________________
૩૦
જૈન ઈતિહાસની ઝલક ગુજરાતની ઉદાર ભાવના
જોકે એ કહેવામાં કાંઈ ઐતિહાસિક તથ્ય નથી કે પૂર્વકાળમાં ગુજરાતના બધા જ વૈશ્ય જૈનધર્મ પાલનારા હતા; પણ એટલું તે કહી શકાય કે, વલ્લભાચાર્યને સંપ્રદાય ગુજરાતમાં પ્રચાર પામ્યો તે પહેલાં ગુજરાતના વૈશ્યને ઘણું મટે ભાગ જૈનધર્મ પાળતો હતો. બાકી, ધર્મ વિષે ગુજરાતની પ્રજામાં ઠેઠ પ્રાચીન કાળથી જ બહુ ઉદાર ભાવના ચાલી આવે છે, અને તેથી જૈન, શૈવ કે વૈષ્ણવ મતે વચ્ચે અહીં ક્યારેય એવી ઉગ્રતા ઉત્પન્ન થઈ નથી કે જેથી એકબીજા ધર્મો કે સંપ્રદાય વચ્ચે વિરોધની તીવ્ર લાગણી પેદા થવા પામી હોય. ગુજરાતનાં વૈશ્ય કુટુંબમાં જૈન, શિવ અને વૈષ્ણવ મતે સરખી રીતે આદર પામતા આવ્યા છે, અને આજે પણ એ આદરભાવ વધતાઓછા પ્રમાણમાં ક્યાંક ક્યાંક દૃષ્ટિગોચર થાય છે. ગુજરાતી પ્રજાનો આ એક વિશિષ્ટ પ્રકારનો સંસ્કારવારસો છે, જેમાં જૈનધર્મો પણ કેટલેક અગત્યને ફાળો આપે છે. વિખ્યાત કળામય મંદિરે અને ધર્મતીર્થોમાં લક્ષ્મીને વ્યય
આ રીતે આપણે જાણ્યું કે ગુજરાતમાં જૈનધર્મ પાળનાર મુખ્ય વૈશ્યવર્ગ છે; એ વૈશ્યવર્ગને પ્રધાન જીવનવ્યવસાય વાણિજ્ય– વ્યાપાર છે. એ વ્યવસાય દ્વારા ગુજરાતના જૈનેએ આજ સુધીમાં અઢળક લક્ષ્મી પ્રાપ્ત કરી છે. વ્યાપાર ઉપરાંત જૈનેને એક વર્ગ, ઉપર જેમ આપણે જોયું તેમ, રાજકારભારમાં પણ જબરદસ્ત સત્તા ભેગવી છે; અને એ સત્તાના પ્રતાપે પણ એમની પાસે લક્ષ્મીને ભંડારે ઊભરાણું છે. જૈન ધર્મગુરુઓએ પ્રાપ્ત થયેલી એ લક્ષ્મીને સદુપયોગ કરવા માટે જૈન શ્રાવકને ઘણું ભારપૂર્વક વિવિધ પ્રકારને સતત બેધ આપે છે; અને એ બેધના બળે શ્રાવકે એ પણ દાનપુણ્ય આદિ સુકમાં લક્ષ્મીને યથેષ્ટ વ્યય કર્યો છે. જૈન ગૃહનાં જીવનકૃત્યમાં સૌથી મુખ્ય સ્થાન જૈનમંદિરને આપવામાં આવ્યું છે.
