAmeva madhyena yadA gacchati bhArgavaH / tadA'pi madhyama varSaM mIpat pUrvA' viziSyate // 60 sarva niSpadyate dhAnyaM na vyAdhirnApi cetyH| khArI tadA'STikA jJeyA sauM vIthI sArasaMjJitau // 61 eteSAmeva yadA zukro vrajatyuttaratastadA / madhyamaM sarvamAcaSTe netayo nApi vyAdhayaH / / 62 niSpattiH sarvadhAnyAnAM bhayaM cAtra na mUrcchati / khArIcatuSkaM vijJeyaM vRSavIthIti saMjJitA // 63 abhijicchravaNaM cApi dhaniSThA vAruNaM tathA / revatI bharaNI caiva tathA bhAdrapadA'zvinI // 64 nicayAstadA vipadyante khArI vindyAcca paJcikA / airAvaNapatho jJeyo zreSThaM evaM prakIrtitaH // 65 e[te]SAM yadA dakSiNato bhArgavaH prtipdyte| bahUdakaM tadA vidyAt mahA(had)dhAnyaM sthale vapet // 66 jailajAni tu zobhante ye ca jIvanti vAriNA / khArI tadASTikA jJeyA gajavIIti sNjnyitaa|| 67 1A saunnddikaaH| 2 CdrdraaH| 3A paudraH B yojyaaH| 4 A. bheru'; B bhadra; C dAru / 5 B anuprajAH; CD pkRpjaaH| 6 A sandhyAna: BsaumyaanaaN| 7 CD rAja / / degnugatAt / 10 B C tajJAta; D te jJAta / 11 C vRkssaa| 12 B sandhyAno; C satvAnAM; D sandhyAnAM / 13 A pIDyante / 14 C agrtoyaaH| 15 APaaso| 16A B vinAyakam ; D vinaashikH| 17AD tRSu / 18-19 C na ca tdaa| * A This is not found in this Ms. 20 A iSi / 21 A gala it This second half and the next stanza are missing in this Ms. 22 A 1 23 A sA c| 24 A sNjnytaa| 25ABC yaamev| 26Cmuti| C This st. follows the next st. in this Ms. 27-28 A aSTApaca / 29 A essaa| D This st, is not found in this Ms. 30 C rAjavIthI / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15, 68-89 ] paJcadaza adhyAya 73 74 76 77 78 e (te) pAmeva tu madhyena yadA yAti' tuM bhArgavaH / sthaleSUtAni bIjAni jAyante nirupadrutam // * nicayazca vinazyanti khArI dvAdazikA bhavet / dAnazIlA narA hRSTA nAgavIthIti saMjJitA / [te] pAmeva yadA zukro vrajatyuttaratastadA / sthale dhAnyAni jAyante zobhante jalajAniva // sarvottarA nAgavIthI sarvadakSiNataH nijii| govIthI madhyamA jJeyA mArgAcaiva trayaH smRtAH // uttare uttaraM vindyAnmadhyame madhyamaM phalam / dakSiNe tu jaghanyaM syAd bhadrabAhuvaco yathA // tyatroditaJca vicarennakSatraM bhArgavastathA / nRpaM puraM dhanaM" mukhyaM pazuM hanyAdvilambakaH || Aditye vicaredrogaM mArge'tulyAmayaM bhayam / garbhopaghAtaM kurute jvalanenAvilambitam" / / i (I) ti" -vyAdhi-bhayAna ghorAn kurute tat prakopanam / pravizan bhArgavaH sUrye jihyenAtha vilambinA // 75 prathame maNDale zukro vilambI DamarAyate " / pUrvAparA dizo hanyAtpRSThe tena vilambinA || dvitIye maNDale zukrazcirago maNDaleritaiH / hanyAddezAn " dhanaM" toyaM sakalena vilambinA || tRtIye cirago" vyAdhiM mRtyuM sRjati bhArgavaH / calitena vilambena maNDaloktAzca yA dizaH // ||caturthe vicaran zukro saiMyI (?) hanyAt suyAnakAn / zasyaze (zo) paM ca sRjate ninditena vilambinA // 79 pacame" vicaran zukro durbhikSaM janayet tadA / hanyAttaM maNDalaM dezaM kSINenAtha vilambinA || yadA tu maNDale SaSThe bhArgavazcirago bhavet / tadA taM maNDalaM dezaM hanti lambeneM pAzinA // hIne cAre " janapadAnatirikte nRpaM vadhet / same tu samatAM vidyAdviSame viSamaM vadet // kRttikAM rohiNIM citrAM maitramaindraM tathaiva va / varSAsu dakSiNAdyeSu yadA carati bhArgavaH || vyAdhizceti durvRSTistadA dhAnyaM vinAzayet" / mahArgha" janamArizva jAyate nAtra saMzayaH // eteSAmeva madhyena * * madhyamaM phalamAdizet / uttareNottaraM vindyAt subhikSaM kSemameva ca // maghAyAM" ca vizAkhAyAM " varSAsu madhyamasthitaH / tadA saMpadyate sasyaM" samarpa" ca sukhaM" zivam // 86 punarvasumASADhAM ca yAti madhyena bhArgavaH / tadA vyAdhizca vRSTizca sarvataH " samudIryate // ASADhAM zravaNaM caiva yadi madhyena gacchati / skandhe prasarA dRzyante pIDyante AryavAsinaH || prajApatyamASADhAM ca yadA madhyena gacchati / tadA vyAdhizva caurAzca pIDayante vaNijaistathA // 80 81 82 83 84 85 87 88 89 39 1-2 C gacchati / 3 A sthaleSvaprAni; C sthalevaptAni D sthaleSUtAni / 4 B nirupadrave; CnirupadravA; D nirupadravA | * C This st. follows the next one in this Ms. 5 A nivayAnU / 6-7 A vrajet purataH / 8-9 B yAni vApayet / 10 A aprijA / f A tatoditasya variSTe / 11 C yAtro - 12 A B vanaM / ++ A mArgamAlyA sarvabhayam; B mArgamalyAyasaMbhavam: D mArgamAlyAzayI bhayam / 13 B vilambakena; C vilambinaH; D vilambanam / 14 B ete / 15 A anta / 16 A prakopajam / | A This st is not found in this Ms. 17 C timirAyate / $ C This st. is missing in this Ms. 18 AdegritA / 19-20 havyAdesa vanaM; 19 B deza; 20 B vanaM / 21 C cevago || This st. is missing in this Ms. 22 A savI; BsapI / 23 A samApikAm; B sayAnakAH / 24 A catu; D kAsaM / 25 A sokha | 26 C caturthe / 27 C vilaMbena / 28 A pAMzunAm; B pAsinA; C puMsana | 29 A vAre | 30 C vadet / 31 A mitraM; C khalu / 32 A vRci / 33-35 B C D caivAnAvRSTiH / 36 A cAnyaM / 37A vipadyate | 38 D maddArtha / ** AB yadA gacchati bhArgavaH / 39-40A B uttare uttaraM / 41 CD madhAnAM / 42 C D vizAkhAnAM 1 43-14 C madhyagacchataH / 45 A missing in this Ms. 46 A samartha / 47 C sukhamaM / 48 B degmaSADhAM; C meghASADhA; D makhADhAM / 49 A B sudRSTiH; D suvRSTiM / 50 ABD binyAt / 51ABD vyAdhiH / tt A In this Ms. the second half is as follows:-tadA artner caurAzca skandhe pravarA dRzyante // In C it is as follows:-kumArAzcaiva pIDyante anAryAMzcAMtavAsinaH // # B this is not found in this Ms. 52-53 A vAsinA svarAm; 52 C vaNijAH / 68 69 70 71 72 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 bhadrabAhusaMhitA 1 91 95 97 [ 15, 90-19 citrAmeva vizAkhAM' ca yAmyamAdrI ca revatIm / maMtrai bha (bhAdrapadAM caiva yAti varSati bhArgavaH // 90 phailgunyatha bharaNyAM ca citravarNastu bhArgavaH / yadA tu tiSThed gacched vA dhruvaM bhAdrapade jalam // pratyUSe pUrvataH zukraH pRSThataJca bRhaspatiH / yadAnyo'nyaM se pazyeta tadA cakraM pravarttate // dharmA - Srtha- kAmA lupyante saMbhramo varNasaGkaraH / nRpANAM ca samudyogo yataH zukrastato jayaH // avRSTizva bhayaM ghoraM durbhikSaM ca tadA bhavet / ADhakena tu dhAnyasya' priyo bhavati grAhakaH // yadA ca pRSThataH zukraH purastAcca bRhaspatiH / yadA lokayate'nyonyaM tadeva hi phalaM tadA || kRttikAyAM yadA zukraH vikRSya pratidRzyate / airAvaNapathe yad vat tad vad' brUyAt phalaM tadA // 96 rohiNIzakaTaM zukro " yadA" samabhirohati / cakrArUDhAH prajA jJeyA maheMdbhayaM vinirdizet // pANDya- kerala - colA jyeSThA karavA (hA, TakaH / cauroM vikalpakIMzcaiva pIDyante tAzena yat // 98 pradakSiNaM yadA yAti" tadA hiMsati saiM prajAH / upaghAtaM bahuvidhaM vA saH kurute bhuvi" // saMvyAnamupasevAno bhadre (?) soma~zarmaNI / somaM ca somajaM caiva somapArzva ca hiMsati // vatsI videheM jihvA~zca vaisau(?) bhaumastitho" ragAH / pIDyante ye ca tadbhaktAH saMvyAne mArute yathA // 101 alaGkAropaghAtAya yadA dakSiNato vrajet / saumye surASTre ca tadA vAmagaH parihiMsati // AdrAM hatvA nivarteta yadi zukraH kadAcana / saGgrAmAstatra jAyante mAMsa - zoNitakarddamAH || tailikyaH saurikAzcAGgA" uSTrA mAhiSakAstathA / IpiMDIM: krUrakarmANaH pIDyante tAdRzena yat // 104 dakSiNena yadA gacched droNameghaM tadA dizet / || vAmago rudrakarmANi bhArgavaH parihiMsati // 105 punarvasuM yadA rohedgAzca gojIvinastathA / hAsaM prahAsaM rASTraM ca vidarbhAn dAsakAM *" stathA // 106 zaMbarAM maNibandhAM zvAnaSaNDhAMzca *" valkalAn / pIDayezca mahAmuNDAnaiM zukrastAdRzena yat // 107 pradakSiNe prayANe tu droNamekaM tadA dizet / vAmayAne tadA pIDAM brUyAttatsarvakarmaNAm // 108 puSyaprApte dvijAn hanti prAjJAM dhanuzilpinaH / maruNDI dharmiNaH" cApi pIDyante cottarAyaNIH // 109 99 1 100 102 103 45 1 A B vizAkhAyAM / 2 AC sadeg 3 A B C yAni / * A phAlgunyArdrAmRgaeNaM; B phAlguNyArdrAtha bharaNI; D phAlgunyArdrA bharaNI ca / In B and D the first half of the st. becomes the second half and vice versa. 4AB tau / 5A pAiyate; B pazyetam ; D pazyetAm / 6 B saMcamaH / 7A dhAnyAni / + A This st. is missing in this Ms. 8 A B pratipadyate / 9A missing in this Ms. 10 C caiva / 11 C zukraH / 12 ABD mahAdeg / 13 A bhaya; BD bhayAni / 14 ABD pANDu' / 15BD 'caurAH; C celAH / 16 Carter: 17 C karanATakAH / 18 C kAvIrAH / 19 C vikalAH / 20 A ye; C naye / 21-22 A These two words are written twice in this Ms. 23 ABC sA / 24 C caromaM / 25 B tu yA; D zuciH / 26 A sandhyonam ; B sandhyAtam C savyAnAm / 27 A bhadreyAM; B bhaveyaM; C bhadriyaM / 28 A sAma / 29 C deg karmiNaH / 30 B somA / 31 AcchA; CD vasA / 32 B pivideha; CvidehAH / 33A degjilA:; C puSyAM / B This quarter is not found in this Ms. 34 A vaH; D varasAH / 35A tatomAH / 36-37 A tathA ga; D tathA gavAH / SS B This quarter is also missing in this Ms. $ A sandhyAnAmA raheda yathA; B vasU bhaumAruhedyathA / 38 C sacchati / 39AB zrAMtAH / A B cAmuNDAnAsikAstathA / 40 B iSiDaM; C iSIDA;; D dvaSIMDAH / 41 B raudra | | C vAmayAne tadA pIDA brUyAtsarvavidharmiNaH // ** C This and the following three sts are not found in this Ms. 42 A sasikA B bhamikAH / 43 A savarAn; B saMvarAga / 44 A atimaNDAH; B tisaMbAH / 45 D khAnamaMjAra / 4G A mahAmaNDA; B mahAsaMDA / 47 A dvijAH; C prAjJAzca / 49 ABDghana'; 48-49 C dhanuH zilpAti / 50 A puraMDha; BD puraMDA / 51 A gaNakAH / 52 A cAntarI paNAH; D cAntarAH paNAH / A svAnA maNDAba 48ABD prajAH / 92 93 94 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15, 110-130] paJcadaza adhyAya 41 I 114 1 118 vaMga dukUlaM (?) cANDAlAH pArvateyazca ye narAH / imaM (ma) tyAca pIDyante ArdrAmArohaNaM yadA // 110 paNI bhImarathInAM" (?) tu zukro'zleSAM yadA''ruhet / vAmagaH sRjati vyAdhiM dakSiNo hiMsati prajAH // 111 maghAnAM dakSiNaM pArzva bhinatti yadi bhArgavaH / ADhakena tadA dhAnyaM priyaM vindyAdasaMzayam // 112 vilambena yadA tiSThen madhye bhittvA yadI maghAm / ADhakena hi dhAnyasya priyo bhavati grAhakaH // 113 maiM ghAnAmuttaraM pArzva bhinatti yadi bhArgavaH / koSThAgArANi pIDyante dhAnyArthamupahiMsati // prAjJI mahAntaiH pIDyante tAmravarNAstadA nRpAH / pradakSiNe vilambaJca mahAnuM (mahadutpAdayejjalam // 115 pUrvAphAlgunIM seveta gaNikAM rUpajIvinaH / pIDayed vAmagaH kanyAmutrakarmANaM" dakSiNaH // 116 zabarA pratiliGgAni pIDayeduttarAM gataH / vAmagaH " sthAvironaM hanti dakSiNa: "strIrnipIDayet // 117 kAzAni " revatI - haste pIDayed bhArgavaH sthitaH / dakSiNecauraghAtAya vAmazcaurajayAvahaiH // citrasthaM" pIDayet sarvaM vicitraM gaNitaM lipim / kozalAM mekhalAn zilpaM yUtaM kanakavANijam // 119 ArUDhaipallavAn hanti" si (zi) lIndhra " rUkSa kozalAn / mAMjara-nakulAMzcaiva kakSamArge ca pIDati / / 120 citracUlAM" citrapurIM vAtanvatamathApi ca (1) / vAmagaH sRjate vyAdhiM dakSiNo gaNikAM * vadhet // 121 svAtau" dazArNAzceti suMrASTraM copahiMsati / ArUDho nAyakaM hanti vAmo" vAte'stu " dakSiNaH // 122 vizAkhAyAM samArUDho vAmavAsI" bhavettamaH / arthaM vindyAt mahApIDAM " pIDayeduzanAstathA // 123 dakSiNastu mRgAn hanti pakSiNaizcalito yataH / agnikarmANi vAmastho " hanti sarvANi bhArgavaH // 124 madhyena prajvalanaM gacchan vizAkhAmazvajaM nRpam ! uttaro'vantijAn hanti trairAjyasthAMstu dakSiNaH // 125 anurAdhAsthito zukro yAyinaH prasthitAn vadhet" / mardane ca mitho bhedaM dakSiNe na~ tu vAmaH // 126 madhyadeze" tu durbhikSaM jayaM vindyAdudaye" tataH / phalaM " vApyanti cAreNa " bhadrabAhuvaco yathA // jyeSThAsthaH pIDayejyeSThAn idavaM kAnakSArapadrikAn (?) / mardanA- rohaNe hanti madhyadeze matAn vadhet // dakSiNaH kSemakRjjJeyo vAmagastu bhayaGkaraH / prazastavarNo cimalaH sa vijJeyo sukhAvahaH // hanti mUla-phalaM mUle kandAnatha vanaspatim / auSadhyo (dhI ) malayaM cA'pi mAlya kASThopajIvinaH // 130 53 127 128 129 1A vagAH / 2 A damUladeg / 3 B parvateyAH; C sarvatoyAH / 4 A imaM kSumatyAH ; B ikSumantyAH; C ikSumaMtI ca / 5 B varNAM bhImarathInAM; C valA bhImaranAmeva; D parNA bhImarathAnAM tu / 6 A lot found in this Ms. 7 C vrajet *C This first half is missing in this Ms. 8 C kArANi | 9 CA dhanyArtham ; B dhAnyArdham / 10 A zakraH; C prajA / 11 A B mahantaH; C mahaMte | 12 AB 'karNAH / 13-14 A B samudutpAdayet / 15 ABD durgakarmANi / 16 C sacirAM / 17 C missing. 18 A stu varAn; B C sthAvarAn / 19 B sprIn; C tRpti | 20 C mArayet / 21BCD kAsAni / 22 B bhayAvahaH / 23 C ciDasthaM / 24 A kesalA; B kasalA; C kAzalA / 25 C gaNideg / 26 C bhArUDhAM; D ArUDhaH / 27 B degphullavA; C sabarAM; D pallavA | 28 A leDhi; B lodA; D loMdA | 29 A vivima'; B D tinilAM / 30 C kova" | 31 C dhasalAn / + C This recond half is not found in this ms. 32 B kakSa ; D kakSa | 33 A 'tulA; BdegcUlA; D calA | 34 B vaNijAM / 35A stAtau / + 4 caturASTrAnRpa hisati; B caturASTrAn pahiMsati / 36 C vAme | 37 C vAto'tha | 38 C vAmAvAsi / 39 C manaM tayAM / anurudhyA suvidhaM ca / 40 A atra / 41 B D asahyaMca / 42 A B dakSiNaH / 43A dhataH / 44A sagni 45 D vAvasthaH / 4GB prblaan| 47 A vrajet / 48 C missing in this ms 49 C samAgame / 50-51 C madhyena khalu / 52-53 C abhedataH / 54 C kalaM / 55 C vApyaMta 56 A vAre ca / B makSaka kSaramadvikam; C ikSAM kAMkSArupadravam / 57 C maghAn / bha0 saM0 6 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA [ 15, 131-156 yadAssrut pramardeta kuTuMbAbhUca duHkhitAH (?) / kandamUlaM phalaM hanti dakSiNo vAbhago jalam // 131 bhUmi - jalacarAn sarve ASADhasthaH prapIDayet / zAtakezAMzca marIcaM tAlI roha-mardane // 132 dakSiNa: sthAvarAn hanti vAmago jalajaiJjalam / madhyagaH suprasannazca bhArgavaH sukhamAvahet // 133 dyuttarAsu tiSThecca pAJcAlAn mAlavantrayAn / pIDayenmarddayedrohAdvizvAsAdbhedakRttathA // 134 dakSiNa: sthAvarAn hanti vAmago bhayamAvahet / suvarNo madhyamaH snigdho bhArgavaH sukhamAvahet // 135 abhijitsthaH kurUn hanti kauravyAn kSatriyAMstathA / nadyazca sAdharvazcApi pIDyante roha-mardane ' // 136 yadA pradakSiNaM gacchet paJcakaM kurumAdizet / vAmato gacchamAna (?) stu brAhmaNAnAM bhayaGkaraH // 137 saurasenAMzca matsyAMzca zravaNasthaH prapIDayet / vaGgA--magadhAn hanyAdArohaNa-pramardane // 138 dakSiNe zravaNaM gacched droNameghaM nivedayet / vAmagastUpaghAtAya nRNAM ca prANinAM tathA // 146 dhaniSThAstho dhanaM hanti samRddhAMzca kuTumbinaH / pAJcAlAn sU (sau) rasenAMzca matsyAnAroha - mardane // dakSiNo dhanino hanti vAmago vyAdhikRd bhavet / madhyagaH suprasannazca saMprazasyati' bhArgavaH // zalAkinaiH zilAkRtAnaM vAruNasthaH prahiMsati / kAlakUTAn kunATAMzca hanyAdAroha - mardane || dakSiNo nIcakarmANi hiMsate nIcakarmiNaH / vAmago dAruNaM vyAdhiM tataH sRjati bhArgavaH // yadA bhAdrapadAM sevet dhUrttAn dUtAMzca hiMsati / malayAnmAlavAn hanti mardanA - rohaNe tathA // dUtopajIvino vaidyAn dakSiNasthaH prahiMsati / vAmagaH sthAvarAn hanti bhadrabAhuvaco yathA // uttarAM" tu yadA sevejjalajAn " hiMsate sadA / vatsAn vAlhIkagAndhAranArohaNa - pramardane // dakSiNe sthAvarAn hanti vAmagaH syAd bhayaGkaraH / madhyamaH suprasannazca bhArgavaH sukhamAvahet // bhayAMtikaM" nAgarANAM" nAgarAMzcopahiMsati / bhArgavo revatIprApto duHprabhava" kRzo yadA // mardanA- rohaNe hanti nAvikAnatha nAgarAM / dakSiNe" gopikAMn hanti uttare bhUSaNAni tu // hanyAdazvinIprAptaH sindhu - sauvIrameva ca / matsyAne kunaTAn rUDho" mardamAnaca hiMsati || azva- paNyopajIvino dakSiNo hanti bhArgavaH / teSAM vyAdhiM tathA mRtyuM sRjatyatha tu bhArgavaH // 151 bhRnR (ti) karA yavanAMzca bharaNIsthaH prapIDayet / kirAtAnmadradezAnAmA bhIrAn marda - rohaNe // pradakSiNaM prayAtasya droNaM meghaM nivedayet" / vAmagaH saMprayAtasyai rudrakarmANi hiMsati // evametat phalaM kuryAdanucAraM tu bhArgavaH / pUrvataH pRSThatazcApi samAcAre tu yahadhai~ // udaye ca pravAse ca prahANAM kAraNaM raviH / pravAsaM " chAdayankuryAt muJjamAnastathodayam // pravAsAH paJca zukrasya purastAt pazca pRSThataH / mArge tu mArgasandhyAzca vakre vIthISu nirdizet // 156 147 148 149 150 152 153 154 155 38 42 1 B kuMDa; C kSudraM / * AB D vAmabhUmijalecarAn / 2 A sUryasya; B marthAzca; D camaryAzca / 3-4 bhayAmAvahet / + A mahati upabhayaGkaraH B samanyuH paMcasaMkaraH + C This and the following st. are missing in this ms. 5 C malayaH / 6 C roga | 6-7 C romadarzane / 8 D vaGgAn | 9 CD suprazaMsyAni / 10 A missing in this ms. 11 A zalAkinA / 12 A zalyakRtA; C zilpakRt / 13 C nIladeg / 14AB uttarA / 15 A not found in this ms. 16ABD jalajaM / 17-18 A B D saMjAtanAgarikAnAM / 19-20 C duSprabalaM | 21 A purantaram; B puraMtanam; D purAntaram / 22 A dakSiNa; C D dakSiNo / 23 C gomatIM / $ A nAvikA na puraMtaram / 24 C vatsAm / 25 A rUpaH / 1 C azvapatyazvavyAdhAMzca; D azvasya puSpaupajIvinaH / 26 B bhartikazan; C kRttikAsthaH; D bhartRkarAMca / 27 B viraatii| 28 A B paharAdAsAn; D madhudAsAn / 29 A bhIdhana; B nAbhIn / 30 C nipAtayet / 31 C supradhAnaH / 32 B bhdr| 33AB duduvArA; D duduvArA | 34 prahANAM / 36 A chAdanaM / 37-38 C mArgeSu / 39 C vIthIti / yallapyu; C laghum / 35A 139 140 141 142 143 144 145 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15, 157-178 ] paJcadaza adhyAya traimAsikaH pravAsaH syAt purastAd dakSiNe' pathi / paJcasaptatirmadhye syAt paJcAzItistathottarai // 157 caturviMzatyahAni syuH pRSThato dakSiNe pathi / madhye paJcadazAhAni SaDahAnyuttare pathi // 158 jyeSThA-nurAdhayozcaiva dvimAsaM pUrvato viduH / apareNASTarAtraM tu tau ca sandhye smRte budhaiH // 159 mUlAdidakSiNo mArgaH phAlgunyAdiSu madhyamaH / uttarazca bharaNyA dirjaghanyo madhyamo'ntimau // 160 vAmo'tha dazakAM khArI viMzakAM' triMzakAmapi / karoti naugavIthIstho" bhaargvshcaarmaargtH|| 161 viMzakA triMzakA khArI catvAriMzatikA'pi vA / vAme zukre tu vijJeyA gajavIthImupAgate // 162 airAvaNapathe triMzazcatvAriMzadathApi vA / paJcAzItiko jJeyA~ khArI tulyoM tu bhArgavaH // 163 viMzakA triMzakA khArI" catvAriMzatikA'pi vaa| vAmago vIthimAgamya karotyarthaM ca" bhaargvH|| 164 catvAriMzat paJcAzad vA paSTiM vA'rthaM samAdizet / jaradvapathaM prApte bhArgave khArisaMjJayA // 165 saptatiM cAtha vA'zItiM navatiM vA tathA dizet / ajavIthIgate zukre bhadrabAhuvaco yathA // 166 zatikA dvizatA khArI trizatA vA tadA bhavet / mRgavIdhImupAgamya vivoM bhArgavo yadA // 167 vicchinnaviSa (bisa)mRNAlaM na ca puSpaM phalaM yadA / vaizvAnarapathaM prApto yadA vAmastu bhaargvH|| 168 teSAM vijayamAkhyAti pratilomaH parAjayam / udayAstamane zukro budhazca kurute yadA // 169 mArgamekaM samAsRtya subhikSa-kSemadastadA / yasya dezasya nakSatraM zukro hanyaudvicAragaH // 170 tasmAt bhayaM paraM vindyAccaturmAsaM na cAparam / zukrodaye graho yAti pravAsaM yadi kazvanaH // 171 kSemaM subhikSamAkhyAti mahad varSaM ca tattathA / balakSobho bhavecchyAme mRtyuH kapila-kRSNayoH // 172 nIle gavAM tu maraNaM rUkSe vRSTikSayaH kSudhA / vAtAkSirogo mAJjiSThe pIte zukre jvaro bhavet // 173 kRSNe" vicitre varNe ca kSayaM lokasya nirdizet / nabhastRtIyabhAgaM ca Aruhettvarito yadA // 174 nakSatrANi ca catvAri vA(mA)sAbhyAmAruhaMzcaret / ekonaviMzadrukSANi" mAsAnaSTau ca bhArgavaH // 175 catvAri pRSThatazcAra" pravAsaM kurute tataH / dvAdazaikonaviMzadvA dvAdazAhaM ca bhArgavaH // 176 ekaikasmin nakSatre caramANo'vatiSThati / saptabhAgeSU saptAhaM samakSetre dazAhikam // zeSeSu pRSThato vindyAt ekaviMzamahonizam / [pUrvataH samacAreNa paJca pakSeNa bhArgavaH // ] paJcAI. haMti RkSANi bhadrabAhuvaco yathA / / 178 1C dkssinno| 2 B SoDazAnyuttare; Cssddaahaanyuttre| 3 C dve mAse / 4-5 AD smRtAvubhau; C dvidhA matI / GC aassaaddho| 7 A vyaamH| 8 C dazikAm / 9 C vizati / 10 C zatikAm / 10-11 C maagdhiiviithii| 12 A syAt / 13 AC maagtH| 14 A srpvaa| 14-15 C pnycaashiiti| 16 C kurute| 17 AC muulyN| 18 Ccev| * CzyAmAgovI%; thirArogyaM / 19 A vAme go| 20-21 A ArthaNa: B rghaSaNa; D aryeNa / 22-24 A paNAmAdizet; B vA keNamAdizet ; D vA tathA''dizet / 25 A jaragena; B jrNgm| 26 A saMjuyA; B sNcyaa| 27 AC vRSa / 28 A n| 28-29 Btaca; D tayaM v| 30 C These two letters are missing in this Ms, 31 A These two letters are missing in this Ms., CshyaamaaH| 32 Acejaya'; C viSayam / 33 B mano; D mnN| 34 ABD hanti / 35 A BD bhvikaartH| 36 C caatu| 37 A BD mRtyum / 33 A degvarNayoH; BdeguSNayoH; COvigrhe| 39 A vAM; CgavA; D gNvaa| 40 BkSaye; C ksste| 41 B ussnne| 42 C vayaM / 43 A taru: B nAbhaH; D nrH| tCpradahasyuditA grhaaH| 44 A ekonaviMza; C ekavizati / 45A majANi; CrikSANi / 46 A nApye / 47 CcaaruuN| Cdvaadshko'trviNshtyaa| 43 A varamANaH, B crmaanH| 49 B ca tiSThate / 50C nktcaaressu| 51 C meSeSu / MC ekviNshdhaanisH| A BD This second half is additionally found in these Mss. but as it is not fitting contextually, I have placed it in rectangular brackets. 