Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1917 Book 13
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
૧૪૬
શ્રી જૈન . કે. હેડ.
રાષ્ટ્રનું ચેતન જળવાતું અને પોષાતું. પણ હવે રાષ્ટ્રભાવના પિષનારાં બીજાં એટલાં બધાં બળો ઉત્પન્ન થતાં જાય છે કે ધર્મની ભિન્નતા અંતરાય રુપ નીવડતી નથી. ઇંગ્લંડમાં રોમન કેથોલીક અને પ્રોટેસ્ટ વસે છે છતાં સ્વદેશપરની પ્રીતિ બંનેની સરખી છે. બંગાળામાં હિન્દુ અને મુસલમાને છે, છતાં બન્ને વચ્ચે સારો એખલાસ છે. પણ ધર્મો પરસ્પરના વિરોધી હોય ત્યારે પંચાતી પડે છે. આપણે ત્યાં છે એવું જ. હિન્દુ, ઇસ્લામ, ખ્રિસ્તી ધર્મ પરસ્પરના વિરોધી અને વિઘાતક છે. જેન અને પારસી ધર્મ હિન્દુ જેવા એકમાર્ગી છે, તેમની સાથેને ઈસ્લામ અને ખ્રિસ્તી ધર્મને વિરોધ પણ જેવો તેવો નથી. સત્યનું મૂલ સ્થાન ઇશ્વર હોવાથી વિરાધે શમાવનાર પ્રયત્નોની પ્રેરણું પણ ત્યાંથી આવે છે. હિન્દુ અને જૈન ધર્મને, હિન્દુ અને ઈસ્લામને, હિન્દુ, ઇસ્લામ અને ખ્રિસ્તી, હિન્દુ, જૈન, પારસી, ઇસ્લામ અને ખ્રિસ્તી ધર્મોને એકરાગ અને એકમેળ કરવા પ્રયત્ન થયા હતા અને થતા જાય છે. અકબર અને કબીર, રામમોહનરાય અને કેશવચંદ્રસેન, દયાનંદ સરસ્વતી, રાજચંદ્ર, મેડમ બ્લાવસ્કી અને મિસિસ બેસંટ ઉદ્દેશ સાધવા કરેલા પ્રયત્ન મશહૂર છે. આ ઉપરાંત દેશ માટેનો પ્રેમ, સરખી કેળવણી અને તેમાંથી જન્મતી સરખી સંસ્કારિતા, એકભાષા અને સાહિત્યનો પરિચય, એકરાજ્યવ્યવસ્થા, સરખી આર્થિક વ્યવસ્થા, ધર્મોના વિરોધ શાંત પમાડી દે છે.
આ ધર્મો ધારે તે ગુજરાતની એકતા એમના વિરોધ છતાં સાધી શકે. દરેક ધર્મના સેવકો ગુજરાતમાં છિન્નભિન્ન વેરાયેલા હોય છે. ધર્મને લીધે એમના મેળાવડા, ઉત્સવો, વગેરે થાય ત્યારે સ્થળે સ્થળેથી એકત્ર થઈ હરિભજન કરતી વખતે અમે ગુજરાતીઓ છીએ એવી ભાવના ધારે તે કેળવી શકે. શંકરજયંતિ સ્થળે સ્થળે ઉજવાય ત્યારે માત્ર અદ્વૈતવાદનું સમર્થન થાય કે બ્રાહ્મણોની એકતા અનુભવાય એમ નહીં પણ સાથે ગુજરાતની અને ગુજરાતીઓની એકતા પણ અનુભવાય. આવું જ વૈષ્ણવ અને જેને અને આર્યસમાજની પરિષદના સંબંધમાં બની શકે. ધર્મનાં મંદિરો બંધાય ત્યારે માત્ર ધાર્મિક લાગણીને આવિર્ભાવ થાય એટલું જ નહીં પરંતુ સાથે ગુજરાતનું રાષ્ટ્રીય ચેતન પ્રગટ કરવું જોઈએ. સ્થાપત્યની કલા તેની છાપથી અંક્તિ હોવી જોઈએ. મંદિરોની ક્રિયાઓ* અને સદાવ્રત ગુજરાતને જેમાં આપે, ગરવ વધારે, સુખી કરે, બળ આપે એવાં થવાં જોઈએ. કઇ મંદિરથી કે ધાર્મિક ક્રિયાઓથી ગુજરાતીઓને પિતાના અથવા પરદેશમાં શરમાવું પડે તે. ગુજરાતને લાંછન લાગે માટે એવી વસ્તુઓ ફેરવવી જોઈએ.
ધર્મોમાં અવારનવાર સંમાર્જન થતું રહે-ચડેલા મળ ઉતારી નાંખવામાં આવે અને ચેતનપ્રદ સ્વચ્છતા અને કૌવત લાવવામાં આવે તે આ પ્રજાનું કલ્યાણ થાય છે. અસંમાજિત ધર્મથી માણસની બુદ્ધિ અને હૃદય ગુલામ થઈ જાય છે. જે દેશના માણસોનાં બુદ્ધિ હૃદય ગુલામ હોય તેમને ઉત્કર્ષ સંભવ નથી અને તેમના ધર્મને પણું હાસ થાય છે. આ સંસારમાંથી મોક્ષ અપાવે, સ્વર્ગ અપાવવું એ ધર્મને ઉદેવા છે તો આ સંસારનાં જ બંધને વધારે દઢ એનાથી ન થવાં જોઈએ. બુદ્ધિ અને હદય સ્વતંત્ર રીતે વિકાસ પામતાં રહે તે ધર્મને, દેશને, રાષ્ટ્રને સૌને લાભ છે. આપણે ત્યાં ઘણી જ આછી આછી રીતે ધમ માં વળી ગયેલાં બંધનો છૂટતાં જાય છે, જ્યારે તે જલદી છૂટશે, લોકોનાં બુદ્ધિ અને
*ડાકોરનું મંદિર ગુજરાતીઓની લક્ષ્મી અને ભક્તિના પ્રમાણમાં ભવ્ય નથી. ત્યાં થતી ક્રિયાઓમાં સૈદય, પ્રતાપ, રહસ્ય નથી એ ગુજરાતીઓને ઓછું લજજાસ્પદ છે?
