________________
(19)
(ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા જાત જાતના જીવ રૂપે જળ્યો. કોથમીર- ફુદીનાના ભવમાં તેને પીસી નાખવામાં આવ્યો. ફળશાક ના ભવમાં કાપી નાખવામાં આવતો હતો. ધાન્ય રૂપે જન્મ લેતો તેને દળી નાખવામાં આવતો. આમ વનસ્પતિકાયમાં જન્મ લેવાથી થતી પીડાની આત્મકથા સંસારીજીવ દ્વારા ઘણા વિસ્તારથી કહેવામાં આવી છે. ત્યાંથી પૃથ્વીકાયમાં જન્મે છે ત્યારે ક્યારેક સોનુંરૂપું તો ક્યારેક કંકર-માટી એમ દરેક વખતે જુદા જુદા રંગે થયો પણ દુઃખ જ દુઃખ વેઠવાં પડ્યાં પછી અપકાય અર્થાત્ પાણી એટલે વરસાદનું પાણી, હિમ, ધુમ્મસ, ઝાકળ પડ્યાં ત્યારે પણ દુઃખ જ દુઃખ, આમ એ જીવ તરીકે ભવિતવ્યતાએ ખૂબ નચાવ્યો (સંસારનાટકમાં). ત્યાં તેણે અનંતકાળ વિતાવ્યો. એક ગોળી (ગુટિકા) પૂરી થાય એટલે તે બીજી ગોળી આપતી. એમ પાણી, અગ્નિ અને પવનનાં અનેક રૂપો લઈ સંસારીજીવ વિકલાક્ષ નગરે પહોંચ્યો. વિકલાલ એટલે બે ઇન્દ્રિયથી ચાર ઇન્દ્રિય સુધીના ભવો. બે ઇન્દ્રયના ભવો એટલે જળો, કરમિયાં અને એવા અનેક જીવોમાં નગરના સુબાની સ્ત્રી માયાએ ઘણો રંજાડ્યો. ત્યાંથી તે ઇન્દ્રિયના પાડામાં (ભવ) માંકડ, જૂ અને ચઉરિન્દ્રિયના પાડામાં માખી, મચ્છર, ડાંસ, આમ ખૂબ રખડાવીને ફરીથી ગાળી આપી પંચાક્ષ નગર મૂક્યો. પાંચ ઇન્દ્રિય વાળા જીવમાં સંસારીજીવને સ્થળચર, જળચર અને ખેચર બનાવી અનેક રૂપો આપ્યાં. હરણ બનાવ્યો, હાથી બનાવ્યો, અને દાવાનળ વખતે કૂવામાં પાડ્યો ત્યાં કર્મની અકામ નિર્જરા થઈ. પુણ્યોદય નામનો મિત્ર પ્રગટ થયો અને ભવિતવ્યતાએ તેને વધારે સારી નગરીમાં લઈ જવાનું વચન આપ્યું. પરાણે થતી નિર્જરાને લીધે પણ પુણ્યોદય થાય છે. હરણના ભવમાં સંગીતમાં લલચાવે છે, પકડે છે, વેદના થાય છે પણ છુટાય તેવું નથી એટલે પરાણે પરાણે સમતા રાખવી પડી. જેના પ્રતાપે પુણ્યોદય નામનો મિત્ર મળ્યો. એનો અર્થ છે પરાણે પરિસ્થિતિ આવી પડી હોય, છુટાય તેમ ના હોય અને સહન કરવું જ પડે એટલે કરીએ તોપણા કર્મની નિર્જરા થાય છે.