52 C ydaam| 53 C bhAkSANi / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA [ 15, 179-203 tataH paJcadazANi suratyasaratyuzanAhataH (?) paiMbhirmAsaistato jJeyaH pravAsaH pUrvataH punaH // 179 dvAdazeti SaDazItizcaturazItirbhArgavaH / bhaktaM sameSu bhAgeSu pravAsaM kurute samam // 180 dvAdazAhaM ca viMzAhaM dazapaJca ca bhArgavaH / nakSatre tiSThate tvevaM samacAreNa pUrvataH // 181 pAMzuvAto rajo dhUmaM zItoSNaM vA pravarSaNam / vidyudulkAca kurute bhArgavo'stabhanodaye // 182 sitakusumanibhastu bhArgavaH pracalati vIthISu sarva dezazokadaH / 183 ghaTa-gRha-jala pota sthito'bhUd bahujalakeca tataH sukhadazcAruH // 184 ata Uddha pravakSyAmi varka" cAraM nibodhata / bhArgavasyaM samAsena tathyaM nirgranthabhASitam // 185 pUrveNa viMza RkSANi" pazcAdekonaviMzatiH / caret prakRticAreNa samaM hInAtiriktayoH // 186 ekaviMzaM yadA gatvA yAti viMzatimaM punaH / bhArgavo'stamane kAle tadvakaM vikRtaM bhavet // pradahya grAma-nagaraM labhate dRzyato brajet / dhana-dhAnyaM ca vividhaM haranti ca dahanti ca // 188 dvAviMzatiM yadA gatvA punarAyAti viMzatim / bhArgavo'stamane kAle tadvakaM zobhanaM bhavet // 189 ikSipramodaM ca vastraM ca palvalA auSadhIstathA / hrado nadIzca kUpAzca |zoSayatyuzanAhatam // 190 triviMzatiM yadA gatvA punarAyAti viMzatim / bhArgavo'stamane kAle tadvakra dIptamucyate // 191 gRhANi vanakhaNDAMzca dahatyagnirabhIkSNazaH / dizo vanaspatIMzcApi ravirdahati razmibhiH // 192 etAni trINi vakrANi kuryAt pUrveNaM bhArgavaH / imAzca(ni)pRSThato vindyAt vakrANi zukrasya sNytH|| 193 viMzatiM tu yadA gatvA punarekonaviMzatim / AyAtyastamane kAle vAyavyaM vakramucyate // 194 vAyuvegasamAM vindyAnmahIM vAtasamAkulAm / kliSTAM mAlyena jAlena janenInyenai sarvazaH // 195 ekaviMzatiM yadA gatvA punarekonaviMzatim / AyAtyastamane kAle bhasmaM tad vakramucyate // 196 grAmANAM nagarANAM ca prajAnAM ca dizo dizauM / narendrANAM ca catvAri bhasmabhUtAni nirdizet // 197 etAni paJca vakrANi kurute yAni bhArgavaH / aticAraM pravakSyAmi phalaM yaccAsya kiJcanaM // 198 yadA'tikramate cAramuzanoM dAruNaM phalam / tadA sRjati lokasya duHkha-kkeza-bhayAvaham // 199 tadAnyo'nyaM tuM rAjAno" grAmAMzca nagarANi ca / samayuktAni dhAvanti naSTakarma -jayArthinaH / / 200 dharmA-rtha-kAmA lupyante jAyate varNasaMkaraH / zastreNa saMkSayaM vidyAnmahIjanagataM tadA // 201 mitrANi svajanAH putrA gurudveSyA janAstathA / jahanti prANa-varNAzca kurute tAdRzena yat // 202 vilIyante" ca rASTrANi durbhikSeNa bhayena ca / cakra pravartate durga bhArgavasyAticArataH // 203 1A svaanni| 2 A surati; C samAcaret / 3C guruH| *C Instead of this second half the following second half is found in this Ms. tatrai tiSThate cavaM samAcAreNa sarvataH // 1C This st. and the next one are not found in thi- Ms. 4 A dvAzIti / 5 A sItaH / 6 D bhite| 7 BD missing in these Mss. 8 A sodakaH / 9 A pttdeg| 10 A modaka; BD modati / 11 B D bahulakRta; CbhujlN| 12 B zukra C D cakra / 13 B mivoditaH / 14 C zarIrasya / 15 AdegrikSANi / 16 A vAra; C cAre / 17 A akRti / 18 A BD bhayaM / 19 C siinaaniriikssyoH| + A BD ekaviM. zatimaGgatvA / 20 A BD dvAviMzatitamam / 21CD cikRtiM / Clupyante dsyubhistdaa| 22 C vkr| SC tadAyAmAcazAmazca / 23 D sv| 24 B drumAH / |C AzopyA vai bhavaMti tu| 25 C tIvram / SC eka-dvi-trINi cvaari| 26 A kurute / 27 A yAni / 28 A zukrasya / 28-29 CzukanRpaM ytH| This second half as well as three succeeding lines are not found in this Ms.30 Duunen| 31 D alpen| 32-34 CvidishaadishaaN| 35 BD bhaargvH| 36 A mRshnaa| 37C raajaanaaN| 38 Cdharma / 390jl'| 40 BD arthibhiH| 41CbrayAt / 42 BD ahaa| 43-44 A mhaajnpdaagtm| 45 A. praticadgAMzca; B pratibaMdhAMzca D prtibuddhaaH| 46 Cye| 47-48 A B D khilIbhavanti / 49 AC vakaM / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 204 206 207 208 209 210 211 15, 204-225] paJcadaza adhyAya tataH smaizAnabhUtAsthi kRSNabhUtA mahI tadA / vasA-rudhirasaMkulA kAMka-gRdhrasamAkulA // vakrANyuktAni sarvANi phalaM yaccAticArakam / vakracAraM pravakSyAmi punarastamanodayAt // vaizvAnarapathaM prAptaH pUrvataH pravized yadA / SaDazItiM tadA'hAni gatvA dRzyeta pRSThataH // mRgaMvIthImanuprAptaH pravAsaM yadi gacchati / caturazIti tadA'hAni gatvA dRzyeta pRSThataH // ajavIthImanuprAptaH pravAsaM yadi gacchati / azItiM paDahAni tu gatvA dRzyeta pRSThataH / / radvapathaprAptaH pravAsaM yadi gacchati / ||saptatiM paJca vA'hAni gatvA dRzyeta pRSThataH / / / 'govIthIM samanuprAptaH pravAsaM kurute yadA / saptatiM tu tadA'hAni gatvA dRzyeta pRSThataH / / vRSavIthImanuprAptaH pravAsaM kurute yadA / paJcaSaSTiM tadA'hAni gatvA dRzyeta pRSTataH // airAvaNapathaM prAptaH pravAsaM kurute yadA / paSTiM" tu sa tadA'hAni gatvA dRzyeta pRSTataH / / garjevIthImanuprAptaH pravAsaM kurute yadA / paJcAzIti' to'hAni gatvA dRzyeta pRSTataH / / nAgavIthImanuprAptaH pravAsaM kurute yadA / paJcapaJcAzattado'hAni gatvA dRzyeta pRSThataH // vaizvAnarapartha prAptaH pravAsaM kurute yadA / caturviMzattadA'hAni gatvA dRzyeta pUrvataH // mRgavIthImanuprAptaH pravAsaM kurute yadA / dvAviMzati" to'hAni gatvA dRzyeta pUrvataH / / arjavIthImanuprAptaH pravAsaM kurute yadA / tadA viMzati rAtreNa pUrvataH pratidRzyate / / jaradvapathaM prAptaH pravAsaM kurute yadA / tI saptadazIhAni gatvA dRzyeta pUrvataH // govIthImanuprAptaH pravAsaM kurute yadA / caturdaza dazahAni gatvA dRzyeta pUrvataH / / vRSavIthI manuprAptaH pravAsaM kurute yadA / tI dvAdazarAtreNaM gatvA dRzyeta pUrvataH // airAvaNapathaM prAptaH pravAsaM kurute yadA / tadA saM dazarAtreNa pUrvataH pratidRzyate // gaMjavIthImanuprAptaH pravAsaM kurute yadA / aSTarAtraM tadA gatvA pUrvataH pratidRzyate // nAMgavIthImanuprAptaH pravAsaM kurute yadA / SaDahaM tu tadA gatvA pUrvataH pratidRzyate // ete pravAsAH zukrasya pUrvataH pRSThatastathA / yathA zAstre samuddiSTA varNa-pAko nibodhata // zukro nIlazca kRSNazca pItazca haritastathA / kapiladhAgnivarNazca vijJeyaH syAt kadAcana // 213 214 215 216 217 218 WWW. 223 224 225 __* ABD shmshaanbhuutaacenaasthi| 1CdegkaMkAlAAThisquarteris not found in this Ms, I B This st, is not found in this Ms. S D This st. is not found in this Ms. 20 naag| 3C SaSTiM tu C SaSTiM tu tdaahaani|" B This st. precedes the last one in this Ms. 4 C erAvaNaIC azIti sa tadA'hAni: D anupraaptH| 5C gjdeg| 6 C azIti / BThis and the following three sts. are numbered as 218, 219, 220, and 221 in this Ms. 7-8 C rAjanayapathaM prAptaH / | A paMcahAni prakurvati pravAsaM kurute yadA 9-10 A SaSTiM tu sa / SC govIthIsa. mnupraaptH| 11-12 C saptatiM / 13C vRss| 14-16 C tadA saptadazAhAni / 17 CpuurvtH| 18 C aj| 19-20 A caturvizat / 19-22C tadA sptdshaahaani| 23 C puurvtH| 24 B This st. is numbered as 215 in this Ms.C goviithiiN| 25 B dvAviMzatiM; Ccturdsh| 26 A This st. is missing in this Ms. 27-29 C tadA dvAdazarAtreNa / 30A ath| 30-32 CairAvaNapathaM praatH| 33-34C tadA tu dsh| 35 Cgjviithiimnu| 36-38 C aSTarAnaM tto| 39 C nAgavIthIm / 40-42 B aSTarAtraM tadA; C na tdaa| 43 B gaja 43-44 C jaradavapathaM; D airAvaNapathaM / 45-16 B aSTarAtraM tadA; 46 C sptdshaahaani| 47 A missng in this Ms. f B C This and the following st. are not found in these Mss. WD This st. is doubly written in this Ms, once with the second half of the last st. 48 B 914:; D gaeti Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA [15, 226-231, 16, 1-10 hemante zizire raktaH zukraH sUryaprabhAnugaH / pIto vasanta-grISme ca zuklaH syAnnityasUryataH // 226 ato 'sya ye'nyathAbhAvA viparItA bhayAvahAH / zukrasya' caturo' loke' kRSNe nakSatramaNDale // 227 pUrvodaye phalaM yat tu pacyate 'paratastu tat / zukrasyAparato" yattu pacyate" pUrvataH phalam // 228 evamevaM vijAnIyAt phala-pAkau" samAhitaH / kAlAtItaM yadA kuryAt tadA ghoraM samAdizet // 229 savakracAra yo vetti" zukracAraM sa buddhimAn / zramaNaH sa sukhaM yAti kSipraM dezamapIDitam // 230 yadA'gnivarNo ravisaMsthito va vaizvAnaraM mArgasamAzritasya / tadA bhayaM zaMsati so'gnijAtaM tajjAtajaM sAdhayitavyamanyataH // iti nairgranthe zrIbhadrabAhuke nimitte zukracAro nAma paJcadazamo 'dhyAyaH samAptaH // athAtaH paraM zanaizcaracAraM prArabhyate lokahitecchayA // aMtaH paraM pravakSyAmi zubhA-'zubhaviceSTitam / yacchRtvA'vahitaH prAjJo bhavennityamataMmataH // pravAsamudayaM vakraM gatiM varNaM phalaM tathA / zanaizcarasya vakSyAmi ythaavrdainupuurvshH|| 2 (C-1) pravAsaM dakSiNe mArga mAsikaM madhyame punaH / divasAH paJcaviMzatistrayoviMzatiruttare // 3 (C-2) cAraMgato yadA bhUyaH santiSThati mahAgrahaH / ekottareNa vakreNa bhaumavat kurute phalam // 4 (C-3) saMvatsaramupasthAya nakSatraM vipramuJcati / sUryaputrastatazcaiva prajAnAM hitakAmyayA~ / 5 (C-4) dve nakSatre yadA saurirvarSeNa carate yadA / rAjJAmanyo"'nyabhedazca zastrakopazca jAyate // 6 (C-5) durge bhavati saMvAso maryAdA ca vinazyati / vRSTizca viSamI jJeyA vyAdhikopazca jAyate // 7 (C-6) yadA tu trINi catvAri nakSatrANi zanaizvaraH / mandavRSTiM ca durbhikSaM zastraM vyAdhiM ca nirdizet // 8 (C-7) catvAri vA yadA gacchennakSatrANi mahAdyutiH / sadA yugAntaM jAnIyAd yAnti mRtyumukhaM prajAH / / 9 (C-8) uttare patito mArge yadyeSo nIlatAM" brajet" / snigdhaM tadA phalaM jJeyaM nAgaraM jAyate tadA // 10 (0-9) 1CdegnyH| 2 BD vsnte| 3 C nRpuujitH| 4 AC atho| 5C brnnaaH| 6 Cshukr| 7 Cv| crte| 8 C yacca / 9 C prApyate / 10 C sya purto| 11 C te skhe| 12 A B degpAkaM; CdegsuktaM / 13 C smaastH| 14 A avati / 15 A B C shrvnnH| 16 C kssipr| 17 CsapaMDitam / *D Thisst. is not found in this Ms.I 18 A not found. / 19-21 C vaizvAnaramArgeNa samAzritasya, 21 A samAsRtasya / 22A api / / B C D not found in these Mss. ItC not found in this Ms.1 23 A kRtvA / 24 BD ca hitH| 25 A degnRpaH; B atiNdritH| 26 A prativAstudayaM / 27-28 B shubhaashubhvicessttitm| 29-30 CThese tiwowords are not found in this Ms. 31C paJcaviMzatim / 32 A B virAgata; D ciraagtH| 83 A B D ekaantrnn| 34A ckrenn| 35-36 A BD gautamanAma shnaicrH| 37 CrASTramAnyaH / 38-39 A atipramA; 39 C vissyaa| 40-41Ccarate trINi / 42 B yugaM / 43 D jaanii| 44 B ythaa| 45 A B D yadi sa / 46 AC D nIlavAn / 47 A D bhavet;C lvsh| 48-49 C plaaynte| 50-52C nAgarANAM jayAvahaH / | Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16, 11-24] SoDaza adhyAya ratipradhAnA modanti' rAjAnastuSTabhUmayaH / saM(kSa)mAM meghavatI vidyAt sarvabIjaprarohiNIm // 11 (0-10) madhyame tu yadA mArge kuryAdastamanodayau / madhyamaM varSaNaM sasyaM subhikSaM kSemameva ca // 12 (C-missing) dakSiNe tu yadA mArge yadi sa nIlavA(tAM) bhavet (brajet ) / (C-missing) nAgarA yAyinazcApi pIDyante ca bhaTavajAH // 13 (C-first half of 11 th) gopAlaM' varjayet tatra durgANi ca samAzrayet / (C-second half of 11 th) kArayet sarvazastrANi bIjAni ca na vApayet // 14 (C-1st half of 12 th) pradakSaNaM tu RkSasya yasya yAti shnaishvrH| (C-2 nd half of 12th) sa ca rAjA vivardheta subhikSaM kSemameva ca // 15 (C-Ist half of 13 th) apasavyaM tu nakSatraM yasya yAti zanaizcaraH / ( C - 2nd half of 13 th ) sa ca rAjA vipadyeta durbhikSaM kSayameva ca // 16 (C-1 st half of 14 th ) candraH sauriM" yadA prAptaH pariveSeNa rudhyate / ( C - 2nd half of 14th) avarodhaM vijAnIyAnnagarasya mahIpateH // 17 (C- first half of 15 th ) candraH zanaizcaraM prApto maNDalaM' vA'nurohati / (C- 2nd half of 15 th ) yamunA rASTrasauvIraM vAruNaM(NI) bhajate dizam // 18 (C- 1st half of 16 th ) Aya(na) H saurasenAzca dazArNA dvArikAstathA / (C - 2nd half of 16 th ) a(A)vantyA aparAntAzca yAyinaizca tado nRpAH // 19 (C- 1st half of 17 th ) yadA vA yugapadai yuktaH saurimadhyena nAgaraiH (C- 2nd half of 17 th ) anyo'nyabhedaM jAnIyAnnAgarANAM parasparam // 20 (C- 1st half of 18 th) mahAtmAnazca ye santo mhaabhogprigrhaaH| (C- 2nd half of 18 th ) upasarga nigacchanti dhana-dhAnyaM ca vadhyate // 21 (C-1st half of 19 th) dezA mahAnto yodhAzca tathA nagaravAsinaH / (C-2nd half of 19 th ) te sarvatropatapyante vadhe saurasya tAdRze // 22 (C-1st half of 20 th ) mAjhI saumyA pratIcI ca vAyavyA ca dizo yadA / (C-2nd half of 20 th ) vAhinI yo jayettAK nRpo daivahatastadA // 23 (C- 1st half of 21 st) kRttikAsu ca yadyArki"vizAkhAsu bRhaspatiH / (C- 2nd half of 21 st) . samantAdAruNaM vindyAt devazcAtra pravarSati // 24 (C- 1st half of 22 nd ) 1C nodanti / 2-3 C tuSTimeva tat / *C dakSiNe ca yadA mAgeM kuryaadstmnodye| 4 A missing in this Ms. 5BcazaH; C tadvataH, Dvtt| 6CgauraNyaM / 7 Bvrddhyet| CghoraM ca valayaM vidyAt saGgrahaM tatra kArabet / 8 B dhArayet / 9A vipadyeta / 10 A durbhikSam / 11 AC kSemam ; B bhym| 12 A sauraM; Csaura; shauri| 13A pareveSeNa / 14 A saMdhati; BD ruMdhati / 15B avazeSa: C aprbhNg| 16 BD nAgarasya / 17 A BD maNDalI / 18 Barohati; C tirohti| C yavanAM sarASTra saureyAM dAruNAM ca bhajezAm / 19 A D bhNjte| 20 C aanNtaa| 21 B jvrkaaH| BD puurvtiitpritaab| 22 BjaayinH| 23-24 DmdaarunnaaH| 25-26A dhupagataH; Cjhgvt| 27A naagraaH| 28 CupsrgaaH| 29Cna ycchnti| 30 AC mhaa| 31Cvadhate; D vedhyte| 32Cyaadi| 33A nirdizet / 34 C abhraM / 35 CsauraH / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA [16, 25-9, 17, 1-8 kITAH pataGgAH zalabhA vRzcikA mUSakAstathA / (C-2nd half of 22 nd) agnizcaurA balIyAMsastasmin varSe na saMzayaH // 25 (C- 1st half of 23rd ) zvete subhikSaM jAnIyAt pANDu-lohitake bhayam / (C-2nd half of 23rd ) pIto janayate vyAdhi zastrakopaJca dAruNam // 26 (C-1 st half of 24 th ) kRSNe zuSyanti sarito vAsavazca na varSati / (C-2nd half of 24 th ) snehavAnatra gRhNAti rUkSaiH zoSayate prajAH / / 27 (C-1st half of 25 th ) siMhalAnAM kirAtAnAM madrANAM mAlavaiH saha / (C-2nd half of 25 th ) draviDAnAM ca bhojAnAM koMkaNAnAM tathaiva ca // 28 (C-1st half of 2G th) dhruvakAnAM pulindrANAM palhavAnAM zakairasaha / (C-2nd half of 26 th ) yavanAnAM purANAnAM sthAvarANAM tathaiva ca // 29 (C-1st half of 27 th ) aGkeyAna surANAM ca dasyUnAM ca shnaishcrH| (C-2nd of half 27 th ) eSAM vinAzaM kurute yadi badhyeta saMyuge // 30 (C-1st half of 26 th ) yasya yasya tu nakSatre kuryAdastamanodayau / (C-2nd half of 28 th ) tasya dezAntare dravyaM hanyate" vAsina zca ye" // 31 (C-29 th; Ist half zanaizcaraM cAramidaM ca bhUyo yo vetti vidvAn nibhRto" yathAvat / of 20th missing ) se pUjanIyo" bhuvi labdhakIrtiH sadI mahAne hi divyacakSuH // 32 iti nairgranthe bhadrabAhuke nimitte saMhite(tAyAm) zanaizcaracAro nAma ssoddshmo'dhyaayH|| (C-30 th) varNa gatiM ca saMsthAnaM mArgamastamanodayau / gautamasya pravakSyAmi yathAvadanupUrvazaH // mecakaH kapilaH zyAmaH pItaH pANDuH sa nIlavAn / raktazca dhUmravarNazca nai prazastoM deg'girAstadA // 2 mecakazvenmRtaM sarva vasaiM pANDurvinAzayet / pIto vyAdhi bhayaM ziSTe" dhUmrAbhazca sRjejalam // 3 upasarpati mitrAdi purataH strI prapadyate / tri-catvAri ca nakSatraistribhirastamanaM vrajet // kRttikAdibhagAntazca mArgaH syAduttaraH smRtaH / aryamaudirathApyanto madhyamo mArga ucyate // 5 vizvAdisamayAntazca dakSiNo mArga ucyate / ete bRhaspatermArgA navanakSatrajAtrayaH // mUlamuttarato yAti svAti dakSiNato brajet / nakSatrANi tu zeSANi samantAkSiNottare // mUSake tu yadA haskho mUlaM dakSiNato brajet / dakSiNatastadA vindyAdanayordakSiNe pathi // 8 1C vayam / 2 A B DvyAdhi / 3 A D janayati; B naro yAti / 4 C rudrH| 5C rossyte| 6 C prajAm / 7 D maaiivaiH| 8 A BD drmilaanaa| 9 A purANAM ca / 10 A sthAvarANAm / 11 A cibukAnAM; B cucukAnAM; DcucyukaanaaN| 12 A BD zanaiH / 13 CshunggeyaannaaN| 14 AD kuruunnaaN| 15A bAdhyeta; BC madhyena / 16-18 C yadA vai janmanakSatre / 19-222ChanyAttaM cApi nAzayet / 23-24 C mhrth| 25 vedayisvA nRpbhH| 28-29C sbjniiyH| 30 C kIrtimAMzca / 31-34 C bhavatyasau divyadRk mahA. smani / 35 anodyaat| 36 C cakraM phlN| 37-38 C gautamasya nibodht| 39-40 C prbhaashstH| 41-43 C cennisaasrg| 44-46 C vasupAnAM vinaashkH| 47 CduSTaM / 48-51C mArutaH sRjate phalam / *C The whole stanza in this Ms. is as follows:-upasarpati mAsaM hi punastrI prtipdyte| caritvA khalu nakSatraM t|| 52 BD upasanti / 53 A tR| 54 A naary| 55A ayaamaa| 56-57 A not found; B azeSANi; 57 C ziSTAni / 58 A samAyAt; B samIyAt; D sAbhIyAt / 59 C prvke| 60CpraasvH| 61C blN| 62-64C eSo yo dakSiNo pathaH / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17, 9-30] saptadaza adhyAya anAvRSTihatA dezA rUkSejvaravinAzitAH / cakrArUDhAH prajAstatra vadhyaMte jAtazaM(saM)karAH // 9 yadA cottarataH svAti dIpto yAyAd bRhaspatiH / uttareNa tadA vindyAd dAruNaM bhayamAdizet // 10 lupyante ca kriyAH sarvA nakSatre gurupIDite / dasyavaH prabalA jJeyA na ca bIjaM prarohati // 11 daikSiNena tu vakreNa paJcame paJcamucyate / uttare paJcake pazca mArge carati gautamaH // 12 plasve" bhavati durbhikSaM niSprabhe" vyAdhijaM bhayam / vivaNe pApasaMsthAne maMdapuSpa-phalaM bhavet // 13 pratilomAnulomo vA paJcasaMvatsaro yadA / nakSatrANyupasaNe tadA sRjati" dussamam // 14 sasyanAzo anAvRSTirmanyustIvAzca vyAdhayaH / zastrakopo'gnimUrchA ca SaDvidhaM mUrcchane bhayam // 15 saptAdhaM yadi vA'STAdhU SaDadhaM niSprabhoditaH / paJcAdhaM cAthavAdha" ca yo saMvatsaraM caret // 16 sajanamA nirudArAzca medhAzca sneha~durbalIH / zvetAsthI pRthivI bhrAntA kSudhA-rogaiH kuvAyubhiH // 17 puSyo yI dvinakSatra (tre) saprabhazcarate samaH / paD bhayAni tadA hatvA viparItaM sukhaM sRjet // 18 nRpAzca viSamacchAyAzcatuSu vartate hitam / sukhaM prajAH pramodante svargavat sAdhuvatsalAH // 19 vizAkhA kRttikA caiva maghA revatireva ca / azvinI zravaNazcaiva tathA bhAdrapadA bhavet // 20 bahUdakAni jAnIyAt tiSyayogasamaprabhe / phAlgunyaiva ca citrI ca vaizvadevazca madhyamaH // jyeSThA mUlaM ca saumyaM ca jaghanyA somasaMpadA / kRttikA rohiNI mUrtirAzleSA hRdayaM guruH|| 22 ApyaM brAhayaM ca vaizvaM ca nAbhiH puSya-maghAH smRtaaH| eteSu ca viruddheSu dhruvasya phalamAdizet // 23 dvinakSatrasya cArasya yat pUrva parikIrtitam / evamevaM tu jAnIyAt SaDU bhayAni samAdizet // 24 imAni yAni bIjAni vizeSeNa vicakSaNaH / vyAdhayo mUrtighAtena hRdrogo hRdaye hate // 25 puSye hate hataM puSpaM phalAni kusumAni ca / AgneyA mUSakAH sarpA dAghaca zalabhAH zukAH // 26 Itayazca mahAdhAnye jAte ca bahudhA smRtAH / svacakramItayazcaiva paracakra nirambu ca // aMtyambu ca vizAkhAyAM some saMvatsare viduH / zeSa saMvatsare jJeyaM zAradaM tatra netaram // 28 mAghamalpodakaM vindyAt phAlgune durbhagAH striyH| caitraM citraM vijAnIyAt sasyaM toyaM srisRpaaH|| 29 vaizAkhe" nRpabhedazca pUrvatoyaM vinirdizet / jyeSThA-mUle jalaM pazcAd mitrabhedazca jAyate // 30 1AcukSa; BbhukSa; Cbhuktvaa| 2B vinAzanaH; DovinaashinH| 3D bdhynte| 4 AD taskarAH; B tskrii| 5C cNdrvH| 6C svaate| 7 B yathA; C yaayaa| 8C tatra / 9-10 A BD mIjAnina / * C dakSiNena tu vakrapaMca madhyame paMcapaMcake / uttare paMca mArge tu carati gautamo yadA // 11 A cakreNa / 12 A zazve / 13 A vRssbhe| 14 C akalpeta / 15 B sa is additionally found between tadA and sRjti.