Samachari Prakaran Aradhak Viradhak Chaturbhangi Krupdrushtangvishadikaran Prakaran

Author(s): Bhuvanbhanusuri
Publisher: Andheri Gujarati Jain Sanh

Page 51

३२]
સામાચારી પ્રકરણ-મિથ્થાકાર સામા
इत्येतदक्षर' च मेरायांचारित्रमर्यादायां स्थितोऽहमित्येतदर्थाभिधायकं भवति । दु त्ति-दु इत्येतदक्षर' जुगुप्से = निन्दामि आत्मानं = दुष्कृतकर्मकारिणमित्येतदर्थकम् । कत्ति = (क इत्येतदक्षर) कृतं मया पापं नान्येनेत्यर्थकम् । ड त्ति=ड इत्येतदक्षा डीये = लघयामि तत् = पाप उपशमेन करणभूतेनेत्येतदर्थकम् । एषः=अनन्तरोक्तः 'मिच्छामि दुक्कड' इति प्राकृतशैल्योगाथानुलोम्येन च 'मिथ्या मे दुष्कृतमि'त्यत्र पदे ये वर्णास्तेषामर्थोऽभिधेयः समासेन = संक्षेपेण । अत्र चतुर्णामक्षराणां संभूर्यकवाक्यतयाऽन्वयबोधजनकत्वम् । द्वयोस्तु तात्पर्यवशात्स्वातन्त्र्येण मुख्यवाक्यस्यापि पार्थक्येनेति बोध्यम् ॥२४॥२५॥
ननु पदवाक्ययोरर्थवत्ता दृष्टा, न तु पदैकदेशस्यापि तत्कथमयमर्थ विभागः १ इत्याशङ्कां निरसितुमाह--
णय संकेयाहीणो अत्थो इट्ठो ण वण्णमित्तस्स ।
दिट्ठो य रिपवायं मनणा ताणा य मन्तो त्ति ॥२६॥ (न च संकेताधीनोऽर्थ इष्टो न वर्णमात्रस्य । दृष्टश्च निरपवाद मननात् त्राणाच्च मन्त्र इति ॥२६॥)
___णयत्ति । न च वर्णमात्रस्य = अक्षरमात्रस्य परैकदेशस्येति यावत् संकेताधीनः = संकेतयित्रभिप्रायाधीनोऽर्थो नेष्टः नाभिप्रेतः अस्मात्पदादयमर्थो बोध्यव्य इत्यभिप्राय वदस्मादक्षरादयमर्थो बोद्धव्य इत्यभिप्रायस्य दण्डानिवार्यत्वात् । न केवलमिष्ट एव, निरपवाद = निर्बाध दृष्टश्च = अनुभूतश्च, मननात् = ज्ञानात् त्राणात् = पालनाच्च मन्त्र इति । यथा हि मन्त्रपई मन्त्रावाचकः तदक्षरद्वयं चोक्तार्थ द्वयवाचक, तथा प्रकृतेऽपि प्रत्येकसमुदायार्थोभयभेदो नासंभवीतिभावः । ननु पङ्कजादि पदवन्मन्त्रादिपदानामस्तु योगरूढिभ्यामुभयार्थ बोधकत्व, હોવાનું કહે છે.
“' અક્ષર અસંયમરૂપ દેના છાદન=સ્થગન =ફરીથી ન કરવાપણાને જણાવે છે. બીજો નિ' અક્ષર “હું મેરા=ચારિત્રમર્યાદામાં રહેલો છું” એ અર્થ જણાવે છે. 'दु' अक्ष२ 'दुष्कृत ४२ना२ भा२। मामानी दु गुप्सा-नि। ४ छुमेवा અર્થનો વાચક છે. “ અક્ષર “પાપ મારા વડે કરાયું છે, નહીં કે બીજા વડે એવા તાત્પર્ય સૂચક છે. તે પાપને ઉપશમાત્મક સાધન વડે આળંગી જાઉં' એવા અર્થને 'ड' श६ वे छे. 'मिथ्या मे दुष्कृतम्' सेवा शना प्राकृतशीथी तम यानुસારે બનેલા “મિચ્છામિ દુક્કડમ” શબ્દમાં જે વર્ષે વપરાયા છે તેઓને સંક્ષેપમાં આ અર્થ જાણ. આ અર્થમાં પહેલા ચાર અક્ષરો ભેગા થઈને એક વાક્યરૂપે અવબોધ કરાવે છે જ્યારે “” અને “ટુ' એ બે અક્ષરો તેવા તાત્પર્યવશાત્ સ્વતંત્ર રીતે-મુખ્યવાક્યના પણ પાર્થક્યથી અર્થ બંધ કરાવે છે એ જાણવું. તાત્પર્ય, પહેલા ચાર અક્ષરોનો અર્થ મળીને એક વાક્યનું નિર્માણ કરે છે. તે આ રીતે– મૃદુમાર્દવ એવો હું દે ફરી ન થાય એ રીતે સંયમાત્મક મર્યાદામાં રહી દુકૃતકારી મારા આત્માને નિંદુ છું. છેલ્લા બે અક્ષરોમાં જ અક્ષર સ્વતંત્ર વાકયાથ બોધક આ રીતે છે કે “આ પાપ મેં કર્યું છે નહિં કે બીજાએ” આ રીતે પાપની કબૂલાતસૂચક સ્વતંત્ર १४या ३५ छ. ड अक्ष२ ५५ "७५शभ3 ते पापने शमा छु” मावा स्वत.