________________
(10)
10
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા
(ઃ સંક્ષિપ્ત સાર
અષ્ટમૂલ્યપર્યત નગર એટલે સંસાર. જેની શરૂઆત કે છેડો દેખાતો નથી તેમ સમજવું. ભિખારીને મહા મોહથી હણાયેલો, અનંતા દુઃખોથી ભરેલો અને પુણ્ય વગરનો પૂર્વકાળનો સિદ્ધર્ષિગણિનો આત્મા સમજવો. ત્રાસ આપતાં તોફાની છોકરાંઓ અન્ય મતના લોકો સમજવા. તેને થતી વેદના મનની ખરાબ પરિસ્થિતિ, રાગ વગેરે રોગો સમજવા. પેટમાં થતો દુઃખાવો કર્મનો સંચય સમજવો. તુચ્છ અધમ ભોજન આસક્તિનું નિમિત્ત ગણવું. રાજમંદિરમાં ઉપર બેઠેલા સુસ્થિત મહારાજને પરમાત્મા સર્વજ્ઞ શ્રી જિનેશ્વર ભગવાન સમજવા. રાજમંદિરમાં જે વૈભવનું વર્ણન છે તેને જિનશાસન સમજવું. સ્વકર્મવિવર નામનો દ્વારપાળ જે રાજાની સંમતિથી રાજમંદિરમાં પ્રવેશ કરાવે છે તેને પોતાનાં કર્મોનો નાશ સમજવો. તેના સિવાયના બીજા દ્વારપાળો છે તેમ જણાવાયું છે તે મોહ, અજ્ઞાન અને લોભ સમજવા.
રાજભવનના રાજાઓ ને આચાર્યો સમજવા, મને પ્રતિબોધ કરનાર (સિદ્ધર્ષિગણિ) સૂરિ મહારાજને ધર્મબોધકર મંત્રી સમજવા અને તેમની મારા પર કૃપા થઈ તે તદ્દયા સમજવી. વિમલાલોક અંજનની વાત કરી તેને જ્ઞાન સમજવું, તત્ત્વપ્રિતિકર જળ તે સમ્યકત્વ સમજવું, મહાકલ્યાણક ભોજન તે ચારિત્ર સમજવું. સમ્બધિને પરિચારિકા બનાવી તે સારા માર્ગે પ્રવર્તાવનારી સારી બુધિ સમજવી. આ ત્રણેય વસ્તુઓને ધારણ કરનાર કાષ્ઠનું પાત્ર છે તે આ ઉપમિતિ ભવપ્રપંચ કથા સમજવી.
