Parshwanath Paramparaya Itihas

Author(s): Devguptasuri, Gorinath Shukla
Publisher: Ratnaprabhakar Gyan Pushpmala

Page 72

एवं वस्तुतत्त्वविवेचनक्षम व्याख्यानमाकण्यं को नाम मुदं न प्राप्नुयात् / अस्यैव प्रभावेण पैराग्परागरजितान्तरङ्ग; ठाकरसिंहो मात्रा पित्रा भार्ययाऽन्यत्रयोदशभिः श्रावकैश्च सह दीक्षामग्रहीत / ततश्चासौ अंशोकचन्द्रमुनिरिति प्रसिद्धिमगात् / सूरीश्वर श्यैनं सर्वागमतत्वसंग्रहणक्षममाघार्यगुणगणरुपशोभित सिद्धसूरीति नाम्ना पट्टेऽस्थापयत् / श्रीसिद्धसूरि: देव्याः सच्चायिकाया अनुमति प्राप्य दक्षिणस्यां दिशि धर्मप्रचाराय जगाम / तत्र प्रामनगरेषु विहारक्रमेण सर्वेभ्यः श्रावकेभ्यो धर्मोपदेशं कुर्वन् मानखेटनगरमाससाद / सर्वोपासकानामादरातिशयवशात्तत्रैव चर्तुमासाषस्थानमङ्गीचकार / सर्वागमरहस्यपूर्णानि व्याख्यानानि तावदवधिकं कृतानि / येनात्राष्टभिर्जनैर्दीक्षा गृहीता। ततश्च विहत्य क्रमशो मदुरामागच्छत् / यशोदेवश्रेष्ठी भगवतो महावीरस्य मन्दिर निर्मापितवान् / तस्य प्रतिष्ठामहोत्सवः सरेरेवाध्यक्षत्वे जातः / प्रतिमा च शुभे मुहूर्ते वरदहस्तेन स्थापिता। ततश्च महती श्रमणसभा कारिता। तत्र कर्तव्यज्ञानमुपदिश्य, समुचितेभ्यः पदवीप्रदानमपि कृतम् / विरक्तिजनकव्याख्याने नात्रापि द्वादश भावुका दीक्षा स्वीचक्रः / ततो विहरन् सौपारपत्तनमेत्य चतुमोस समाप्य दीक्षितानकार्षीदष्ट भावुकान् / एवं दक्षिणस्यां दिशि सर्वत्र प्रामनगरेषु विहारं कृत्वा सर्वतोभावेन धर्मप्रचारमाधाय शिष्यमण्डलसहितः सूरीश्वरो रैवताचलं विहारक्रमेणाजगाम / तत्र श्रीमद्भगवतो नेमिनाथस्य यात्रां चकार / अथैकदा तन्त्र योगिनां महान संघः समागतः। तत्रैकस्तरुणवयास्तापसोऽधिगतविद्योऽपि सर्वथाऽत्मानं पण्डित मन्यमान आसीत् / कदाचित्सूरीश्वरस्य साधारणः कश्चित् शिष्योऽन्यैः साधुमिः सार्द्ध पहिः शौचादि निवर्तयितुमगमत् / भाग्यवशादसावपि मध्ये संगतः / ततो विद्वदप्रेसरस्तापसो मुनिमवादीत्-मुने ! भवदीयधर्मस्य कस्तावन्मुख्यः सिद्धान्तः ? .. मुनि:-अस्मदीयधर्मस्य स्याद्वादो नाम प्रथमः सिद्धान्तः / अपरमपि तस्य नामानेकान्तवादः / तापस:-प्रथम तस्य स्वरूपं विवेचयतु / / मुनिः-वस्तुन्यनन्ताः धर्माः, यत्रैकमेव धर्ममुश्श्यि कथनमसौ स्याद्वाद इत्युच्यते / . तापस:-सोपपत्तिकमुदाहरणमपेक्षितमत्र / मुनिः-यथा एकस्यामेव वनितायां मातृत्वस्वसृ त्त्वपुत्रीत्वभार्यात्वादयोऽनेके स्वभावाः / तत्र मातेय. मिति मातृत्त्वज्ञाने पुत्रस्यापेक्षाऽपेक्षितव / अपरञ्च तत्र मातत्वे निर्धारितेऽपि स्वसृत्वादयो धर्मा नेवापलपितुं शक्याः अन्येषामपेक्षया तत्र स्वसृत्वादीनां विद्यमानत्वाद / एक यस्मिन् वस्तुनि वर्ण्यमानेऽन्येऽपि तत्रान्यापेक्षया विद्यन्त एव धर्माः। यथा-श्रात्मा ज्ञानवानित्युक्ते ज्ञानस्य विद्यमानत्वेऽपि दर्शनादीनामन्येषां सत्ताऽस्त्येव / १-तापसः-भवन्मते को नामात्मा ? किमस्य स्वरूपम् ? २-मुनिः-आत्मा तावन्नित्योऽक्षयः सच्चिदानन्दोऽसंख्यातः प्रदेशी शाश्वतो नित्यं द्रव्यम् / ३-तापसः-यद्ययमात्मा नित्यः शाश्वतं द्रव्यमित्युच्यते तहिं जीवस्य जन्म मरणश्च कथमुपपद्यते ४-मुनिः-न जायते म्रियते वा कदाचिन्न हन्यते हन्यमाने शरीरे / ___ अजो नित्यः श्वाश्वतोऽयं पुराणो न हन्यते हन्यमाने शरीरे // तापस:-कथमत्र निश्चीयते ? प्रत्यक्षन्तु तथैवोपलभ्यतेऽयं जायते म्रियते / लोकव्यवहारेऽप्येवं व्यवड़ियतेऽयं मृतः अयमुत्पन्न इति / ___ मुनिः-अस्तु / व्यहरन्ति सर्वे तथैव / किन्त्वेतत् स्थूलशरीरापेक्षयैवाभिधीयते / कर्मण उदयादस्य शरीरप्राप्तिः। ततश्चायुषा सहसंबन्धोऽपि / तस्य स्थिती समाप्तायां पूर्वशरीरं विहायान्यदाश्रयति शरीरमेवमस्य