Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1917 Book 13
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
પર
શ્રી જૈન વે. કે. હેરેલું. હા” ઈત્યાદિ. આમાં બાષભથી લઈ મહાવીર સુધીના વીશે તીર્થકરને ત્રિમાં પ્રતિછિત સ્વીકારી તેનું શરણું લાગ્યું છે.
યજુર્વેદના ૨૫ મા અધ્યાયના ૧૯ માં મંત્રમાં લખ્યું છે કે –
ॐ नमो अहंतो ऋषभो ॐ ऋषभ पवित्रं पुरुहूतमध्वरं यज्ञेषु नग्नं परमं माहसंस्तुतं वरं शत्रु जयंतं पशुरिंद्रमाहुतिरिति स्वाहा ।
તેમજ ઋષભ સાથે અરિષ્ટનેમિની નેમિનાથની) સ્તુતિ પણ તે સાથે જોવામાં આવે છે – दीर्घायुस्तायुबला युर्वाशुभजातायुं ॐ रक्ष रक्ष अरिष्ट नामः स्वाहा । वामदेव शान्त्यर्थ मनु विधीयते सोऽस्माकं अरिष्ट नेमिः स्वाहा। ઋગ્રેદમાં પણું અરિષ્ટ નેમિની સ્તુતિ :–અષ્ટ, ૧ અ. ૬, વર્ગ ૧૬ ॐ स्वस्तिन इंद्रो वृद्धश्रवा स्वस्तिनः पूषा विश्ववेदाः स्वस्तिनस्ताक्ष्यो अरिष्टनेमिः स्वस्तिनो बृहस्पति र्दधातु ।
આ ૨૪ તીર્થકરની મૂર્તિઓ જેને (હમણાં ચાર શતકથી ભિન્ન પડેલ સ્થાનકવાસી નામના સંપ્રદાય સિવાય) પૂજે છે. મૂર્તિપૂજા મહાવીરના સમયમાં પણ ઇ. સ. પૂર્વે છઠા શતકમાં વિદ્યમાન હતી એવું વેદાદિમાંથી તેમજ જેમ સૂત્રમાંથી પ્રતીત થાય છે. * આ ૨૪ તીર્થંકરની મૂર્તિ આકારમાં એક સરખી અને પ્રાયઃ એકજ આસનવાળી એટલે પાસન
સ્થ હોય છે, પણ તે દરેકને એક બીજાથી ઓળખવા માટે તે દરેકને જે લાંછન હોય છે તે મૂર્તિમાં નીચે કરીને મૂકવામાં આવે છે. તે ૨૪ જિનનાં ૨૪ લાંછન અનુક્રમે આ છે-૧ વૃષભ, ૨ હસ્તી, ૩ અશ્વ, ૪ કપિ (વાંદરો), ૫, ક્રેચ પક્ષી, ૬ પદ્મકમલ, ૭ સ્વસ્તિક, ૮ ચંદ્ર, ૮ મગરમ, ૧૦ શ્રીવત્સ, ૧૧ ગંડ, ૧૨ પાડે, ૧૩ વરાહ, ૧૪ સિંચાણો (બાજપક્ષી), ૧૫ વજ, ૧૬ હરિણ, ૧૭ બકરે; ૧૦ નંદાવર્ત (એક જાતનો સાથીઓ), ૧૮ કલશ, ૨૦ કચ્છપ (કાચબો), ૨૧ કમલ, ૨૨ શંખ, ૨૩ સર્ષ ૨૪ સિંહ.
- ઈશ્વરવાદ સંબંધે વૈદિક દર્શન, ન્યાયદર્શનમાં ઈશ્વરનું સ્થાન મુખ્ય નથી-અતિશય ગાણ છે. દુઃખ નાશ અથવા અપવર્ગ લાભને જે ઉપાય તેમાં જણાવેલ ૧૬ પદાર્થનું ઉત્કૃષ્ટ-જ્ઞાન પ્રાપ્તિ-બતાવેલ છે, તેની સાથે ઈશ્વરને જરાપણ સંબંધ નથી. માણસના કર્મફળ ભોગ જેને આધીન છે તેજ ઈશ્વર-એટલું કહી તે સિવાય કઈ પણ પ્રસંગ ઈશ્વર સંબંધે આ દર્શનમાં નથી.
વૈશેષિક દર્શન ઇશ્વરનો અસ્વીકાર કરતું નથી. એક સ્થળે ઈશ્વર સંબંધી ઉલ્લેખ
+ મહાવીરનું ચરિત્ર આ નિબંધમાં ટુંકમાં આપેલું છે, તેને વિશેષમાં તથા તે સિવાયના ૨૩ તીર્થકરોનાં ચરિત્ર જેવાં હોય તેણે હેમચંદ્રાચાર્ય કૃત ત્રિષષ્ઠિ શલાકા પુરૂષ ચરિત્ર વાંચવા ભલામણ છે.
* આ સંબંધે વિસ્તારપૂર્વક જાણવાની ઇચ્છાને “ભારતવર્ષ મેં દેવતાઓંકી પ્રતિમાકા પૂજન કબ ચલા?” એ નામને પંડિત હીરાનન્દ શાસ્ત્રી M. A. M. O. L. ને હીંદી પ્રસિદ્ધ માસિક 'સરસ્વતી ના અગસ્ટ ૧૯૧૪ના અંકમાં પૃષ્ઠ ૪૨૨ જોવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે.
