________________
(26)
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા) - આ નગરનો રાજા શુભપરિણામ, ત્યાં રહેનારા સર્વ લોકોના ચિત્તમાં થતા સર્વ પ્રકારના સંતાપોને દૂર કરનારો છે. અર્થાત રાગ, દ્વેષ, મોહ, ક્રોધ, લોભ, મદ, ભ્રમ, કામ, ઈર્ષા, શોક, દીનતા વગેરે જે દુઃખ આપનાર ભાવો છે તેને જડમૂળથી ઉખેડી નાખનારો છે. અને જ્ઞાન, વૈરાગ્ય, સંતોષ, દાન તે સર્વગુણોનું પરિપાલન કરવાને સર્વદા તૈયાર રહે છે. તે મહારાજાનો કોશ બુદ્ધિ, ધીરજ, સ્મૃતિ, સંવેગ વગેરે ગુણરત્નોથી ભરપૂર છે.
આ મહારાજાને નિષ્પકંપતા નામની રાણી છે. નિષ્પકંપતાનો અર્થ થાય છે મેરુની જેમ સ્થિર રહેનાર. તે સર્વ કળાઓમાં કુશળ છે. આ રાજા અને રાણીને ક્ષાંતિ નામની દીકરી છે. તેનો અર્થ આપણે પહેલા જોયો. ક્ષાંતિ એ જ મોટું દાન છે, તપ છે, જ્ઞાન છે. ક્ષાંતિને જ ધૈર્ય કહેવામાં આવે છે, ક્ષાંતિ જ પરબ્રહ્મ છે, ક્ષાંતિ જ પરમ સત્ય છે. જે પ્રાણીના ચિત્ત પર આ કન્યા હોંશથી ચટે છે તે પ્રાણીનું નસીબ ફરી જાય છે અને તે પણ આ સ્ત્રી જેવો સુંદર બની જાય છે.
પધરાજાને નિમિત્તક કહે છે, નગર, રાજ, ભાર્યા, પુત્ર, મિત્ર વગેરે બે પ્રકારના છેઃ અંતરંગ અને બહિરંગ. આમાં બહિરંગમાં જઈ-આવી શકાય છે પણ અંતરંગ વસ્તુઓના સંબંધમાં તેમ બનતું નથી. માટે ત્યાં દૂતને માંગું લઈને મોકલવો યોગ્ય નથી. પઘરાજા નિરાશ થાય છે. અને પોતાનું મોટું દુર્ભાગ્ય માને છે. કુમારના પાપી મિત્રને લીધે તેને દૂર ખસેડવામાં ન આવે તો હાલ તો કશું શકય લાગતું નથી. નિમિત્તક કહે છે કે આ બાબતમાં શોક કરવો નકામો છે, પણ નિરાલંબનપણું આદરીને બેસી રહો તે પણ યોગ્ય નથી. જિનમતજ્ઞ નિમિત્તક રાજાને સમજાવે છે કે કુમારનો એક પુણ્યોદય નામનો મિત્ર છે તે ગુપ્ત રીતે રહે છે. પેલો પાપી વૈશ્વાનર કુમારને ગમે તેટલા અનર્થો કરશે પણ પુણ્યોદય લાભનું કારણ બને તેમ કરશે. આટલું સાંભળી સંસારીજીવ નંદિવર્ધનના પિતા પધરાજાને શાતા વળે છે.
