________________
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા
57
ચતુર્મુખ વિવેકપૂર્ણ ચિત્તથી દાન આપવામાં આવે ત્યારે તે આત્મા ધર્મ પામે છે. સુદેવ, સુગુરુ, સુધર્મ એટલે સમ્યક દર્શન. ગૃહસ્થ ધર્મ અને ચારિત્રધર્મનો ખૂબ વિસ્તારપૂર્વક ઉલ્લેખ થયેલો છે પણ લગભગ બધા જાણતા હોવાથી અહીં વિસ્તાર કર્યો નથી. તે છે શ્રાવકના બાર વ્રત, સાધુનાં પાંચ મહાવ્રતો.
સમ્યકદર્શન નામનો સેનાપતિ, સદ્બોધની પત્ની નિષ્પિપાસી એટલે હવે કોઈ ઇચ્છા રહી નથી. એક બાજુ મોહનું રાજ, બીજી બાજુ ધર્મનું રાજ એમ બધું સ્પષ્ટ થાય છે. રસનાનું મૂળ સ્થાન પ્રાપ્ત થઈ ગયું છે. આ રીતે વિચક્ષણમુનિએ પોતે જ વિચક્ષણ છે અને તેમની દીક્ષાનું આ કારણ થયું એટલે દીક્ષા લીધી એમ જણાવે છે.
રાજા નરવાહન વૈરાગ્ય પામે છે. પુત્રને રાજ્ય સોંપી પોતે દીક્ષા લે તો રિપુદારણના શૈલરાજ અને મૃષાવાદના દોષો કેવી રીતે દૂર થશે ? આચાર્યદેવ કહે છે કે તેની ચિંતાથી કંઈ લાભ થવાનો નથી. રાજા દીક્ષા લઈ શકે છે. પ્રત્યક્ષ સદાગમનો સમાગમ અને પિતાની દીક્ષા આ બધું જ્યારે નજરે જોવા છતાં રિપુદારણે મન થોડી પણ અસર અભિમાન તથા અસત્યએ થવા દીધી નહીં. અહીં એ જ સમજવાનું છે કે જીવનની યોગ્યતા કે તૈયારી વગર સદ્ગુરુ પણ કંઈજ કરી શકતા નથી. તે માટેની તૈયારી જીવે પોતે જ કરવી પડે છે.
રિપુદારણને પિતાની દીક્ષાથી મળેલા રાજ્યથી તેના મિત્રો શૈલરાજ અને મૃષાવાદ રાજી થાય છે. પણ પુણ્યોદય કંઈક જાગે છે. એક વખત તપન ચક્રવર્તી આવ્યા. મંત્રીઓએ રિપુદારણને યોગ્ય માન આપવા સમજાવ્યો. પણ શૈલરાજ અને મૃષાવાદના પ્રભાવમાં રિપુદારણ માન્યો નહિ. મંત્રીઓ ગભરાયા. તપને તેમ શાંત કર્યા. યોગેશ્વર તંત્રવાદીને બોલાવી યોગચૂર્ણ રિપુદારણ પણ નાખ્યું. તેના શરીરે બળતરા ચાલી. છેવટે બધામાં હલકો પાડ્યો. ઢેઢ અને ભંગીઓને પગે પણ પાડ્યો. આખરે તે મરણ પામ્યો. પછી તિર્યંચ જાતિમાં ખૂબ રખડ્યો. પછી ભવિતવ્યતાએ બીજી ગોળી આપી વર્ધમાનપુર મોકલ્યો.
