Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1917 Book 13
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
સદ્દગુરૂ તવ.
( ૫૭ ઉપર કહેલી ૧૨ ભાવના ખાસ જાણવા યોગ્ય છે, એથી કમને ક્ષય થાય છે તેથી તે “સંવર’ હોઇ મેક્ષનાં કારણ ભૂત છે. જેવો ભાવ તેજ કમને બંધ કે અબંધ. તે તેનું સ્વરૂપ કહીએ (૧) અનિત્યભાવ ગમે તેવું સુંદર શરીર, સ્ત્રી, પરિવાર આદિ સર્વ અનિત્ય છે તો તેમાં મમત્વ રહિત થઈ તૃષ્ણાનો નાશ કરે ઘટે છે. (૨) (અશરણભા-પિતા માતા પુત્રાદિ કોઈ પણ શરણ થાય તેમ નથી, અને આ સંસાર કે જે મૃત્યુ આદિ ભયમાં પડેલ છે તેમાં આત્માને પિતા સિવાય બીજું કોઈ શરણ નથી. (૩) સંસાર ભાવના–સર્વ જીવો કર્મવશ થઈ ચોરાશી લાખ યોનિરૂપ–ચારગતિરૂપ સંસારમાં ભટકમાં 'કરે છે, અને અનેક દુઃખ સહન કરે છે. (૪) એકત્વભાવના–જીવ એકલો આવ્યો છે અને એકલો જશે, એકલો જ કર્મ કરે છે અને એકલો કર્મ ભોગવશે, પોતે જે જે બીજાને માટે ગમે તેવી અનીતિથી ભેગું કરે છે તેનું ફેલ પિતે જ ભોગવે છે; બાકી કોઈ પિતાનું નથી તેમ પિતા માટે ફલ ભોગવે તેમ નથી. [૫] અન્યત્વ ભાવના–આ સંસારમાં સ્ત્રી, પુત્ર, ધન આદિ છે તે તું નથી તેમ તે તારાં નથી. તું બીજાથી અન્ય છે. કે કોઈનું નથી. શરીરથી પણ તું અન્ય છે તો શરીરની પુષ્ટિ, તુષ્ટિ આદિ નકામું છે. (૬) અશુચિ ભાવના-આ શરીર મલીન છે, અશુચિથી–મળ મૂત્રમાંસ રકા મજજાથી ભરેલું છે તેથી તેમાં મમત્વ ન રાખવું. ૭ આસ્રવ ભાવના–-આસ્રવ એટલે જેનાથી કર્મો આવે છે તે એવા મિથ્યાત્વ અવિરતિ, કષાય, પ્રમાદ, અને યોગને મવો, પ્રમોદ, કરૂણા અને માધ્યસ્થ ભાવનાથી ત્યાગ કરે કારણ કે મિથ્યાત્વાદિથી વિશેષ સંસારમાં પરિભ્રમણ થાય છે. ૮ સંવર ભાવના-આસ્રવને નિષેધ તે સંવર; કેધને ક્ષમાથી, ભાનને મૃદુતાથી માયાને સરળતાથી અને લોભને સંતોષથી જીતવાથી સંવર થાય છે, ઈદ્રિાના ઈષ્ટ અનિષ્ટ વિષયોથી થતા રાગ દ્વેષ ત્યાગવા કે જેથી કર્મો આવતાં અટકે છે નિર્જરા ભાવનાકર્મને નાશ જે જે અંશે થાય તે તે અંશે નિર્જરા (કર્મનું ખરવું, જવું) થાય છે. આ તપ આદિથી થાય છે. ૧૦ લોક સ્વરૂપ ભાવના-લોકનું સ્વરૂપ કે જે મનુષ્પાકારે છે અને છ દ્રવ્યથી પરિપૂર્ણ છે તે ભાવવું. ૧૧ બોધદુર્લભ ભાવના-અકામ નિરાથી છવ નિગોદમાંથી ઉદ્ધાંત થઈ કેવી રીતે સમ્યકાવ– બોધિ કે જે દુર્લભ છે તે પામે છે તેનું ચિંતન કરવું, તેજ સમ્યકત્વથી ધર્મની પ્રાપ્તિ કે ધર્મની પ્રાપ્તિ એ બીજમાંથી મોક્ષ ફલ થાય છે, તેથી બોધિ વગર સર્વ નિષ્ફલ છે એ વિચારવું. ૧૨ ધર્મ ભાવના-દુસ્તર સંસાર સમુદ્ર તરવાને ધર્મ એજ ઉપાય છે-વરતુનું સ્વરૂપ, આત્માનું સ્વરૂપ, તે આત્મધર્મ પામવા માટે દશ શ્રમણ ધર્મ અન્ય સર્વ ક્રિયા આદિનું જ્ઞાન પામવું અને પાલન કરવું એજ ધર્મ છે એનું ચિંતન કરવું,
આ સિવાય સાતમી આસ્રવ ભાવનામાં જણાવેલી ચાર મુખ્ય ભાવના છે ૧ મૈત્રી ભાવના-સર્વ પ્રત્યે સમાનભાવ. ૨ પ્રમોદભાવના–પિતાથી અધિક ગુણવાળા પ્રત્યે હર્ષપ્રમાદ કરે. ૩ કરૂણા કાવના-રોગી દુઃખી પ્રત્યે કરૂણાભાવ રાખવો અને ૪ માધ્યસ્થ ભાવના-અવિનીત આદિ પ્રત્યે તટસ્થ ભાવ રાખ.
સત ધર્મતવ.
આમાં સકવ, ગૃહસ્થનાં વ્રત, સાધુનાં વ્રત આદિનો સમાવેશ થાય છે. તે દરેક