| 16 Bsamam / 17 CvyaMgulA / 18 Cpaunnnn| 19 ABD varam / 20 BD nirudA meghAH, Czca anaavRssttiH| 21 BC tadA; D sdaa| 22-24 BD snehazya durbala: C snehazca durlbhH| 25 Cca pIDayate / 26 A yadavA; B D yadi vaa| 27-28 C mahaGgyaM / 29 C gatvA / 30 C viparItAn / 31 A CD mukhN| 32 B vrajet / 33C sthAH; DdegaacchaayaaH| 34-35CcturthvrsstH| 36 C svargavarA / 37 C yudhsthlaaH| 38 C vadet; Dca cet / 39 A B D mitraa| 40 A bhainaM / / D This st. is found missing in this Ms. 41-42 C etattu / 43 C pIDAyAm / 44-45 C shjaani| 46 B mahat: C bhavet / 47 A ameyaaH| 48 C shiinaaH| tC aMtyaM brajati zAkhAyAM saumyaM saMvatsaro viduH| D This first half has been erroneously considered as a whole stanza and hence anomaly in numbering in this Ms. 49 CshessN| 50-51 Cshrdaanvm| C tAtArAmAra. pyamAlokyaM; B This first half has been considered as a whole stanza in this Ms. and hence anomaly in numbering.52 A sApa 153 ABD maitraM / 54 AD vizAkhA; BB visaa| 55D nR| 56A BD ca / bha. saM. 7 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 bhadrabAhusaMhitA [17, 31-45, 18,1-4 ASADhe toyasaMkIrNa sarIsRpasamAkulam / zrAvaNe daMSTriNazcaurA vyAlAzca prabalAH smRtAH // 31 saMvatsare bhAdrapade zastrakopAgnimUrcchanam / sarIsRpAzcAzvayuje bahudhA vA bhayaM viduH / / 32 ete saMvatsarAzcoktAH puSyasya carato 'pi vA / rohiNyAA tathA''zleSA hastaH svAtiH punarvasuH // 33 abhijiccAnurAdhA ca mUlo vAsava-vAruNAH / revatI bharaNI caiva vijJeyAni bRhaspatau // 34 kRttikAyoM gato' nityamArohaNa-pramardane / rohiNyAratvabhighAtena prajAH sarvAH suduHkhitaaH|| 35 zastrAMtastathA''IyAmAzleSAyAM viSAd bhayam / mandahastapunarvasvostoyaM caurAzca dAruNAH // 36 vAyavye vAyavo" dRSTI rogadaM vA jinAM bhayam / anurAdhAnughAte ca maitrIsiddhiH" prahIyate // 37 tathA mUlAbhighAtena duSyante maNDalAni ca / vAyavyasyAbhighAtena pIDyante dhanino' nriiH|| 38 vAruNe jalajaM toyaM phalaM puSpaM ca zuSyati / akArAnnAvikAMstoyaM pIDayedrevatI* hatA // 39 vAmaM karoti nakSatraM yasya dIpto bRhaspatiH / labdhvA'pi so'tha vipulaM na bhuJjIta kadAcana // 40 pradakSiNaM tu nakSatraM yasyaM kuryAt bRhaspatiH / yAyinAM vijayaM vindyAt nAgarANAM parAjayam // 41 pradakSiNaM tu kurvIta somaM yadi bRhaspatiH / nAgarANAM jayaM vindyAd yAyinAM ca parAjayam // 42 upaghAtena cakreNa bhadhyagantI bRhaspatiH / nihanyAd yadi nakSatraM yasya tasya parAjayam // bRhaspateryadA candro rUpaM saMchAdayet bhRzam / sthAvarANAM vadhaM kuryAt purarodhaM ca dAruNam / / / snigdhaprasanno vimalo'bhirUpo mahApramANo dyutimAn sa pItaH / gururyadA cottaramArgacArI tadA prazastaH pratipakSahantA / / iti nairgranthe bhadrayAhuke nimitte saMhitAyAm bRhaspaticAraM nAma saptadazo'dhyAyaH // gati pravAsamudayaM varNa grahasamAgamam / budhasya saMpravakSyAmi phalAni ca nibodhataH (ta) // 1 saumyA vimizrAH saMkSiptAstItrA ghorAstathaiva ca / durgAva (ugrAzca)gatayo jJeyA budhasyai ca vicakSaNaiH // 2 saumyAM gatiM samutthAya tripakSe" dRzyate budhaH / vimizrAyAM gatau pakSe saMkSiptAyAM paDUnake // 3 tIkSNAyAM dazarAtreNa ghorAyAM tu SaDAhike / pApikAyAM trirAtreNa durgA(ugrA)yAM" samyagakSaye // 4 1A after these two letters there is agap in this Ms. upto prabalAH smRtaaH|| 2 D darzanam / 3-4 C crtiivre| 5Cdegdhaarnne| 6-7 C vikRtaayaagto| 8 A B mAro; D not found. 9C smutpaatH| 10 ABD vizAt / 11C maMdaM / 12 B voSA; C toya / 13 C vAyave / 14 A vaayvii| 15A dRSTA; CpuSTAH / 16 A roga ; C rogdaaH| 17 A strIsiddhazca; strIsiddhizca / 18 C prajAyate / 19-20 A BD dhanino sraaH| 21 B puSyati / 22 A AkArAn / 23 A D piiddye| 24 D retii| 25 A bhunyjte| 26 C yadi / 27 C yaati| *C This line and the next line are not found in this Ms. / 28 A B D rUpaghAtena / 29 B D vakreNa / 30 C gt| 31 A B C bRhaspatiH / 32 A saMvAdane BchAdayeta; D sNsthaadyte| 33C These two letters are not found in this Ms. TC This st.is preceded by the following line in this Ms:-upaghAtena vakreNa svanakSatre tu piiddite| 34 C missing. 35 A virUpaH; BdegatirUpaM; C hismo| 36 A D sapItuH; C sapraNItaH / 37 AD pravibaddha', B prtibddh| 38 A C D gti| 39 C budhacAraM / 40 C prvkssyaami| 41-42 C phalaM cApi / 43-44 A atha pApikA; B atha yAyikA; D dvyaayikaaH| 45 B durgA ca; D durgA ca / 45-46 CdurgA cihAtarA jnyeyaa| 47-48 CbuddhametAM / 49 CvickssnnH| 50 BI 51A nRpakkA:CpazaM; D nRpkssaa| 52C maase| 53 Cdviruunke| 54Cti| 55Cmdaahik| 56D paapkaayaaN| 57 D durgANAM / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18, 5-27] aSTAdaza adhyAya saumyAH vimizrAH saMkSiptA budhasya gatayo hitAH / zeSAH pApoH samAkhyAtA vizeSeNottarottarAH // 5 nakSatraM zakavAhena(?)jahAti samacArataH / eSo'pi niyatazcAro bhayaM kuryAdato'nyathA // nakSatrANi caretpazca purastAdutthito budhaH / tatazcAstamitaH SaSThe saptame dRzyate'paraH // uditaH pRSThataH saumyazcatvAri carate dhruvam / paJcame'stamitaH SaSThe dRzyate pUrvataH punaH // catvAri SaT tathASTau ca kuryAdastamanodayau' / saumyAyAM tu vimizrAyAM saMkSiptAyAM yathAkramam // 9 nakSatramanugRhNAti gatibhistisRbhiryadA / pUrvAbhiH pUrvasasyAnAM tadA saMpattiruttamA // budho yadottare mAge suvarNaH pUjitastadA / madhyame madhyamo jJeyo jaghanyo dakSiNe" pathi / / 11 vasu kuryAdatisthUlaM tAmraH zastraprakopanaH / aNuzvAruNavarNazca budhaH sarvatra pUjitaH // 12 pRSThataH puralambhAya purastAdarthavRddhaye / snigdho rUkSo budho jJeyaH sadA sarvatrago budhaiH // 13 guroH zukrasya bhaumasya vIthIM vidyAd yA budhaH / dIpto'tirUHH saGgrAmaM tadA ghoraM nivedayet // 14 bhArgavazvottarAM vIthIM candrazRGgaM ca dakSiNam / budho yadA nihanyAttAnubhayordakSiNApathe // 15 rAjJA cakradharANAM ca senAnAM zastrajIvinAm / paura-jAnapadAnAM ca kriyA kAcinna sidhyati // 16 zukrasya dakSiNAM vIthI candrazRGgamadhottaram / bhiMdyAllikhet tadA saumyastato rogAgnijaM bhayam // 17 yadI budho 'ruNAbhaiH syAduccago vA nirIkSyate / tadA sa sthAvarAna hanti brahma-kSatraM ca piiddyet|| 18 candrasya dakSiNAM vIthIM bhittvI tiSThecaMdA grahaH / rUkSaiH sa kAlaiMsaGkAzastadI citravinAzanam // 19 citramUrtizca citrAMzca zilpinaH kuzalAMstathA / teSAM ca bandhanaM kuryAt maraNAya samIhate // 20 bhitvA yadottarAM vIthIM dArukAzo "(?)'valokayet / somasya cottaraM zRGgaM likhedbha (bhA)drapadAM vadhe // 21 *zilpinAM dArujIvInAM tadA pANmAsiko vadhaH / akarmasiddhiH kalaho mitrabhedaH praajyH|| 22 pIto" yadottarAM vIthIM guruM bhittvA pralIyate / tadA catuSpadaM garbho(bha) kosa~dhAnyaM budho vadhet // 23 vaiizyazca(zyAnAma)zilpinAM cApi bhayaM bhavati dAruNam / so nayedbhajate mAsaM bhadrabAhuvaco yathA // 24 vibhrAjamAno rakto vA budho dRzyeta kazcanaH / nAgarANAM ca sthirANAM ca dIkSitAnAM ca tadbhayam // 25 kRttikAsvagnido rakto rohiNyAM sa kssyngkrH| saumye raudre tathA''ditya puSye sa(sA) budhaiH smRtH||26 pitRdaivaM tathA''zleSAM kaluSo yadi sevate / pitRstAna vihaGgAMzca sasyaM sa bhajate'nayoH // 27 1A pnne| 2A nakSatrAn / 3 B degvAheNaM; C saMtavAhena; D sakavAhena / 4 A D samacAratAm / B smcaartaa| 5CcrvaarH| 6CcritH| 7A B anodayaH, C anodayAt / 8A sNkssyaaN| 9A anyavinhAni: B anyacihAni; D anyacitkAni / 10 A dkssinno| 11 A D vastuM; CnyastaM / 12-13C daMDazUla / 14 A antaH; BD atH| 15 BdegdagdhaM; C drp| 16 C budhH| 17 A yadA / 19 A nirukSa, C turukt| 19 A maMgrAma; C sNgraamo| 20 A nihatya / 21 A anuzonayaH; B tAn syonayo: C syasaunayo / 22 A. rAjJI; C raassttr| 23 CdegvrgaannaaN| 24 A missing. 25 BD janapadAnAM; C rAjapadAnAM / 26 B ksstriyaa| 27 B kAMcisa | 28 B raajaa| 29 A tdaa| 30-31 A nudhorugAlaH 31 B ruNasyA syA D raNasye sthaa| 32A dunvego; B durbhagaH; C rbroti| 33 BD pArasavAn ; C prNmyvaa| 34-36 A bhissttttdaa| 37 C rekssH| 38 B D kala'; C krl| 39-41 A B D tatradA citranAzayet / 42C lipinaa| 43 C kulAn / 44 C vacanaM / 45 C bhuuyH| 46 B dAzakAMso; C daarukaashrii| 47 B vacet, budheta / * In this Ms. this st. and the following one are not found. 48 B yayoskara, D jvaro bhyH| 49 A paato| 50 B D koshi| 51 A B vadet / t In A B D this first half is thus found with some unimportant varints:-vaizyAzca zilpinazcApi garbhamAsaM ca sArathiH / 52C bhyN| 53 A jnyeyH| 54 A yudhyH| 55 A B D jle| 56 A B D budhH| 57 C mitrdev| 58-60 CpitRtazvA vizASAMzca / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA [18,28-37, 19, 1-10 budho viva! madhyena vizAkhAM yadi gacchati / brahma-kSavinAzAya tadA jJeyo na saMzayaH // 28 mAsodito'nurAdhAyAM yadA saumyo niSevate / mUkandhi-badhirAM'zcaivaM tadA pIDayate bhRzam // 29 zravaNe" rAjyavibhraMzo' brAhme brAhmaNaipIDanam / dhaniSThAyAM ca vaivayaM dhanaM hanti dhanezvaram / / 30 uttarANi ca pUrvANi" yAmyAyAM yadi hiMsati / dhAtuvAda vido hanyAttajjJAMce paripIDayet // 31 jyeSThAyAmanupUrveNa svAtau ca yadi tiSThati / budhasya caritaM ghoraM mahAjanikamucyate // 32 uttare tvanayoH saumyo yadA dRzyeta pRSThataH / pitRdevamanuprAptastadA mAsamupagrahaH // 33 purastAt saha zukreNa yadi tiSThati suprabhaH / budho visRjate kAle tadA meghA[na]bahUdakAkAH [kAna] // 34 dakSiNenaM tu pArzveNa yadA gacchati duHprabhaH / tadA sRjati lokasya zokaM mahadbhayaGkaraH // 35 dhaniSThAyAM jalaM hanti vAruNe jalajaM vadhet / varNahIno yadA yAti budho dakSiNatastadA // 36 tanuH samArgo yadi suprabho'jitaH samaprasanno gatimAnatonnatim" / yadA na rUkSo na ca dUrago budhastadA prajAnAM sukhamUrjitaM sRjet // 37 iti nairgranthe bhadrabAhuke nimitte budhacAro nAma assttaadsho'dhyaayH|| c cAra" pravAsa varNaM ca dIpti kASThaM gatiM phalam / vakrAnuvanAmAni lohitasya nibodhata // 1 cAreNa viMzati mAsAnaSTau vakreNa lohitaH / catvArastu pravAsena samacAreNa gacchati // 2 anRNuH paruSaH zyAmo jvalito dhUmavAna zikhI / vivo vAmago vyastaH kruddho jJeyaH srdii'shubhH||3 yadA'STau sapta mAsAn vA dIptaH puSTaH prIpatiH / tadA sRjati kalyANaM zastramUcchI tu nirdishet||4 mandadIptazca dRzyeta yadA bhaumo na tejavAn / tadA nAnAvidhaM duHkhaM prajAnAmahitaM sRjet // 5 tAmro dakSiNakASThasthaH prazasto dasyunAzanaH / tAmro yadottare kASThe tasya dasyu (syoH) tI hitam // 6 rohiNIM syAt parikramya lohito dakSiNaM vrajet / surA-surANAM mArgANAM sarveSAmabhayaM vadet // 7 kSatriyANAM viSAdazca dasyUnAM zastravibhramaH / gAvo goSTha-samudrAzca vinazyanti vicetsH|| 8 spRzellikhet pramarded vA rohiNIM yadi lohitaH / tiSThate dakSiNo vA'pi tadA shok-bhyngkrH|| 9 sarvadvArANi dRSTvA'sau vilambaM yadi gacchati / sa ca lokahito jJeyo dakSiNo'mRgU lohitH|| 10 1A kSetre BDkssetr| 2-3 CmAsaM cir| 4 BD na sevate / 5-8ABD pazudhanacarI dhAnyaM / 9A nRNAma / 10A zramaNe; Cshraavnne| 11 A B D raajH| 12 A vidhvaMsaM; BD degvizraMsaM / 13 B brahma Cbaajhe| 14 Cbrhmaann| 15A BD vaivrnn| 16 B uttraannaaN| 17 B pUrvANAm / 18 A B yAmyaM ca; C vaayvyN| 19 A dhAta; CcaatuH| 20 A BD dhAnyaM / 21 AC D tjnyaaH| 22 A jyeSThAm / 23 A atipUrveNa; Cmatha puurvessu| 24-26 C uttarAyA vA saumyena / 27 A B D apagrahaH / 28-29 A BD madhyazarIre c| 30-31 C meghA ca dUSakAn / 32A dkssinne| 33 A tanupAvana / 34C maargeg| 35-36-37 B mahAzokamahadbhayam ; C D sAnayaM tadbhayaMkaraH // 38 C dhanaM / 39 B dhAraNe, C vrunne| 40 C vadet / 41 B manu: C ttraa| 42 C sumaageN| 43 CdegAzritaM / 44 C sataM / 45 A dhuurjitN| 46 A dhruvam ; B vrajet / 47 A vaarN| 48 2 BD diiptaaN| 49 B vakrAnu ca / 50 A. cakreNa / 51Csmaacaaraan| 52 A amRju; C antyjH| 53A BCpurussH| 54 C dhUmravAn / 55 B skhii| 56 A dhAna; BdhAna D dhvAnu / 57 A B D tdaa| 58 C sadA tvssttau| 59 A not found; C praSTaH / 60 B prj'| 61-62 B sasvamUrchati / * A This st. is missing in this Ms. 63-64 B D caleta vaa| 65-66 C rudaadgtaa| 67 A dakSiNAm / 68 CsurANAm / 69 BD ubhayaM; C mhdh| 70-71 B gavoSTha: Ckaassttaa| 72 A sIza; BD AsIt s| 730 pUrva / 74-75C sarvANi / 76-77 Csrv| 78 A mRja; BdegsRja; D asaja / 78-79 C striyago hitaH / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19, 11-32 ] ekonaviMza adhyAya 53 11 12 16 17 18 19 paJca vakrANi bhaumasya tAni bhedena dvAdaza / uSNaM zoSamukhaM vyAlaM lohitaM lohamudgaram // udayAt saptame RkSe navame vA'STame'pi vA / yadAM bhaumo nivarteta taduSNaM vakramucyate // su(a) vRSTiH prabala jJeyA viSa-kITA-mi-mUrcchanam / jvaro janakSayo vA'pi tajjAtAM ' ( tasya) vinAzanam // 13 ekAdaze yadA bhaumo dvAdaze dazame'pi vA / * nivarteta tadA vakraM tacchoSamukhamucyate // 14 apo''ntarikSAtUM patitaM dUSayati tadI rasAne / te sRjanti rasAn duSTAn nAnAvyAdhIMstu bhUtajAneM // 15 zuSyanti taDAgAni sarAMsi saritastathA / vIjaM na rohate tatra jalamadhye'pi vApitam // trayodaze" 'pi" nakSatre yadi vA'pi caturdaze" / nivarteta yada bhaumaMstad vakraM vyAlamucyate // pataGgAH saviSAH kITAH sarpA jAyanti tAmasAH / phalaM" ne badhyate" puSpe bIjamuptaM na rohati // yadA paJcadaze RkSe* SoDaze vA nivartate / lohito lohitaM vakraM kurute guNajaM tadA // deza-snehA-mbhasAM" lopaM" ( po ) rAjyabheda jAyate / saGgrAmAcAtra vartante mAMsa- zoNita - kardamAH || 20 yadA saptadaze RkSe punaraSTAdaze'pi vA / prajApatirnivarteta tad vakraM lohamudgaram // nirdayA niranukrozA lohamudgarasaMnibhAH / praNayanti nRpA daNDaM kSIyante yena tatprajAH // dharmArtha- kAmA hIyante " vilIyante" ca dasyavaiH / toya-dhAnyAni zuSyanti rogamArI balIyasI // 23 varka" kRtvA yadA bhaumo bilamveta" gatiM prati / vakrAnuvakrayorghoraM maraNAya samIhati / / kRttikAdIni sapteha vakreNAGgIrakaizcaret / hatvA vA dakSiNastiSThet tatra vakSyAmi yat phalam // sAlvAMzca sAradaNDAMzca viprAn kSatrAMzca pIDayet / mekhalAMzca trayo" ghoraM tadIM prApnotyasaMzayam // 26 maghAdIni ca saptaiva yadA vakreNa lohitaH / cared vivarNastiSThed vA tadA vidyanmahadbhayam // 27 sorASTra - sindhu- sauvIrAn prAsIlAIM (?) drAviDAMganA meM | 21 22 24 25 pAJcAlAn saurasenAn vA bAlhIkAn nakulAn vadhet // 28 30 mekhalAn vA'pyAvantyAMzca pArvatAMzca nRpaiH saha / jighAMsanti tadA bhaumo brahma-kSatraM (trAna) virodhayet // 29 maitrAdIni ca saptaiva yadA seveta lohitaH / vakreNa vA'pagatyA vA mahatAmaina" vadet // rAjAnazca virudhyante cAturvarNo" vilupyate / kuru- pAJcAladezAnAM mUrcchati" ca bhayAni ca // dhaniSThAdIni saptaiva yadA vakreNa lohitaH / seveta kruddhagatyA vA tadA'pi sa jugupsitaH // 31 32 1 A vakrANi / 2 A yAdi / 3BD suvRSTiH; C anAvRSTiH / 4 BD rugraprabalA; C tu prabalA / 5 C tajAvaM / * C In place of this second half the first half, as it is, is repeated in this Ms. 6 A cakraM / 7-8 B ApItarikSAt; CD ApaH / 9A C dUSayati / 10 A yadA / 11 AD rasam; C rsH| 12 A tu jAm ; C bhUmijAnU; D bhUbhujAm / 13 AsukhAnte / 14 C ropitam | 15-16 C kuryAdarzana | 17 Ccaturbhuje / 18A BD tadA / 19 ABD kruddhaH | 20-21 B phalena / 22 B madhyataH / 23 A ukta; B uttN| 24 A missing in this Ms. f C This second half and the following first half of the stanza are missing in this Ms. 25 A cakram | 26 D ruzo | 27 AD kopAn | 28 A sadyatedaH / 29 A B jena; C tena | 30 C hIne ca / 31 C zrIyaMte / 32 C tadA zavaH / 33 A cakraM / 34 C vilambena / 35 ABD vaktrAnuvaktraM taM / 36 A cakreNAM / 37 A gaurakaH / 38 AD anUyoH; B svAdayoH / 39-41 BD maraNAya samIhate ( D samIhati ) / 42 A cakreNa / 43 C carate / 44 C varNa / 45 B bhithedvA / 46 C prAnIDa; D prAzIlAn / 47 A B D dvamilAMdeg | 48 A deg nagAm ; C zrayaM; D nanamAn / 49 C vakreNa / 50 A cakreNa / 51-53 C tanmahAndhabhayaM bhavet / 54 ABD dezo | 55 A. svacchante; C mRcrcchanam | 56 A tad / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA [19, 33-39; 20, 1-14 dhanino jalajIvAMzca tathA caiva hayAn gajAna / udIcyAna nAvikAMzcApi pIDayellohitastadA // 33 bhaumo vakreNa yuddhe vA yAM vIthIM carate hi saH / teSAM bhayaM vijAnIyAd yeSAM te pratipudgalAH // 34 krUraH kruddhazca brahmano yadi tiSThed grahaiH saha / paracakrAgamaM vindyAt tAsu nakSatravIthiSu // 35 dhAnyaM tadA na vikreyaM saMzrayecca balIyasam / cinuyAttuSadhAnyAni durgANi ca samAzrayet // 36 uttarAphAlgunI bhaumo yadI likhati" vAmataH / yadi vA dakSiNaM gacchet dhAnyasyA?" mahA~ bhvet|| 37 yadA'nurAdhAM pravizenmadhye neca likhettathA / madhyamaM taM vijAnIyAt tadA bhaumaviparyaye // 38 sthUlaH suvarNo dyutimAMzca pIto raktaH sumArgazca sukhI prajAnAm / kAntaH prasannaH samago vilamvI bhaumaH prazastaH sukhadaH prajAnAm // iti nirgrantha bhadrabAhuke nimitte aGgArakacAro nAma ekonviNsho'dhyaayH|| rAhucAraM pravakSyAmi kSemAya ca sukhAya ca / dvAdazAGgavidbhiH proktaM nirgranthaistattvavedibhiH // 1 zveto raktazca pItazca vivarNaH kRSNa eva ca / brAhmaNa-kSatra-vaizyAnAM vijAti-zUdayormataH // 2 SaNmAsAH prakRti yA grahaNaM vArSikaM bhayam / trayodazAnAM mAsAnAM purarodhaM samAdizet // caturdazAnAM mAsAnAM vidyAd vAhanajaM bhayam / atha paJcadaze mAse bAlAnAM