________________
(ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા
| (17) એક દિવસ મહાત્મા સદાગમ વિશાળ નજર પહોંચાડનારી પ્રજ્ઞાવિશાળાને રાજકુમાર (પુત્ર) સુમતિની ધાવમાતા થવાનું કહે છે. સદાગમ કહે છે કે નાનપણથી જ સર્વગુણ ધારણ કરનાર પુત્રને પહેલેથી જ પ્રજ્ઞાવિશાળા સાથે સ્નેહમાં જોડી દેવાની જરૂર છે જેથી તે ધર્મજ્ઞાનમાં આગળ વધે. (બાળપણથી જ) સદાગમની આજ્ઞા પ્રમાણે પ્રજ્ઞાવિશાળા રાજપુત્ર-સુમતિની ધાવમાતા થાય છે અને રાજપુત્ર સર્વગુણો સાથે મોટો થતો જાય છે. એ થોડો મોટો થાય છે ત્યારે તેની ધાવમાતા સદાગમ પાસે લઈ જાય છે. રાજપુત્ર આ મહાત્મા પુરુષના દર્શન કરી ધન્યતા અનુભવે છે. તેમને ઉપાધ્યાયપદે સ્થાપે છે અને જ્ઞાન ગ્રહણ કરે છે.
એક દિવસ બજારમાં સદાગમ મહાત્મા તેમજ તેમની બાજુમાં પ્રજ્ઞાવિશાળા અને રાજપુત્ર બેઠા છે. તેમની સાથે બીજા અનેક માણસો અને અગૃહીતસંકેતા પણ બેઠાં છે. ત્યાં અચાનક જ એક દિશામાંથી કોલાહલ સંભળાય છે. એક ચોરને ફાંસી આપવા લઈ જતા હતા. તે ચોર ભાગીને સદાગમનો આશ્રય લે છે એટલે સદાગમે અભય આપ્યું. ચોર છૂટો થઈ જાય છે. અગૃહીતસંકેતા (ભોળપણથી) પૂછે છે, “કયા ગુના અંગે તને ફાંસીની સજા થઈ હતી ?” તેના જવાબમાં ચોર પોતાના ગુનાની વાર્તા વિસ્તારથી કહે છે જે અગૃહીતસંકેતા, પ્રજ્ઞાવિશાળા, સુમતિ અને સદાગમ સાંભળે છે. બીજા લોકો દૂર ખસી જાય છે કારણ કે ચોરની એવી ઇચ્છા હતી.
અહીં ચોર એટલે સંસારીજીવ સમજવો. સંસારી જીવ , પોતાનું ચરિત્ર કહેવાનું શરૂ કરે છે તે ૮ મા પ્રસ્તાવમાં કથા પૂરી થાય છે ત્યાં સુધી ચાલે છે.
આખા વિશ્વના બે મોટા વિભાગ છે. લોક અને અલોક. લોકમાં જીવ અને અજીવ સર્વવિધમાન હોય છે. અજીવનાં પાંચે દ્રવ્યો ત્યાં હોય છે. અલોકમાં જીવ હોતા જ નથી, પણ અજીવમાં પાંચ દ્રવ્યોમાંનું એક જ દ્રવ્ય-આકાશદ્રવ્ય જ લભ્ય છે.
