Jain Shwetambar Conference Herald 1917 Book 13

Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference

Page 78

૧૧૨
શ્રી જૈન
. કે. હેરલ્ડ,
ઇતિહાસ જે કંઈ સચવાઈ રહ્યો છે, તે પણ આ સંપર્કનું ફળ છે. વા, મા, માં રાશિaસૂરિને વાયડ ગચ્છના વોર્લીધા કહ્યા છે, એટલે તેજ પ્રથમ આચાર્ય હશે. ત્યાર પછી, અનુક્રમે દેવસૂરિ તથા જિનદત્તસૂરિ થયેલા છે. તેમના વિષે ઐતિહાસિક વૃત્તાન્ત બહુ ઓછો મળે છે. છવદેવસૂરિના નામ સાથે પરકાયપ્રવેશ, આદિ યોગવિદ્યાના ચમત્કારની કથાઓ જોડાયેલી છે, પણ તે આપણું ઐતિહાસિક ઈતિવૃત્ત માટે ઉપયોગી નથી. પ્ર. . તથા પ્ર. . માં એમ છે કે રાશિલ્લસરિ તથા છવદેવસૂરિ પૂર્વાવસ્થામાં સગા ભાઈ હતા. જિનદત્તસૂરિનો વિવાર નામને વ્યવહારૂ જ્ઞાનનો ગ્રંથ મળી આવે છે. એ ગ્રંથ તેમણે મારવાડમાં આવેલા જાબાલિપુર (ઝાલોર) ના ઉદયસિંહ રાજાના સમયમાં (સં. ૧૨૬૨ થી ૧૩૦૬) રમે હતે. એમ તેની પ્રશરિત ઉપરથી જણાય છે.
અમરચંદ્રસૂરિ વાયડ છ ' માં અમારચન્દ્રસૂરિ મહાકવિ થયેલા છે. તેઓ જિનદત્તસૂરિના શિષ્ય હતા. ઘ૦ ૦ ઉપરથી જણાય છે કે તેમણે કવિરાજા અમરસિંહ નામના પિતાના કલાગુરૂ (સાહિત્યાચાર્ય ) પાસે કાવ્યશાસ્ત્રને અભ્યાસ કર્યો હતો. તેમની પાસેથી “સિદ્ધ સારસ્વત’ મંત્ર લઈ, એકવીસ દિવસ સુધી આહાર નિદ્રાનો ત્યાગ કરી તેનું અનુષ્ઠાન કર્યું અને માટે હમ કર્યો ત્યારે મધ્ય રાત્રે ચન્દ્રબિરબમાંથી ઉતરીને, સાક્ષાત સરસ્વતીએ પિતાના કમંડલમાંથી જળ પાયું હતું. એવી દંતકથા પ્ર૦ ૦ માં ઉલ્લેખ કર્યો છે; તેમની કીર્તિ સાંભળીને ધોળકાના રાજા ( પાછળથી પાટણના ) વીસલદેવે પિતાની પાસે તેડાવ્યા હતા. આ વિદ્યાવ્યવસાયી રાજાની સભામાં સોમેશ્વર, નાનાક, સમાદિત્ય, કમલાદિત્ય, આદિ સમર્થ પંડિતોએ પૂછેલી ૧૦૮ સમસ્યાના ઉત્તરો અમરચન્ટે આપ્યા હતા. તેથી પ્રસન્ન થઈને રાજાએ તેમને “ કવિ સાર્વભોમ અમર ” એમ કહ્યું હતું. અમરચન્દ્રના શીઘ્રકવિત્વને એક બીજે રમૂજી પ્રસંગ, રનમંદિરગણિયે પિતાના પુરાતન માં ને છે. એક વખત અમરચન્દ્ર સભામાં પિતાને કરેલા નવા કેની વ્યાખ્યા કરતાં કરતાં નીચે પ્રમાણે બે પદ બેલ્યા
अस्मिन्नसारे संसारे सारं सारंगलोचनाः । –આ અસાર સંસારમાં મૃગનયની (સ્ત્રી) સાર રૂપ છે.
આ વખતે વંદના કરવાને મંત્રી વસ્તુપાલ આવ્યો હતો, તેણે બારણામાં આવતાં આ પદે સાંભળ્યા તેથી અહો આ મુનિ તે સ્ત્રીકથામાં આસક્ત થયેલ છે, એમ ધારીને નમન કર્યું નહિ. તેને અભિપ્રાય જાણીને અમરચન્ટે નીચે પ્રમાણે ઉત્તરાર્ધ કહ્યા -
૧ વિરધવલ રાજાના મોટા પુત્ર વીરમદેવને સસર–જુઓ વસ્તુપાલપ્રસંધ–પ૦ કો. ૨૬-૧૨૭
તંત્રી. ૨ “પોતાના કરેલા નવા લેકની વ્યાખ્યા કરતાં તેને બદલે પિતાના તેજ વખતે (શીઘ) કરેલા નવા કેથી વ્યાખ્યાન (ભાષણ) આપતાં એમ જોઈએ કારણ કે તે સુસ્કૃત મૂલ “ તાશાટતા દિવ્યથાને કુત એમ છે. વ્યાખ્યાન (કે જેને જેને વખાણું” એ નામના અપભ્રષ્ટ શબ્દથી હમણાં કહે છે ) તેને અર્થ વ્યાખ્યા નથી પણ ભાષણ છે.
તંત્રી..