bhayamAdizet // poDazAnAM tu mAsAnAM mahAmannibhayaM vadet / aSTAdazAnAM mAsAnAM vindyAd rAstito bhayam // 5 ekonaviMzaka' parva viza kRtvA nRpaM vadhet / ataH paraM ca yat sarvaM vidyAt tatraM kaliM bhuvi // 6 paJcasaMvatsaraM ghoraM candrasya grahaNaM param / vigrahaM tu paraM vidyAt sUryadvIdazavArSikam // 7 yadA pratipadi candraH prakRtyA vikRto bhavet / athai bhinno" vivarNo vA tadA jJeyo grahAgamaH // 8 likhed razmibhirbhUyo vA yadA''cchAyeta bhAskaraH / pUrvakAlena sandhyAyAM jJeyo rAhusadIgamaH // 9 pazu-vyAla-pizAcAnAM sarvato'paradakSiNam / tulyAnyabhrANi vAtolke yadA rAhuH (hos )tdaa''gmH||10 saMndhyAyAM tu yadA zItaM aparesA(zA)sanaM tataH (?) / sUryaH pANDuzcalA bhUmistadA jJeyo grhaagmH|| 11 sarAMsi sarito vRkSA vallayo gulma-latAvanam / sausvabhrAzcaMvale vRkSA(?)rAhu (hoH) ystdaa''gmH|| 12 chAyeccandra-sUryau ca yadA meghAH sitAmbare / sandhyAyAM ca tadA jJeyaM rAhorIgamanaM dhruvam // 13 etAnyeva tu liGgAni bhayaM kuryuraparvaNi / varSAK varSadAni syurbhadrabAhuvaco yathA // 14 1A degdhijAzca; BoviprAzca; D vidyAzca / 2-3 A maSTataM majjhaM; B dyUtaM madhyaM; D ghRtaM madyaM / 4C kruddhH| 5A pRthivIM; C bhUmi 16 CmuNnycte| 7-8 ABD hitaH / 9 CprkRssttH| 10 C balIyasAn / 11 A B D vijAnIyAt / 12 A tuSaM; B dhruvaM; D tubaM / 13 A dhAnyaM; B D dhAzaM / 14-15-16 C yadA varNa likhet tridhaa| 17 A degaghaH; BagghaH; D arthH| 18 A B mahAn / 19-24 A BD pravizenatena vA likhet| 25 A bhaume| 26 A vipryyH| 27-28 A. vijayAya / 28-29 B sukhAvaham / 30 C drshibhiH| 31 A mItam: BD matam / 32 A D mAsAn / 33 A D prkRt| 34 AD jnyey'| * CThis second half and the first half of the following st. are not found in this Ms. 35-37 C purarodhaM ca samAdizet / 38 A B Ddegmntr| 39 A raajH| 39-40 C rAjasutaH / 41C ekonaviMzati / 42C srve| 43-44 C viMzakaM vaa| 45C vdhH| 46-48 A tadvinoti kalA'; B tacinoti; D tacinoti klii| 49 C puurvyoH| 50-51 A anabhinne; B anabhinnaH D ana bhijnyH| 52C srv| 53 A D kaakm| 54 B C D tdaa| tCD sarAMsi sarito vRkSAn vallI-gulma-latAvanam // 10 // / 55A viibholkaa| 56 A missing in this Ms. This and the next st.are missing in this Ms. 57 A paash| 58-60 Cudaye caiva / 61-63 C tadA zeyo grhaagmH| 64-66 C bhayarUpANi parvaNi / 67 C varSANi / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20, 15-38 ] viMza adhyAya 55 16 17 18 20 21 22 24 25 26 zuklapakSe dvitIyAyAM somazRGgaM yadA (S) zubham / sphuTitAyaM dvidhA vA'pi vindyAd rAhu (ho) stada''gamam // 15 candrasya cottarA koTI dvizRGgaM dRzyate yadA / dhUmro vivarNo jvalitastadA rAhovAgamaH // udayAstamane bhUyo yadA yazvodayovau' / indro vA yadi' dRzyeta tadA jJeyo grahAgamaH // kabandha - parighA-meghA dhUma - raktapeTe - dhvajAH / udgacchamAne dRzyante sUrye rAhostadA''gamaH // kabandho" mahiSAkAraH zakaTastho " yadA zazI / udgacchan dRzyate'STamyAM tadA jJeyo grahAgamaH // 19 siMha- megho STrasaMkAzaH pariveSo yadA zazI / aSTamyAM zuklapakSasya tadA jJeyo grahAgamaH // zvetake sarasaMkAze rakta-pIto'STamo" yada / yadA candraH pradRzyeta tadA brUyAd grahAgamaH // uttarato dizaH zvetaH pUrvato raktakesaraiH / dakSiNato " 'rthaM pItAbhaH pratIcyAM kRSNakesaraH // yadI gacchan gRhIto'pi kSipraM candraH pramucyate / pariviSTo " dinaM candre vimardetaM vimuJcati" / / 23 dvitIyAyAM yadA candraH zvetavarNaH prakAzate / udgacchamAnaH somo" vA " tadA gRhyeta rAhuNA || tRtIyAyAM yadA somo vivarNo dRzyate yadi" / pUrvarAtre tadA rAhuH paurNamAsyAmupakramet // aSTamyAM tu yadA candro dRzyate rudhiraprabhaH / paurNamAsyAM tadA rAhurardharAtramupakramet // navamyAM tu yadA candraH parivezya tu suprabhaH / ardharAtramupakramya tadA rAhumupakramet // kRSNaprabho " yadA somo dazamyAM pariviSyate / pazcAd rAtraM tadA rAhuH somaM gRhNAtyasaMzayaH // yadA somaM zvetAbhraM pariveSate / tada parighaM vai rAhurvimuJcati na saMzayaH // kanakAbho yadA'STamyAM pariveSeNa candramAH / ardhagrAsaM tadA kRtvA rAhurudbhirate punaH // pariveSodayo'STamyAM candramA rudhiraprabhaH / sarvagrAsaM tadA kRtvA rAhuzcandra" vimuJcati raktapItA yadA koTirdakSiNaH syAdvahaH sitaH / pItA yadA'bhyAM koTI tadA zvetaM grahaM vadet // dakSiNA mecakAbhA tu kapotagrahamAdizet / kaipotamecakAbhA tu koTI grahamupAnayet // raktottara|" sitakoTirdakSiNI syAd yadASTamI / kapotapramAkhyAti" pUrvapazcAt sitaprabham // "pItottarA yadA koTirdakSiNo rudhiraprabhaH / kapotagrahaNaM vidyAd grahaM pazcAt sitaprabham // yato'bhrastanitaM vindyAt mArutaM karakAzanI / rutaM vA zrUyate kiJcit tadA vindyAd grahAgamam / / mandakSIrau yadA vRkSAH sarvadik kaluSA bhavet / krIDate ca yato bAlastato vindyAd mahAgamam // UrddhaM praspaMdate candrazcitraH saMpariveSyate / kurute maNDalaM" spaSTastadA vindyAd grahAgamam // 27 28 29 30 // 31 32 33 34 1 B C D prbhm| 2-3 A rAhuvaco yathA / 4B dvazRGgo; C dve zRGgam | 5 ABD pazcAdayo / 6 C rakhe / 7ABD yadA / 8 C vazyet / 9A B kramaM ca; D karma ca / 10B raja; C rajJa; D rajU / 11 C yathA / 12 ABD mArgavAn / 13 A BD zakaTaM vA / 14 C zukrajastasya / 15 A B aSTamI / 15-16 C mitoSTamI / 17ABD sarvaH / 18-20 C dakSiNo bhayabhItAbhaH / 21 C udayaM | 22-23 C pariviSTAbhRtaM / 23 A dinH| 24 B vimardena; D vimaddana / 24-25 A parivezyAsuraprabhaH / 26-27 A zveto vai / 28 C dvitIyAyAm / 29 A prabhaH; C punaH / 30 C pUrvamAsyAm / 31-33 A parivezyAsuraprabhaH / 34 CdegpradaH / * A this st, is not found in this ms. 35 C zvetatA / 36-37 C yadA taM parilIDhaM / 38 A candramAH / 39 A rudhiraprabhaH / 40ABD rAtraM / 41 ABD garavA / 42-44 C yadASTamyAM pariviSTaH / 45-47 C punarudbhirate gRhAH; 45-46 B jaM caM; D jaM ca / + C This st. is preceded by the following st. in this Ms. - pariviSyate yadA'STamyAM candramAH kRSNasannibhaH / sarvagrAsaM tadA somo rAjaM jIrNa vimuJcati // This and the following st. are numbered as 35-36 in this Ms. + C kapotamecakAhaM sabako grahamupAnayet / 48 B D rakto'ntarA / 49-50ABD dakSiNasya / 51 C grahaNaM / 52 C vidyAt / 53 C praddadeg / 1 C This st is not found in this Ms 54B kSArAH / 55-56 A maNDalasphoTo / 35 36 37 38 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 bhadrabAhusaMhitA [20, 39-60 yato viSayaghAtazcAyatayaH pazu-pakSiNaH / tiSThanti maNDalAyante tato vindyAd grahAgamam // 39 pANDurvA dvAvalIDho vA candramA yadi dRzyate / vyathito hInarazmizca yadA tattve nivezanam // 40 yataH prabadhyate veSastato vindyAd grahAgamam / yato vA mucyate veSastatazcandro vimucyate // gRhIto viSyate candro veSamAveva(?) viSyate / yadA tadA vijAnIyAt SaNmAsAdrahaNaM punaH // pratyutamuttamAdityaM yadA gRhyeta candramAH / bhayaM tadA vijAnIyAt brAhmaNAnAmupasthitam // 43 prAtarAze yadA somo gRhyate rAhuNA''vRtaH / bhayaM tadA vijAnIyAdamAtyAnAM vizeSataH // 44 madhyAhna tu yadA candro gRhyate kanakaprabhaH / kSatriyANAM nRpANAM ca tadA bhayamupasthitam // vyAvRtte yadi madhyAhne rAhuNA gRhyate zazI / bhayaM tadA vijAnIyAt vaizyAnAM samupasthitam // 46 nIcAvalaMbI" somastu yadA gRhyeta rAhuNA / sUrpAkAraM tadA''nartta marukacchaM ca pIDayet // 47 alpacandra ca dvIpAzca mlecchAH pUrvApa dvijAH / dIkSitAH kSatriyAmAyAH zUdrAH pIDAmavAyuH // 48 yato rAhupraMseccandraM tato yAtrAM nivezayet / vRtte nivartate yAtrI yato tasmAnmahad bhayam // 49 gRhIyAdekamAsena candra-sUryau yadA tadau / rudhira varNa saMsaktA saGgrAme jAyate mhii|| 50 caurAzca yAyino mlecchA nanti sAdhUnanAyakAne / virudhyante gA~zcApi nRpAzca viSame carauH // 51 pUrva haMtu yadI hatvA rohu~niSkramate zazI / rUkSo vA hInarazmirvA pUrvo" rAjA vinazyati // 52 dakSiNAbhedane garbha dAkSiNAtyAMzca pIDayet / aparAbhedane caivaM nAvikAMzca jighAMsati // nizcala: suprabhaH kAnto yadA niryAti candramAH / rAjJAM vijaya-lAbhAya tadA jJeyaH shivkrH|| 54 etAnyeva tu liGgAni sUrye jJeyAni dhImatA / kRSNapakSe yadA candraH zubho vA yadi vA'zubhaH / / 55 utpAtAzca nimittAni zakuna-lakSaNAni ca / parvakAle yadA santi tadA rAhovuvAgamaH // 56 rakto rAhuH zazI sUryo hanyuH kSatrAn sito dvijaan| pIto vaizyAn tamaH"zUdrAn dvivarNastu jighAMsati // 57 candramAH pIDito hanti nakSatraM yasya yadyataH / rUkSaH pApanimittazca vikRtazca vinirgataH // 58 prasannaH sAdhukAntazca dRzyate suprabhaiH zazI / yadA tadA nRpAn hanti prajAH pItaH suvarcasA // 59 rAjJo rAhuH pravAse yAni liGgAnyasya parvaNi / yadA gacchet prazasto vA rAjA rASTravinAzanaH // 60 1Cat| 2 CniSevaNam / * C This second half is missing in this. Moreover this st. is followed by the following st:-UvaM prasvaMdate candro lakSo mAlI ca vIkSate / yadA tadA vijAnIyAt SaNmAsAt grahaNaM punaH // + C This st. is not found in this ms. 3-5 A. brAhmaNAnAmupasthitam / 6-7 A B pratyuttamaM tamAdityaM; C prtyystmnaadiye| 8-9 A SaNmAsAdgrahaNaM punaH; C dasyunA. Amapasthitama + Cthis and the next st. are missing in this Ms. 10 C dinaa| 116 valambe / 6C sUryA zUdrAMtanakA vA taruktaM ca prpiiddyte| 12 B sUryAkAraM / 13 C alpAmeMdre ca / 14-15C prvtraajitaaH| 16 C dhnyaaH| 17 C avarNayAt / 18 C raatrau| 19C nivedayet / 20 C nivRtte / 21Cyaatraayaa| 22-23 C tasyAmAsu / 24C grhH| 25-27 C tadA rudhirsNsktaa| 28AD anAyakam / CsanAyakam / 29 A nirudhyanti / 30Crunne| 31 A cisayamuccarAH; BD viSayamuccarAH / | BD This st. is preceded by the following st. in these Mss.-yatAtsAhaM (D yatorasaha) tu hitvA tu rAhaH niSkramate shshii| tadA kSemaM subhikSaM ca madarogAMzca nirdizet / / 32-34 A yatonitsa; 32-35 C yadottaraM haMtu bhisvA; 33 D pUrva; 35 D hitvA / 36 C hro| 37 C zreSTho / 38 A BD raktAn / 39 C rAhoH / 40 BC sarva / 41 A BD kRssnnH| 42 C D vivrnnH| 43 A B D vijaalitu| 44 A yavataH; C tadbhavet / 45 A vikRti: C piitH| 46 C vinivartate / 47 Cdegkrtaa| 48 A B C mudhyte| 49 C suprdH| 50 C praajnyH| 51 B C suvarSasaH, D sabasarcaH / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 20, 61-62; 21, 1-18] ekaviMza adhyAya yato rAhupramathane' tato yAtrA na sidhyati / prazastAH zakunA yatra sunimittA suyojitAH // rAhuzca candrazca tathaiva sUryo yadA savarNA na parasparamnAH / kAle ca rAhurbhajate ravIndU tadA subhikSaM vijayazca rAjJaH // iti nairgranthe bhadrabAhuke nimitte viNsho'dhyaayH|| koNajAna pApasaMbhUtAn ketUna vakSyAmi jyotiSi / mRdavo' dAruNAzcaiva tesAmAsaM (samAsena) nibodheta // ekaadissu zatAnteSu varSeSu" ca vizeSataH / ketavaH saMbhavantyevaM viSamAH pUrvapApajAH // pUrvaliGgAni ketUnAmutpAtAH sadRzI punaH / gRhAstamanAntAca dRzyante" cApi lakSayet // zatAni caiva ketUnAM pravakSyAmi pRthak pRthak / utpAtA yAdRzA uktA grahAstamanAnyapi // anyasmin ketubhavane" yadA ketuzca dRzyate / tadA janapadavyUhaH proktAna dezAn sa hiMsati // evaM dakSiNato vindyAdapareNottareNa ca / kRttikAdiyamAnteSU nakSatreSu yathAkramam // dhUmraH kSudrazca yo jJeyaH keturaGgArako 'gniH / prANasaMtrAsayatrANI sa prANIsaMzayastathA // triziraske dvijabhayaM varuNe" yuddhamucyate / arazmike" nRpApAyo virudhyante parasparam // vikSile vikSilaM sarva kSilI sarvaparAjayam / zRGge zRGgIvadhaM pApaH kabandhe janamRtyudaiH // rogaM (go) sasyavinAzazca duHkAlo mRtyuvidravaH / mAMsa-lohitakaM jJeyaM phalamevaM ca paMcadhA // mAnuSaH" pazu-pakSINAM samayastApasakSayI / viSANI daMSTrighAtAya sasyaighAtAya zaGkaraH // 11 aGgArako'nisaMkAzo dhUmaketustu dhUmavAn / nAlIsaMsthAnasaMsthAno vaiDUryasadRzaprabhaH // 12 kanakAmA zikhA yasya sa ketuH kanakaH smRtaH / yasyordhvI zikhA zuklA sa ketuH zukla ucyate // 13 trivarNazcandravad vRttaH samasasyaM ca daGkaraH(?) / tribhiH zirobhiH zi(tri)ziro gulmaketuzca gulmvt||14 vikrAntasya zikhe dIpte Urdhvage ca prakIrtite / Urddha muNDA zikhA yasya sa khilI keturucyate // 15 zikhe viSANavad yasya sa viSANI prakIrtitaH / vyucchidyamAno bhItena rUkSA ca kSilikA zikhA // 16 zikhAzcatasro grIvAdhaM kabandhasya vidhIyate / ekrshmiH pradIptastu sa keturdIta ucyate // 17 zikhA maNDalavad yasya sa keturmaNDalI smRtaH / mayUrapakSI vijJeyo hasanaH prabhayA'lpayoM // 18 1C pratayate; D prthmne| 2 C prshaantaaH| 3 A B D suyossitH| 4 A yasya rmaaH| 50 klijaan| 6C kecit / 7A BD mRtyH| 8C aruNAH / 9-10A BD samAsAdaM sadanyathA / * C This is missing. 11 A varNeSu / 12 A D sarvapApadA: D puurvpaapdaaH| 1C In this Ms. the following st. is found in its place.-dhUmAdyAH zvetaparyantAH varSANiviSayAni ca / ketavaH khe sama. spannA pIDayanti dizaM putAm / / 13-15 B pravakSyAmi pRthak pRthak / 14-15 C grahaNA ya ca / 16 B utpAtAstArazA uktA; CudayAstamane cApi / 17-19 B grahAstAvanavAnapi; grahANAM nilaye kSayet / / BC not found. 20-21 CprAdvArake thave yasmin / 21 CdegsNbhti| 22 C satanakSatre / 23-25C aMgArazcAgnijaM bhayam / CkanakapramANasaMtrAsI tAlIsaH bharazmike prANasaMkSayam // 26 C aarnnye| 27ABD razmiketa / 28 B vikhile, C vijipH| 29 A B khilI / 30C tu mahadbhayam / 'IC saMgrAmAzca pravartante maaNsshonnitkdmaaH| 31C manuSya / 32 C viSamaM / 33 A yaza; B D yasya / 34 B bhaMkaraH;C mNhc| 35 BD mA / 2C trivarNA klezeSaproktaH mahAketaH mhaadyutiH| dviziraH dviziraH svAdu gulmazcaiva tu gulmavAn ||CThis and the next three lines are not found in this Ms. so that the second half of the 17th stanza forms the second half of the 15th st. 36 B khalI / 37 B sakSmA / ** A B ekamiva pradIpto vA sesamarohitajA shubhaaH|| 38CsNsthaane| 39Csnshc| 40Cprbhaarupyaa| bha. saM.8 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 bhadrabAhusaMhitA [21, 19-45 *zvetaH subhikSado jJeyaH saumyaH zuklaH zubhArthiSu / kRSNAdiSu ca varNeSu cAturvarNya vibhAvayet // 19 ketoH samutthitaH keturanyo yadi ca dRzyate / kSu-cchastra-roga-vighnasthA prajA gacchati saMkSayam // 20 ete ca ketavaH sarve dhUmaketusamaM phalam / vicArya vIthibhizcApi prabhAbhizca vizeSataH // 21 yAM dizaM ketavo'rcibhidhUmayanti dahanti ca / tAM dizaM pIDayantyete kSudhAyaiH pIDanairbhRzam // 22 nakSatraM yadi vA ketuhaM vA'pyatha dhUmayet / tataH zastropajIvAMzca sthAvarAMzca sa hiMsati // 23 sthAvare dhUmite tajjJA yAyino vyaapinstthaa| [prApnuvana]tyanayAna ghorAn bhayairupraiH prpiidditaaH|| 24 zukraM dIptyA yadi hanyAbhUmaketurupAgataH / tadA sasya-nRpAn nAgAn daityAn zUrAMzca pIDayet // 25 zukAnAM zakunAnAM ca vRkSANAM cirajIvinAm / zakuni-grahapIDAyAM phalametat samAdizet // 26 ziMzumAra" yadA keturupAgatya pradhUmayet / tadA jalacara toyaM dhyavakSAMzca (1)hiMsati // 27 saptarSINAmanyatamo yadA ketuH pradhUmayet / tadA sarvabhayaM vindyAt brAhmaNAnAM na saMzayaH // 28 bRhaspatiM yadA hanyAd dhUmaketurathArcibhiH / veidavidyAvido" vRddhArna nRpAMstajjJAMzca hiMsati // 29 evaM zeSAn grahAn keturyadA hanyot svarazmibhiH / grahayuddhe tadA proktaM phalaM tattu samAdizet // 30 nakSatre pUrva digbhAge" yadA ketuH pradRzyate / tadA dezAna dizAmugrAM bhaJjante pApadI nRpaaH|| 31 baGgAnaGgAn kaliGgAMzca magadhAn kAzanandanAna / paTTacAvAMzca kozaMbI gheNusAraM sadAhavam // 32 tosaliGgAn sulAn nedrAn mAkrandAmaladAMstathA / kunaTAn sithalAn mahiSAn mAhendraM puurvdkssinnH||33 veNAn vidarbhamAlAna azmakAMzca charvaNAn / draviDAn vaidikAn drAdekalAn dakSiNApathe // 34 kokaNAn daMDakAn bhojAn gomAn sUrparika canam / kiSkiMdhAna vanavAsAMzca laGkA hanyAt sa nairutaiH|| 35 aGgAna surASTrAna samudrAn bharukacchAdaserakAn / zUtrAn hRSijalaruhAna keturhanyAdvipathagaH / / 36 kAmbojAn rAmagAMdhArAn AmIrAn yavaracchakAn / caitrasotreyakAn sindhumhaamnyyuvaayujH|| 37 bAhIkAn vInaviSayAn parvatAMzcApyadusvarAn / saudheyaM kuruvaidehAn keturhanyAdyaduttarAH // 38 cAsuvarNa kaliM ca kirAtAn barbagan dvijAn / vaidistamipulindAMzca hanti sAtyAM smucchritH|| 39 sadRzAH ketavo hanyustAsu madhye vadhaM vadet / vyAdhi zastraM kSudhAM mRtyu paracakraM ca nirdizet // 40 na kAle niyatA venu(?) na nakSatraM dizastathA / Akasmiko bhavatyeva kadAcidudito grahaH // 41 SaT triMzat tasya varSANi pravAsaH paramaH smRtaH / madhyamaH saptaviMzaM tu jaghanyastu trayodaza // 42 ete prAyeNa dRzyante ye'nye tIvrabhayAhate / pravAsaM zukravaJcAsya vindyAdu(dau)tpAtikaM mahat // 43 dhUmadhvajo dhUmazikho dhUmArcidhUmatArakaH / vikezI vizikhaizcaiva mayUro viddhamastakaH // 44 mahAketuzca zvetazca ketumAn ketuvAhanaH / ulkAzikhazca jAjvalyaH prajvAlI vAMbarISakaH // 45 * A B D zvete subhikSaM DamaraM yasya cAgrevada shikhaa| 1 A B D vinaantaa| 2 A prshaa| 3 ABD saMzayam / 4C hem| 5C yaayinaaN| 6Cdhuumite| 7 C phalasaMyutam / 8-9Cshukecaiten| 10C ketuH| 11 A saziramAraH, B zizimA, D shshimaarH| 12 A B pradhAvayet / 13 A B D jldhraaH| 14 A jasA zUpya: B yasyA dhUpa: D jahyAdhUthazca / C dezAMzca brAhmaNAn vidvAn / 15 B nob found. 16 BD vidvaan| 17-19 A AdityA gurusmibhiH; 17 B yasya;D jhaa| 20 ABD nksstrN| 21 ABD pUrva vikSa / 22-23 B dazAnugrA; C bhayomugrAM / 24 C paapjaaN| 25 C dishaam| Most of the names of the countries occurring in the sts. from 32 to 39 are unintelligible; but I have not tried to emend them as their meaning is clear. 26 A B degcaMdanAna; CkaashikaaNsthaa| 27 ABD prtH| 28Cpryaannaa| 29Cyene| 30C myaahitH| 31A nivAsaH, BD visrii| 32CshretH| 33 C ketuH| 34C not found. 35 not found. