Jain Shwetambar Conference Herald 1917 Book 13

Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference

Page 184

શ્રી જૈન એ. કે. હેરલ્ડ,
હતું? દોઢ દેકડાના માણસો સુધારો કરો સુધારો કરે એવા જે પેાકાર કરી રહ્યા છે, તે શું રાપણું બાપદાદા મૂર્ખ હતા, કે બધું ખોટું ચોકઠું બેસાડી ગયા હતા, કે જે જ્યારે આપણે સરખું કરીશું ત્યારે જ સુખ પામીશું અને નહિતે નર્કમાં જઈ
સડયાં કરીશું? કુંવરજી–ભાઇ, કેવળ અંધ પરંપરાને પકડી બેસવાથી કાંઈ કલ્યાણ થાય તેમ નથી.
બાપે ખોદેલા કુવામાં દીકરાથી ડૂબી મરાય નહિ. દેશ કાળ અનુસાર આપણું રીત રીવાજો નહિ ફેરવવાથી જ આપણે જમાનાની પાછળ રહી ગયા છીએ, અને તેથી જ
હમણું બહુ બહુ પ્રકારે નુકશાન ખમીએ છીએ. ધનજી–ના, ભાઇ, ના. એ વાત મારા મનમાં કોઈ રીતે ઉતરે તેમ નથી. આજે " તમે અમુક રીત રીવાજે ફેરવવા માગો છે તે તો ઠીક, પણ કાલે તમે તમારા
બાપદાદાનો ધર્મ ઉથાપવા માગે તેનું શું? કુંવરજી-બંધુ, ધર્મ તે આત્માના પરમાર્થને માર્ગ છે; અને પરમાર્થ તે ત્રણ કાલ
માટે એક જ હોય છે. પણ આપણે લોક-વ્યવહાર તે પાપજન્ય છે; પરમાર્થ દ્રષ્ટિ વિના તે કરવામાં આવે છે અને તેથી જ આપણને તેમાં સુધારા વધારો કરવાની જરૂર રહે છે. જો આપણે વ્યવહાર તમામ પરમાર્થ દ્રષ્ટિ પર બંધાયેલો હોય, એટલે આપણે ધમ- વ્યવહાર–લોકોત્તર-વ્યવહાર-પાળતા હોઈએ, તે ઉત્તમ ધર્મની માફક તેમાં પણ કોઈ ફેરફાર કરવાની જરૂર ન રહે. ખરેખર જ્ઞાનીઓને તો એ શુદ્ધ વ્યવહારજ માન્ય છે. કહ્યું છે કે* “એક હોય ત્રણ કાલમાં, પરમાર્થનો પંથ;
પ્રેરે તે પરમાર્થને તે વ્યવહાર સંમત.” ,
પણ હમણ આપણે એ લોકોત્તર-વ્યવહાર પાલતા નથી, પણ મિથ્યાચાર કે લક-વ્યવહારમાં ડુબેલા છીએ અને તેટલા માટે જ આપણા રીત રીવાજોની વખતો વખત ચિકીસા કરવી આવશ્યક છે. આપણી ચાલુ રૂઢીઓ શાસ્ત્રસંમત છે - કે નહિ, પરમાર્થને રસ્તે ચઢવામાં સહાયકારી કે વિઘકારી છે, વગેરે બાબતેનું બારી
કીથી નિરીક્ષણ કરી, એગ્ય સુધારો વધારો કરવાની જરૂર છે. દેશકાળ અનુસાર વર્તવું એ ભગવાનનું વચન છે. પણ ઘણાક ધારે છે તેમ તેને અવળો અર્થ લેવાને નથી; જેમ કે, આ દેશ કાળમાં બધા અન્યાયે દ્રવ્યોપાર્જન કરે છે, માટે આપણે પણ તેમ કરવું એમ માનવું સદંતર ખોટું છે. દેશ કાળ અનુસાર વર્તવું એ વચનને ખરે પરમાર્થ તે “આ દેશ કાળમાં આત્માના શ્રેયને અર્થે ક્યો રસ્તો અનુકુળ તથા ટુંકો છે, તેને વિવેક પૂર્વક વિચાર કરી, ઝટ તે રસ્તે ચઢી જવું – એ છે. જેઓ દેશકાળ અનુસાર યોગ્ય સુધારો વધારો કરતા નથી, તેઓ સમાજના સુખમાં વિશ કરનાર છે; ને તેમને, ખરું પૂછો તે, આ દુનિયામાં રહેવાને હકક પણું નથી. તેમણે પિતાને અનુકુળ બીજી દુનિયા શોધી લેવી જોઈએ, અથવા અત્રે રહીને દેશકાળ અનુસાર વર્તવું જોઈએ. ખરી પટેલાઈ–ખરી મેટા–એમ કરવા
માંજ રહેલી છે. ધનજી–મિત્ર, આટલી વાતચિત પરથી હવે હું સમજી શક્યો છું કે લક્ષ્મી, વિવા, અધિકાર, I પટેલાઇ, વગેરે સર્વ બાબતેનું સાર્થક પરમાર્થ દ્રવ્યના વ્યય કરવાથી છે,