Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1917 Book 13
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
૧૯૨
શ્રી જન કવે. કો. હરે....
પછી તે પુરૂષ જ્ઞાનવાન હે બુદ્ધિવાન્ કિવા કલાવાનું . કારણ કે આત્મશ્રદ્ધા છે માનવ જાતિનો સ્વાભાવિક વિશેષ ગુણ છે. એ આત્મશ્રદ્ધા, માનવના આંતરિક-માનસિક બલને અનુલક્ષી કહેવામાં આવેલ છે, તથા ભાણકાર-યાખ્યાતાને એક મહાન સુભટ તરીકે, ચિતાર આપતાં, તે ઉપદેશક સ્વશરીર રચનાપર અત્યંત આધાર રાખી શકે , જો કે હે ને સ્વર અનુદાત્ત ( નિસર્વ યુક્ત) અરૂચિકારક અનાફડાકારક હોય, તેમજ હેમનાં વાણુ સ્થાન અપૂર્ણ હોય, સાથે સાથે મુખમુદ્રા પણ અશોભનક-ચિત્તાનાકર્ષક, અને હેમનું શરીર તદન બેડેલ-વામન (સોર્ટ) હોય, અને ચેષ્ટા (એકટીંગ) હાવભાવ અસ્થાને હોય, તે તે ઉપદેશક પદને લાયક બની શકતો નથી. અતઃ ઉત્તમ ઉપદેષ્ટાએ શારીરિક-માનસિક શક્તિને ખીલવવા કાલજી કરવાની અતિશય જરૂર છે. કદાચ ઉપદેશક અન્યની હરીફાઈ (અનુકરણ) કરવા પ્રયત્નશીલ થશે તે તે ઉપદેષ્ટા, અનાદરતા સાથે ઉપહાસ્યાસ્પદ થઈ, છેવટે મન ધારણ કરવાનો પ્રસંગ મેલવશે ! સાથે સાથે મારે કહી લેવું જોઈએ કે,-બાહ્ય સામગ્રી ચેષ્ટાદિ કદાચ સામાન્ય રૂપમાં હેઈને પણ વિકલા ઉપદેશકે શ્રેતૃવર્ગપર વિજય મેલવવા, જ્ઞાન બુદ્ધિ અને પદ્ધતિ કરતાં, યથા વકતા તથા કર્તા, સરલ હૃદયી, સત્યવાદી હોઇને, સદ્વર્તન (કેરેકટર) પ્રતિ દત્તચિત્ત થવાની ખાસ જરૂર છે, તેજ વિજચી ઉપદેશક બની શકે છે. સધર્તન સદ્વિવેકને જાગૃતિ અર્પે છે, દિવેક સહૃદયતાની શિક્ષા આપે છે, સોંદયતા વાણી વિલાસમાં પ્રસ્કુરતી ઉત્પન્ન કરે છે, અને શુદ્ધ વિચારમાં અલૈકિકતા અમ્મલિતતા પ્રાપ્ત કરાવે છે. આ સ્થળે મારે ભાર દઈને જણાવવાની જરૂર છે કે ઉપદેશકોએ સદાચારનું શિક્ષણ લેવા કટીબધ્ધ થવાની બહુજ જરૂર છે; સાથે સાથે સત્યને વલગી રહી. હેમની જ સેવા બજાવવા સ્વયં પ્રયત્નશીલ બની અને ન્યને કોશીશ કરવા ઉધત રહેવું જોઈએ. સત્યને જ સર્વસ્વ તરીકે સ્વીકારવાથી પણ બની શકાય છે. અન્યથા ઉપદેશકનું જ્ઞાન સર્વને આશિર્વાદને બદલે શ્રાપરૂપ થઇ પડવા સંભવ છે ! !, સકીર્તિને બદલે અપયશ-સમુદ્રમાં ડુબકી મારવી પડશે. અને તત્સંબં જે પ્રયાસ તે પણ નિર્થક થવા પામશે. વિશેષત: ઉપદેશક માટે એક વિદ્વાન કવિ કહે છે કે
प्राज्ञः प्राप्तसमस्तशास्त्रहदयः प्रव्यक्तलोक स्थितिः प्रास्ताशः प्रतिभाएरः प्रशमवान् मागेवद्रष्टोत्तरः । प्रायः प्रश्नसहः प्रभुः परमनोहारीपराऽनिंदयायाद्धर्म-कथा गुणी गुणनिधिः प्रस्पृष्ठमिष्टक्षरः ॥ १
| ( આત્માનુશાસન) ઉપદેશક મુનિમહાશ
વ્યાખ્યાતા થવા માટે ઉપરોક્ત શ્લોકમાં દર્શાવેલ ઉપદેશક ગુણમાલા જે નિરંતર કંઠમાં ધારણ કરશે ત્યારે જ ઉત્તમ ઉપદેણા પદવીને યોગ્ય રીતીએ શોભાવી શકશે, ગુણ ભાલામાં રહેલા ગુણ પુષેમાંના પ્રથમ પુષ્પ તરીકે પ્રાણ–પ્રજ્ઞાશીલ બનીને, દિતીય પુષ્પ તરીકે વર્તમાન કાલિક ધાર્મિક શાસ્ત્ર, નૈતિક ત, તાર્કિક સિદ્ધાંત, આર્થિક પારમાથિક ગ્રંથો, વિનિયમ પ્રદર્શક પુસ્તક, પદાર્થવિજ્ઞાન (દ્રવ્યાનુયોગ) ના શાસ્ત્રોનું સહદયતાપૂર્વક અભ્યાસ (ઉપલક દ્રષ્ટીએ નહિ) કરી તલસ્પર્શી થવાની ખાસ જરૂર છે. સક