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21, 46-58722, 1-8] dvAviMza adhyAya hendrasvaro hendraketuH zuklavAso'nyadantakaH / vidyutsamo vidyullato vidyudvidyutsphuliGgakaH // 46 cikSaNoM varuNo gulmaH kabandho jvalitAGkuraH / tAlIzaH kanakazcaiva vikrAnto maaNsrohitH|| 47 *vaivasvato dhUmamAlI mahArcizca vidhUmitaH / dAruNAH ketavo hyete bhayamicchanti dAruNam // 48 jalado jalaketuca jalareNusamaprabhaH / rUkSo vA jalavAn zIghraM viprANAM bhayamAdizet // 49 zikhI' zikhaNDI vimalo vinAzI dhUmazAsanaH / vizikhAnaH zatArcizca zAlaketuralaktakaH // 50 ghRNo ghRtArciyavanazcitrapuSpavidUSaNaH / vilambI viSamo mizca vA(pA) takI hasanaH zikhI" // 51 kuTilaH kaDvakhilaMga:(?)kucitrago'tha nizcayI / [jJeyAni] nAmAni[ni] ruktaizca yeSAM noktaM tu lkssnnm||52 ye'ntarikSe jale bhUmau gopure'DAlake gRhe / vastrA-bharaNa-zastreSu te tyAtI nai ketvH|| 53 dIkSitAn pitRdevAMzca viprAn bhUtAna vanIpakAn / pUjayecchAnnipuSTyarthaM pApaketusamutthite // 54 paurA jAnapadA rAjA viprAca vaNijo nraaH| dAna-pUjI dhruvaM kuyuH ketoH prItikaro'nyataH(?) // 55 yathA hi balavAn rAjA sAmantaiH sArapUjitaH / nAtyartha bAdhyate tattu tathA ketuH supUjitaH // 56 so daSTo" yadA matrairagadaizca cikitsyate / keturdaSTastathA lokaina-japaizcikitsyate // yaH ketucAraM nikhilaM yathAvat paThet suyuktaM zramaNaH sumedhAH / sa ketudagdhAMsya jate hi dezAn prApnoti pUjAM ca narendramUlAt / / iti nairgranthe bhadrayAhuke nimitte ekviNsho'dhyaayH|| sarvamahezvaraH sUryaH pravAsamudayaM prati / tasya cAraM pravakSyAmi tannibodhata tattvataH // surazmI rajataprakhyaH sphaTikAbho mahAdyutiH / udaye dRzyate sUryaH subhikSaM nRpaterhitaH // raktaH zastraprakopAya bhayAya ca mahArghadaH / nRpANAmahitazcApi sthAvarANAM ca kIrtitaH // 3 pIto lohitarazmizca vyAdhi-mRtyukaro raviH / virazmidhUmakRSNAbhaH kSudhAta(tti)sRSTi rogadaH // 4 kabandhenA''vRtaH sUryo yadi dRzyeta prAg dizi / vaGgAnaGgAn kaliGgAMzca kAzI-karNATa-mekhalAn // 5 mAgadhAna kaTakAlAMzca kAlavakroSTrakarNikAn / mahendrasaMzritAnuDraoN"stadA hanyAJca bhAskaraH // 6 kabandho vAmapIto vA dakSiNena yadA raviH / cavilIna (?) malayAnuDA strIrAjyaM vanavAsikAn // 7 kiSkindhAMzca kunATAMzca tAmrakarNAstathaiva ca / saM vakra cakra-krUrAMzca kuNapAMzca sa hiMsati // 8 1C sydttkH| 2 A BD stmbhH| 3A cikalpa: B cikirikalpI3; D kirivclyH| 4A krmdH| 5ABD laatolii| *C Before this st. the following st. is additionally found in this Ms. kavano yUpaketuzca razmimAlI ca kIrtitaH / dhUmAciraMkuzo dhUmo viSANI {shirstthaa| 6A reNuzva 17A BD khilii| 8Asiliiddii| 9A vinAmI; Cviraagii| 10 AD sAMbana:: BsaaNvrH| 11C divizAkhaH / 12 A sanArcizva / 13 AdhRSaH, B D kRSaH / 14 B pavataH; C paNavaH / 15 CvipadaH / 16 A B D ptaakii| 17 A sakhI; C shikhH| 18 A B D kuddlH| 19 A BD udg-kuphlikhH| 20-21 ketuzca / 22-25 A tatratyA vA na ketavaH, C tathaitadupa-pAcake / 26 A vnnipaaH| C kuryodhapUrSajAna satrAn ca ketoH prazamA iv| 27-29 A kuryuH zastrANi puujaarthe| 30-31 A srp-dssttau| 32 A smekH| 33 D ytntH| 34 B rajataH prAkhyaH; D rajataH prkhyH| 35 A D sphuttikaamH| 36 AD mahArghaha; B mhaaprbhH| 37 Adhuumdhuumr| 38 AdegvRSTi'; BdegsaSTa', C dRsstti| 39 B kaTakAbhAn ; C kecalAn gADhAn / 40 B C D ckr| 41 A B D saMvRtAn / 42 AD tAdAna ; B cAdvAn / 43 A kamaMdha;C kacvaM vaa| D krmaadhH| 44 A vAma'; spiitH| 45 B rucirAn ; C rabilA; D cciraa| 46 A BD bhAna : 47 CkarNATAn / 48 AdegkuNDAn / Csa cakrAM cakrAM kriDAn kalyAMzca sahi tAM sti| . Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA [22, 9-21,23, 1-8 apareNa ca kabaMdhastu dRzyate dyutito yadA / yugandharAvaNa'(?)marutsaMrASTrAn kaccha-gairijAnaM // 9 kokaNAnaparAntAMzca bhojAMzca kAlajIvinaH / aparAMstAMzca sarvAn vai nihanyAt tAdRzo raviH // 10 uttare udayo' kasya kabandhasadRrzastadA / kSudrakAn mAlavAn hanti sindhu-sauvIra-dardurAn // 11 kAzmIrAna daradIMzcaiva palavA(pahavAn)deg maagdhaastthaa| sAketAn kozalAna kAJcImahicchatraM ca hiMsati / / kabandhamudaye bhAnoryadA madhye pradRzyate / madhyamA madhyasArAzca pIDyante madhyadezajAH // nakSatramAdityavarNo yasya dRzyeta bhAskaraH / tasya pIDA bhavet puMsaH prayatnena zivaH smRtaH // 14 sthAlIpiTharasaMsthAne subhikSaM kSudbhayaM nRNau" (nnaam)| vidulA(rA)bhe"(?) tu rAjyasya mRtyuH piTharasaMsthite // suvarNavaNe varSa vI mAsaM vA rajataprabhe / zastraM zoNitavat sUryo dAgho vaizvAnaraprabhe // zRGgI rAjJAM vijayadaH koza-vAhanavRddhaye / citraH sasyavinAzAya bhayAya ca raviH smRtaH / / astaMgate yadA sUrya ciraM raktA vasundharI / sarvalokabhayaM vindyAt tadA vRddhAnuzAsane // 18 udayAstamane dhvasto yadA vai kurute raviH / mahA(had )bhayaM tadAnIke subhikSaM kSemameva ca // 19 etAnyaiva tu liGgAni parvaNyAM candra-sUryayoH / tadA rAhuriti jJeyo vikArazca na vidyate // 20 zeiSamautpAtika proktaM vidhAnaM bhAskaraM prati / grahayuddhe ca vakSyAmi sarvagatyA ca sAdhayet // 21 iti nairgranthe bhadrabAhuke nimitta dvaaviNsho'dhyaayH|| mAse mAse samutthAnaM candraM pazyati buddhivAn / varNa-saMsthAna(?)rAtrau tu tato brUyAta zubhA-zubham // 1 ligdhaH zveto vizAlazca pavitrazcandraH zasyate / kizciduttarazRGgazca dasyUnhanyAt pradakSiNam // 2 azmakAn bharatAnuDrAna kAzi-kaliGgamAlavAn / dakSiNadvIpavAsAMzca hanyAduttarazRGgavAn // 3 kSatriyAn yavanAn bAlhIn himavacchUmAsthitAn / yugandhara-kurUna hanyAd brAhmaNAn dakSiNonnataH // 4 bhasmAbho niHprabho rUkSaH zvetazRGgo'tisaMsthitaH / candramA na prazasyeta sarvavarNabhayaGkaraH // 5 pAvarAn daNDakAnuDrAn madrAMzca drviddaaNstthaa| zUdrAn mahAsanAna vR(bA)tyAn samastAna sindhu-sAgarAn // 6 AnanmalakIrAMzca kokaNAn pralayaMbinaH / rAmavRttAn pulindrAMzca mAruzvabhraM ca kacchajAn // 7 prAyeNa hiMsate dezAnetIna sthUlastu candramAH / same zRGge ca vidveSTI (?)tathA yAtrAM na yojayet // 8 ___ * C yugccraamttpuraa| 1 D degvarNa / 2 Dmasacchu / 3 A gaurijAn / 4 C tu ythaa| 5 C kabandhaH / 6- 7Cpratizyate / 8Cdegdurbhgaan| 9 C daladAn / 10 A D pAlatAn ; C soyAraMbhAn / 11 A B D skhaan| 12 C mhiinr| 13 A vezajAHC nakSatra zivamAnasya vivarNo yasya bhaaskrH| 14-15A prabhaseta; B prasameti: D saprabheta / 16 B DsRNo; CdhanI 17A vidalAma: B D vibhelaabhe| 18 CvivaraM smRteH 19-20 C va zivam / 21C vrss| 22-23 C rajani snnibhe| 24 A keshe| 25-27 C dAgho vaishvaanrprbho| 28 A vNso| 29 CniicaiH| B Thisst. is not found in this Ms. 30 A uyotiSa'; CutpaadikN| 31-32C sarvAdisaha / CRegarding this chapter almost all the stanzas are different and very corrnpt, so their readings have not been noted. 33A pazyet: D zyate 134 A puurnnimaam| 35A tu| 36 AbisNsthiti| 37 B pralayaM vinaa| 38 AD romaa| 39 B maruzva: D mrusvbhrN| 40A zAMtA" Bthis second half is missing in this Ms. 41 vitthissttii| Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23, 9-35] trayoviMza adhyAya caturthI paJcamI SaSThI viparNo vikRtaH zazI / yadA madhyena vA yAti pArthivaM hanti mAlavam // 9 kAJcI kirAtAna dramilAna (draviDAna ) zAkyAna lubdhAM(?)stu saptamI / kumAraM yuvarAjAnaM candro hanyAta tathA'STamI // navamI matriNazcaurAna radhvagAn varasaMnibhAn / dazamI sthavirAn hanyAt tathA vai pArthivAna priyAn // 11 ekAdazI bhayaM kuryAt grAmINAMzca tathA gavAm / dvAdazI rAjapuruSAMzca vastraM sasyaM ca pIDayet // 12 trayodazIcaturdazyobhayaM zastraM ca mUrcha ti" / saMgrAmaH saMbhramazcaiva jAyate vrnnsNkrH|| 13 nRpA bhRtyairvirudhyante rASTraM cauravilupyate / pUrNimAyo" hate candre RkSe vA vikRtaprabhe // 14 haskho rUkSazca candrazca zyAmazcApi bhayAvahaH / snigdhaH zuklo mahI(hA)zrImAMzcandro nakSatravRddhaye // 15 zvetaH pItazca raktazca kRSNazcApi yathAkramam / suvarNasukhadazcandro viparIto bhayAvahaH // 16 candraM pratipade(di) yo'nyo grahaH pravizate zubhaH / saMgrAma jAyate tatra saptarrASTravinAzanaH // 17 dvitIyAyAM" tRtIyAyAM garbhanAzAya kalpate / caturthyAM ca suthAtI ca mandavRSTi(STiM)ca nirdizet // 18 paJcamyAM brAhmaNaM siddhAn dIkSitAMzcApi pIDayet / yavanAya ca kastAni(?)SaSThyAM pIDAM vrjnytH|| 19 mahAdhanAzca pIDyante kssiprmaikssurkaastthaa| ItayazcApi jAyante saptamyAM somapIDane // 20 vivarNapuruSazcandro strINAM rAjA niSevate" / kapilo'pi dakSiNe mArge vindyAdagnibhayaM tadA // 21 sandhyAyAM" kRttikA jyeSThAM rohiNI pitRdevtaam| citrAM vizAkhAM maitraM ca cared dakSiNataH zazI // 22 sarvabhUtabhayaM vidyAt tadA ghoraM tu mAsikam / sasyaM varSa ca vardhante candrastadvad viparyayAt // 23 revatI-puSyayoH somaH zrImAnuttarago yadA / mahAvarSANi kalpante tadA kRtayugaM yathA // govIthImajavIthIM vA vaizvAnarapathaM tthaa| vivarNaH sevate candraH sadA'lpamudakaM bhavet // gajavIbhyAM nAgavIdhyAM subhikSaM kSemameva ca / suprabhe prakRtisthe ca mahA(had)varSaM ca nirdizet // 23 vaizvAnarapathaM prApte" caturaGgaM tu dRzyate / somo vinAzakRlloke tadA vaa'gnibhyngkrH|| ajavIthImAgate caMdre kSuttRSAgnibhayaM" nRNAma / vivarNo hInarazmirvA bhadrabAhuvaco yathA // 28 govIbhyAM nAgavIdhyAM ca caturthyAM dRzyate shshii| roga-zastrANi vairANAM(Ni)varSasya(rSANi) ca vivrdhyet||29 airAvaNe catuSprastho" mahAvarSaH sa ucyate / indraH prakRtisaMpannaH surazmiH zrIrivojjvalaH // 30 zyAmacchidrazca pakSAdau yadA dRzyate pA(?)sitaH / candramA saisa(gaira)vaM ghoraM nRpANAM kurute tadA / / 31 dhanuSA yadi tulyaH syAtpakSAdau dRzyate shshii| brUyAt parAjayaM pRSThe padyo" (?) prativinirdizet // 32 vaizvAnarapathe'STamyAM tiryastho vA bhayaM bhavet / parasparaM virudhyante nRpAH prAyaH suvrcsH|| 33 dakSiNaM mArgamAzritya vadhyante pravarA nraaH| candrastUttaramArgasthaH kSema-saubhikSakArakaH // 34 candra-sUryo vizRGgau tu madhyacchidrau hataprabhau / yugAntamiva kurvantau tadA yAtrA na zasyate // 35 24 27 s sh 1-2 A madhye mvaa| 3 A sthaakyaa| 4AlubdhyaM / 5 BDcr| 6D paarthivaiH| 7 D priyAnU / 8-9 B mAsi nIcaM; D gAminI ca / 10 D gvii| 11 B mUrchitaH, D mUchati / 12 BD paurnnmaasyaaN| 13 A inissing. 14 A mahImAn; D mahIzrImAn / 15 B rASTaM / 16 A vinAzanam B vinaashte| 17 BcandreNa dvitiiyaayaaN| 18 B not found. 19 A B mahAvanAzca / 20A aikhrkaaH| 21 A sa bhUmyAM / 22 Anirocate; D niveshte| 23 A kto'pi| 24 D sandhyAnaM / 25 A not found. 26 D not found. 27-28 A kSudrazastrAgnijaM bhayam / 29 A D raag| 30 B cauraannaaN| 31 BcaturthasthaH: D cturthsthau| 32 A yaa| 33 B D pRsstthH| 34 B padhyo Dthyo / 35 B AsRtyA / 36 A bdhynte| . Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 bhadrabAhusaMhitA [23, 36-58 yasya nakSatra-gatau kuryAt tA (?)varNasaMkaram (?) / vinAzaM tatra jAnIyAd viparIte jayaM vadet // 36 bahuvodayako (?)vA'tha tato bhayaprado bhavet / maMdaghAte phalaM mandaM madhyamaM madhyamenaM tu // 37 candramAH sarvaghAtena soSTrajAzca(?)bhayaGkaraH / tathApi nAgarAna hanyAt yadA grahasamAgame // 38 nAgarANAM tadA bhedo vijJeyastu parAjayaH / yAyinAmapi vijJeyaM tadA yuddhaM parasparam // 39 sthAvarA guravaH prApto puSpobhischatrayA(?)saha / zakasya cAparUpaM" ca brAhmI" gudabhadRzAm (?) // 40 kSatriyAzca bhuvi khyAtAH kozAmbI devatA api / pIDyante tadbhaktAzca saGghAmAzca gurorvadhaH // 41 pazavaH pakSiNo vaidyA mahiSAH zabarAH zakAH / siMhalAH drAmilAH(draviDAH)" kAcI baMdhukAH palhavI nRpAH // pulindrAH kokaNA bhojAH kuravo dasyavaH kSamAH / zanaizcarasya ghAtena pIDyante yavanaiH saha // 43 yasya yasya ca nakSatramekazo dvandvazo'pi vA / grahA vAmaM prakurvanti taM taM hiMsanti sarvazaH // 44 janmanakSatraghAte'tha rAjJo yAtrA na siddhyati / nAgareNa hatazcAlpaH svapakSAya na yo bhavet // 45 jI cAvanijA garbhA nAgarA dArujIvinaH / gopA gojIvinazcApi dhanussazAmajIvinaH // 46 tilAH kulasthA mASAzca mASA mudgAzcatuSpadAH / pIDyante budhaghAtena sthAvaraM yacca kizcana // 47 kanakaM maNayo ratnaM zakAzca yavanAstathA / gu(cha)hArIH pahnavA mukhyAH kSatriyA matriNo balam / / 48 sthAvarasya(rAzca)vanIkokunaye"(?)siMhalA nRpAH / vaNijAM (jo") vanazakhyaM (?)ca pIDyante sUryaghAtane // paureyAH zUrasenAzca zakA bAlhIkadezajAH / matsyAH kacchAzca vasyAca sauvIrAH saudhikAstathA // 50 pIDyante ketughAtenaM ye ca sattvAstathAzrayAH / nirghAtA pApavarSa vA vijJeyaM bahuzaistathA // 51 pANDyAH keralAzcolIH siMhalAH sAvikAstathA / kupanAstetayAryAzca mUlakA vnvaaskaaH|| kiSkiMdhAzca kunATAzca pratyagrAzca vanecarAH / rakta-puSpa-phalAzcaiva rohiNyAM candra-sUryayoH // evaM ca jAyate sarva kurvanti vikRtiM yadA / tadA prajA vinazyanti durbhikSeNa bhayena ca // 54 ardhamAsaM yadA candra grahA yAnti vidakSiNam / tadA candro jayaM kuryAnnAgarasya mahIpateH / / 55 hIyamAnaM yadA candra grahAH kurvanti vAmataH / tadA vijayamAkhyAti nagarasya mahIpateH // 56 gati-mArgA-kRti-varNamaNDalAnyapi vIthayaH / cAra-nakSatracArAMzca grahANAM zukravad viduH|| 57 candrasya cAraM carato'ntarikSe sucAraduzcArasamaM pracAram / coryutaH khecarasupraNIto yo veda bhikSuH sa carennRpANAm // iti nairgranthe bhadrabAhuke nimitte candracArasaMjJo nAma tryoviNsho'dhyaayH|| ____ 1 A D gotre| 2 B D taa| 3 B bahavodadhikaH, D bhuvoddhikH| 4-5 B D maraNaM tthaa| 6 A maraNaM / 7 B soSTadrAjA; D saussttdraajaa| 8A naagraa| 9A missing. 10-11 A sakasya vaayruupN| 10-15 D sahasakasya vi paraSaM paMca ca brahmI gudasadRzAn / 16 B budhH| 17 B vidyaaH| 18 A shukaaH| 19 BD milaaH| 20 D kaavaaH| 21 BD cucukaaH| 22 A B pllvaaH| 23 A B vRssaaH| 24 A rAjyaM / 25 A naagraannaaN| 26-27 A rAjJAcca / 28 A kulasthAH / 29 B tathaiva c| 30 D guNarAH / 31 B viinaattaaH| 32 B kunaashH| 33 D vsijaaN| 34 D vanasaMkhyAH / 35 B goreyaaH| 36 D vaasyaaH| 37 A B saugndhijaaH| 38 A degpAtena / 39 A bhunaa| 40A khnnddyaaH| 41 A svolaaH| 42 A banakasaka / 43 A degdayaM / 44 A mNddlaan| 45 A patha / 46 B cAryA, vAryA / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24, 1-23] caturviMza adhyAya athAtaH saMpravakSyAmi prahayuddhaM yathA tathA / jantUnAM jJAyate' yena jayaMstUrNa parAjayau (yH)|| 1 guruH saurazca nakSatraM budhakAzcaivaM nAgarAH / keturaGgArakaH somo rAhuH zukrazca yAyinaH // 2 zvetaH pANDuzca pItazca kapilaH padmalohitaH / varNAstu nAgarI jJeyA grahayuddhe vipazcitaiH // 3 kRSNo'nIlazca zyAmazca kapoto bhsmsNnnibhH| varNAstu vAji(yAyi)no jJeyA svara(praha)yuddhe vipshcitaiH||4 ulkA tArAzaM'nirddhiSNyaM vidyuto'bhrANi mArutaH / samastriko" gaNo" jJeyo vadhasyApi shubhaa-shubhe|| 5 nAtu(ga)re'sya piyaH (?) zIghraH saMyAyItyabhidhIyate / mandago yAyino'dhastAnAgaraM saMyuge bhavet // 6 nAgare tu hate vindyAnnAgarANAM mahadbhayam / evaM yAyivadhe" jJeyaM yAyinAM tanmahadbhayam // 7 hakho vivarNo rUkSazca zyAmaH kAnto'pasavyagaH / virazmizcApyarazmizca hato jJeyo graho yudhi // 8 sthUlaH snigdhaH suvarNazca surazmizca pradakSiNaH / upariSTAtprakRtimAna graho jayati taadRshH|| 9 ulkAdayo harI hanyurnAgaraM" saMyuge grahAH / nAgarANAM tadA vindyAdbhayaM ghoramupasthitam // 10 yAyino vAmato" hanyugrahayuddhe vimizrakoH / pIDyaMte bhaumapIDAyAM bhayAH sarvatra saMyuge // 11 saumyajAtaM tathA viprAH soma-nakSatra-rAzayaH / udIcyA pArvateyAzca pAJcAlAthAstathaiva ca // 12 pIDyante somaghAtena nabhodeg dhUmAkulaM bhavet / tannAmadheyAstadbhaktAH sarve pIDyante tAnsamAn // 13 barbarAzca kirAtAzca pulindA dramilA (viDA) stthaa| mAlavA malayA vagAH kaliGgAH pArvatAstathA / / 14 sUpakAzca surAH kSudrAH pizAcA vanavAsinaH / tannAmadheyAstadbhaktAH pIDyante rAhughAtane" // 15 yAyinaH khyAtayA~: (?) sasyaH (1) solaSoM (?) dramilA (viddaa)stthaa| aGgA vaGgAH kaliGgAzca saurasenAzca ksstriyaaH|| vArAcogrAzca bhojIzca yajJe candrazca sAdhavaH / pIDyante zukraghAtena saGghAmayAkulo bhavet / / 17 zvetaH zvetaM grahaM yatra hanyAt supratiso (suprsito)ydaa| brAhmaNAnAM mitho bhedo nAgarANAM tu nizitA lohito lohitaM hanyAt yadA grahasamAgame / kSatriyANAM mitho bhedaM nAgarANAM tu nidizet // .. pItaH pItaM yadA hanyAd grahaM grahasamAgame / vaizyAnAM nAgarANAM ca mitho bhedaM tadA''dizet / / kRSNaH kRSNaM yadA hanyAt grahaM grahasamAgame / zUdrANAmanayaM ghoraM yAyinAM caivamAdizet // 21 zveito nIlazca pItazca kapilaH padmalohitaH / vipadyate yadA varNo nAgarANAM tadA bhayam // 22 zveto vA'tra yadA pANDugrahaM saMpadyate svayam / yAyinAM vijayaM brUyAd bhadrabAhuvaco yathA // 23 1A D jaayte| 2-4 BD tUrNa jypraajyau| 5A bhImazca / 6A kanyaiva / 7 D pnn| 8A yaayinH| 9A svr| * DThis st. is not found in this Ms. 10 Asuni| 11A sAmastrikA, DAImisrkH| 12 AnnkH| 13 A D vysy| 14 A D jH| 15 Asndhyaayaam| 16 A vco| 17 A cirmi| 18-19 A upari mRtyu kRtimAn / 20 A. drH| 21 A na girN| 22 A B grahaH / 23 A yo mataH, B naamtH| 24 ADvimishrkH| 25B nayaH, D ny| 26 B saumyaanaaN| 27 A rAzubhaH, B raamshH| 28 Amoma129BD tto| 30A sUryakA::D surykaaH| 31 Dghaaten| 32ABkhyAtayaH 33 A sasyau; B saasso| 34 A saulaSAH; B solASa / 35 D sojaaH| 36 A jajJe; D yte| 37 D cNdrs| 38 A atulH| 39 A prasatiso; D prtiso| + B This st. is there in this Ms. bis not numbered there is anomaly in numbering from this st. onwards. | B This st. is also not numbered so this st. and the next st. make one stanza in this Ms. 40 B not found, SA This st. follows the next st, in this Ms. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 bhadrabAhusaMhitA [24,24-43, 25, 1-7 phaiSNo nIlastathA zyAmaH kapoto bhasmasaMnnibhaH / vipadyate yadA varNo na tadA yAyinAM bhayam // 24 evaM ziSTeSu varNeSu nAgareSu vicArataH / uttaraM uttarA varNA yAyinAmapi nirdizet // 25 rakto vA yadi vA nIlo grahaH sampadyate svayam / nAgarANAM tadA vindyAt jayaM varNamupasthitam // 26 nIlAdyAH syurye varNA uttarA uttaraM punaH / nAgarANAM vijAnIyAt nigranthe (nirgrantha !) grhsNyuge|| 27 graho grahaM yadA hanyAt pravized vA bhayaM tadA / dakSiNaH sarvabhUtAnAmuttaro'NDajapakSiNAm // 28 grahau guru-budhau vindyAduttaradvAramAzritau / zukra-sUryau tathA pUrvAM rAhu-bhaumau ca dakSiNAm // 29 aparAM candra-sUryau tu madhye ketumasaMzayam / kSemaGkaro dhruvANAM ca yAyinAM ca bhayaGkaraH // 30 ahazca pUrvasandhyA ca sthAvarapratipuralAH / rAtrizcAparasandhyA ca yAyinAM pratipudgalAH // 31 rohiNI ca graho hanyAt dvau vA'tha bahavo'pi vA / apagrahaM tadA vindyAd bhayaM vA'pi na saMzayaH // 32 zukraH zaGkhanikAzaH syAdISatpIto bRhaspatiH / pravAlasadRzo bhaumo budhastvaruNasaMnibhaH // 3? zanaizvarazca nIlAbhaH somaH pANDura ucyate / bahuvarNo raviH ketU rAhunakSatra eva ca // udakasya prabhuH zukraH sasyasya ca bRhaspatiH / lohitaH sukha-duHkhasya ketuH puSpa-phalasya ca // 35 budhastu bala-vittAnAM sarvasya ca raviH smRtaH / dokAndanA (?)vallInAM ca zazAGkaH prabhurucyate // 36 dhAnyasyArtha tu nakSatraM tathA''raH sarvazaH prabhuH / zanizca sukha-duHkhasya sarve hyete tridaNDavat // 37 varNAnAM zaGkaro vindyAd dvijAtInAM bhayaGkaraH / svapakSe parapakSe ca cAturvarNya vibhAvyate // 38 vAtaH zleSmA gurujJeyazcandraH zukrastathaiva ca / vAtiko budha-sorau tu paittiko bhauma ucyate // 39 pittazleSmAntikaH sUryo nakSatraM devatA bhavet / rAhustu bhaumo vijJeyaH prakRtau ca zubhA-zubhe // 40 AryastaM mAditaM(?) puSyo dhaniSThA pauSNavI ca bhUt / ketu-sUryau tu vaizAkhau raahurvrunnsNbhvH|| 41 zukraH somazca strIsaMjJaH zeSAstu puruSA grahAH / nakSatrANi vijAnIyAnAmabhirdaivataistathA // 42 grahayuddhamidaM kRtsnaM yaH samyagavadhArayet / sa vijAnAti nimrantho lokasya tu zubhA-zubham / / 43 iti nairgranthe bhadrabAhuke nimitte grahayuddhaM nAma caturviMzo'dhyAyaH // 34 sm makSatraM grahasaMpattyA kRtsnasyAcaM zubhA-zubham / tasmAt kuryAt sadocchrAyaM nakSatraMgraha darzane // 1 sarve" yaduttare kASThe grahAH syuH snigdhavarcasaH / tadA vastraM ca na grAhyaM susamAsAmyamarghatAm (?) // 2 kSa(kSA): kSaudraM yavAH kaMgurudArAH sasyameva ca / durbhAgyaM sannigacchaMti naivAniyA yadbudhaH(1) / / 3 SaSTikAnAM virAgAnAM dravyasya ca praNasya ca / sana-kodrava-kaMgUnAM nIlAbhAnAM zanaizcaraH // yava-godhUma-trIhINAM zukladhAnya-masUrayoH / zUlInAM caiva dravyANAM zukrasya pratipudgalAH // madhu-sarpiH-zRgAlAnAM kSIrANAM ca tathaiva ca / kusuMbhasyAtasInAM ca garbhANAM ca budhaH smRtaH // 6 kozadhAnyaM sarSapAzca pItaM raktamathAgnijam / aGgArakaM vijAnIyAt sarveSAM pratipudgalAH // h m m * DThis sb. ought to have been numbered as 23 but it has been numbered as 24 thus making it tally with A.TA This st. is missing in this Ms. 1 A grantha / 2A puurv| 3 B zazasya / 4 B D calacisAnAm / 5 BD dodkaanaaN| 6 B vAnyargha, D dhanyArtha / 7-8 B vAtaketu c| 9 A arth| 10 D nakSatraM / 11 D tu| 12 AD srvaa| AsumamAsAmya patA; B susmaamymtaa| 13 B kssvaa| 14-15 A vaNakasya / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25, 8-34 ] paJcaviMza adhyAya mahAdhAnyasya mahatAmikSaNAM zara-vaMzayoH / gurUgAM maMda-pItAnAmatho (tha)jJeyo bRhaspatiH // 8 muktA-maNi-jalezAnAM sUra-sauvIra-sominAm / zRGgiNAmudakAnAM ca sau(so)mya(ma)sya prtipudglaaH||9 udbhijA(jA)nAM ca jantUnAM kanda-mUla-phalasya ca / uSNavIryavipAkasya ravestu pratipudgalAH // 10 nakSatre bhArgavaH somaH zobhante (te)sarvazo ythaa| yathAdvAraM tathA vindyAt sarvavastu yathAvidhi // 11 vivarNA yadi sevanti(nte)grahA vai' rAhusahyamAH / dakSiNA dakSiNe mArge vaizvAnarapathaM prati // 12 girinimne cai nimneSu nadI-palvalavAriSu / eteSu vApayed bIjaM sthalaM varja(jya) tathA bhavet // 13 mallado malavedeSu rASTrANAM" sindhusAgare / eteSvapi tadA muSNaM(?) priyamanyat prasUyate // 14 kRttikA-rohiNIyuktA budha-candra-zanaizcarAH / yadA sevante sahitAstadA vindyAdidaM phalam // 15 AjyavikaM guDaM tailaM kArpAso madhu-sappiSI / suvarNa-rajate mudgAH zAlayastilameva ca // 16 snigdhe yAmyottare" mArge paJcadroNena zAlayaH / dazADhakaM prasaktaM syAt dakSiNena SaDADhakam // 17 uttareNa tu rohiNyAM catuSkaM kumbhamucyate / dazakaM prasaGgato vindyAt dakSiNena caturdazam // 18 nakSatrasya yadA gacched dakSiNaM zukra-candramAH / suvarNa rajataM ratnaM kalyANaM priyatAmiyuH // 19 dhAnyaM yatraM priyaM vindyAdgAvo naatyrthdohin:(?)