________________
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા
47
નામનો રાજા છે તેની મૂઢતા નામની રાણી છે. તેમને માયા નામની કુંવરી છે. જે તેની મોટી બહેન છે તે કુંવારી છે. તેને તારી સાથે પરણવામાં કોઈ જ વાંધો નથી, કારણ કે હું તારી સાથે છું એટલે તને પણ ગમશે. એટલામાં માયાં આવી પહોંચે છે અને રિપુદારણ સ્નેહલગ્નથી જોડાય છે.
આનો અર્થ એમ થાય કે અભિમાનની પાછળ અસત્યને આવ્યા વગર છૂટકો નથી અને અસત્ય હોય ત્યાં માયા-છળ-કપટને પણ આવ્યા વગર ચાલતું નથી એટલે આ રીતે ત્રણેયની જોડીએ મળીને રિપુદારણના બાહુ આંતરજીવનને ઘેરી લીધું. શાંતિનો માર્ગ રોકી લીધો. એક દોષ પણ પવિત્ર જીવનનો નાશ કરવાને સમર્થ છે તો પછી ત્રણ દોષ એકઠા થાય પછી જીવ ન અધઃપાત માટે પૂંછવુ જ શું?
શેખરપુરના રાજા નરકેસરી અને રાણી વસુંધરાને નરસુંદરી નામની દીકરી હતી. તે સર્વ વિદ્યાકળામાં અત્યંત કુશળ હતી. યુવાન થતાં તેણે નિશ્ર્ચય કર્યો હતો કે કળાકૌશલ્યમાં પોતાથી વધારે પ્રવીણ હોય તેને પરણવું. રાજાએ રિપુદારણની ખોટી ખ્યાતિ સાંભળી હતી. તેના ઉપર આધાર રાખી તેઓ સિદ્ધાર્થનગરે આવ્યા અને નરવાહન રાજાને પોતાની અને પુત્રીની ઇચ્છા કહી. તેમણે કહ્યું કે કુમાર પોતાની કળાઓ બતાવે. રાજાને ખાતરી હતી એટલે તેમણે પુત્રને પોતાની કળાઓ બતાવવા કહ્યું. આ સમયે પુણ્યોદય મિત્ર સુકાઈ ગયો હતો. કુમારને તો કળાઓનાં નામ પણ આવડતાં ન હતાં તેથી તે ક્ષોભ પામ્યો. કળાચાર્યને આ અંગે પૂછ્યું તેમણે જણાવ્યું કે બાર વર્ષથી મારી પાસે તો ભણ્યો જ નથીઃ રખડે છે. અને શૈલરાજ અને મૃષાવાદની સોબતમાં પડ્યો છે. લોકોમાં કુમારની હાંસી થઈ. નિંદા અને ટીકા થઈ. તે શ્વાસ રૂંધાતો હોય તેમ મૂર્છા આવી હોય તેવો થઈ ગયો. સભા બીજા દિવસ ઉપર મુલતવી રાખવામાં આવી. નરસુંદરીના પિતાએ પાછા જવાનો વિચાર કર્યો. આ સમયે પુણ્યોદય થોડોઘણો હતો તેને
