________________
“જેને રાજ્ય જોઈતું હોય, જેને સત્તા જોઈતી હોય એ રાજા માથાં માગે? મારે કાંઈ જોઈતું નથી હું તો તમારો સેવક હતો.”
પ્રજાની આંસુભીની આંખો વચ્ચે થઈ કોશલરાજ રાજ્ય છોડીને ચાલ્યા ગયા. કાશીરાજના હાથમાં સત્તા આવી. એમણે રાજ્યની લગામ પોતાના હાથમાં લીધી. પોતાની ખૂબ વાહવાહ થાય, એવા ઘણા ઘણા પ્રયત્નો એણે કરવા માંડ્યા.
એક દિવસ મોડી રાતે, છૂપા વેશે એ ફરવા નીકળ્યા. લોકો એને માટે શી વાતો કરે છે, એ જાણવાની એને ઇચ્છા જાગી. એણે એક સ્થળે બે-ચાર માણસોને વાતો કરતાં સાંભળ્યા : “કોશલરાજ જેવો બીજો રાજવી જગતમાં થવાનો નથી. એની ક્ષમા, એનો પ્રેમ, એની કરુણા – એ તો ખરેખર અદ્ભુત હતાં.
- કાશીરાજ વિચારે છે : “મેં રાજ્ય લઈ લીધું, મેં સત્તા છીનવી લીધી, છતાં રાત્રિના હૃદયમાં જેમ ચંદ્ર વસે છે એમ, પ્રજાના હૃદયમાં હજી કોશલરાજ જ વસે છે, મને તો કોઈ જ સંભારતું નથી.”
માણસના મોઢાને બોલતું કરવું હોય તો થોડાક રૂપિયા ફેંકશો તો એ બોલતું થઈ જશે. કીડિયારું ભેગું કરવું હોય તો મુઠ્ઠીભર ખાંડ બસ છે, પરંતુ આપણે તો દિલને બોલતું કરવાનું છે.
કોઈ માણસના દિલને બોલતું કરવું હોય તો પ્રેમ અને સેવા, મૈત્રી અને ક્ષમા, અહિંસા અને ત્યાગ, આ છ વસ્તુઓ જોઈએ. આ છ સગુણો માનવીના દિલને બોલતું, ગાતું કરી દે છે.
કોશલરાજના સગુણોએ પ્રજાના, માનવીના મન પર કાબૂ મેળવેલો
હતો.
કાશીરાજથી આ સહન થયું નહિ. એટલે સવારમાં પાછા આવીને એણે હુકમ કર્યો, “જે કોઈ માણસ કોશલરાજને જીવતો અગર મરેલો હાજર કરશે, એને એક હજાર સોનામહોર ઇનામ આપવામાં આવશે.” એણે મનમાં નક્કી કર્યું કે કોશલરાજનું માથું દુનિયામાંથી ઉડાડી દેવું, એનું અસ્તિત્વ જ મિટાવી દઉં પછી તો દુનિયામાં મારી જ નામના થશે ને !
સાદાઈથી સ્વાશ્રયી શ્રમભર્યું જીવન વિતાવવા કોશલરાજ તો રાજ્યમાંથી ચાલી જઈ, જંગલમાં લાકડાં ફાડે છે, લાકડાના ભારા લઈ જઈ વેચે છે. પાંચપચીસ પૈસા લાવે છે, અને સંતોષથી જીવનયાત્રા ચલાવે છે. એની રાણી રોટલા
બંધન અને મુક્તિ
* ૪૦૭
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
