________________
69.
(ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા.
(39) તેને પણ મારવા જતાં તેના માણસોએ પકડી લીધો અને શાર્દુલપુર શહેરની બહાર મૂક્યો.
થઈ ત્યાં થોડા વખતમાં અચાનક ઠંડો પવન વાવા લાગ્યો. પ્રાણીઓમાં જન્મસહજ જે વેર હતું તે પણ તેઓએ છોડી દીધું. આખી કુદરત અનુકૂળ થતી જણાઈ અને નંદિવર્ધનને પણ થોડી શાતા વળતી લાગી. મહાપુરુષોનાં પગલાં થવાનાં હોય ત્યારે કુદરત અનુકૂળ થઈ જાય છે. તે સમયે ત્યાંના મલઈવલય ઉધાનમાં વિવેકાચાર્ય નામના કેવળજ્ઞાની (કેવળીભગવંત) પધાર્યા હતા. મલ એટલે અજ્ઞાનનો મેલ. તેનો વિલય એટલે નાશ. સ્થાનની પવિત્રથી જ્યાં અજ્ઞાન મેલનો નાશ થાય તે જગ્યા. ત્યાંનો અરિદમન રાજા પોતાના પરિવાર સાથે વંદનશ્રવણ કરવા પધારે છે. પછી આચાર્ય દેવને પૂછે છે કે મારો દૂત જયસ્થળ નગરે નંદિવર્ધન કુમારના ત્યાં મોકલ્યો હતો તે હજી આવ્યો નથી. આચાર્ય દેવે જણાવ્યું કે વૃક્ષની નીચે બંધાયેલો જે પડ્યો છે, તે જ નંદિવર્ધન છે. અને બધી હકીકત કહી સંભળાવી.
રાજા અરિદમન આમ થવાનું કારણ પૂછે છે. આચાર્યશ્રીએ આખા સંસારનો પ્રપંચ બતાવ્યો. અસંવ્યવહાર નગરથી માંડીને રખડપટ્ટી થતાં પ્રાણી કેટલો હેરાન થાય છે તેનો વિસ્તાર કહી બતાવ્યો. ધર્મપ્રાપ્તિ કેટલી મુશ્કેલ છે અને મનુષ્યપણું કેટલું દુર્લભ છે ! ક્રોધ અને હિંસામાં આસક્ત પ્રાણીઓ એવી સુંદર જોગવાઈને કેવી ખોટી રીતે ફેંકી દે છે તેનો વિસ્તાર સમજાવ્યો અને એને વશ થયેલાં પ્રાણીઓ સંસારમાં કેવી રીતે ડૂબી જાય તે સ્પષ્ટ કર્યું. વૈશ્વાનર એકલો નંદિવર્ધનનો જ મિત્ર છે તેવું નથી. બીજાં પ્રાણીઓને પણ અનેક વાર ફસાવે છે. રાજાને અનેક સવાલ થાય છે તેના સંદર્ભમાં આચાર્યશ્રી ત્રણ કુટુંબોનો પરિચય આપે છે.
દરેક પ્રાણીને ત્રણ ત્રણ કુટુંબો હોય છે. પ્રથમ કુટુંબ ક્ષમા, નમ્રતા, સરળતા, લોભ-ત્યાગ, જ્ઞાન, દર્શન, વીર્ય, સુખ, સત્ય, શૌચ,
