________________
આ રીતે તમે વિચાર કરશો તો સમજાશે કે ત્રીજી વાત તો મોટામાં મોટી છે. આપણા દેશની ઉન્નતિ માટે આ સંયમ અને શિસ્તની મોટામાં મોટી જરૂર છે.
પરંતુ, આજે આપણે ત્યાં સંયમ ઓછો થતો જાય છે.
જ્યાં સુધી અસંયમ ને અશિસ્ત છે ત્યાં સુધી અભય અને પુરુષાર્થ નકામા જવાના છે.
એક દિવસની વાત છે.
વહી જતી નદીના પાણીએ બે બાજુના કિનારાઓને કહ્યું : તમે અમારા પડખે છો, એટલે અમને સ્વતંત્ર રીતે વિહાર કરવામાં મઝા નથી આવતી. ગતિ કરવામાં ને પ્રગતિ કરવામાં સ્વતંત્રતા નથી મળતી. વિકાસ કરવામાં વાંધો આવે છે.
પેલા કિનારાઓએ કહ્યું : “નદી, અમારું નામ છે સંયમના કિનારા. અમે કિનારા તરીકે હટી જઈશું, તૂટી જઈશું, મટી જઈશું તો હું પાણી, તમે સાગર સુધી પહોંચી નહિ શકો. પરંતુ, ખાડાટેકરા કે વનવગડામાં જ વિખરાઈ જશો. તમને તમારા ધ્યેયબિંદુ સાગર સુધી પહોંચાડનાર કોણ છે તે તમે જાણો છો? અમે કિનારા જ છીએ. અમારો આભાર માનો કે અમે ભલે થોડો અવરોધ કરીએ છીએ, પણ અમે છીએ તો જ તમે સાગર સુધી પહોંચી શકો છો.'
આપણે પણ જો જીવનના કોઈ પરમ હેતુ સુધી પહોંચવું હશે તો, યાદ રાખજો કે આપણા જીવનની આસપાસ પણ સંયમના કિનારા હોવા જોઈશે જ. તમે જો આ સંયમના કિનારા તોડી નાંખશો તો જીવનનું જે ધ્યેય છે, જીવનનો જે ઊંચા પ્રકારનો આદર્શ છે ત્યાં પહોંચી શકશો નહિ અને જીવનના સામાન્ય ક્ષેત્રમાં જ, જીવનના વનવગડામાં જ તમારા જીવનની સઘળી શક્તિઓ વિખરાઈને વેડફાઈ જશે.
જેના જીવનની અડખેપડખે સ્વ-નિર્મિત સંયમના કિનારા હતા મહાપુરુષો જ પોતાના ધ્યેયક્ષેત્રમાં પહોંચી શક્યા છે. જેના જીવનની આસપાસ સંયમના કિનારા ન હોય, છતાં પણ જીવનક્ષેત્રે પ્રગતિ સાધી શક્યો હોય એવા એક પણ માનવીનો દાખલો તમે ઇતિહાસમાંથી શોધી શકશો નહિ.
આખો ઇતિહાસ આપણને પોકાર કરીને કહે છે કે, જગતમાં વિજય મેળવનારા માણસો સંયમના પ્રતાપે જ વિજય મેળવી શક્યા હતા; કારણ કે એ સંયમના કિનારા હતા.
આવતી કાલના નાગરિકોને ર ૪૩૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
