________________
(ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા
| (1) અનુક્રમે શાંતિ અને દયા, શુભમાનસ નગરના રાજા શુભસધિની વરતા અને વર્યતા નામની રાણીઓથી અનુક્રમે મૃદુતા અને સત્યતા, વિશદમાનસનગરે શુદ્ધાભિસધિ રાજાની શુદ્ધતા અને પાપભીરુતા નામની રાણીઓમાંથી ઋજુતા અને અચોરતા, સદાશય રાજાની વરેણ્યતા રાણીને બહ્મરતિ અને મુક્તતા નામની કન્યાઓ છે. સમ્યકદર્શન સેનાપતિએ પોતાના વીર્યથી માનસીવિધા નામની કન્યા ઉત્પન્ન કરી છે અને ચરિત્રરાજે મહાદેવીથી નીરીહતા નામની કન્યા ઉત્પન્ન કરી છે. છ મહિના પછી કર્મપરિણામ રાજા કાળપરિણતિદેવીને પૂછીને દસે કન્યાનાં માતાપિતાની રજા લઈને પુણ્યોદય આગળ કરીને પરણાવશે એ કન્યાઓને યોગ્ય થવા સદગુણોનું પણ વિસ્તારથી વર્ણન છે. ગુણધારણે તે જ સમયે દીક્ષા લેવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી. પણ કેવળી ભગવાને ઉતાવળ ના કરવા અને સમ્બોધ મંત્રીની સલાહ પ્રમાણે ગુણોનું અનુશીલન કરવાનું કહ્યું.
પછી પણ મોહરાજ અને ચારિત્રરાજા અનુભવો કરીને છેલ્લે ગુણધારણ આ બધી કન્યાઓ સાથે લગ્ન કરી શક્યો. (અંતરમન)
પછી ગુણધારણ નિર્મળાચાર્ય પાસે દીક્ષા લે છે. આ રીતે બીજા પ્રસ્તાવથી શરૂ થયેલી સંસારીજીવનું ભવભ્રમણ અહીં પૂરું થાય છે. આઠમો પ્રસ્તાવ ત્રણ વિભાગોમાં વહેંચાયેલો છે. અત્યાર સુધીની વોતોનો તાળો અહીં મળે છે. કેટલીક વાતો અધૂરી રહે છે. ઉતારચડાવના (જીવના) કારણની સ્પષ્ટતા થઈ છે. નંદિવર્ધન, રિપુદારણ, ધનશેખરના ભવમાં અપાર રનો પ્રાપ્ત થયાં પણ જીવ નીચે ને નીચે જ પટકાય છે. અંતરંગ પરિવારનું સ્વરૂપ સ્થાયી છે. કઠિન કર્મો પાતળાં થવા માંડે એટલે પુણ્યોદયના બળે ઉન્નતિ થાય છે.
સંસારમાં સૌથી શ્રેષ્ઠ ધ્યાન છે. ધ્યાન એટલે સૌથી પહેલા ચિત્તનું સૌંદર્ય પ્રગટવું જોઈએ. ચિત્તનો વિકાસ કરવા માટે કચરો બહાર
