________________
(34)
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા) મનીષી દીક્ષા લેવા તૈયાર થઈ ગયો. મધ્યમબુદ્ધિ તેની રીતે પ્રમાણે કાળક્ષેપ કરતો રહ્યો અને ગૃહસ્થ ધર્મ આદરવાના વિચારવાળો થયો. બાળ તો ઉપદેશ સાંભળતો જ નહોતો. મદનકંદળી સામું જ જોતો હતો. સ્પર્શનની અસર તળે આવી બાળે મદનકંદળી પર ધસારો કર્યો. રાજાનો અવાજ સાંભળીને તે પાછો હઠયો એટલે સ્પર્શન બહાર નીકળી ગયો, રાજાને દયા આવી, આચાર્યએ જણાવ્યું કે સ્પર્શન અને અકુશળમાળાએ બાળની આ દશા કરી હતી. કેટલાક કર્મો એવાં આકરા હોય છે કે જે મહાત્મા પુરુષોની હાજરી છતાં પણ દબાઈ જતાં નથી. બાળનું શું થશે ? તેના જવાબમાં આચાર્ય કહે છે, “અહીંથી નાસીને સરોવર પાસે જશે. ચાંડાળ ગ્રી પર બળાત્કાર કરશે, ચંડાળ તેને બાણથી વીંધશે અને મરીને નરકમાં જઈ ત્યાં અને પછી બીજી ગતિઓમાં મહાદુઃખ પામશે.”
રાજા આચાર્યને પૂછે છે કે આ સ્પર્શન અને અકુશળમાળાની શક્તિ ફક્ત બાળ ઉપર જ ચાલે કે બીજાં પ્રાણીઓ પર ચાલતી હશે ? આચાર્યએ કહ્યું તેમની શક્તિ બધાં જ પ્રાણીઓ પર ચાલે છે. રાજા બંને જણને દેહાંતદંડ આપવાનું કહે છે. ત્યારે આચાર્યશ્રી કહે છે કે તે બંને અંતરંગ નગરના રહેવાસી છે. તેમની ઉપર તમારો હુકમ ચાલતો નથી. રાજા તેમના નાશનો ઉપાય પૂછે છે. આચાર્યશ્રી અપ્રમાદ યંત્રનું વિસ્તારથી વર્ણન કરે છે. અપ્રમાદ યંત્ર એટલે ભાવદીક્ષા. મનીષી સાથે રાજા, રાણી અને મંત્રી પણ દીક્ષા લે છે. મનીષી તે જ ભવમાં મોક્ષે જાય છે. અન્ય દેવલોકમાં જાય છે.
અહીં સ્પર્શન કથાનક પૂરું થાય છે. કુસંગથી થતા ગેરફાયદા બતાવવા માટે વિદુરે કુમાર નંદિવર્ધન પર અસર કરવા આ સ્પર્શન કથા કહી. કથા સાંભળી કુમારે વિદુરને કહ્યું કે વાત બોધવાળી હતી. પેલા બાળે પાપી સ્પર્શન સાથે દોસ્તી કરી તો તેને આ ભવ અને પરભવમાં દુઃખો ભોગવવા પડ્યા. કુમારને નરમ જોઈ વિદુર નમ્ર ભાવે