| uttareNa yadA yAti naitAni cinuyAt tadA // 20 uttareNa tu puSyasya yadA yujyati candramAH / bhaumasya dakSiNe pArzve maghAsu yadi tiSThati // 21 maladA(yA) mAla-vaidehA yaudheyarthIH saMjJanAyakAH / suvarNa rajataM vastraM maNimuktA tathA priyam // 22 candraH zukro gurussomo maghAnAM yadi dakSiNe / vastraM ca droNamegha ca nirdizennAtra sNshyH|| 23 AhaTTAlizca vApI ca bhadraM caiva yadottare / grahairyuktastu ta(ya)dA kumbhaM tu paJcakam // rAhuH ketuH zazI zukro bhaumazcottarato yadA / sevante cottaraM dvAraM yAtyastaM vA kadAcana // 25 nivRttiM cApi kurvanti bhayaM deveSu sarvazaH / bahutoyAn samAn vidyAnmahAzAlIMcaM vApayet // 26 kArpAsAstila-mASAzca sarpizcAtra priyaM tathA / AzuvApyAni vardhante yogakSemaM ca hIyate // 27 candrasya dakSiNe pArzva bhArgavo vA vizeSataH / uttarAMstArakAn prApya tadA vindyAdidaM phalam // 28 mahAdhAnyAni puSpANi hIyante cAzubhAstathA / kAryAsa-tila-mASAzca sarpizcaivArghate tadA // 29 citrAyAM dakSiNe pArzve zikharI nAma tArakA / tayenduryadi dRzyeta tadA bIjaM na vApayet // 30 gavAne()Na hiraNyena suvarNa-maNi-mauktikaiH / mahiSyajAdibhirvastrairdhAnyaM krItvA na vApayet // 31 citrAyAM tu yadA yuktazcandro bhavati dakSiNaH / SaDguNaM jAyate dhAnyaM yogakSemaM ca jAyate // 32 indrA-gnidevasaMyuktA yadi sarve grahAH kRzAH / abhyantareNa mArgasthAstArakA yAstu bAhyataH // 33 kaMgu-dAra-tilA mudgAzcaNakAH SaSTikAH zukAH / citrAyogaM na sarpata candramA uttaro bhavet // 34 00 : 6 WWW ! Cu N 1A rasa'; D sr| A maMta'; D atha / 3 B maho?; D mhaa| 4A sauv| 5A D jambU. nAm / 6 B D nakSatra / 7-9 B corAhu sahyamA / 10-11-12A nisavaneSu / 13A mldaa| 14 B DsurATrAn / 15 A shukrH| 16 BD ajAvikaM / 17 A ysyottre| 18 A prshlN| 19-20 BdhAnyamaMtra: D dhaanymtr| 21 B nAtyarthadeMhihanAH; D nAtyartha hitH| B pussysi| 23 A taime'sya / B malavAH / 25 Dmala 26ApauSadheyAH, BvodheyaaH| 27 BsaMzi0, D saMjideg128 B bhiimH| 29 A madya: D missing | 30 B aadvaalikH| 31 B cndrH| A D uttraa| 33A msaa| 34 B siJcana / 35 B cApayet / 86 A D asu| 37 B cAmarAH; D vaasurH| 88 A arthate; D aryate / 39 B ziSarI / 40 Bmaam| 1IA te induH / 42 BDni / 43A BindrANi 144-45 BD ssssttikaamukaaH| bha0sa09 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 bhadrabAhusaMhitA / 25, 35-50; 26, 1-6 saMgrAhyaM ca tadA dhAnyaM yogakSemaM ca jAyate / alpasArA bhavantyete citrA vargA' na saMzayaH // 35 vizAkhAmadhyagaH zukrastoyado dhAnyavardhanaH / samaghu yadi vijJeyaM dazadroNakrayaM vadet // yAyinau candra-zukrau tu dakSiNAmuttaro tadA(?) / tArA-vizAkhayordhAtA tadA'rghanti catuSpadAH // 37 dakSiNenAnurAdhAyAM yadA ca bajate zazI / aprabhazca prahINazca vastraM droNAya kalpayet // 38 jyeSThA-mulau yadA candro dakSiNaM bajate prabhaH / tadA sasyaM ca vastraM ca varIrI (?)vArtha' (?)vinazyati // 39 prajAnAmanayo ghorastadA jAyati tAmasaH / prasthakrayasya vastrasya tena kSIyanti" tAM prajAm // 40 mUlaM mandeva(?)sevante"(veta)yadA dakSiNataH zazI / prajAtasarvadhAnyAnAM ADhakA nu tadA bhavet // 41 kRttikA rohiNIM caiva puSyA-zlepA-punarvasU / bajate dakSiNazcandro dazaprasthaM tadA bhavet // 42 maghAM vizAkhAM ca jyeSThA'nurAdhe mUlameva ca / daikSiNe bajate zukrazcandre tadA''Dhakameva ca // 43 kRttikA rohiNI citrAM vizAkhAM ca maghAM yadA / dakSiNena grahA yAnti candrastvADhakavikrayaH // 44 guruH zukrazca bhaumazca dakSiNAH sahitA yadA / prasthakrayaM tadA vasryAnti mRtyumukhaM prajAH // 45 uttaraM bhajate mArga zukrapRSThaM tu candramAH / mahAdhAnyAni vardhante kRSNadhAnyAni dakSiNe // 46 dakSiNaM candrazRGga" ca yadA vRddhataraM bhavet / mahAdhAnyaM tadA vRddha kRSNadhAnyamathottaram // 47 kRttikAnAM maghAnAM ca rohiNInAM vizAkhayoH / uttareNa mahAdhAnyaM kRSNadhAnyaM ca dakSiNe // 48 yasya dezasya nakSatraM pIDyate "hi yadA yadA / taM dezaM bhikSavaH raphItAH saMzrayeyustadA tadA // 49 dhAnyaM vastramiti jJeyaM tasyArgha ca zubhA-zubham / grahanakSatrasaMpratya(prAptau?) kathitA(taM)bhadrabAhunA // 50 // iti nairgranthe bhadrabAhuke nimitte saMgrahayogArthakANDa nAma paJcaviMzo'dhyAyaH / / .wwwww.wam namaskRtya mahAvIraM surA-suranamaskRtam / svapnAdhyAyaM pravakSyAmi zubhA-zubhasamIritam // svapnamAlA divAsvapno" naSTacintAmayaH phalAH / prakRtA-kRtasvapnaizca naite grAhyA nimittataH / / 2 karmajA dvividhA yatra zubhAzcAtrAzubhAstathA / trividhAH saMgrahAH svapnAH karmajAH pUrvacintitAH // 3 bhavAntareSu cAbhyastA bhAvAH saphala-niSphalAH / tAn pravakSyAmi tattvena zubhA-zubhaphalAnimAna // 4 jalaM jalaruhaM dhAnyaM sadalAmbhojabhAjanam / maNi-muktA-pravAlAMzca svapne pazyanti zleSmikAH // 5 rakta-pItAni dravyANi yAni puSTAnyagnisaMbhavAn / tasyopakaraNaM vindyAt svapne pazyanti paittikaaH|| 6 ___ 1 B degvarSA / 2A smrth| 3 B krama; DdegkSayaM / 4 B D *ttraa| 5 B dAttA; D dto| 6-7 B sarI cApya; D rArI vaapy| 8 D aamyH| 9 yaanti| 1) A tAM samAm : D tAtasAm / 11 A prst| 12 B dIyanti / 13 BsaMteca; D mNtev| 11-16 Btra-puSya-punarvasuH D caitra is not found in this Ms. The rest is just like B. *B This second half is not found in this Ms. 17 A shrutH| 18A kRtsn| 19 A mRtyu / 20 D jJeyaM / 21-2A na pIDa 23 A tdaa| 24 A artha / B D grhsNyogaarthkaardd|GA B svmaanyh| 27 B degsuptaH / 28 B mtho| 29 A vA nystaa| 30-31 A phalasthitAn; D phalaM tvimm| 3A mukti; D mukssi| 33 Ddegprvaalaa| 34-36 B yAnyunAnyagnisannibhAM; D yAnaSTAnyagni-sabhavAm / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26, 7-30 ] paviMza adhyAya vanaM 7 8 9 vanaM yAnaM parvatAgre drumaM gRham / Arohanti narAH svapne vAtikAH pakSagAminaH // siMha - vyAghra - gajairyukto go-vRSA-vairnarairyutaH / rathamAruhya yo yAti pRthivyAM sa nRpo bhavet // prAsAdaM kuJjaratrarAnAruhya sAgaraM vizet / tathaiva ca vikatheta tasya nIco nRpo bhavet (?) | satori tu stIre bhuJjIta zAlibhojanam / zvetaM gajaM samArUDhaH sa rAjI ne cirId bhavet // 10 suvarNa-rUpyabhANDe vA yaH pUrva navarA (?) snuyAt / prAsAde vA'tha bhUmau vA yAne vA rAjyamApnuyAt // zvete purISe mUtre'tha yaH svapne ca vikRSyati / rAjA rAjyaphalaM vA'pi so'cirAt prApnuyAnnaraH // yatra vA tatra vA sthitvA jihvAyAM likhate nakhaH / dIrghayA raktayI sthitvA sa nIco'pi nRpo bhavet // bhUmiM sasAgarajalAM sazaila-vana-kAnanAm / bAhubhyAmuddharedyastu sa rAjyaM prApnuyAnnaraH // AdityaM vAtha candraM vA yaH svapne spRzate naraH / zmazAnamadhye nirbhIkaH paraM hatvA camUpatim // saubhAgyamarthaM" labhate liGgacchedAt khiyA naraH / bhagacchede tathA nArI puruSArtaM prApnuyAt phalam // ziro vA chidyate yastu so'sinA chidyate'pi vA / sahasralAbhaM jAnIyAd bhogAMdha vipulAn nRpaH // dhanurArohate yastu visphAraNa-samArjane / arthalAbhaM vijAnIyAt jayaM yudhi" riporvadham // i dvigADhaM(?))hastinArUDhaH zuklo vA samalaGkRtaH / yaH svapne jAyate bhItaH samRddhiM labhate satIm // devAn sAdhu-dvijAn pretAn svapne pazyanti puSTibhiH " / rohitA sukhamicchanti" viparIte viparyayaH // 67 11 12 13 14 20 21 22 gRhadvAraM vivarNamaMbhijyAdvI yo" gRha" naraH / vyasanAnmucyate zInaM svapnaM dRSTvA hi tAdRzam // prapAnaM * yaH pivetpAnaM vaddho vA yo'bhimucyate / viprasya somapAnAya ziSyANAmarthavRddhaye // nimnaM" kUpajalaM" chidrAn yo bhItaH sthamAruhet / svapne sa vardhate sasyai-dhana-dhAnyena medhasA // 23 zmazAne zuSkadAruM vA valiM zuSkadrumaM tathA / yUpaM vA yo'dhirUDhaH syAt svapne vyasanamApnuyAt // 24 trapu-sIsA-yasaM rajjuM nAnakaM makSikAyutam / yasmin svapne prayacchanti tasyAsau dhruvo bhavet // akAlajaM phalaM puSpaM kAle vA yacca garhitam / yasmai svapne pradIyete tadasyAyAsalakSaNam // 25 26 alaktakaM vA'tha " rogo (gaM) vA nivAtaM yasya vezmani / gRhadAgha (ha) mavApnoti caurairvA zastraghAtanam // agamyAgamanaM caiva saubhAgyAyAbhivRddhaye / alaM kRtvA yayA pItvA yasyai vastrayAzca yad bhavet (?) // 15 16 17 18 19 28 suni (zunIM ) " catuSpadaM svapne yo bhayaM vizya budhyate / punarna bhavati bhAryA surUpI suparicchadA / / 29 vINAM viSaM" ca balakIM svane gRha vibudhyate / kanyAM tu labhate bhAryAM kularUpa vibhUSitAm // 30 27 1 vyavanaM; D vyasanaM / 2 A pakSagAmaniH; D pittagAminaH / 3 A yathA; D yutAM / 4 B tthaamaa| 5 B vikathyaiva; D vikaaghRt| 6-7-8 A These are missing in this Ms. 9 B dIrgha; D dIrghajA | 10 B jare / 11A api tiSThan / 12 B tUco; D kaccA 13 A sarva; D mahaghaM / 14 A B puruSaH / 15 D budhe / 16 A tubhiH / 17 Dmissing. 18 D mucchati / 19 BD vivRNum | 20 D asiMdyAt / 21-22 BD yogyaM / 23 BD vAsanAm / 24 A prapAtaM; B prApanAM / 25 A yat / 26 A C D nimnAn / 27 B D .jalAn / 28 A calam / 29 A tujhyA D tu syAt / 30 D bAsthaM / 31 B rUpaM; D yUyaM / 32 B nAnAkaM / 33B D madhu / 34D prazna 35 B ganvitam; D garbhitam / 36 B vAMdhya ; D vAdhya / 37 A gamanam / 38 D not found 39 D zakuniM / 40A anurUpA / 41-42 A vipantI; D pipaMca / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 bhadrabAhusaMhitA [ 26, 31-54 viSeNa mriyate yastu viSaM vA'pi pivennaraH / na bhIto dhana-dhAnyena vadhyate' na cirAddhi saH // upAcaredAsavAjye mRto gatvA (?) akiMcanaH / brUyAd vA sadvacaH kiJcinnasatyaM vRddhaye hitam || pretayuddha' samArUDho daMSTriyuktaM ca yo ratham / dakSiNAbhimukho yAti mriyate so'cirAnnaraH // varAhayuktA yA nArI grIvAbaddha prakarSati / sA tasya pazcimA rAtrI nage bhavati parvate // khara- zUkarayuktena kharoSTreNa vRkeNa vA / rathena dakSiNaM yAti dizaM sa mriyate naraH // kRSNavAso yadi bhUtvA pravAsaM nAvagacchati / mArge sa bhayamApnoti nArI dakSiNagI vadharma // yUpaimekakharaM zUlaM" yaH svapneSvabhirohati / sA tasya pazcimA rAtrI yadi sAdhu na pazyati // durvAsAH kRSNabhasma varmitelavipakSitam ( ? ) / sA tasya pazcimA rAtrI yadi sAdhu na pazyati abhakSyabhakSaNaM caiva pUjitAnAM ca darzanam / kAlapuSpaphalaM caiva labhyate'rthasya siddhaye navezmanaH sAlo" yaH svapne vadate" naraH / // so'cirAd" camate " lakSmIM kuzaM cAgoti dAruNam // 40 41 45 46 darzanaM grahaNaM bhagnaM zayanA - sanameva ca / prazastamAmamA ( mAM ) saMca svapne vRddhikaraM hitam // pakkamAMsasya ghAsAya (sasya ) " bhakSaNaM grahaNaM tathIM / svapne vyAdhibhayaM vindyAd bhadrabAhuvaco yathA // 42 chardane maraNaM vindyAdarthanAzo virecane / chatro yAnAdyadhAnyAnAM " grahaNaM mArgamAdizet // madhure nivezaisvapne divA ca yasya vezmani / tasyArthanAzaM niyataM mRto vA'pyabhinirdizet // yaH svapne gAyate hasate nRtyate paThate naraH / gAyate (ne) rodanaM vindyAt nRtyate (nartane) baMdha - bandhanam // hasane zocanaM brUyAt kalahaM paThane tathA / vaMdhane sthAnameva svAt muktau " dezAntaraM vadet // sarAMsi sarito vRddhAn parvatAn kalazAna gRham / zokArttaH pazyate svapne sa ca zoko'bhivardhate // 47 AsanaM zayanaM yAnaM gRhaM vastraM ca bhUSaNam / svapne yasyAbhidIyante sukhinaH zriyamApnuyAt // alaGkRtAnAM dravyANAM vAji- vAraNayostathA / vRSabhasya ca zuklasya darzane prApnuyAd yazaH / / patAkAmasiyaSTiM vA zaktiM muktAn sakAJcanAn / dIpikAM labhate svapne yo'pi te labhate dhanam // 50 mutraM vA kurute svapne purIpaM vA salohitam / pratibudhyeta thAya ( ? ) labhate so'rthanAzanam // ahirvA vRzcikaH kITo yaM svapne dazate naram / 48 49 51 5 30 prApnuyAt so'rthavAn yaH sa yadi bhIto na zocate // purISaM charditaM yastu bhakSayenna ca kutsate / mUtraM retazva raktaM ca sa zokAt parimucyate // kAleyaM candanaM rodhaM gharSaNe naiM prazasyate / atra lepAni" piSTAni tAnyeva dhanavRddhaye // 40 31 32 33 34 35 36 37 // 38 39 43 44 * A This line and the next line are not found in this Ms. 11) badhyate / 2 BdegyuktaM / 3 A * yuddhaM / 4 B pravarSati / 5B rAtrau / 6 A vRSeNa / 7 A divasa / 8-9 A mAgadham / 10 A dvaya / 11 D mUlaM / 12 B vAya; D cAya ! 13 B vipakSitAn; D vibhAkSitaM / 14 A vRddhaye / 15 A varAmaM / 16 B zIlaH / 17 B caTate / 18 B cirAt / 19 A vacate; D vemate / 20 A bhakSaH; B missing in this Ms. 21 A yA saTayA; D yA / 22 A not found. 23 B bhadeg / 24 A yAtAnAM; D vAnAnAM / 25 B niveza | 26-28 D mRtyumeva nibaMdhanam / 29 A yuktau / 30 B vrajet / 35D arthazaH I analepanAni; D 31 BD grahAn / 32 A zuklAM; D ulkAM / 33 A putraM / 34 B tapAyAn; 36-37B pazyan; D not found. 38 D kucchate / 39 A yaH / akulepanAni / D thAyazca / 40-41 B 52 53 54 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 26, 55-78 ] Sar3aviMza adhyAya raktAnAM karavIrANAmutpalAnAmupAnayet(?) / lambho(bhe)vA darzane' svapne prayANAvA(ya) vidhIyate // 55 kRSNaM vAso (?)hayaM kRSNaM yo'bhirUDhaH prayAti ca / dakSiNAM dizamudvignaH so'pi' pretArya tattvataH / / 56 AsanaM zAlmalIM vApi kadalI pAribhadrakam / puSpitaM yaH samArUDhaH savittamadhirohati // 57 rudrAkSI vikRtA kAlI nArI svapne ca karpati / uttara dakSiNAM dizaM mRtyuH zIghraM samIhate // 58 jaTIM muNDI virUpAkSA" malinAM malinavAsasAma / svapne yaH pazyati glAniM samUhe bhayamAdizet // 59 dvAdazaM (dakSiNaM) puNDarIkaM" vA savyaM kamalameva ca / ____ dRSTvA svapne vibudhyeta glAniM tasya samAdizet // sthale vA'pi vikIryaMta jale vA nArzamApnuyAt / yasya svapne narasyAsya tasya vindyAnmahadbhayam // 61 vallI-gulmamayo vRkSo valmIke yasya jAyate / zarIre tasya vijJeyaM tadI gasU(tadaGgasya)virecanam / / 62 mAlo pA veNugulmo vA sarjaro harito" drumaH / mastake jAyate svapne tasya sAptAhikaH smRtH||63 hRdaye yasya jAyante hadrogeNa vinazyati / anaGga(yadaGge) jAyamAneSu tadaGgasya vinirdizet // 64 raktamAlA tathA mAlA raktaM vA sUtrameva ca / yasminnevAvabadhyeta tadaGge na vikRzyati // 65 grAho naro(raM) nagaM kaJcit yadA svapne ca karSati / baddhasya mokSamAcaSTe muktiM baddhasya nirdizet // 66 pItaM puSpaM phalaM yasmai raktaM vA saMpradIyate / kRtAkRtasuvarNaM vA tasya saubhasya (?)varNabhAk // 67 zvetamAMsAsanaM yAnaM sitamAlyasya dhAraNam / zvetAnAM vA'pi dravyANAM svapne darzanamuttamam // 68 balI vardayutaM yAnaM yo'bhirUDhaH pradhAvati / prAcI dizamudIcI vA so'rthalAbhamavApnuyAt // 69 naga-vezma-purANAM tu dIptAnAM tu zirasthitaH / yaH svapne mAnavaH so'pi mahIM bhoktuM virAmayet // 70 mRnmayaM(yAM) nAga(va)mArUDhaH sAgare plavate hi taiH (sH)| tathaiva ca vibudhyeta so'cirAd vasudhAdhipaH // pANDurANi ca vezmAni puSpa-zAkhA-phalAnvitAt / yo vRkSAt patati svapne sa phalaM ceSTate tadA // 72 vAsobhirharitaiH zuklairveSTitaH pratibudhyate / dahyate yo'gninA vA'pi badhyamAno vimucyate // dagdhataila-ghRtAnAM vA kSIrasya ca vizeSataH / prazastaM darzanaM svapne bhojanaM naM prazasyate // aGga-pratyaGgayuktasya zarIrasya vivardhanam / prazastaM darzanaM svapne nakha-romavivardhanam / / utsaGgaH pUryate svapne yasya dhAnyaira ninditaiH / phala-puSpaizca saMprAptaH prApnoti mahatIM zriyam // 76 kanyA vA''ryA di" vA kanyA rUpameva(?) vibhUSitA / prakRSTau pa(1)zyate svapne labhate yoSitaH zriyam / / prakSipyati yaH zastraiH pRthivIM parvatAn prati / zubhamArohate yasya so'bhiSekamavApnuyAt // 78 1B dazane; D dshme| 2A praNayA vA; D mAyANA vaa| 3-5 A not found in this Ms. 6-9 B so'bhipreto yatastataH; D so'bhipreNe ytsttH| 10 B D sacittam / 11 B D udyN| 12 AD virUpA vaa| * A this is not found in this Ms. A svapne varattApasaM paNDurAga vA samyakapilameva c| 13D vaaysN| 14D puNDarAgaM / 15 D kapilam / 16-17 A samavAmayAt / 18-19 B tadAgaM ca; D tadAgasya / 20 B nIlaH; D taannH| 21 A rohati / 22 B D grhH| 23 A D kRtAkRti / 24 BD sobhasya / 25 B nirAmaya; ) niramaya | 26-27 D htH| 28 A lakSmAna: B lkssymaanH| 29 A parasya / 30 A ca / 31 A not found. 32 A vivarjanam / 33 B puujyte| 34 A not found; B dhanyaiH / 35-37 A B vA ydi| 38 A prakRSNA / 39 D zAstraiH / 40 B vRSekam / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . bhadrabAhusaMhitA [ 26, 79-85 nArI puMstvaM naraH strItvaM labhate svapnadarzane / vadhyete tAvubhau zIghraM kuTumbaparivRddhaye // 79 rAjA rAjasutazcauro no' sahyA(?)dhana-dhAnyataH / svapne saMjAyate kazcit sa rAjJAmabhivRddhaye // 80 rudhirAbhiSiktAM kRtvA yaH svapne pariNIyate / dhana-dhAnya-zriyA yukto na cirAt jAyate nrH|| 81 zastreNa chidyate jihvA svapne yasya kathazcana / kSatriyo rAjyamApnoti zeSA vRddhimavApnuyuH // 82 deva-sAdhu-dvijAtInAM pUjanaM zAntaye hitam / pApasvapneSu kArya(ya)syaM zodhanaM copavAsanam // 83 ete svapnA yathoddiSTAH prAyazaH phaladA nRNAm / prakRtyA kRpayA caiva zeSAH sAdhyA nimittataH // 84 svapnAdhyAyamamuM mukhyaM yo'dhIyeta zuciH svayam / sa" pUjyo" labhate rAjJo nAnAMpuNyazca sAdhavaH(?) / // iti nairmanthe bhadrabAhu ke nimitte khapnAdhyAyaH SaviMzo'dhyAyaH smaaptH|| zubhaM bhavatu // 7 // zrIgranthAgraM zloka 1564 // saMvat 1504 varSe // caitra sudi 5 bhUmevAra // 8 // iti zrI mahAgranthe likhitaa|| AMbA likhitam / sAha vAchA likhAvitam // 2 // shrii||tth||tth|| 85 PMURARRED 1-2BnAmahyA; D nomjhaa| 3A D rudhiraabhisiktH| 4 A striyaa| 5B vidyate / GA kAyasa; B vaayosy| 7 A yvo| 8 D prkRtvaa| 9 B jayavA; Dkssyvaa| 10-11 A D sptjaa|| A naanaa| 13 A puSpaizva / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitAgataviSayANAM zabdAnAM ca varNAnukrameNa sUcI (N. B. Figures in black indicate the numbers of the Adhyayas; the romaining figures indicate those of the stanzas. ] antarikSa 13, 45 artha 9, 14, 13, 34, 15, 2 aGkeya 16,30 andha 18, 29 arthanAza 26, 44, 51 aGga 13, 38, 15, 138 andhakAra 12, 29 arthavRddhi 26, 22 aGganAza 26,64 anyadantaka 21:46 arthasiddhi 26,39 aGgAraka 12, 13, 19,25,21, 12 apagati 19, 30 arhat 14, 82 apagraha 10, 5, 9, 11, 12, 14, alaktaka 21, 50 aGgirA 17, 2 akaraNa (anucitAnAm ) 13. sa. 16, 23, 25, 27, 33, 37, alpoda 9, 33 16, 23, 25, 27, 33, 37,.. 