________________
૧૨૬
જૈન ઇતિહાસની ઝલક
મનુષ્યને પણ જો કાઈ એક ધર્મવિચાર અનુકૂળ ન આવે તે તે ધર્માં તર કરે છે અને પેાતાની મન:સમાધિ મેળવે છે. કુમારપાલે જે ધર્માન્તરને। સ્વીકાર કર્યા હતા તે આવી જ મનઃસમાધિ મેળવવા માટે. સાત્ત્વિકભાવે કરેલા ધર્માંતર એ દોષરૂપ નથી પણ ગુણુરૂપ છે. એવા ધર્માંતરથી નવીન ખળ અને ઉત્સાહના સંચાર થાય છે, પ્રજાની માનસિક અને નૈતિક ઉન્નતિ થાય છે. જૈનધર્મના સ્વીકાર કરીને કુમારપાલે પેાતાનું જે અનન્ય કલ્યાણુ કર્યુ તે, તે ખીજી રીતે ન કરી શકયો હોત. તેના ધર્માંતરે પ્રજાના પરસ્પરના ધાર્મિક વિદ્વેષ આછા કર્યાં અને સામાજિક ઉત્કર્ષ વધાર્યાં. અને, ખરી રીતે તેા, એ જમાનામાં ધર્માંતર વિષેની જે સંકીણું વિચારશ્રેણી આજે દેખાય છે તેવી હતી જ નહિ. સામાજિક દષ્ટિએ ધર્માંતર કર્યુ. વિશેષત્વ નહાતુ ધરાવતુ. જૈન અને શૈવ અને ધર્માં ગુજરાતનાં અનેક પ્રતિષ્ઠિત કુટુમાં સરખી રીતે પળાતા હતા. કાઈ ઘરમાં પિતા શૈવ હતા તેા પુત્ર જૈન હતા અને કાઈ ધરમાં સાસુ જૈન હતી તે વહુ શૈવ હતી. કેાઈ ગૃહસ્થનું પિતૃકુળ જૈન હતું તેા માતૃકુળ શૈવ હતું અને કાઈનું માતૃકુળ જૈન હતુ તેા પિતૃકુળ શૈવ હતું—એમ ગુજરાતના આખાય વૈશ્યવર્ગ પરસ્પર બંને ધર્માનુયાયી હતા. તેથી આવું ધર્માંતર ગુજરાતના સભ્ય સમાજમાં બહુ જ સામાન્ય હતું. રાજ્યકારભારમાં જૈનો અને શૈવોના સરખા ફાળા
રાજકારભારમાં પણ અંતે ધર્મોનુયાયીઓને સરખા દરજ્જો અને સરખા ફાળા હતા. કાઈ વખતે જૈન મહામાત્યના હાથમાં રાજ્યનાં સર્વ સૂત્રો આવતાં, કાઈ વખતે શૈવ મહામાત્યના હાથમાં. પણ એથી કાઈ પણ પ્રકારની રાજનીતિમાં ફેરફાર નહાતા થતેા. શૈવાની અને જૈનેાની કાઈ જુદી જાતની સમાજરચના ન હતી. સામાજિક વિધિવિધાના નિયમ પ્રમાણે બધાં બ્રાહ્મણા દ્વારા જ થતાં.......... સિદ્ધરાજ અને કુમારપાળના ધ જીવનને તફાવત
શૈવધર્મીના આદર્શ પ્રતિનિધિ સમેા સિદ્ધરાજ પણ જૈન સ ંબ ંધેાથી
