Jain Shwetambar Conference Herald 1917 Book 13

Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference

Page 73

વાયડા જ્ઞાતિને પ્રાચીન વૃત્તાન્ત.
વાયડા જ્ઞાતિના પ્રાચીન વત્તાત.
मलयाद्रौ यथा सर्वे चन्दनन्ति महीरुहः । ગ્રાdir ઘનિવાર તથાણાવાવટાણ્યથા अभुज्जातिः स्फुरज्जातिपुष्पसौरभनिर्भरा ॥ सरसालिभिराराध्या तन्नाम्ना सर्वमूर्द्धगा ॥
-માણવાલે. જેવી રીતે મલયગિરિ ઉપર સર્વે વૃક્ષો ચંદન હોય છે, તેવી રીતે અહીં પણ બ્રાહ્મછે અને વણિકે વાયડ નામના હતા. વાયડનામની જાતિ બહાર દેતા પુખની સુગંધથી પૂર્ણ સર્વ જાતિના શિરોરૂપ અને સરસ સજજન રૂપી મધુકરાથી આરાધવા ગ્ય હતી.
( ઉપકમ ) વિક્રમ સંવત ૧૮૭૩ ના માઘ શુકલ પક્ષમાં વાયડમાં, વાવના જીર્ણોદ્ધાર સાથે નવા બંધાવેલા શ્રી કુલદેવતાના મંદિરમાં પ્રતિષ્ઠા મહેસવ થવાને છે, તે એતિહાસિક પ્રસંગે, સ્વજ્ઞાતિના ઇતિહાસ સંબંધી મળી શકે તેટલી હકીકત એકત્ર કરી, જ્ઞાતિબંધુઓના ચરણમાં નિવેદન કરવાનો વિચાર મને સુર્યો હતો. આથી, વાયડ જીર્ણોદ્ધાર કમિટિના કામને હેવાલ ( રિપિટ ) છપાવવાને છે એ વાત જાણવામાં આવતાં, તેના સેક્રેટરી રા. કચરાલાલ જેઠાલાલ ગાંધીને મારો વિચાર જણાવ્યાથી, તેમણે તેમાં અનુમતિ દર્શાવી અને મારો લેખ પણ તે રિપોર્ટની સાથે જ છપાવવાની સૂચના કરી. આથી બે માસના અરસામાં મળી તેટલી હકીકત એકઠી કરી, તેનું ઐતિહાસિક દષ્ટિએ સંશોધન કરી, આ લેખમાં પ્રકટ કરવામાં આવી છે.
મારા લેખના હું મુખ્ય બે ભાગ કરવા માંગું છું. પ્રથમ ભાગમાં આપણું ઉત્પત્તિ સંબંધી જે પૌરાણિક હેવાલ મળે છે તે દર્શાવી બીજા ભાગમાં ઐતિહાસિક હકીકત રજુ કરીશ. અહીં એતિહાસિક હકીક્ત ઉપગી હોવાથી તેજ રજુ કરવામાં આવે છે. તંત્રી.'
એતિહાસિક વૃત્તાન્ત. વાયુપુરાણ ઉપરથી આપણી ઐતિહાસિક હકીક્ત નહિ જેવી જ મળે છે. તે સમથના વૈદિકના લખેલા વાયડ સંબંધી બીજા ગ્રંથે હાથ લાગતા નથી. માટે તે હકીકત વાસ્તુ આપણે બીજી જ દિશામાં તપાસ કરવાની જરૂર છે. વિદ્યાવિલાસી જેનોએ ભારત વર્ષના ઇતિહાસની સામગ્રીમાં મોટો હિસ્સો અર્પણ કર્યો છે; એટલું જ નહિ પણ જ્યારે વૈદિકોએ બેદરકારીથી પિતાના ધણું સાહિત્યને નાશ થવા દીધું છે, ત્યારે જેનોએ પતાનું ઘણુંખરૂં સાહિત્ય સંભાળપૂર્વક સાચવી રાખ્યું છે. વિદિકનું પણ ઘણું સાહિત્ય જૈન ભંડારોમાં જળવાઈ રહ્યું છે. આપણું વાયડ સંબંધી હકીકત પણ નીચેના જૈન ગ્રંથોમાંથી મળી શકે છે. (૧) વિ. સં. ૧૨૭૬ ના અરસામાં જિનદત્તસૂરિએ રચેલો વિવેક વિસ્ટાર (૨) વિક્રમની તેરમી શતાબ્દીને અંતરમાં અમરચંદ્રસૂરિનું રચેલું યામાત્ત કાવ્ય (૩) વિ. સં. ૧૩૩૪ માં પ્રભાચંદ્રસૂરિએ લખેલું પ્રમાણ પત્ત તથા (૪) વિ. સં. ૧૪૦૫ માં રાજશેખરસુરિ પ્રણીત પ્રણય જોવ કે જે ગ્રંથ મૂળ સંસ્કૃતિમાં પાયા નથી