182-186 39, 42, 47,24, 32 alpodaka 17, 29 apacaya 13, 77 akarmasiddhi 18, 22 avadhArin 12, 7 aparA 11,6 akAladarzana (puSpasya) 13, 103 avRSTi 9, 31, 44, 15, 2, 32, aparAnta 16, 19 akSiroga 14, 76 94, 173 aparvan 20; 14 agamyAgamana 26, 28 azani 2, 6,83, 6, 11, 11 apasavya 11, 15, 18, 16, 16 agni 7, 8, 10, 24, 11, 12, azanyAkArANi 3:7-12 apAna 13, 138 29; 16, 25 azubha 13, 47 aprazasta 17, 2 agnija 12, 29 azravaNa (vAditrazabdAnAm)14, 40 apasaras 12, 24 agnidarzana (hayAnAmavayaveSu) 13; aphala 5, 24 azva 13, 8, 35, 82 149 azvattha 14, 57 abhaya 19, 7 agni (nirindhana) 14, 15 azvayuk 20, 33, 41 abhijit 12, 15 agnibhaya 5, 16,9, 19,13 138 azvayuj 12, 32, 17, 32 abhojana 13, 158 agradanta 13, 166 azvinI 10, 19, 12, 15, 13, 966 abhra 1, 15, 6,1, 2, 6, 9, acaraNaM (grAsAnAm) 13, 130 17, 20 20, 22, 24, 25, 7, 10, acirAtmA 13, 147 11, 24; 12, 35, 13, 84 aSTAGgakuzala 13, 33 ajaya 15, 2, 169 astamana 15, 169, 182, 187, abhragandha 6:21 ajavIdhI 15, 47,56, 166; 208, abhravarNa 6, 12, 21, 22, 23, 27, 189, 191,194, 196,17, 4 217 ' astamanodaya 16, 12, 31, 17, 3, 28, 29 aticAra (bhArgavasya) 15, 198-204 abhrazakti 4, 25, 26, 6, 26 / atithi 13, 122 abhrAkAra 68, 10, 11, 13, 14, asthi 8, 19, 12, 12,13, 57 atyambu 17, 28 15, 16, 27 ahicchatra 15, 19 anagnijvalana 13, 109 amAtya 13,36,14,97; 15, 19 ahita 19, 5 anaya 14, 117, 119, 19,30 amAvAsyA 12, 2 . A anAvRSTi 7, 22, 8, 16, 10, 45, aMbara 11, 29 Agati 3, 68 12:30; 13; 154, 17, 9, 15 araNya 11.24 AgamalakSaNa (rAhoH) 2070-13, anila 13, 121 aruNa 21, 47 15, 16, 17, 18, 19, 20, anIti 10, 35 arundhatI 14, 143 21, 22, 23, 24, 25, 26, anupadrava 9, 57 arka 3, 42, 43, 44, 45, 46,5, 27, 28, 36, 37, 38, 39, anurAdhA 10, 48, 19, 38 / 18, 19, 21 41,56 anuvakra 19, 1 argalA 14, 114 Ajya 13, 55 bhanaimitta 13, 28, 29, 30 arcis 13, 150 AjyabhAjana 13, 57 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 bhadrabAhusaMhitA AThaka 10, 1, 10, 13, 15, 17, uttaramArgacArI 17, 45 ulkAsaMsthAna 3, 23, 25, 27, 32, 19, 21, 23, 25, 27, 29, uttarA 13, 95 31,32, 38, 43, 45, 50, uttarAphAlgunI 10,38,19, 37 / / uzanA 15, 199 53, 15, 94, 25, 43, 44 uttarAyaNa 15, 109 uSTra 15, 104 AdAna 9,3 uttarASADhA 10, 6 uSNa 19, 11 Aditya 7, 2, 3, 4, 5, 6, 10, utpAta 1, 16, 13, 6, 11814, uSNa (vyAkhyA) 19, 12 16, 17, 18, 11, 3, 15, 74 1, 60, 62, 64, 66, 67, uSNazaitya 14,3 Anarsa 15, 38,20, 47 68, 69, 70, 71, 72, 73, AntarikSa 14, 2 74, 76, 77, 80, 81, 84, UrdhvadRSTi (azvasya) 13, 150 AparAnta 15, 25 102, 124, 156, 173, 176, Ap 13, 50 177, 179, 18121, 53 AmIra 15, 152 utpAtaka 13, 116 aikSvAka 15; 31 Arogya 3,34,9,17 utsava 13, 100 airAvaNapatha 15, 45, 65,96, 163, Arogya 3,34, 9, 17, 34, 10; udaka 11, 29 212, 221 5, 11, 16, 26, 38, 47, kAma aizAnI 12, 19 48, 13, 34, 15, 15 udakasaMplava 5, 5, 6, 7, 15, 18, ArohaNa (hayasya hayopari) 13, 144 22; 11, 21 auSadha 1, 18 bhArki 16, 24 udaya 15, 155, 169, 182; 16; ArdrA 10, 29, 12, 16 | 2,22, 1 kakSamArga 15, 120 bhAryapratimA 14, 71 udaya (gRhasyAkasmikaH) 21, 41 kaccha 15, 38 bhAvantya 15:25, 43, 125,16, 19 udara 13, 555 kanaka 21, 13, 47 bhAzleSA 12, 16, 17, 22 udIci 12, 19 kapila-kRSNa 15, 172 Azvina 12, 14 vASADha 10, 3, 17, 31 udumbara 14, 57 kapotagraha 20, 34-35 bhASADhikA 1231 upakaraNa 13, 106 kabandha 14, 79; 21, 9, 17, 47 ASADhI 9,30 upagraha 18:33 kampana 14, 49 ASADhIpUrNimA 9,7,12,14, 16, upaghAta 15, 99 kampana (bhUmeH)14, 104 18, 20, 23, 25 upadrava 958 kampana (sthirANAm) 148 bhAsana 13, 35 ulkA 1, 15, 2, 4, 5,3:1, 2, karaka 14; 103 3, 4, 5, 6, 14, 15, 16, karaNa 1, 17, 3, 67, 8, 17; 9; 17, 20, 21, 22, 26, 28, 29, 9, 59, 12, 26, 13, 6 ikSumatya 15, 110 34, 36, 39, 40, 41 42, karaNa (ucitAnAm)13, 182-186 indra 14, 67 43, 45, 46, 47, 48, 49, karahATaka 15, 98 indrasaMpadA 1, 18 50, 51, 52, 53, 54, 55, karNaroga 14, 76 indrANI 14, 76 56, 57, 58, 59, 60,61, karNATa 15, 34 indrAyudha 4, 8, 11, 12, 14, 58 62, 63, 64, 65, 68, 69; kardama 12, 13 4, 39, 12, 12, 13, 66, kalaha 13, 111 Iti 10, 49, 15, 5, 17, 27 68, 84; 14, 130, 169, kaliGga 15; 14 IpiMDa 15; 104 175, 15, 182 kalkana 13, 115 ulkAkArANi 3, 7-12 kAkasainya 13, 120 ugra 15, 51 ulkApAta 12, 10 kAma 13, 34 uDU 15, 14 ulkAlakSaNa 2,11 kAmaprApti 9,58 uttara 16, 3, 10, 17, 7, 10, 12 ulkAvarNa 3, 23, 25 kAmboja 10, 20 uttaragamana (nakSatrasya zukracandrayoH) ulkAvikAra 26 kArtika 10, 39,41, 12, 14, 17 25, 20 ulkAzikha 21, 45 kAla' 3,60 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varNAnukrameNa sUcI kAlakUTa 15, 142 kesara 14, 164 gati 13, 9, 16, 2,17,1987 kAlAbhivarSaNa 12,7 kokaNa 16, 28 kAza 15, 110 koTi 20, 16 gada 14, 137 kAzI 15, 34 koTika 15, 21 gandharvanagara 1, 16, 11, 1, 2, 3, kAzmIra 15, 14, 43 kozala 15, 119, 120 4, 6, 7, 8, 10, 11, 12, kASTha 19, 1 koSThAgAra 15, 114 13, 14, 15, 16, 17, 18, kASThopajIvI 15, 130 kravyAda 13, 67, 87, 14, 145 19, 21, 22, 23, 24, 25, kirAta 15, 17,30, 152 16:28 27, 28 kruddhagati 19, 32 kITa 16, 25 gamana 13, 83 kleza 15, 199 gamelaka 15, 40 kIra 15:17 kSatra 9, 12, 14, 25, 14, 31 garuDa 14, 80 kIrti 9: 53 kSatriya 11: 27; 14: 57, 58, garjana 12.8 kukSiroga 14, 76 garjita 89 kucitraga 21:52 kSamA 16:11 garbha 1, 16, 12, 1, 3, 4, 9, kuJjara 13, 49 kSaya 3, 54, 15, 174, 16:16 11, 13, 14, 16, 18, 19, kuTila 21, 52 kSAra 12, 12 22, 23, 24, 25, 27, 28, kuTumbavRddhi 26, 79 kSArapadrika 15; 128 29, 30, 31, 32, 34, 35, kuNDa 15:17 kSilI 21, 9 36, 37, 30 kunATa 15, 24, 142, 150 kSudbhaya 4; 14, 29, 14, 163ga rbhabhaya 3, 22 kumArI 14, 76 kSudhA 3, 29, 14, 32, 73: garbhAdhAna 12, 2, 7 kumbha 25; 18, 24 gopaghAta 15, 74 15, 36, 39 kumbha (AhutipUrNa) 14, 140 kSetra 10,9 gAndhAra 15, 22, 40, 146 kuru 14, 91, 15, 22, 24, 136, kSema 3:34, 65, 4, 5, 6,7,7; gAndhArika 10, 20 guru 14, 96, 97, 15, 6, 17, 7,9,2, 17, 26, 34, 62, kulahAni 14, 125 10, 5, 7, 11, 16, 26, 38, kUpa 12, 25 gulma 21, 47 47, 48, 14, 88, 169, 15, kRtavinAzana 14, 123 gulmaketu 21, 14 15, 31, 85, 129, 170, kRttikA 16, 25; 17, 5, 20; go 15, 14 172; 16, 12, 15 21, 6 gojIvI 15, 106 kSobha (prajAyAH)14, 93 gopAla 16, 14 kRttikAdisaptaka 19, 25 kSobha (sAmantAnAm) 14, 95 gopika 15, 149 kRSNa 12, 23, 28, 15, 174; kSaudra 8, 19 govIthI 15:46,71,210, 219 gautama 17, 1,12 kRSNadhAnya 25, 46,47 graha 3, 67,4,23, 24, 33, 37, khArI 10, 12, 35, 36, 46, 48, kekara 15, 21 __ 51, 15, 52, 54, 56, 59, ketu 21, 1, 2, 3, 4, 5, 7, 28, 38, 6, 24; 13, 6, 18, 1 61, 63, 65, 67, 69, 161, graha (nAgara)24, 2 30,56, 57, 58 ketu (pUrvadizi darzana) 21, 31 162, 163, 164, 165, 167. graha (puruSa)24, 42 khilI 21: 15 graha (yAyin )24,2 ketuphala 21, 10, 11, 19, 20, graha (hata)24,8 ga 22, 23, 24, 25, 26, 27, grahacAra 1, 16 gaMja 13, 166, 168 grahaNa 12, 10, 20, 3, 42 ketumAn 21, 45 gajavIthI 15, 44, 67, 162, grahaNa ( ketuvAhana 21, 45 213, 222 grahaNa (sUryasya) 20, 7 kerala 15, 98 gaNikA 14,70, 15; 121 grahayuddha 1, 16, 6, 24; 12, 10, keza 8; 19, 12, 13, 13, 57 gaNita 15, 119 21, 30; 24; 1, 3, 4 bha0 saM0 10 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 bhadrabAhusaMhitA grahAgama 2068 candraghAtaphala (ketunA) 23, 51 cAra 15, 82, 127, 161, 176, grahAghAta 14, 102 ,, (budhena)23, 47 185, 186 grAma 11, 25 ,, (zanaizcareNa)23, 43 cAru 15, 184 prAmagamana (AraNyAnAm ) 14, 6,, (sUryeNa)23, 49 cikSaNa 21, 47 grAmika 13, 121 candraphala (anyagrahapravezena) 23; citra 12; 29, 22; 17 grISma 10,3 citracUlA 15, 121 glAni 26, 59, 60 ,, (aSTamyAm)23, 10 citrapurI 15; 121 ,, (uttara zRGga)23, 2, 3 citrA 10, 43, 17, 21 ',, (ekAdazyAm )23, 12 ghana 12, 27 citrAyoga 25, 34 ghAta (kSatrasya) 14, 22 / , (caturthIpaJcamISaSThISu) 23, 9 cihna 1, 18 ghAta (tApasAnAm ) 14, 78 ,, (trayodazIcaturdazyoH ) 23, 13 ceSTA 13, 45 ghAta (dvijasya)14, 22 ,, (dakSiNacAriNaH)23: 55 caitra 12, 14, 32 ghAta (vaizyAnAm)14, 22 ,, (dakSiNazRGga) 23; 2 cola 15, 18 ghAta (zUdrANAm ) 14, 23 ,, (dakSiNonnata) 23, 4 caura 10, 8, 12, 14, 42, 51; ghAtaphala (kRSNasya kRSNena )24.27, (dazamyAm )23, 11 14, 71, 119, 15, 89, 118,16, 25 ghAtaphala (candrasya)23:38 , (dvAdazyAm )23, 12 cauraghAta 9: 25 ghAtaphala (janmanakSatrasya )29:45 ,, (navamyAm )23, 11 cauravRddhi 9, 20 ghAtaphala (pItasya pItena)24:20, (pUrNimAyAm )23, 14 ghAtaphala (rAhuNA)24, 15 , (rohiNyAm ) 23, 53 ghAtaphala (rohiNyAm )21:32 , (vividhanakSatreSu nasyacAreNa)23: chatra 13, 108 ghAtaphala (lohitasya lohitena)24 22-24 chAyAdarzana (viparIta) 14, 128 , (vividhavIthISu tasya sevanena)23: chAyApahINa 13, 11 25-29 ghAtaphala (zukreNa)24, 17 jaTila 13, 75 ghAtaphala (zvetasya zvetena) 24: 18, (zukravat )23, 57 ghAtaphala (somasya)24; 13 ,, (saptamyAM)23, 10 janakSaya 3; 29, 4, 12, 9,31, , (hIyamAna)23, 56 35, 48, 14, 110 ghRNa 21, 51 ghRta 12; 12 candrazRGga2547, 14, 50; 15. janapadavyUha 21, 5 janamAri 4; 14 ghRtArcis 21, 51 92, 97 cakradhara 18, 16 janmanakSatra 3, 61 cakSuAdhi 13, 112 jaya 4, 25, 6, 7, 10, 11, 12, caMdra 4, 5, 10, 12, 19, 30, 31, caturaGga 13; 31, 32 26, 30, 7, 7, 9, 9, 2, 34, 36, 38, 5, 18, 19, 21; catuppada 10:20 11, 16, 13, 145, 156; 14, 64, 93, 94, 95, 96; camarI 15; 132 165, 166, 167, 176, 178 132, 133, 136,15, 6,16, camU 13, 53, 68, 69, 73, 92, 14, 160, 170, 15, 2, 127, 17, 18, 23, 2 129 - 169, 17, 41, 42, 26, 18 candra (kRttikArohiNIyukta) 25, camUdahana 13, 112 jaya (kSatriyANAM)7, 4 camUnAza 8; 18 jaya (nAgarANAM)7, 2, 9,43, candra (bhayAvaha )23, 15 camUparAjaya 9, 59 46, 24, 26 candra (maghAnAM dakSiNe) 25, 23 camUvadha 6, 20, 9, 54, 57; 13; jaya (parasparasya) 13, 72 candrayoga (puSyasyottare) 25, 21,87, 117, 120 / jaya (brAhmaNAnAM) 7; 3 candra (zvetazRGga)23, 5 camUvidgava 812 jaya (yAyinAM)7:2 candra (sukhada)23:16 cala 6:29 jaya (yAyinAM)9, 42 candragraha 14, 166 cANDAla 15; 110 jaya (rAjJaH)9, 52, 13, 71, candragrahaNamokSa 20, 31 cAturvarNya 19, 24, 30 130, 140, 140 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varNAnukrameNa sUcI jaya (vaizyAnAM) 75 tUrya 14, 172 devatA 13, 122 jaya (zUdANAM) 76 taila 12, 12 devatArjana 14, 176 jaradvapatha 15, 46, 59, 165, tailika 15, 104 devatAveSTana 13, 115 209, 218 toya 12, 19, 15, 77 devapratipadA 103 jala 8, 2, 3, 5, 6, 7, 9, 9, toyajIva 14, 137 dezanAza 9, 51 18,61, 11, 16, 12, 3, trAsa 9, 13 dezapIDA 14, 41 16, 14, 59, 60, 15, 91; triziras 21, 14 dezabhaga 14, 164 rAjya 15, 125 dezabhaya (aniSTasUryadarzanAt ) 22; jalaketu 21:49 jalacArin 12, 24 daMzamazaka 9, 23 ,,,, (aprazastacandradarzanena ) 23; jalada 21, 49 daMSTrin 10, 11, 28 jalareNu 21, 49 dakSiNa 11:16, 19, 16:3, 13; ,, ,, (ketodarzane)21:32-39 jalarodha 14, 122 17, 5, 7, 12 dyUta 15; 119 jalavAn 21, 49 dakSiNagamana (nakSatrasya zukracandrayoH) draviDa 16, 28 jalAvaha 5, 9; 9:64 drumadarzana (zuklavastrAdisamAcchAdita) jAjvalya 21, 45 darpaNa 14; 141 14, 21-23 jAmadagnya 14, 70 darzana (kAkagRdhrabhRgAlAnAm ) 13: dvANa 10, 6, 15, 105, 108, jina 13, 181 130 139, 153, 25, 23, 25, 36 jinabhASita 2:2, 3, 69, 13, 42 darzana (zubha)13: 102 dvAdazAGga 1, 5, 13 jihma 15, 75 davAgni 11, 17 dvAdazAGgavid 20; 1 jIvita 13; 34 dazArNa 15, 40, 122, 16, 19 dvAdazAGgavizArada 21 jyeSThA 10, 2,50, 12, 2, 16, dasya 14, 57; 15, 14, 16:30, dvArikA 16, 19 31, 17, 22 dvija 11, 27; 14,31, 15, 14 jyotiS 1, 18.9, 29 dAnaka 13, 91 dveSa 13, 46 jvara 14,76.15, 173.17, 9 dArujIvI 18, 22 jvalana (zastrANAm ) 13, 124 dAsaka 15; 106 dhana 9, 13, 15, 77, 18826: jvalitAGkara 21; 47 dAha 12, 10 50, 54, 69,81 jJAna 13, 39 digvAsAH 21 dhanakSaya 14, 32 divya 14, 2 Takana 15, 30 dhaniSThA 10, 10 dIkSita 18, 25 dhaniSThAdisaptaka 19, 32 DimbhaDamara 9, 27 dIna 13, 163 dhanvaMtara 14, 77 dIpta 15; 191, 21, 17 dharma 13, 34 taDAga 12, 25 dIptA 11, 4, 22 dharmotsavAkulA 9, 17 tattvanivezana 20, 40 dIpti 191 dhAtuvAda 18; 31 taru 14, 29 durga 16, 14 dhAnya 9, 13, 14, 30; 14, 133; taskara 12, 13, 14 durgandha 9, 52 15, 23, 33, 70, 84, 94, tAmasa 25, 40 durbhikSa 7, 22, 8, 16,9,13, 31, 188 tAmrakarNa 15, 34 10; 29, 12, 30; 14, 92, dhAnyasaMgraha 9,21 tAmravarNa 15; 115 103, 112,15,31,32,80, dhAnyArgha 19, 37 tArA 2, 6, 7, 9 94, 127,16,8,16, 17, 13 dhAnyArtha 9, 24 tAlIza 21, 47 durvRSTi 4, 9, 15, 84 dhiSNya 2, 6, 7,3,6 tithi 1, 17, 3, 67, 6, 24, 8, duHkha 15, 199 dhUma 8, 19, 12, 12, 13, 60, 17, 9, 59, 12, 26, 13.6 dUta 14, 137; 15, 42 63, 153, 14, 113, 15, tithi (hIna)13, 98 deva 12, 6, 16, 24 182, 21, 7 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA dhUmaketu 4, 36, 14, 117, 21, ,, (mukhyasya) 14; 45 patana 9,3 21, 25, 29 , (rAjJaH) 13, 109 padAti 13, 12 dhUmatAraka 21, 44 ,, (senAyAH) 13, 124 payaHkSaya 14, 42 dhUmadhvaja 21, 44 nijaGgha 15, 17 paracakra 10, 5, 48, 11, 15, 14, dhUmamAlI 21, 48 nimitta 1, 17, 3, 68, 6, 25, 32,164 dhUmazikha 21, 44 13, 6, 7, 8, 13, 13, 23, paracakrabhaya 3, 29 dhUmazAsana 21, 50 32, 38, 41, 42, 44, 45, dhUmArciH 21, 44 47, 88 paracakrAgama 3, 16, 14, 42, 56 nimittajJa 13, 33 dhruvaka 16, 29 parasparopaghAta 9, 15 nimittavit 13, 43 parAjaya 7, 7, 9, 2, 13, 73, nakula 13, 61, 15, 120 niraMbu 17, 27 80, 81, 107, 126, 163, nakSatra 3:1, 2,3,67, 4, 23, nigrentha 12, 8, 38; 13, 114 164, 176, 178; 14, 155, 24, 36, 37, 386,247, 81, 15, 33, 185, 20, 1 15817, 41, 42, 43 98; 17, 9,29, 12, 6,26, 24, 27, 43 , (rAjJaH) 13, 64, 141, 13, 6,16, 5, 6, 8, 9, 16, nigraMthazAsana 4,28 162 31, 19, 35 nirghAta 12, 10, 13, 70, 14, ,, (senAyAH) 13, 60 nakSatraghAta 3,38 49, 130 parigha 8, 11, 20, 29 nakSatra (hIna)13, 98 nivartana (chAyAyAH) 14; 123 parighA 3, 53, 14, 114 nakha 12, 13 nivRtti 12, 10 pariveSa 1,15,4; 1, 5, 6, 7, 8, nagara 11, 25 nivezana (vividhavRkSANAmupari)13, 10, 12, 13, 14, 17, 18, nagarakSaya 9, 22 171-174 19, 20, 22, 23, 24, 27, nagna 13, 76 niSkUTana (hayAnAm ) 13. 137 2 8, 29, 30, 31, 33,34, nadana 13, 165 niSkramaNa (hayAnAm ) 13, 146 36, 37, 39, 7, 14, 17 nadI 12, 25 nisravaNa (dadhyAdInAM vRkSebhyaH) 14; nara 13, 163 pariveSaNa 12,8 , (vyAdhyAdigrasta) 13, 177 nIla 12, 23, 15, 173 parvata 12, 24 narAdhipa 13, 96 nIlatA 16, 13 parvan 20, 60 nartana (devatAnAm)14, 37 nRpatva (svapnaphalam ) 16, 8, 9, (svapaphalama 17. palhava 16:29, nardana 13, 161 10, 11, 12, 13, 14, 17, pAka 1, 17 " (kravyAdAnAm ) 13, 125 pAMzu 8, 19, 15, 182 " (catuSpadAnAm) 13, 125 nRpapIDA 3, 54 pAMzubhasmasamAkIrNa 9, 49 ,(dvipadAnAm) 13, 125 nRpabaMdha 3, 60 pAMzuvRSTi 12, 10 (vRSabhANAm ) 13, 127 nRpabheda 17, 30 pAMzuvRSTi 14; 130 navavastra 14, 141 nRpavadha 3, 50 pAJcAla 10, 20, 15, 22, 24, mAga 13, 169 nRpazAMti 9, 17 40, 134, 140 nAgara 11, 2, 13, 144, 15, nRpApAya 11, 8 pANDaka 15, 20 148, 149, 16, 17 naimitta 13, 13, 15, 37 nAgavIthI 15, 44, 69, 71, 160, nairgrantha 1961 pANDugiri 12 214, 223 nyagrodha 14,57 pANDya 15, 98 nANaka 10, 14 pAta 9.3 nAvika 15, 149 paJcAla 14, 82 pAtakI 21, 51 nAza (antaHpurasya) 13, 155 pakvAnna 13, 106 pAdAta 138 (kozasya) 13, 155 pakSin 12, 24,13, 82,87 pApa 12, 13 "(purasya) 13, 153. pataGga 13, 61,16, 25 pApaketu 21, 54 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApaghAta 9; 32 pApada 8; 17 pApavAta 9: 47 pArthiva 13; 100 pArvateya 15; 110 piThara 22; 15 39 pitAmaha 14; 60 pipIlikA 14 52, 53, 54 pizAca 12; 12; 14; 107 pIDA 14; 174 ( prajAyAH ) 14; 75 ( rAjJaH ) 14 62, 95, "" 148 "" (rASTrasya ) 14, 95, 104 ,, (sacivasya ) 14, 62, 104 pIta 12; 23; 15; 173; 16, 26 punarvasu 10, 31 pura 13: 79 purarodha 4 : 31; 11; 17; 14; 114; 17; 44. 20; 3 97 15; 19 pulinda 15, 30 pulindra 16, 29 puralaMbha 18; 13 purAvarodha 9, 42 puruSAda 15, 21 purodhas 13, 13, 18 purohita 13 20, 65; 14, 82, puSpaprabhu (ketuH ) 24; 35 puSpa ( phale) 14, 47 puSya 10; 32; 12; 15; 13, 96, 166 pUrNapAtra 13 58 pUrvavAta 9, 7 pUrvasandhyA 12; 5 pUrvasUra 19, 2 pUrvA 12; 19 pUrvAphAlgunI 10,36 pUrvAbhAdrapadA 10, 13 pUrvASADhA 101 3 pRthivIpati 13,81 paittika 24; 39 pauNDra 15, 43 pauSa 12, 14, 31 ( prakRti ( rAhoH ) 20; 3 prajApati 19; 21 prajvAlI 21; 45 praNAza ( rAjyasya ) 13, 143 pratipakSa 11; 45 pratipudgala 14; 24, 26, 27, 28, 29, 30, 19, 34; 25, 9 ( raveH ) 25; 10 pratirAjabhaya 3; 60 pratisUrya 7 15 pratisenAvadha 3 : 47 104, pratisrota 14; 42 pratIcI 16, 23 pradakSiNa 16; 15 pradyumna 14; 70 varNAnukrameNa sUcI pradhAvana ( hayAnAm ) 13 145 prabhAva 3; 68 pramANa 3, 67 prayANa 13; 97 prayAyI 13 112, 118, 120 prarohaNa ( zukkuvRkSasya ) 14; 49 pravarSaNa 1; 15, 10, 1, 2, 3, 7, 13, 19, 21, 24, 32, 33, 40, 43, 45, 48 | pravAsika 10, 49 prabrajita 13, 76 14; 180 prasUti ( vikRta ) 14; 11 39 (vicitra ) 13; 135 (viparIta) 14; 10 33 prastha 25 42, 45 | plakSa 14; 57 phala 3; 68; 16, 2; 19; 1 ( akAlajaM ) 14; 45 ( uSNavakrasya ) 19; 13 "3 (gRhayuddhe ) 24, 10, 11 "" 23 ( grahaNasya ) 20 3-6 (( caMdragrahaNasya ) 20, 43, 44, 23 "" 33 50-55 ( pIDita candrasya ) 20, 58 23 (puSpe ) 14; 47 ( rAhorvarNasya ) 2057 ( lohamudgaravakrasya ) 19, 22 "" 29 39 "" pravAsa 16, 2, 3, 18, 1. 19; 1. 