________________
(14)
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા) (ભવ્યનો અર્થ પાછળ લખેલો છે) રાણી હકીકત જાણે છે ત્યારે રાજાને પ્રાર્થનાપૂર્વક કહે છે કે તેણીએ બીજું નામ નક્કી કર્યું છે. રાજા સંમતિ આપે છે એટલે કહે છે કે આ પુત્ર તેમના ગર્ભમાં હતો ત્યારે તેમને સારાં સારાં કામો કરવાની મતિ થયા કરતી હતી તેથી આ પુત્રનું નામ સુમતિ રાખવું. આમ તે બાળકનાં બે નામ પડે છે.
હવે આગળ બે સખીઓનો વાર્તાલાપ આવે છે. આ બે સખીનાં નામ અગૃહીતસંકેતા અને પ્રજ્ઞાવિશાળા છે. આ બંને પાત્રો ગોઠવવામાં ગ્રંથકર્તાએ વિશેષ ચાતુર્ય બતાવ્યું છે. અગૃહીતસંકેતા તદ્દન ભોળી, સાદી અને દરેક બાબતને ઉપર ઉપરથી સમજવાવાળી છે. ત્યારે પ્રજ્ઞાવિશાળા કુશળ, હોંશિયાર અને રહસ્ય સમજનાર છે. અગૃહીતસંકેતા એવા પ્રશ્નો વારંવાર કરે છે કે જેના જવાબમાં મળતાં રહસ્યો સમજવાની મજા આવે.
- જ્યારે પુત્રજન્મ-મહોત્સવની ઘોષણા થાય છે ત્યારે અગૃહીતસંકેતા પૂછે છે કે વંધ્યા સ્ત્રી અને નપુંસક પુરુષને ત્યાં પુત્ર જનમે ? પ્રજ્ઞાવિશાળા કહે છે કે તે બહુ ભોળી છે. આ તો અવિવેક નામના મંત્રીએ અફવા ફેલાવી છે કે આ બંનેમાં પુત્રજન્મ આપવાની ક્ષમતા નથી. આ બહુ જ મહત્ત્વની વાત છે. અવિવેક એટલે છોડવાયોગ્ય શું અને સ્વીકારવાલાયક શું તેની સમજણ ના હોય તે.મનુષ્યમાં જ્યાં સુધી અવિવેક હોય છે ત્યાં સુધી તેને ખ્યાલ આવતો નથી કે રાજા કર્મપરિણામ અને રાણી કાળપરિણતિ ભેગા થાય ત્યારે જ ફળ મળે છે. જે દિવસે વિવેક જન્મે છે ત્યારે વસ્તુ સંભવ બને છે. કદાચ સાધના દ્વારા કાળને વહેલો પકવી શકાય છે. આપણી અંદર એક ભોળપણ પણ પડેલું છે અને પ્રજ્ઞા પણ પડેલી છે. આ બંનેનો સંવાદ ચાલ્યા જ કરે છે.
અગૃહીતસંકેતા પૂછે છે “જો આવું જ હતું તો અત્યારે અવિવેકનું કેમ કશું ચાલતું નથી ?' ત્યારે પ્રજ્ઞાવિશાળા કહે છે, “નગરમાં એક
