________________
જૈન ઈતિહાસની ઝલક ૭૭૦ (વિક્રમ સંવત ૭૫૭ થી ૮૨૭) સુધીને નક્કી કરીએ છીએ.
જૈન સાહિત્ય સંશોધક, ભાગ ૧, અંક ૧ માં છપાયેલ “મિત્ર સુરિશ્ન સમથનિર્ણય નામે હિંદી નિબંધમાંથી સંક્ષેપપૂર્વક અનુવાદિત.
(વિ. સં. ૧૯૭૬)
નોંધ–આ નિબંધ ખૂબ મોટો છે. એમાં શરૂઆતમાં હરિભદ્રસૂરિના જીવન, કાર્ય અને સાહિત્યસર્જનની વિગત આપીને તે પછી, નિબંધના નામને અનુરૂપ, હરિભદ્રસૂરિને સત્તા-સમય નિશ્ચિત કરવા અંગે ખૂબ વિસ્તાર તેમ જ ઝીણવટથી ચર્ચા-વિચારણા કરવામાં આવી છે; અને કેવળ આનુષંગિક પુરાવાઓથી જ નિશ્ચિત કરી શકાય એવા આ મહત્વના મુદ્દાની છણાવટમાં જુદા જુદા ગ્રંથમાંથી મળી આવતાં સંખ્યાબંધ સાધક–બાધક પ્રમાણને તટસ્થ, સત્યશોધક અને ઐતિહાસિક દષ્ટિથી, વિચાર અને વિવેકપૂર્વક ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે.
આ દષ્ટિએ આ નિબંધ ઐતિહાસિક સંશોધનને એક શ્રેષ્ઠ નમૂનો બની રહે એવો છે. આ બધી છણાવટ અને આ બધા પ્રમાણેને સંપૂર્ણ રીતે અહીં રજૂ કરવાનું શક્ય નથી બન્યું, તેથી જિજ્ઞાસુઓ અને અભ્યાસીઓને મૂળ આ નિબંધ જેવા વિનંતિ છે.
આ પ્રસંગે વિશેષ જાણવા જેવી બાબત તો એ છે કે આ નિબંધ વાંચ્યા પછી સુપ્રસિદ્ધ જર્મન વિદ્વાન ડો. હર્મન યાકેબીએ પણ પિતાને મત ફેરવીને મુનિએ સિદ્ધ કરેલ હરિભદ્રનો સમય સ્વીકારી લીધે હતો, અને તેને નિર્દેશ તેમણે પિતાની સમરૂની પ્રસ્તાવનામાં કર્યો છે. – સંપાદક
