Jain Shwetambar Conference Herald 1917 Book 13

Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference

Page 77

વાયડા કાતિનો પ્રાચીન વૃત્તાન્ત.
૧૧૧ એમ છે પણ તે પાઠની અશુદ્ધિ હરે) મોટા ઠાઠ સાથે સુવર્ણનું ય પવીત પહેરાવ્યું હતું. પાટણના શ્રી વાયુદેવતાના મંદિરમાં એક પત્થરની “ઋષિની મૂર્તિ તરીકે ઓળખાતી મૂર્તિ છે. તે સં૦ ૧૩૭૪ માં સમસ્ત ગામે કરાવી હતી, એ તેના ઉપર લેખ છે. આ મૂર્તિ કદાચ વાડવાદિત્યની હશે.
આ સિવાય વાયડમાં એક મણારત્વ પણ હતું, એમ જૈન ગ્રંથ ઉપરથી જણાય છે. આ જૈન દેરાસર વિક્રમના નિમ્બ નામના કોઈ મંત્રીએ વિસં. ઉમાં બાંધ્યું હતું, એમ ઉલ્લેખ, p. ૨૦ તથા ૦ ૦ માં છે, પણ તે વાત સપ્રમાણ જણાતી નથી. કેમકે તે બાબત વિષે જા. મા. માં કંઈ ઉલ્લેખ નથી. ઉલટું, તેમાં તો એમ છે કે તે “વાણીઆઓની કીર્તિ રૂપે પ્રકાશે છે,” એ ઉપરથી એમ સમજાય છે કે તે વાયડના વાણીઓના પૈસેજ બંધાયું હશે. વળી તેમાં એમ છે કે તેમાં પ્રતિષ્ઠા છવદેવસૂરિએ કરાવી હતી. હવે છવદેવસૂરિ તે વિક્રમના તેરમા શતકમાં થયેલા એમ સિદ્ધ થાય છે. આથી વિક્રમ સંબંધી વાત એતિહાસિક લાગતી નથી.
વાયડ તથા તેના મકાનનો નાશ અલાઉદીન ખૂનીને લશ્કરે કર્યો હશે (વિ. સં... ૧૩૫૩-૫૪). મુસલમાનેએ તે વખતે આખા ગુજરાતમાં રાળ વર્તાવ્યો હતો અને પાટણુની સાથે, મોઢેરા, સિદ્ધપુર, વડનગર, સોમનાથ વગેરે સ્થળોના ગારવને છેલ્લીવાર અંત આ હતો એટલે વાયડ પણ બચ્યું નહિ હોય; વળી તે તે જુના ઘેરી રસ્તા ઉપર છે, એટલે તેને વિશેષ સહન કરવું પડયું હશે. આ નાશ પછી ત્યાંના વતનીઓ વેરાવા માંડયા હશે અને તે વખતની સહીસલામત જગાઓ કચ્છ, ઉના, માળવા તથા ચુંવાળમાં પ્રથમ ટેળાં ગયાં હશે. ત્યાંથી બીજે વેરાયેલાં. એ ખરું છે કે આ સમય પહેલાં પણ વેપાર, રાજસેવા, વગેરેના કારણથી વાયડાઓ પરદેશ રહેતા હશે ખરા. વધારતામાળ તથા કુમારપટ્ટ પ્રસ્થમાં એમ છે કે સિદ્ધરાજના બાપ કર્ણને મંત્રી ઉદ (ઉદયન ) જ્યારે શ્રીમાળમાંથી વખાને માર્યો ગુજરાતમાં આવ્યો, ત્યારે તેને પહેલવહેલો કર્ણાવતીમાં વાયડા જ્ઞાતિએ બંધાવેલા અછતનાથના દેરામાં આશ્રય મળ્યો હતો. કર્ણને સમય સં. ૧૧૨ ૦ થી ૧૧૫૦ છે.
આ પ્રમાણે વાયડ ગામ સંબંધી પ્રાચીન માહીતી મળે છે. હવે આપણે તેમાં રહેલા માણસોને ઈતિહાસ જોઈશું. આ ઈતિહાસ વિકમની બારમી શતાબ્દીના અંત સુધી કંઈ મળતો નથી.
જૈન સંપર્ક. આપણા ઇતિહાસની જવનિકાચ્છાદિત રંગભૂમિને પડદો વિક્રમના તેરમા રાતકના આરંભમાં ઉપડે છે અને પ્રથમ જેન આચાર્ય રાશિદ્ધસૂરિ દેખા દે છે. ગુજરાતમાં વિક્રમ નો તેરમે સિંકે જૈન ધર્મના ઉત્કર્ષને છે. તે સમયે તે ધર્મને બહુ પ્રચાર થયો હતો. હાલ જે વાણીઆઓ જૈન ધર્મ પાળતા નથી, તેઓની જ્ઞાતિઓને એક ભાગ પ્રથમ જૈન ધર્મમાં ગયો હશે. એ બિના જૂદી જૂદી જ્ઞાતિઓના માણસોએ કરાવેલી જેની પ્રતિમાઓ ઉપરના લેખ ઉપરથી, તેમજ બીજા ઐતિહાસિક સાધન ઉપરથી જણાય છે. મઢ, નાગર, માળા, દિસાવાળ, વગેરેની સાથે આપણું ન્યાતના માણસોએ પણ તૈયાર કરાવેલી પ્રતિભાઓ પાટણ, રાધનપુર, સાણંદ, વડોદરા, સુરત વગેરે સ્થળોએ જોવામાં આવે છે. આપણી જ્ઞાતિમાં તે તે ધર્મને વિશેષ પ્રચાર થયો હશે એમાં શક નથી, કેમકે આપણું નિવાસસ્થાન ઉપરથી એક “વાય ગચ્છ' થયેલ છે, અને તેમાં સમર્થ આચાર્યો પેલા છે. આપણો