________________
64
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા
(64).
હકીકતમાં તો તેના મનમાં હતું કે કુંવર જોઈ ગયો છે એટલે ભાગે છે. દૂર ગયા પછી વસને છોડતાં રત્નના બદલે પથરો મળે છે. ઉતાવળમાં કરેલી ભૂલ સમજાય છે. હવે દૂર ભાગવાનો અર્થ નથી એમ વિચારીને પાછો આવે છે. ત્યારે વિમળકુમારના માણસો તેને અહીં લઈ આવે છે. આવા સરળ અને નિર્દોષ હૃદયના કુમારને ઠગતો જોઈને વનદેવીને કહો કે તેનાં દુષ્કૃત્યો કહો તેના હૃદયમાં શૂળ ઉત્પન્ન થાય છે. તે બૂમો પાડવા માંડે છે. તેને સારું કરવા કુમાર પેલું રત્ન લેવા જાય છે ત્યારે વનદેવી પ્રગટ થઈ અને સાચી હકીકત કહે છે. પણ કુમાર તેને કોઈ શિક્ષા કરતો નથી, ક્ષમા કરે છે. મોક્ષગામી જીવોની ઉદારતા હેરત પમાડે તેવી હોય છે. પાછો તેને મંદિરમાં દર્શન કરવા લઈ જાય છે.
અહીં સમજવાનું છે કે જીવને આગળ જવાના ઘણા પ્રસંગો મળે છે છતાં તેનાં કર્મપરિણામ તેને આવા પાત્રોની હાજરીમાંથી આગળ વધવા દેવાના બદલે પાછળ હડસેલે છે. વિમળકુમારનું દય પ્રેમથી ભરેલું હોવાથી ઊંડાણની લાગણીથી પ્રભુની સ્તુતિ કરતો હતો ત્યારે રત્નચંડ વિધાધર આવી પહોંચે છે. હૃદયના ઊંડાણની લાગણીભરી સ્તુતિ સાંભળીને વિદ્યાધરની આંખોમાં પ્રેમનાં આંસુ આવે છે, પણ અનેક દોષથી ભરેલા પથ્થર જેવા વામદેવના દયને જરા પણ અસર થતી નથી. બહાર નીકળી રત્નચંડ વિદ્યાધરનો ચક્રવર્તી રાજા હતો. અને તેના કામમાં વ્યસ્ત હોવાથી બુદ્ધાચાર્યને મળ્યો હતો અને તેઓ અહીં પધારવાના છે તેમ જણાવે છે.
બુદ્ધાચાર્ય પધારે છે. પોતાની વિવિધ પ્રકારની લબ્ધિ અને શક્તિના યોગે તેમણે રાજાને તથા પ્રજાને જાગ્રત કર્યા. સંસારનું સ્વરૂપ બતાવ્યું, આત્માની અનંત શકિત સમજાવી, ત્યાગમાર્ગમાં શાંતિ જણાવી. મૈત્રી, પ્રમોદ, કરુણા,મધ્યસ્થતા-દિ ભાવનાને આત્મવિશુદ્ધિના કારણરૂપે બતાવ્યા. આવું ઉત્તમ જ્ઞાન અને સુખ-શાંતિ પ્રયત્નથી મળી શકે છે
