Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1917 Book 13
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
૫૬
શ્રી જૈન શ્વે. કા. હેડ.
AAAAAAAAAA
કષ્ટ આપવું (૬) સંલીનતા-પાંચ ઇન્દ્રિયોને પોતપોતાના વિષયેમાં રોકવી–બીજામાં ન જવા દેવી. હવે બીજા છ અંતરંગ તપ કહેવામાં આવે છે (૭) પ્રાયશ્ચિત્ત-જે કાંઈ અગ્ય કામ કર્યું હોય તે ગુરૂપાસે કહી દડલે અને ભવિષ્યમાં ફરી તે પાપ ન થાય તેમ કરવું. ૮ વિય–ગુણાધિક વાળાનું બહુમાન કરવું ૮ વૈયાવૃત્ય–પિતાનાથી ગુણાધિકની ભક્તિ કરવી. ૧૦ સ્વાધ્યાય-અભ્યાસ કે જે પાંચ રૂપે છે (૧) વાચના પિોતે ભણવું, બીજાને ભણાવવું (૨) પૂછના-સંશય થતાં ગુરૂને પૂછવું (૩) પરાવર્તના-ભણેલું ફરીવાર-વારંવાર
સ્મરણમાં લાવું (૪) અનુપ્રેક્ષા–ભરેલું તેનું તેને તાત્પર્યનું એકાગ્ર ચિત્તથી ચિંતવન કરવું (૫) ધર્મકર્થી-ધર્મની કથા કરવી તે., ૧૧ ધ્યાન-તેમાં બેફયાન-આર્ત અને રૌદ્ર ધ્યાન તજવાં અને બે સધ્યાન-ધર્મધ્યાન અને શુકલન અંગીકાર કરવાં (આનું
સ્વરૂપ જેન રોગમાં આપેલું છે) ૧૨ વ્યસર્ગ–સવ ઉપાધિઓનો ત્યાગ કરવો. આ રીતે છબાહ્ય અને છ અત્યંતર મળી ૧૨ જાતનાં તપ છે.
૪ નિગ્રહ–ોધ, માન, માયા અને લોભ એ ચારેનો નિગ્રહ કરે. આ પ્રમાણે ૫ મહાવ્રત ૧૦ શ્રમણધર્મ, ૧૭ સંયમ, ૧૦ વૈયાય, ૯ બ્રહ્મચર્ય ગુપ્તિ, ૩ જ્ઞાનાદિ, ૧૨ તપ, ૪ ધાદિને નિગહ મળી ૧૦ ભેદ ચરિત્રના થયા તે ચરણ સિત્તરી. I હવે કરણ સિત્તરી કહીએ છીએ-૪ પ્રકારે પિંડ વિશુદ્ધિ-આહાર, ઉપાશ્રય, વસ્ત્ર, અને પાત્ર એ ચાર વરતુને સાધુ ૪૨ દોષરહિત ગ્રહણ કરે તે; ૫ સમિતિ–સમ્યક પ્રવૃત્તિ (૧) ધર્યાસિમિતિ–-ઇર્યા એટલે ચાલવામાં જીવની વિરાધના ન થાય એવી સંખ્યક પ્રવૃત્તિ રાખવી, (૨) ભાષા સમિતિ–ભાષા હિતકર, મિત, સંદેહવગરની પાપરહિત અને નિર્ણત અર્થવાળી બોલવી (૩) એષણું સમિતિ-એષણ એટલે આહાર આદિ દોષ રહિત લે. (૪) આદાન નિક્ષેપ સમિતિ-વરતુને લેવામાં તેમજ ત્યાગવામાં સંભાળ રાખવી. [૫) ઉત્સર્ગ (રિષ્ઠાપનિકા) સમિતિ-સર્ગ એટલે મલમલને ઉત્સર્ગ કરવામાં સમિતિ એટલે તેને જવ વગરની ભૂમિમાં પરઠવવા; ૩ ગુપ્તિ (ગુપ-રક્ષા કરવી, રોકવું) જેનાવડે સંસારથી રક્ષા થાય, વેગને રોકી શકાય તે (૨) મન ગુપ્તિ-પાપસહિત-સાવધ સંકલ્પને નિરોધ,
અસત્ ધ્યાનનો ત્યાગ (૨) વચન ગુપ્તિ-વાણને નિયમ અથવા સર્વથા મૌન રહેવું તે (૩) કાયતિ–શારીરિક ક્રિયામાં શરીરચેષ્ટાનો નિયમ રાખવો. ૧૨ પ્રતિમા–નિયમ વિશેષ; એકમાસની કોઈ બે માસની એમ અમુક અમુક મુદત માટે અમુક ચોવિહાર આદિ નિયમ ગ્રહણ કરવા તે. ર૫ પ્રતિ લેખના-એટલે મુહપતિ આદિ જે જે ઉપકરણો હોય તેને સંભારી જવી–ફેરવી જવી ૪ અભિગ્રહ-દ્રવ્યથી, ક્ષેત્રથી, કાલથી અને ભાવથી કઈ અભિગ્રહ એટલે નિયમવિશેષ ગ્રહણ કરે છે, ૫ ઇંદ્રિયને નિરોધ, અને ૧૨ ભાવના (૧) અનિત્ય (૨) અશરણ (૩) સંસાર (૪) એકવ (૫) અન્યત્વ (૬) અશુચિ (૭) આસ્રવ [૮] સંવર, (૮) નિર્જરા (૧૦) લકસ્વરૂપ (૧૧) બોધિદુર્લભ (૧૨) ધર્મભાવના. આમ ૪ પિંડવિશુદ્ધિ ૫ સમિતિ, ૩ ગુપ્તિ, ૧૨ પ્રતિમા, ૨૫ પ્રતિલેખના, ૪ અભિગ્રહ, ૫ ઇંદ્રિનિરોધ અને ૧૨ ભાવના મળી ૭૦ કરણના ભેદ થયા તે કરણસિત્તરી. ભાવના સ્વરૂપ. 1 + આ પાંચમાં શ્રાવણ મનન અને નિદિધ્યાસન એ અભ્યાસના ત્રણ અંગને સમાવેશ થાય છે.