21, 42, 43, 22; 1 ( zukrasya ) 15, 155, 156, 33 157, 171, 176, 179, 180, 207, 208, 209, 210, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 218, 219, 220, 221, 222, 223, 224 23 " ( lohitavakrasya ) 19, 20 ( vakrIbhaumasya ) 19, 34-35 "" ( vakrIbhaumasya dhaniSThAdiSu ) 195 33 33 ,, ( vakrIbhaumasya maghAdiSu ) 19, 27-29 (artita maitrAdiSu ) 19, "9 45 46 47 (caMdrasUryagrahaNasyaikamAse) 201 31 99 ( vyAlavakrasya ) 19; 18 zoSamukhavakrasya ) 19; 15-16 pha phala- pAkau ( zukrapravAsasya ) 151 224-231 phalaprabhu (ketuH ) 24; 35 phAlguna 12; 32 phAlgunI 17; 21 bandha (nRpasya ) 13; 101 33 23 95 ( pArthivasya ) 1 3 98, 136 ( mantriNaH ) 13, 108 (rAjJaH ) 13, 116 va bandhana 13, 77 baddha 13, 75 | baddhamokSa 26, 66,73 praharaNa 19; 29 prANI saMzaya 21 7 prIti 13; 40 badhira 18, 29 proSThapada 10, 30, 33, 34, 47 barbara 15, 21, 43 121 32 bala 31 60; 13, 8, 11 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA balandeva 14, 68 149, 14, 3, 5, 7, 10, 180, 181, 182, 183, 185, balakSobha 11, 1, 18, 15, 172 12, 13, 14, 16, 17, 19, 187, 189, 191, 193, 198 balaprabhu (budhaH)24, 36 20, 21, 23, 32, 37, 38, ,, (candrasya dakSiNe pAve) 25, 28 bahujala kRt 15; 184 39, 43, 46, 47, 50, 51, bhASaNa (nirjIvasya)14, 122 53, 58, 61, 65, 66, 70, bahUdaka 9, 17, 27, 12, 14, 18, bhikSu 23; 50 74, 77, 79, 89, 96, 97, 33, 17, 21, 18,34 bhUta 14, 81 100, 103, 106, 107, 112, bAMbarISaka 21, 45 bhUtaja 19, 15 114, 118, 120, 122, 123, bAlhika 15, 21, 34, 40, 146, bhUdAhavidrava 10, 50 132, 136, 137; 138, 140, bindu (zoNitasya)13, 162 bhUmi 13, 45 143, 144, 158, 165, 171, bIja 9,8, 16, 25, 15, 68 172, 175, 15, 4, 6, 31, bhUSaNa 15, 149 budha 15, 169, 18, 1, 2, 3, 5, 32, 39, 49, 74, 75, 94, bhRgukaccha 15:43 7, 11, 12, 13, 14, 15, 97, 129, 135, 137, 147, bhRtya 13, 36, 92, 122 18, 23, 25, 26, 28, 32, 148, 171, 199, 16, 25, bheda 12, 24, 16, 6 17, 3, 10, 24, 19, 27, bherI 13, 119 bhaikSavartin 9, 36 " (kRttikArohiNIyukta) 25; 15 bhoga 15:51 bRhaspati 15, 92, 95, 16:24:, (agneH) 14, 167, 173 17, 6, 10,34, 40, 41, 13 1, (agneH) 15, 2, 52, 231 bhojI 14, 65, 15, 14, 19; 44, 21, 29; 25, 8 ,, (ugra)3; 57 bhauma 14, 2, 91, 96; 16, 4; ,, (kSudhaH) 14; 11 brahma 9, 12 |,, (ghora)3, 52 10, 5, 11, 17, 24, 34, brAhmaNa 14, 57, 58, 66 ,, (nAgarANAm )24, 22 37, 39 brAhmI 16; 23 , (yAyinAm )24, 24 bhaumaviparyaya 19, 30 ., (rAjJaH) 14, 93 bhaga 17, 5 ,, (vRSTeH) 14, 92 bhagaccheda (svapne) 26; 16 , (vyAdheH) 14; 18 maGgala 13, 78 , (senApateH) 13, 152 maNDala (zukrasya) 15, 9, 10, bhaTavaja 16, 13 bhadrabAhu 1, 4, 3, 31, 64, 6, , (sauptika) 13, 132 11, 12, 13, 18, 22, 23, 32, 39,76, 77, 78, 79, 17, 7, 19, 9, 26, 62; 10bhayaGkara (yAyinAm )24, 30 80, 81 16, 44, 52, 19, 26, 30; bhayAvaha 9, 49, 13, 52, 146 maNDalI 21, 18 12, 37, 13, 74, 100, bharaNI 10, 21 maNDUka 15, 21 178; 14, 54, 136, 15: bhasma 13, 55, 57, 15, 196 mantrazAsana 13, 56 36, 72, 127, 145, 166, bhasmapAMzurajaskIrNA 9,21 maMdatoyA 5,8 178; 18, 24, 20, 14, 24, bhasmapAta (devatAbhiH )14; 109 maMdarogatA 3, 65 23, 26, 42 | bhAdrapada 17, 32 mandavRSTi 12,30, 14, 133,16, bhadraSTrAlI 14, 75 bhAdrapadA 17, 20 mandoda 12, 17, 33 bhadreya 15, 100 bhArgava 14, 90, 96, 97; 15, 2, makSikA 9, 23, 13, 62 bhaya 3, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 16, 3, 6, 12, 16, 20, 37, 42, magadha 1,1, 15, 138 17, 23, 38, 39, 45, 48, 53, 54, 60, 66, 68, 73, 58, 62, 63, 4, 24, 306, 75, 78,81, 82, 87, 90, maghA 10; 35; 17, 20 23, 7, 7, 23, 8, 17, 9, 2, 91, 105, 118, 124, 133, maghAdisaptaka 19, 27 33, 39, 11, 6, 12, 13, 141, 143, 147, 148, 151, maNibandha 15; 107 24, 27, 29, 12, 13,30, 154, 161, 163, 164, matsya 15, 17, 140, 150 37, 13, 115, 130, 175, 165, 167, 168, 175, 176, mada 13, 9 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madra 15; 152, 16, 28 madhu 12; 12; 14; 116 madhyadeza 15; 127, 128 madhyAhna 9: 11 mayUra 21; 44 mayUrapakSI 21; 18 maraNa 8; 16; 9; 13, 29; 12; 30; 13, 57, 10, ( gavAM ) 4: 20, 21 ( purohitasya ) 13, 108 39 22 107 15; 36, 52, 151, 172; 10: 24, 33, 34, 35, 37, 38, 56, 58 ( mukhyasya ) 14 49 ( rAjJaH ) 14, 7, 12, "" 16, 59, 65, 109, 121, 147, 156 ( saMpraNAhikasya ) 13; 147 33 marukaccha 20 47 "" 9 41 mahadvarSa 9 41 mahAketu 21, 45 mahAdhAnya 25; 46, 47 mahAbhaya 3; 30 mahAmAtya 10; 28 mahAmuNDa 15: 107 mahAmegha 4, 6, 7, 10 mahArASTra 14; 68 mahArcis 21, 48 mahAvAta 5; 17 mahAvRSTi 5; 19 mahiSa 15; 17 mahi 9; 17; 13; 70 mahIpati 13, 97 mAJjiSTha 15; 173 mAMsa 12, 13, 14 : 103 mAMsarohita 21 47 mAMsazoNitakardamA 9 : 22 mAgha 12, 32 22, 77, 15, 113, varNAnukrameNa sUcI | mAnuSa 13, 82 | mArI 14, 61, 63, 64, 103, 153; 156 84 mAruta 12, 22; 12; 73 mArga 17; 1, 6 mArgazIrSa 12, 2, 31 mAjIra 15, 120 mAlava 15 14, 134, 644, 16: 28 78, 26: mAhiSaka 15: 104 43, mitra 13 : 34 mitrabheda 17 : 30 23 maruNDa 15; 109 malaya 15; 144 mahajjala 6; 8 mahadbhaya 3; 37; 6 22, 24, 25; mRga 13; 82 muhUrta 1: 17, 3 67, 6, 25 17; 9; 29, 59, 12, 26; 13 : 6 (hIna ) 13 98 mUka 98: 29 mUrti 17 22 mUla 10; 2, 51; 122, 31; 17, 7, 8, 22 23 ( zazisevanaM dakSiNe ) 25 mUSaka 10, 11, 12, 61, 16, 17; 26 mRgavIthI 15 47, 54, 207, 216 | maitrAdisaptaka 19, 30 73, maitrIsiddhi 17, 37 24, 25; 9, 11, 64; 12; 35; 13: 11; 17; 17 | meghagandha 8; 7, 13, 23 meghanAda 8 6, 7, 10, 13, 23 | megharasa 8 20 meghavarNa 8, 2, 3, 4, 6, 13 | meghAkAra 8; 15, 23 meDhU 13; 155 medinI 9; 21, 22, 27 | maitra 13, 96 | maitradeva 12, 18 8 6, 41 25, maithuna 14; 142 yatra 14 : 24 yajJotsavasamAkulA 9; 27 yathAgama 3; 66 yathAdvAra 3: 66 yathAmArga 3: 66 yathAvikAra 3: 66 yathAvRddhi 3: 66 | yama 21; 6 yamunA 96: 18 16, yavana 20; 20; 15, 14, 21, 152; 16; 29 yazas 26, 49 yAtrA 1; 16, 13, 34, 55, 68 85, 86, 91, 103, 113; 20; 49 167, yAtrAbhaGga 4; 36 (viparIta) 14; 143 53 mokSa 13, 34 moha 13 43 mleccha 15; 30 mRtyu 13; 157; 14; 94 mRdaGga 93: 119 megha 1; 15 8; 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 21, 23, 87 ya 79 | yAna 13; 35, 101; 14; 45 yAnachedana 14; 56 yAnayugya 10 : 18 yAmyA 11; 5 yAyin 6; 30; 19; 3; 14; 29, 17, 63, yugAnta 3: 31, 16, 9, 23, 35 11, 169 yuddha 8, 11, 13, 127, 174; 19 : 34 yogakSema 25, 27, 32, 35 14, yodha 13 : 35 ra | rakta 8: 19; 12; 23 raktatva (abhrANAm ) 13; 127 rajataprabha (sUrya) 22; 16 rajas 7; 15; 12; 12, 15, 172 ratna 13; 11 ratha 13; 8, 24, 25,30, 89 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA rathapraharaNa 13, 107 rudita 13: 77 159, 160, 171, 172, rava (visvara) 14, 20 rudra 14, 66 173, 174, 177,26, 18, ravi 4, 13, 14, 17, 18, 19, rudhiravarSA 8,14, 15, 22 45 20, 22, 30, 31, 15, 155 rudhirasrAva (toyadhAnyebhyaH)14,41,, (putrasya) 14:0 razima 13, 84 rUkSa 12, 28; 15, 73 , (pradhAnasya) 13, 9, 10, 11, rasa (viparIta) 14, 17 rUkSa 21, 49 12, 14, 4, 8, 128 , (vRkSasya)14, 33 revatI 10, 17, 13, 97; 17, 20, (bhojakasya)14; 121 rasana (catuSpadAnAm ) 13, 123 roga 9:31, 35, 12:30; 14H, (mahA'mAtyasya) 13, 169 ,(dvipadAnAm ) 13, 123 ___7, 77, 94, 15, 36, 74, ,, (yuvarAjasya)14; 105, rAga 13, 43 , (rAjJaH) 13, 89, 169; 14, rAjagRha 11 rodana (toya-dhAnyAnAm ) 14, 39 ,10,38, 67, 69, 108, rAjadaNDa 14, 40 ., (devatAnAm ) 14:37 110, 111, 115, 172 rAjadIpa 14, 121 rohiNI 10; 25. 13:95; 17: 22 rAjanAza 8, 19 , (sarpANAm ) 14; 129 rohiNIzakaTa 15: 97 , (senApateH) 13, 154, 158, rAjaparAjaya 12, 30 170; 14, 67, 112 rAjapIDA 14, 55 laMbazAkuna 15, 17 ,, (senAyAH) 13, 58, 123, rAjabhaya 7, 21 lakSaNa 1, 18, 13, 6 rAjamaraNa 4; 13 lakSmInAza 26, 40 ., (sauptika) 13, 131, 133, rAjamRtyu 9, 18, 48, 11, 22 lagna 1,18 134, 135 rAjavadha 6:17,821 lAkSA 12, 12 rAjavijaya 69 (svasya) 13, 59 lAbha 13, 34 rAjavidrava 7, 22 ,, (svAminaH) 13, 151 , (rAjJaH) 13, 18 rAjavRddhi 9,34, 19, 20 vadhi 15, 17 liGgaccheda (svame)26, 16 rAjavyasana 4, 17, 19 vadhU 14, 84 lipi 15, 119 rAjan 10, 18, 26, 42; 11, 19; lekhaka 15:42 vanagamana (nAgarANAm )14, 6 13, 65, 79, 83, 86; 14; lekhyajIvI 14, 12 vanavAsin 19, 14 varAha 13, 61 31, 16, 17 lohita 19; 1, 2, 7, 9, 10, 11, varuNa 14, 64, 66 rAjodvega 9, 15 27, 30, 32 varodaka 12, 16 rAjopakaraNa 14, 55 rAjyaprApti 26, 82 , (vyAkhyA) 19, 19 varNa 3, 67, 16, 2; 17, 1986 lohitaka 16, 26, rAjyavibhraMza 18, 30 lohamudUgara 19, 11 rASTra 10, 18, 11, 18, 25, 28; |, (koTyAH )20; 32-35 14, 130, 15, 106 ,, (caMdrasya) 23, 1 rASTrakSobha 4, 20,30 vaGga 15, 110, 138 , (nAgara)24,3 rASTranAza 4,11,18,21,37, 8: vakra 15, 12, 156, 185, 187,, (yAyin )24, 4 20; 14; 131 189, 191, 193, 194, 196, ,, (rAhoH)20; 2 rASTranAzinI 78 198; 16, 2, 4, 19, 1, 2,, (saptagrahANAm )24,33, 34 rASTrabhaGga 14, 52 1, (savitAyAH)14, 88 rASTravidva 9, 22 vakracAra 15, 205, 230 varNAdi (lohitasya) 1993 rASTravinAza 3, 24, 9, 40 vaccha 15, 19, 40 varNa-pAko (zukrapravAsasya) 15, rAhu 4, 34, 5, 21, 14, 94, vajra 13, 101 224-231 2071 vatsa14, 64, 15:35, 101, 146, varSa 3, 63, 4, 5, 6, 7, 8, ruk 15, 2 vadha 6,13,11, 2, 3, 6, 13, 13, 9, 2, 24, 14, 4, 54% rujA 9, 44 56, 62, 66, 77, 88, 104, 15, 13, 58, 60, 172, 182 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varNAnukrameNa sUcI varSaNa 7, 8, 6, 25, 9, 14, 61; vAsava 13; 71; 16; 27 vAsita 13, 134 vAsudeva 14; 69 12; 20; 16; 12 ( madyAdinAm ) 14; 13-14 23 varSadA 7, 13, 14, 20 varSA 5; 3, 4, 8, 10, 11, 16, 17, 23 (azubha) 5; 20 ,, (mahad ) 7 17, 18, 19 varSAnirodhakA 5; 12, 13 valmIka 14; 51 vasA 12; 12 vasu 17; 3; 18; 12 vasuMdharA 11; 19 vAJchitaprApti 13; 96 vigati 13; 10 4, | vicAraga 15; 170 vijaya 3; 56, 51, 4, 5 8 9, 13, 49, 51, 74, 150 ,, ( rAjJaH ) 11, 7, 10, 13; vittaprabhu ( budhaH ) 24; 36 vidarbha 15; 34, 40, 106, vidAraNA 3; 61 64 vidurAbha 22; 15 videha 15; 101 viddhamastaka 29 44 vidyA 1; 18; 13; 38 vAyavya 15; 194 vAyavyA 12 : 20; 16: 23 vAyu 7; 25; 9 4, 5, 6, 7, 11, 12, 14, 16, 18, 23, 25, 28, 29, 30, 35, 32, 36, 38, 39, 41, 42.43, 44, vidyut 1; 15; 2, 6, 7, 5, 1, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24; 6; 20; 7; 24; 8; 9; 23; 12; 8; 12; 84; 14; 103; 15; 182, 21; 46 vidyutsama 21; 46 45, 48, 49, 50, 51, 52, vidyutsphuliGgaka 21; 46 vidyudAkArANi 3; 7-12 53, 54, 57, 58, 60, 63; 13; 72 vAyuvRSTi 10:45 vAraNa 13; 163 vidyullata 21; 46 vidrava 13; 110 vAjin 13; 10, 14; 164, 165 vAjimaraNa 14 : 56 vATadhAna 15 24 vANijya 20; 10, 37, 46 vAta 1; 15; 8; 13 9 1 7; 11; 11; 13, 55, 15; 182; 24; 39 vAtika 24; 39 vApI 12; 25 vAstu 1; 18 14, vAhana 13; 119 vAhinI 13; 13 vikarSaNa 13; 168 39 vAraNamaraNa 14; 56 vAri 13; 101 vAruNI 12, 20; 16; 18 vAsana (AgyAnAm ) 13; 132 (ulUkavirAla mUSakAnAm ) 13; 10; 94 131 29 ( prAmyANAm ) 13; 13,, ( toya- dhAnyAnAm ) 1 39 bha0 saM0 11 vikAra 2; 3 vikRta 15, 187 vikezI 21; 44 vikrAnta 21; 47 vikSila 21; 9 (yAyinAM ) 9 43 " | vidhi 13; 48 vidhUmita 21; 48 vinAza ( rAjJaH ) 13, 122 vinAzI 21; 50 vipatti ( mukhyasya ) 14; 48 viparItadarzana ( azvasya ) 13; viparItamaithuna ( vijAtInAm ) 133 151 13; viparyaya 13; 113 viparyAsa 3 42, 44 (prakRteH ) 14; 2 33 vipAcana 12; 7 vimanaska 13; 10 vimala 21; 50 virodha 13, 168 vilamba 15; 115; 19; 10 vilambaka 15; 73 vilambI 1,76, 77, 80; 21; 51 vilikhana 13, 165; 13, 168 ( hayAnAm ) 13; 136 23 vilomatva 13; 126 vivarNa 13, 80 viSama 21; 51 viSANI 21; 16 viSkaMbha 13, 14 visarjana 9; 3 78, 79, vivarNatva (abhrANAm ) 13; 128 (vRkSANAm ) 14; 23 vividhAcaraNa ( mUrttiNAm ) 14:38 vizAkhA 10; 46; 13; 95; 16; 24; 17; 20 vizAlA 14; 70 vizikha 21; 44 vizikhAna 21; 50 vizvakarmA 14; 74 81 visvara 12, 20; 13, 119, 120 vIthI 19, 34, 35 vIrasthAna 14; 73 vRkSa 12; 24; 14; 24, 45 vRkSabhaya 4; 15 vRddhAnuzAsana 22; 18 vRddhi 11; 16 vRddhikara 26, 41 vRzcika 16, 25 16; 7 veda 13, 38 vedavidyAvid 31; 29 vRSa 12; 50; 14; 139 vRSavIthI 15 45, 63, 211, 220 vRSTi 13, 63, 15, 2, 18, 87 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA | zakuna 1; 17; 2; 67, 6, 7, 22, 82 vezma 14:45 vaijayantI 13, 80 vaidya 13, 13, 17; 14; 77 vaira 9; 15 vaivasvata 21; 48 vaizAkha 12, 14, 17 vaizya 19; 27; 14; 26, 31, 57, 25, 8; 17 zakRt 13; 110 zakracApa 7; 15 zatArcis 21; 50 zanaizvara 14, 92, 96, 16, 2, 8, zuklavAsa 21; 46 96, 97, 103, 107, 111, 112, 126, 162, 166, 169, 170, 193; 21; 25 zukracAra 15; 1, 230 zukla 12, 23, 21; 13 15, 16, 18, 30 zubha 6; 5; 13; 47 zubhAgama 3; 62 (kRttikA rohiNIyukta ) 25, 15 zabara 15; 14, 117 zubhAvadda 7; 8 HH 58, 72 vaizravaNa 14; 62 vaiSNava 12, 18 vaizvadeva 17; 21 vaizvAnarapatha 15 48, 52, 168, zayana 13; 156 - 157 zarkarA 8; 19 zalabha 10; 11; 16; 25; 17; 26 zubhAzubha 3; 66 zUdra 11, 6, 27; 14 27, 31, 57, 58, 119 206, 215, 231; 25; 12 zasya 4; 12; 9; 31, 35; 12; 12; zUdropaghAta 9, 8 vaizvAnaraprabha 22; 16 zUrasena 15; 17, 35 vaiSNava 13; 97 13; 12; 15 4 1 zastrakopa 4; 14; 16, 6, 26; 17; zoka 15; 183; 26, 47 zokanAza 26, 53 15 vyaJjana 1; 18; 13, 6 vyaya 3; 54 vyasana ( rAjJaH ) 13: 61 | zastrakoza 14; 44 vyasanaprApti 26 24 vyasanamokSa 26, 21 vyAkhyA ( utpAtasya ) 14; 2 zastrabhaya 14; 161 zastravibhrama 198 | zastrotpAta 11; 4 zayana ( hayAnAm ) 13, 136 zoNita 12; 13 zoNDika 15; 42 zobhana 15; 189 zoSamukha 19; 11 ,, ( vyAkhyA) 19; 14 vyAghra 13; 50 zayyA 13; 35 zaurya 13; 12 vyAdhi 3; 29, 61; 4; 9, 29, zazI ( dakSiNenAnurAdhAyAm ) 25 zmazAna 14, 73 33; 38 zyAma 15; 172 zramaNa 21; 58 34; 8; 13, 9; 13, 10, 8, 22, 28, 29, 31, 34, zastraghAta 26, 27 35; 11; 5; 13; 107 14; zAtakeza 15; 132 22, 32, 63, 15, 41, 61, 62, 75, 78, 84, 89, 111, 121, 141, 151; 16; 8, 26; 17 13, 15, 26; 42 vyAdhikopa 16, 7 vyAdhita 13, 75 vyAmizra 12 23 vyAla 10; 22; 19; 11 ( vyAkhyA ) 19; 17 za 33 zaGku 15; 22 zaGkha 13, 11, 119 zaMbara 15, 107 54, zAntA 11; 20 87, zAnti ( azubhasvapnAm ) 26; 83 143, zAlaketu 21; 50 3, zikhaNDI 21; 50 | zikharI 25, 30 zikhI 21, 50, 51 ziroroga 14; 76 zilIndhra 15; 120 zilpika 10; 41 zilpI 14; 74 ziva 6; 3, 4 | zivA 14; 115 zItavAta 12; 8 | zItoSNatA 14; 3 zaka 10; 20; 15; 21 16 29 zuka 10; 11; 17, 26 zakaTa 13, 83 zakaTastha 20; 19 "" zravaNa 10 8; 17; 20; 18; 30 ( gIta - vAditrANAm ) 14, 46 (catuSpadAnAM vyAhRtasya ) 14; 48 (zubha) 13; 102 zrAvaNa 10, 30, 37, 41; 12; 14 17; 31 zrI 26, 48, 76, 77, 81 zRGga 13; 54; 21; 9 ( candrasya ) 14, 90, 91 ( saumyastha ) 14; 92 zRGgadarzana ( caMdrasya) 14; 133 - 134 99 55 zRGgI 22; 17 zRgAla 13, 82 zleSmA 24; 39 zveta 16; 26, 21, 45 pa zukra 15, 4, 5, 50, 55, 58, 62, 70, 79, 80, 92, 93, 95, paNDha 13; 75; 15; 107 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varNAnukrameNa sUcI 83 sasyaghAtI 9, 49 | sUrya 22, , saGkAma 4; 32, 33, 6, 14, 15, sasyanAza 4, 15, 17; 15 sUryagraha 14, 166 16, 21; 10, 41, 11, 26, sasyaniSpatti 15, 13, 59, 63,86 sUryapatha 15, 4 13; 71, 125, 128, 137, sasyaprabhu (bRhaspatiH) 24, 35 sUryaputra 16:5 14, 41, 44, 15, 103, 17; sasyavatI 9; 27 sUryaphala (kabandhenAvRta) 22, 5, 7 17, 18, 14 sasyasaMghAta 9, 33 -13 saMcaya 9,30 sasyasaMpatti 3,34 ,,, (pIta)22, 4 samAhika 13, 143 sasyasamRddhi 6; 27 ,, (rakta)22,3 sandhi 88 sasyAnutpatti 5,21 ,,, (rohiNyAm )23, 53 sandhyA 1, 15, 7; 1, 2, 3, 4, 5, sasyopadhAta 9:20 ,,,, (virazmi)22, 4 6, 7, 9, 10, 11, 12, 13, sAdhana 4,39 ,,,, (zveta)22, 2 54,15,16, 17, 18, 19, sAdhu 10:34,39, sUryAsta 22, 18 20, 21, 22, 23, 25, 26, 9, sAdhudarzana 1378 senajit 1,2 53, 54, 14, 61 senA 13, 63, 67, 70, 82, 84, sindhu 14, 64; 15,37, 150 sandhyAkAra 7, 20, 23 siMha 13, 50 85, 93, 94, 110, 11, sandhyAvarNa 7,21 118,130, 132, 133, 159, siMhala 16, 28 168 saMpad 12, 20; 13, 34 siddhArtha 13, 100 saMyuga 13, 88; 16,30 sukha 3, 33, 13, 34, 15, 86, : " (abhyutyiMtA) 13, 141, 642 saMsakti (viparyayeNa) 14, 5 senAgni 13, 114 129, 133, 147 saMsthAna 17; 1 senAnI 13, 51 sukhaNDa 12, 28 senApativadha 3, 49 ,, (caMdrasya)23;" sugandha 9, 25 senAvadha 9, 45 sadyovarSa 7; 15 sukhaduHkhaprabhu (lohitaH) 24, 35 senAnyAdhi 3, 51 saparighA 953, 54 ,,,, (zaniH ) 24; 37 saiMdheya 15, 38 saptarASTra 23, 17 sunimitta 13, 48 soma 3, 42, 43, 44, 45, 46) saptarSi 29, 28 subindu 12, 27 15, 100 samUtra 63 subhikSa 3,65, 4, 5, 6,77, 7; somaja 15100 samRddhi 26, 19 9,17,26,34, 43, 46, 62, saubhAgyavRddhi 26, 20 sarajaH 9, 49 10, 5, 6, 7, 11, 16, 26, saumya 10,27, 15, 102,17, 22 sarIsRpa 10, 22,13,62, 17,37 28, 47,48,14,88, 15,85, saumyA 11, 7, 16, 23 sarpa 97, 26 170, 172, 16, 12, 15, 26 saura 16:22 sarpajIcI 14, 80 subhikSada 833 saurasena 15, 14, 138, 140; sarvaghAta 8, 22 surA 12, 12 16, 19 sarvajJabhASita 1; 14 surASTra 14, 64, 15, 37, 102, sauri 16, 6, 17 sarvatyAga 9, 21 122 saurika 15; 104 sarvaprabhu (raviH)24, 36 sulasA 14,80 saureya 15, 30 savitA 14, 87 suvarNa 12, 27 sauvIra 14, 64, 15, 37, 157; savidyut 9, 49 suvarNavarNa (sUrya) 22; 16 16, 18, sasya 9, 14, 16, 18, 24, 10, suvAta 823 sauSTakarNika 15, 30 4, 7, 8, 10, 12, 14, 15, suvAruNa 12, 18 skandhajvalana (azvasya) 13, 152 17, 20, 22, 24, 29, suvRSTi 3, 34, 4, 34,9, 7, skandhAvAra 13, 112 34, 35, 37, 43, 46, 51, 15, 15 stanita 13, 84 12, 19, 20, 18, 27 suveSa 12, 27 strIrAjya 15, 34 sasyaghAta 9, 35 1979 susaMsthAna 12, 27 sthapati 13, 13, 16 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhusaMhitA sthAlI 22; 15 svara 13, 6, 9 hastin 13,8,9,35, 159, 165 sthAvara 6, 28, 30; 14, 87; 15, svAti 12; 18; 17, 7 hita 17; 19 135, 145, 147, 16, 29 himAgama 12; 17 snigdha 12, 23, 26 hata (nAgareNa)24; 7 hInAga 13, 75 srAva 14; 32 hatasainya 13; 95 hutAzana 13, 52 khakArya 14, 142 haya 13, 50, 14, 153, 154, hRdroga 17, 25 svapakSAgamana 11, 16 156, 159, 161, 167, 168, hendraketu 21, 46 svama 1, 17; 13, 35 169 hendrasvara 21, 46 ,, (karmaja)263 harSa (yuddhapriyAnAm ) 13, 127 hema 13, 11 ,, (pApa) 14, 144 ,, (hayAnAm ) 13, 148 heSana 13, 165 ,, (paittikAnAm )26: 6 hasana 21, 18, 51 heSita 13, 139, 147, 141 ,, (vAtikAnAm)26, 7 ,, (toyadhAnyAnAm ) 14; 39 ,, (nAgAnAm ) 14; 166 ,, (zleSmikAnAm )26: 5 ,, (devatAnAm ) 14; 37 1, (vAjinAm)14, 166 svabhraja 12, 27 | hasta 10, 40, 12, 15; 13; 97 hotA 13, 56, 58, 59 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMghI jaina granthamAlA * adyAvadhi mudritagranthanAmAvali 1 merutuGgAcAryaracita dhacintAmaNi mUlagrantha.1 13 yazovijayopAdhyAyaviracita jJAnabinduprakaraNa. 2 purAtanaprabandhasaMgraha. (bahuvidha aitihyatathya paripUrNa) 14 hariSeNAcAryakRta bRhatkathAkoza. 3 rAjazekharara riracita prabandhakoza. 15 jainapustakaprazasti saMgraha-prathama bhAga. 4 jinaprabhasUrikRta vividhatIrthakalpa. 16 haribhadrasUriviracita dhUrtAkhyAna. 5 meghavijayopAdhyAyaviracita devAnandamahAkAvya. 17 durgadevakRta riSTasamuccaya. 6 yazovijayopAdhyAyakRta jainatakabhASA. 18 mepavijayopAdhyAyakRta digvijayamahAkAvya. 7 hemacandrAcAryakRta pramANasImAMsA. 19 kavi abdula rahamAnakRta sandezarAsaka. 8bhaTTAkalaDadevakRta akalakagranthatrayI. 20 mahAkavi bhartRhAre viracita zatakatrayAdi-samAna 9prabandhacintAmaNi-hindI bhASAntara. SitasaMgraha. 10 prabhAcandrasUriracita prabhAvakacarita. 21 zAntyAcAryakRta nyAyAvatAravArtika-vRtti. 11 Life of Hemachandracharya: 22 kavi dhAhilaracita paumasirIcariu. (apabhraMza) By Dr. G. Buhler, 23 mahezvarasUrikRta nANavamIkahA. 12 siddhicandropAdhyAyaracita bhAnucandragagicarita. 24 bhadrabAhusaMhitA. saMprati mudyamANapanthanAmAvali 1 kharataragacchanurvAvali. 2 kumArapAlacaritrasaMgraha. 3 vividhagacchIyapaTTAvalisaMgraha. 4 jainapustakaprazasti saMgraha, bhAga 2. 5 vijJatitriveNI-niptimahAlekhAdi vijJaptilekhasaMgraha. 6 uDyotanasUrikRta kuvalayamAlAkathA. 7 udayaprabhasUrikRta dharmAbhyudayamahAkAvya 8kIrtikaumudI Adi vastupAlaprazasti saMgraha. 5jinezvarasUrikRta kathAkoSaprakaraNa. 10 mahAmuni guNapAlaviracita jaMbUcaritra (prAkRta). 11 jayapAhuDanAma nimittazAstra. 12 koUhalaviracita lIlAvatIkazA (prAkRta). 13 guNacandraviracita maMtrIkarmacandravaMzaprabandha. 14 nayacandraviracita hammIramahAkAvya, 15 mahendrasUrikRta narmadAsundarIkathA. 16 jinadattAkhyAnadvaya (prAkRta). 17 svayaMbhUviracita paumacariu (apabhraMza). 18 siddhicandrakRta kAvyaprakAzakhaNDana. / 19 jayasiMhasUrikRta dharmopadezamAlA. prAptisthAna bhAratIya vidyA bhavana caupATI roDa, baMbaI 7 For Frivate & Personal use only www.jainelibrary org