________________
મળી આવ્યા. કહ્યું : “મારે સાધુ થવું છે, શ્રમણ થવું છે.” બધા સાધુઓ કહે : “આવો, અમારે ત્યાં આવો.” રાજાએ કહ્યું : “મારી એક શરત છે. જેના આશ્રમનું આંગણું મોટું હશે એનો હું શિષ્ય થવાનો.”
સાધુઓ આ ભાષા ન સમજી શક્યા. એમણે તો આસપાસની જમીન લેવા જ માંડી, ખરીદવા જ માંડી અને પોતાના આશ્રમના આંગણાને વિશાળ અને વિરાટ કરવા લાગી ગયા.
એક વર્ષ પછી રાજા નીકળ્યા. એ કહે : “મારે ત્યાં પચાસ વીઘાંનું આંગણ છે.” બીજો કહે : “મારે ત્યાં પાંચસો વીઘાંનું.”
બધે ફરીફરીને એ શ્રમણ ભગવાન પાસે આવ્યા. પૂછ્યું : “તમારી પાસે? તમારું આંગણું કેટલું છે ?”
પ્રભુના મુખ પર ચંદ્રશીતલ સ્મિત આવ્યું અને કહ્યું : “પ્રસેનજિત ! જેને વાડ બાંધી મારું અને પારકું કહી મર્યાદિત કરી કલહ કરી શાન્તિ ખોવી પડે અને ગજથી માપવું પડે એવું આંગણું અમારું નથી. અહીંથી ઘોડા પર બેસી દોડો, આખી જિંદગી સુધી તમે દોડો, અને તેમ છતાં પણ જેનો છેડો ન આવે તે આંગણું અમારું છે.
અમારો આશ્રમ અને અમારા આશ્રમનું આંગણું “વસુધૈવ કુટુંબકમ્' છે. આખી પૃથ્વી અમારી છે. આ વિશ્વ અમારું આંગણું છે.
“પ્રસેનજિત, અમારા આશ્રમનું આંગણું જોવા તો તારે આંખ બદલવી પડશે. આ સંકુચિત નજર અનંત - infinite – ને નહિ જોઈ શકે. આ આંખો મર્યાદિત છે. મર્યાદિત અમર્યાદિતને કેમ જોઈ શકે ?”
પ્રસેનજિત એમના ચરણોમાં બેસી ગયા. કહ્યું : “ભગવનું ! વાત સાચી છે. જેમણે જમીનને વધારી, મકાનોને વધાર્યા એ તો ગયા, પરિગ્રહથી ડૂબી ગયા.”
તમારી આટલી જ દુનિયા છે. બાકીની દુનિયા અમારી નથી. જગતથી તમે જુદા પડ્યા, જગતના પ્રવાહોથી તમે કપાઈ ગયા, વિશ્વભાવનો લાભ તમને હવે ક્યાંથી મળે ?
વિચારમાં અનંતની વિશાળતા આવતાં એમાં આ ત્રણે તત્ત્વોનો ઉદય થાય છે. પહેલું સત્ય, બીજું શુભ અને ત્રીજું સૌન્દર્ય.
પણ ઘણા કહે છે : “ચાલો વિચારોમાં, અમારા મગજમાં સત્ય, શુભ અને સૌન્દર્યને રાખીશું પણ જીવન જીવવું છે તો અમને અસત્યને જાણવા દો, અશુભને જોવા દો અને અસુંદર શું છે એનો અનુભવ કરી લેવા દો. જ્યાં સુધી અનુભવ ન કરીએ ત્યાં સુધી વસ્તુસ્થિતિ સમજાતી નથી. પદાર્થનો સાચો
૩૨ - માનવતાનાં મૂલ્ય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
