________________
80
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા
છે, કેવો ફસાવે છે તેનો વિસ્તાર આ પ્રસ્તાવમાં છે. સાચા રસ્તે આવીને પણ કેવા ખોટા પરિગ્રહની જાળમાં આવી પડાય છે અને સાધુઓને પણ છેતરવા પડે તેની વાત અહીં કરી છે.
સંસારીજીવ સાહલાદનગરે જીમૂતરાજા અને લીલાદેવીના પુત્ર તરીકે અવતર્યો. તેનું નામ ધનવાહન રાખવામાં આવ્યું. રાજાના ભાઈ નીરદને અકલંક નામનો પુત્ર થયો. તે બહુ સારો હતો. સદ્ગુણી અને ધર્મરત હતો. ધનવાહન અને તેને સારી મૈત્રી થઈ હતી. એક દિવસ ક્રીડાઉધાનમાં ફરવા ગયા ત્યાં, મહા શાંત મુનિઓને તપ, જપ, ધ્યાન કરતા જોયા. બંને રાજકુમારો જુદા જુદા સાધુને મળી વૈરાગ્યનું કારણ પૂછવા ગયા.
હરિભદ્રસૂરિ ત્રણ કારણ વૈરાગ્ય થવાનાં બતાવે છે.
(૧) દુ:ખના લીધે રાગ ઓછો થાય છે. દા.ત. સ્વજનનો વિયોગ. આ વૈરાગ્ય લાંબો ટક્યો નથી.
(૨) મોહથી ઉત્પન્ન થયેલો વૈરાગ્ય. મોહનો ભંગ થતાં વૈરાગ્ય શમી જાય છે.
(૩) ભયંકર આગને જોઈને બધાં પ્રાણીઓ ભાગી રહ્યાં છે. લોકો શમાવવાનો પ્રયત્ન કરે છે. મોહનો અંધકાર સર્વત્ર વ્યાપેલો છે. આગની જ્વાળાઓના ભડકામાં ધુમાડા તમોગુણ છે. અવાજો છે તે ક્લેશ અને કંકાસ છે. મોહનીય કર્મના સ્વરૂપનું વર્ણન કરતાં કહ્યું છે કે તે દારૂના નશા જેવું છે. આ રીતે બે સાધુના વૈરાગ્યનું કારણ પ્રસંગ દ્વારા સાંભળે છે.
પ્રથમ મુનિએ જણાવ્યું હતું કે પોતે જ્યાં રહેતા હતા તે ગામમાં એક રાત્રે જબરી આગ લાગી હતી. ત્યાં ખૂબ અવાજો આવતા હતા અને રોકકળ થતી હતી. ત્યાં એક મંત્રવાદી આવ્યો અને તેણે બચવા
