________________
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા.
(48). શરમ આવી કે હું પાસે છું છતાં રિપુદારણને કન્યા ન મળે તો ઠીક ના કહેવાય. તેણે નરકેસરી રાજાના હૃદયમાં પ્રવેશ કરીને તેમના વિચારો ફેરવ્યા. હવે પાછા જવામાં બંને પક્ષને શરમાવા જેવું થશે તેમ લાગ્યું. કમને પણ રાજાએ પુત્રીને પરણાવી અને રાજા પોતાના સ્થાને ગયા. રિપુદારણ અને નરસુંદરી જુદાં જુદાં ભવનોમાં આનંદ ભોગવવા માંડ્યા અહીં અર્થ એવો થાય છે કે પુય જાગે ત્યારે જે પ્રાણીને અમુક વસ્તુ પ્રાપ્ત થવાની હોય છે તે વસ્તુ સારી અથવા ખરાબ ગમે તેવી હોય પણ તેને જરૂર મળે છે તે માટે સંબંધમાં સંતોષ ધારણ કરવો કે અસંતોષ ધારણ કરવો તદ્દન નકામો છે.
રિપુદારણ અને નરસુંદરીના દિવસો આનંદમાં જવા માંડ્યા એટલે શૈલરાજ અને મૃષાવાદ બંને મિત્રોને અદેખાઈ આવી એટલે પ્રેમમાં ભેદ પડાવવાનું બંનેએ નક્કી કર્યું. એક કમનસીબ ક્ષણે સુંદરીએ કુમારને તેને રાજસભામાં થઈ આવેલા ક્ષોભ માટે પ્રશ્ન કર્યો. મૃષાવાદી કુમારે ગોટા વાળ્યા એટલે નરસુંદરીએ કળા પર વિવેચન કરવા કહ્યું. તે સમજી ગઈ હતી કે આ ખોટું બોલે છે. શૈલરાજે તેને ઉશ્કેર્યો અને લેપ ચોપડી દીધો તે લેપનું નામ સ્તબ્ધચિત્ત લેપ હતું. તે લગાડે એટલે મન સ્તબ્ધ થઈ સંપૂર્ણ અભિમાનને વશ થઈ જાય. એટલે અભિમાનના આવેશમાં તે બોલ્યો : “તું વિદ્વાન છું, હું મૂર્ખ છું, બસ! પતિનું અપમાન કરનારી સ્ત્રીનો મારે ખપ નથી એમ કહીને તેનો તિરસ્કાર કર્યો અને ચાલી જવાનું કહ્યું. નરસુંદરીએ ઘણી આજીજી કરી પડ્યો નહીં. તિરસ્કૃત નરસુંદરી દુઃખી થઈને તેના પિતાના (કુમારના) ભવનમાં ગઈ. ત્યાં માતા વિમલમાલતી મળ્યાં તેમણે પૂછ્યું તો પહેલાં જવાબ આપે છે કે શરીરમાં દાહ છે, જવર લાગે છે. માતાએ ખુલ્લામાં પવન મળે એટલે ત્યાં પલંગ પથરાવ્યો અને તેને પ્રેમથી સુવાડીને પૂછ્યું એટલે તેણે માતાને કારણ જણાવ્યું. માતા વિમલમાલતી સમજાવવા આવ્યા પણ તે સમજ્યો નહિ. તેટલામાં
