Jain Shwetambar Conference Herald 1917 Book 13

Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference

Page 150

શ્રી જેન ક. ક. હેલ્ડ.
તથા ક્ષપક સૂક્ષ્મ સં૫રાય નામક નવમા ગુણસ્થાનકનો સમાવેશ થાય છે. ઉપશાંત મેહવીતરાગ છમસ્થ અગ્યારમું ગુણસ્થાનક છે પણ તેને મોહ ઉપશાંત છે લાયક નથી તેથી તે પડે છે માટે આપશમિકવાળે તે અગ્યારમાં ગુણસ્થાનક સુધી પહોંચે છે તે પણું તે સાધક દશામાં છે. સંપકણિ એટલે આત્માનંદની શ્રેણિવાળે દશમાં ગુણસ્થાનકમાં આવે છે ત્યારે તે અત્યંત આત્માનંદી હોય છે. આ દશમું ગુણસ્થાનક અને જ્ઞાનની અસંસક્તિ નામક પાંચમી ભૂમિકા એ બંને એકજ છે. જ્ઞાનની ચાર દશાના અભ્યાસ વડે આમાનંદમય સમાધિ થવાથી ચિત્તને અંદરના તથા બહારના કરિપત આકારોનું જ્ઞાન ન રહે તેવી જાતના અસંસંગ રૂપી ફળ વડે ચિત્તમાં નિરતિશયાનંદ નિત્ય અપરોક્ષ આમાનંદના સાક્ષાત્કારરૂપી ચમત્કાર છે તેને અસંસક્તિ કહે છે. આ સંસક્તિ નામક જ્ઞાનની પાંચમી ભૂમિકા એટલે દશમે ગુણસ્થાનકે જે ક્ષપકશ્રેણિવાળો મહાત્મા હોય છે તે દશમે ગુણ સ્થાનથી પાધરો બારમે ગુણસ્થાનકે જાય છે. આત્માનંદની ખરેખરી લીજલ દશમે ગુણ સ્થાનકે પકણવાળાને અનુભવમાં આવવા માંડે છે. દશમે ગુણસ્થાનકે જે #પકણિવાળા હોય તે નિયમથી બારમે જાય-અને બારમા વાળાને અંતમૂહતમાં કેવળજ્ઞાન થાય જ. પકશ્રેણિ એ આત્માનંદના અનુભવની શ્રેણિ છે અને ઉપશમણિ એ મનના ઉપશમભાવની શ્રેણિ છે એટલો બધો તફાવત ક્ષેપક અને ઉપશમ શ્રેણિમાં છે. ક્ષપકણિવાળો નિયમથી કેવલજ્ઞાનને પામે છે.
નવમાં ગુણસ્થાનકમાં માત્ર ભૂલ કરાય હોય છે. દશમામાં માત્ર સમેલોભ જ હોય છે. સૂમ લોભને નાશ થતાં તે દશમેથી અગ્યારમે નહિ જતાં પાધરો બારમે ગુનું સ્થાનકે જાય છે આ ગુણસ્થાનકે સર્વ કષાય ક્ષીણ થએલા હોવાથી તે ક્ષીણ ક્યાય વીતરાગ છદ્મસ્થ ગુણસ્થાન કહેવાય છે અને માત્ર અંતમૂહમાં તેના જગતને વિલય થઈ તે કેવલી એટલે નિર્વિઘાત અખંડ આત્મજ્ઞાની બને છે. આ ક્ષણમેહ નામના બારમાં ગુણસ્થા નકને સમાવેશ પદાર્થોભાવની નામની છી ભૂમિકામાં થાય છે. આ ભૂમિકામાં કેવલઆભાપણુએ રહેવાય છે અને જગતની અંદર અને બહારની ભાવના ઉડી જાય છે માટે જ આને પદાર્થોભાવની ભૂમિકા કહેવાય છે. જગત સંબંધી અંદર અને બહારની ભાવના ઉડી જવી તેનેજ ક્ષીણમેહ ગુણસ્થાનક કહેવામાં આવે છે માટે જ્ઞાનની છી ભૂમિકા અને બારમું ગુણસ્થાનક તે એકજ છે. ક્ષીણમહીને જેમ કેઈ પ્રેરણું કરે તે જ તે ક્રિયામાં જોડાય છે તેમજ છઠ્ઠી ભૂમિકાવાળાનું પણ સમજવું કારણ કે બંનેમાંથી પદાર્થને અભાવ છે માટે જે છFી જ્ઞાન ભૂમિકામાં છે તે બારમે ગુણસ્થાનકે છે એમ સમજવું. છ ભૂમિકા એટલે બારમા ગુણસ્થાનકવાળો કેવલ અભેદમય બને છે એટલે કે સર્વત્ર એક આત્માનંદ સિવાય તેને બીજું કશું જણાતું તેમ અનુભવાતું નથી ત્યારે તે તેરમે ગુણસ્થાનકે અથવા તે તુર્યાવ
સ્થા નામક સાતમી નાની ભૂમિકાએ પહોંચ્યો છે એમ કહેવાય. કેવલનિજ સ્વભાવમાં-રમતા તેનું નામ તુર્યા છે. આ તુયવસ્થા તે જીવનમુક્તની અવસ્થા છે. જેને તુયવસ્થા કહેવામાં આવે છે તેને જ કેવલજ્ઞાન નામનું તેરમું ગુણસ્થાન કહેવામાં આવે છે. કેવલી એટલે જીવન મુક્ત માટે સાતમી જ્ઞાન ભૂમિકા અને કેવલજ્ઞાન એટલે એક ફક્ત આત્મજ્ઞાન તે બંને એકજ છે. જે કેવલી છે તે સાતમી ભૂમિકામાં છે અને જે સાતમી ભૂમિકામાં છે તે કેવલી છે આ સાત ભૂમિકા એટલે ચદગુણસ્થાનકથી પર વિદેહ મુક્તિને વિષય છે જેને તુર્યાતીતપદ