________________
(30)
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા) એક નગરમાં ઋજુ (સરળ) રાજા અને પ્રગુણ (સગુણા) રાણી હતાં. તેમને મુગ્ધકુમાર નામનો પુત્ર અને અકુટિલા નામની તેની પત્ની હતી. બંને જણ એક વાર બગીચામાં ક્રીડા કરવા જાય છે. બંને જુદી જુદી દિશાઓમાં ફૂલ વીણવા જાય છે. તે સમયે આકાશમાં કાળજ્ઞ અને વિચક્ષણા નામના વ્યંતર અને વ્યંતરી આવ્યાં. તેમને અનુક્રમે અકુટિલા ને મુગ્ધકુમાર પર રાગ થયો. પરસ્પર હકીકત છુપાવી બહાનું કાઢી છૂટા પડ્યા. કાળક્સે મુગ્ધકુમારનું અને વિચક્ષણાએ કુટિલાનું રૂપ લીધું. હવે બન્યું એવું કે લતામંડપમાં કોક ઠેકાણે બંને ભેગાં થઈ ગયાં. મુગ્ધકુમારને થયું કે દેવકૃપાથી પોતે અને ભાર્યા બંને જોડલાં થઈ ગયાં છે. તેઓ પિતા પાસે ગયાં અને બધી વાતો કરી. સૌને આશ્ચર્ય થયું. કાળજ્ઞને પોતાની સ્ત્રીની બેવફાઈ જોઈને ગુસ્સો આવ્યો પણ પોતાનો પણ વાંક હોવાથી મૌન રહ્યો. વિચક્ષણાને પણ દુઃખ થયું પણ મનને સમજાવીને ત્યાં જ રહી.
નગર બહાર પ્રતિબોધક નામના આચાર્ય પધાર્યા. ઋજુ રાજા આખા પરિવાર સાથે વંદન કરવા જાય છે. આચાર્ય મોક્ષસુખ પર દેશના આપે છે. તે વખતે કાળજ્ઞ અને વિચક્ષણાને ખૂબ દુઃખ થાય. છે. તેમને ખૂબ પસ્તાવો થયો એટલે તેમના શરીમાંથી એક કદરૂપી શ્રી બહાર નીકળીને દૂર જઈને બેસે છે.
આચાર્ય ભગવંતે એના કારણ રૂપે પેલી કદરૂપી શ્રી જેનું નામ ભોગતૃષ્ણા હતું તેને ઓળખાવી તેનું સવિસ્તર વર્ણન કર્યું. તે સ્ત્રી જ સર્વ પાપનું મૂળ છે. તેના પાસમાંથી છૂટવા આચાર્ય સમ્યગદર્શનરૂપ મુગરનો ઉપયોગ કરવા સૂચવ્યું.
તેઓ આચાર્ય પાસે બેઠા હતા ત્યારે એક સુંદર શ્વેત વર્ણનું બાળક નીકળ્યું. તેનાથી મન પ્રફુલ્લિત થાય તેવું બાળક હતું. તે બધાંથી આગળ જઈને ભગવાન સામે બેસી ગયું. એ બાળકની પાછળ બીજું બાળક આવીને બેસી ગયું તે શ્યામ વર્ણનું અને બેડોળ હતું.
