________________
વૃક્ષમાંથી પાંદડું છૂટું પડી જાય, પછી જીવ બીજી દિશામાં જાય છે. ઈંડું અને સૂકું પાંદડું વિલય થાય અને અંદરના જીવ ઊર્ધ્વગામી બને છે.
અંતે આપણે એ સમજીએ છીએ કે “મારી અંદર એવું એક તત્ત્વ છે જે મારું સમગ્ર જીવન ઘડે છે.” બાહ્ય દૃષ્ટિએ એમ લાગે છે કે મગજ બહુ કામ કરે છે. પણ ખરી રીતે મગજ પણ એક યંત્ર છે, તેની પાછળનું મન એ મોટર જેવું છે. પણ આ બધાનો મુખ્ય સૂત્રધાર – ઇજનેર, સંચાલક જીવતત્ત્વ છે. આ ચેતનાશક્તિ જ્યારે મગજને છોડી જાય છે ત્યારે જ સમજાય છે કે મગજ તો મશીન છે. એ બગડી પણ જાય અને રોગ પણ થાય, એ બંધ પણ પડે, તેનું પૃથક્કરણ કરી રોગને શોધી શકાય છે, પણ તેનો હેતુ શોધી શકાતો નથી, કારણ કે તેને માટે એક પણ પ્રયોગશાળા નથી, કારણ કે જીવ-ચેતનાશક્તિ અરૂપી છે.
જીવનઘડતર કરનાર સ્પંદનો ચેતનાશક્તિ અને જડશક્તિ બંને સંયુક્ત રીતે કેમ જોડાય છે તે હવે જોઈએ. જ્યારે મન સ્વચ્છ, પારદર્શક અને શુદ્ધ ન હોય, ત્યારે તે કંપનો કરે છે. તેનું કારણ માનસિક, લાગણીવશતા કે શારીરિક હરકતો યા નકારાત્મક સ્થિતિ હોય છે. અમુક આઘાત યા પ્રત્યાઘાતની સ્થિતિમાં પછી ભલેને ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, ઈર્ષા, શોક યા આસક્તિ વગેરે. મલિન ભાવો આકર્ષે. મન આજુબાજુના વાતાવરણમાં શાન્તિનો ભંગ કરે છે. તે ખંડનાત્મક અશુભ કંપન ફેંકે છે. આ કંપનો પાછાં એવા જ બીજા જડ અણુ અને પરમાણુઓ વિશ્વમાંથી આકર્ષે છે જે આત્માને ચોંટી તેની શુદ્ધ દૃષ્ટિને આવરે છે.
આ તત્ત્વજ્ઞાન પ્રમાણે આ જડ અણુ-પરમાણુઓને “કર્મ' કહેવાય છે. આ વિજ્ઞાન મુજબ આ કર્મો તમારાં રૂપ, આકૃતિ, ઊંચાઈ, ચામડી, શુદ્ધિ, જન્મસ્થળ, આરોગ્ય વગેરે નક્કી કરે છે. ચેતનાશક્તિ મનની અમુક અવસ્થાઓનું વિસ્તરણ કરીને વિશ્વમાંથી રૂપ, રસ, સ્પર્શ, ગંધના અણુપરમાણુને આકર્ષે છે. જે ભૌતિક દૃષ્ટિએ વ્યક્તિનું સ્વતંત્ર ઘડતર કરે છે. આ કર્મોના કારણે જ કોઈ પણ બે વ્યક્તિ એકસરખી હોઈ શકતી નથી.
તમારી લાગણીઓનાં કંપનો કેવી રીતે કાર્ય કરે છે તે જાણ્યા પછી તમે બીજા કોઈને દોષ નહિ આપો. તમે તમારી વાસનાઓને કારણે, નહિ કે બીજા કોઈના કારણે કર્મોને આકર્ષો છો. પૂર્વે માણસો ભગવાન યા દેવોને પક્ષપાતી હોય તેમ તેમને આશીર્વાદ યા શાપ આપવા માટે જવાબદાર ગણતા. આદિકાલીન મનુષ્ય પોતાનાં આંતરિક અશુભ સ્પંદનો અને ભયોમાંથી જન્મેલ કર્મોને ન સમજતાં એને જ દેવ કે ઈશ્વર માની તેના પર આધાર રાખતો.
જડ-ચેતનનું ભેદજ્ઞાન * ૨૪૯
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
