________________
(78).
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા.
સંબંધ કર્મના પરિણામરૂપ છે. તેમ સમજી તેમાં રાચીમાચી ના જતાં સર્વ દુઃખની નિર્જરાની કારણભૂત દીક્ષા અંગીકાર કરે છે. માત્ર મોક્ષ માટે યત્ન કરનારાઓનો સમાવેશ આ પાંચમા પ્રકારના પુરુષોમાં થાય છે.
છઠ્ઠ વર્ષે વરિષ્ઠને રાજ્ય મળ્યું. મોહરાયને તેનાથી દિલગીરી થઈ. તે સ્વયં જ્ઞાની હતો. એણે ગણધર દ્વારા સિદ્ધાંતની સ્થાપના કરી. આ તીર્થંકરની હકીકત છે. તીર્થંકર સ્વતઃ જ્ઞાની હોય છે. તેઓને સંપૂર્ણ જ્ઞાન થાય ત્યારે પ્રથમ ગણધરોની સ્થાપના કરે છે. મહાબુદ્ધિશાળી વિદ્વાન ગણધર પ્રથમ સર્વ વસ્તુઓને ઉત્પન્ન થતી જુએ છે પછી તેનો નાશ જુએ છે. તેમાં સ્થિરભાવે જુએ છે અને પોતે આત્મગત ધર્મો અને વિચારણા કરી દ્વાદશાંગી બનાવે છે.
ભગવાનના અતિશયનું પણ ખૂબ સુંદર અને વિસ્તારથી વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. ઉત્તમોત્તમ પુરુષ (વરિષ્ઠ)નું આવું લક્ષણ ગ્રંથકાર બતાવે છે. તીર્થકરો જૈન ધર્મમાં ખાસ મહત્ત્વનો ભાગ ભજવતા હોવાથી તેમના સંબંધમાં ઘણું વિસ્તારથી આ લેખન છે.
છ પ્રકારનાં પુરુષો પર પર્યાયલોચન અને અનેક પ્રકારના પ્રશ્નોત્તરોથી નિર્ણય - ઉત્તમસૂરિ એ રીતે પાંચમા રાજા જેવા હતા અને હરિકુમાર ત્રીજા પ્રકારનો હતો તેમ જણાઈ ગયું. હરિકુમારને પ્રગતિ કરવાની ભાવના થવાથી પુત્રને ગાદીએ બેસાડી તેણે દીક્ષા લીધી અને પૃથ્વીતળ ઉપર વિહરવા માંડ્યા.
ધનશેખર સાગર અને મૈથુનની અસર તળે વધારે ઊંડો ઊતરતો ગયો. રખડતાં રખડતાં એક બીલીના ઝાડ નીચે આવ્યો. ખોદતાં રત્નનો ઘડો નીકળ્યો. તે ઉઘાડતાં રાક્ષસ નીકળ્યો અને તેણે ધનને મારી નાંખ્યો. રખડતાં રખડતાં ભવિતવ્યતાએ સાહલાદપુરે મોકલ્યો.
