________________
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા
15
સદાગમ નામનો માણસ છે, તેને ખબર પડી ગઈ એટલે હવે અવિવેકનું કશું ચાલે તેમ નથી.” ભોળી સખી પૂછે છે, તને શી રીતે ખબર ? ત્યારે પ્રજ્ઞા જવાબ આપે છે તેણે સદાગમને કહેતો સાંભળ્યો હતો.
જ્યા રાજારાણી વાત કરી રહ્યાં હતાં ત્યારે સદારામ સાંભળી રહ્યો હતો.
સદાગમ અર્થાત્ સદ્ એટલે સાચું અને શુદ્ધ, આગમ એટલે શાસ. સદાગમ એટલે જ્ઞાન. પાંચ જ્ઞાનમાં સૌથી મહત્ત્વનું જ્ઞાન એટલે શ્રુતજ્ઞાન. શ્રુતજ્ઞાન વગર તીર્થકર ભગવંતોને પણ ચાલતું નથી. (કેવળજ્ઞાન કરતાં પણ મોટું શ્રુતજ્ઞાન છે.) શ્રુતજ્ઞાન અને સદાગમનો અર્થ શ્રુતજ્ઞાન ધારણ કરનાર ગુરુમહારાજ એમ સમજવું. શ્રુતજ્ઞાનનો પ્રભાવ વધવા માંડે એટલે કર્મનો પ્રભાવ ઘટે છે. સદાગમ મોહરૂપી, અજ્ઞાનરૂપી અંધકારનો નાશ કરી સાચા જ્ઞાનનો પ્રકાશ આપનાર છે. વ્યાધિ આપણી અંદર રહેલો છે પણ તેને આપણે ઓળખતા નથી, એટલે પોષ્યા કરીએ છીએ.
બે સખી વાતો કરે છે! પુત્ર કેવો હશે ? પુત્ર રૂપવાન અને ગુણવાન હશે. તે દરેક જીવને પ્રેમ કરતો હશે. તેનો પ્રેમ નિ:સ્વાર્થ પ્રેમ હશે. અહીં પંડિતજીએ મુનિસુવ્રતસ્વામીનું દષ્ટાંત આપ્યું છે. એક રાતમાં કષ્ટ વેઠીને એક ઘોડાને પ્રતિબોધ આપવા પહોંચે છે. તેમને ઘોડાનું શું કામ હોય? તે તેના પર બેસવાના હતા? તેમને ખરીદવાનો હતો ? ના આમાંનું કશું જ નહિ. તે પ્રેમ નિ:સ્વાર્થ પ્રેમ છે. વળી ઉદાર હશે અને ઉદારતા સાથે તેનામાં વિનયનો ભંડાર હશે. ગાંભીર્ય, દાક્ષિણ્ય વગેરે ગુણોના લીધે તે મોક્ષે જશે. દક્ષિણ્યનો અર્થ થાય છે સરળતાથી બીજાનું મન રાખવું. ચાતુર્ય, સ્થિરતા, મર્યાદા, ધીરજ, સ્મરણ શક્તિ વગેરે ગુણોની ચર્ચા કરવામાં આવી છે.
સ્મરણશક્તિ માટે સમજાવ્યું છે કે આત્મકલ્યાણમાં ઉપયોગી હોય તે જ વાત યાદ રાખવી જોઈએ પણ આપણે તેમ કરતા નથી.
