________________
તમારે મારું માથું જોઈએ છે. મારે કોઈક દિવસ મરવાનું તો છે જ, પરંતુ ગમે તેમ વનમાં મરી જાઉં એનાં કરતાં, મરતાં મરતાં પણ જો અન્યને સહાયક થઈને મરી જાઉં તો હું એમ સમજીશ કે જીવનની છેલ્લી પળ પણ પ્રકાશમાં પૂરી થઈ. આપ આ માથું લો અને આ માનવીને એક હજાર સોનામહોર આપી દો.”
દુનિયામાં એવો કોઈ માનવી નથી કે જેનું હૃદય કદી ન પીગળે. એવી કોઈ રાત નથી, જેમાં એક પણ તારો ન હોય. આખરે તો કાશીરાજ પણ માનવી હતો. કાશીરાજનું હૃદય પીગળી ગયું. “કોશલરાજ ! તમે ધન્ય છો." કાશીરાજ સિંહાસન છોડી પાસે આવ્યા અને એકદમ કોશલરાજને પ્રેમભીના નયને ભેટી પડ્યા.
“તમારી ઉદારતા, તમારી ક્ષમા, તમારું કારુણ્ય, તમારો પ્રેમ ખરેખર અદ્ભુત છે. આજે આ માટે તમારી માનવતાને હું નમું છું. તમે આ સિંહાસન ઉપર બેસો.
“મારે હવે આ સિંહાસનને શું કરવું છે ? એના વિના પણ હું સુખી છું.” કોશલરાજે કહ્યું : “ ઇચ્છા તો એવી છે પ્રજાજન બનીને સૌની સેવા કરું. વિચારી જોયું કે દુનિયામાં કરોડપતિને પણ એક દહાડો સ્મશાનમાં સૂવાનું છે, અને ઝૂંપડામાં રહીને સંતોષથી રોટલો ખાનારને પણ એ જ સ્મશાનમાં સૂવાનું છે. આ ગરીબી-અમીરી તો થોડા દિવસની મનની વાત છે. માનવી જન્મે છે ત્યારે ઉઘાડો આવે છે, જાય છે ત્યારે પણ એ દશામાં જ હોય છે. વચ્ચેનું આ બધું મન અને માન્યતાનું તોફાન છે, અને આ તોફાન પણ આખર તો પૂરું થવાનું જ છે. આ સમજ પછી મારે રાજ્ય-સત્તાનો મોહ શો ?”
કાશીરાજ સાચા સમજભર્યા હૃદય-પરિવર્તનથી દ્રવિત થઈ કોશલરાજને પ્રેમથી ફરી ભેટી પડે છે. બન્ને મિત્રો બને છે. ક્ષમા અને પ્રેમની સુરભિ સર્જાય છે. ભગવાન મહાવીરના જમાનામાં આ પ્રસંગથી એક નવી હવા પ્રસરે છે.
જગતે ત્યારે જોયું – માનવી માનવનું દિલ, અર્પણ અને નિર્દભ ત્યાગથી જીતી જાય છે.
આપણો કલાક હવે પૂરો થયો છે. બીજી વધારે મોટી તત્ત્વજ્ઞાનની વાત તો શું છે ? મને તો એટલો જ વિચાર આવ્યો કે શાન્તિથી એકાદી વાત કરું. જે વાત તમારા મગજમાં રહે અને જ્યારે તમારે ઘેર પાછા જવાનો વખત આવે
બંધન અને મુક્તિ
કે ૪૧૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
