________________
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા
29
બોધ પોતાના ગુપ્તચર પ્રભાવને આ કામ સોંપે છે. બોધનો અર્થ ઉપદેશ છે. તેની પાસેથી વિવેચકબુદ્ધિથી સવાલ થાય ત્યારે તેનામાં પ્રભાવશક્તિ હોય તો તે સર્વ બાબતની શોધ કરી લાવે છે.
પ્રભાવ પહેલા તો બાહ્ય જગતમાં સ્પર્શનની ખૂબ તપાસ કરવા છતાં પણ મળતો નથી. પછી તે અંતરંગ વિશ્વમાં તપાસ કરે છે અને બોધને અહેવાલ આપે છે.
અંતરંગમાં રાજસચિત્ત નગરમાં રાગકેસરી રાજા રાજ્ય કરે છે. તેને વિષયાભિલાષ નામનો અમાત્ય છે. રાગકેસરીને આખી દુનિયા પર વિજય મેળવવાની ઇચ્છા થઈ છે. તેથી મંત્રીએ સ્પર્શન સહિત પાંચ પુત્રોને બધે મોકલી આપ્યા છે. તેઓને વિજય મળ્યો પણ માર્ગમાં સંતોષ નામનો દુશ્મન મળે છે, જે કેટલાકને નિવૃત્તનગરીમાં મોકલી આપે છે. રાગકેસરીને ખબર પડતાં તે પણ લડવા નીકળ્યો છે. તેની સાથે તેના વૃદ્ધ પિતા મહામોહ પણ છે.
બોધ આ અહેવાલ મનીષીને આપે છે. આ વાતનું પારખું કરવા તે સ્પર્શનને પૂછે છે કે ભવ્ય જંતુ સાથે કોણ હતું ? સ્પર્શન અચકાતાં જવાબ આપે છે કે સંતોષ હતો. ત્યારથી મનીષી મનમાં નિર્ણય કરે છે કે સ્પર્શનનો વિશેષ પરિચય સારો નથી. તેથી તે દૂર રહેવા માંડ્યો પણ ભાઈ તેના પર વધારે ને વધારે આસક્ત થતો ગયો. વળી તેની માતા અકુશળમાળાએ પણ મૈત્રી વધારવાની સંમતિ આપી. જ્યારે વિચક્ષણ શુભસુંદરીએ મનીષીને સાવધ રહેવાની સલાહ આપી.
કર્મવિલાસ રાજાને ત્રીજી સામાન્યરૂપા નામની રાણી હતી. તેનો પુત્ર મધ્યમબુદ્ધિ પરદેશ ગયો હતો. તે પાછો આવ્યો એટલે સ્પર્શને તેના ઉપર જાળ પાથરવા માંડી. મનીષીએ તેને ચેતવ્યો એટલે તેણે તેની માતા સામાન્યરૂપાને પૂછયું સામાન્યારૂપા એક નાનકડી કથા દ્વારા સમજાવે છે કે આવી વિચક્ષણ બાબતમાં સમય પસાર થવા દેવો સારો.
