________________
રાજર્ષિ કુમારપાલ
૧૩૭
આ પ્રમાણે, કુમારપાલે, જૈનધમાં દીક્ષિત થઈ, તેના સિદ્ધાન્તા પ્રમાણે કેટલાક મેટા ધાર્મિક અને નૈતિક નિયમા જાહેર કર્યાં હતા અને એ નિયમેનુ પાલન પ્રજા ખરાબર કરે તે માટે તેણે પૂરેપૂરી સાવચેતી પણ રાખી હતી. હેમચંદ્રાચાર્ય' કહે છે કે તેના અહિંસાના આદેશને અનુસરીને અંત્યજો જેવા પણ જા-માંકણ સુધ્ધાંની હત્યા નહોતા કરતા. એ કથનમાં ભલે કાંઈક અતિશયેક્તિ હશે, પણ રાજાએ બાબતમાં પૂરેપૂરા સતર્ક હતા એમાં તેા જરાયે શંકા નથી. · પ્રબંધચિંતામણિ' અને તેવા ખીજા પ્રબધામાં જે એક યૂકાવિહાર મંદિર અધાયાને ઇતિહાસ મળી આવે છે તેનાથી આ હકીકતને ચાક્કસ પુષ્ટિ મળે છે.
6
દેવદિરાની સ્થાપના અને તી યાત્રા
કુમારપાલે આ રીતે નૈતિક કાર્યો કરવા ઉપરાંત જૈનધર્મના પ્રચાર અને પ્રભાવ વધારવા અર્થે તેણે ઠેકઠેકાણે સેંકડા જૈન મશિ ખાંધ્યાં—બંધાવ્યાં હતાં. શત્રુ ંજય અને ગિરનાર જેવા જૈન તીર્થાની, રાજશાહી ઠાઠ સાથે મેટા સધેા કાઢી, તેણે યાત્રા કરી હતી અને રાજધાનીમાં દર વર્ષે તે મેટામેટા જૈન મહાસવા ઊજવતા હતા અને બીજા શહેરામાં પણ તેવા મહાત્સવ ઊજવવાની તે પ્રેરણા કરતા હતા. કાર્ય પરાયણ અને ધર્મપરાયણ જીવનચર્યા
તે રાજકાજ બહુ જ નિયમિત રીતે જોતેા. તેની દિનચર્યા ખરાખર વ્યવસ્થિત હતી. વિલાસ કે વ્યસનને તેના જીવનમાં સ્થાન જ ન હતું. તે બહુ જ દયાળુ અને ન્યાયપરાયણુ હતા. તે અંતરથી ખરેખરા મુમુક્ષુ હતા અને અહિક કામનાએથી તેનુ મન ઉપશાંત થયું હતું. રાજધર્મ છે એમ જાણીને તે રાજની સર્વ પ્રકૃત્તિ કાળજીપૂર્વક જોતે, પણ તેમાં તેની આસક્તિ ન હતી. તેની દિનચર્યાના સંબંધમાં હેમચદ્રાચાર્યે ‘પ્રાકૃતયાશ્રય' કાવ્યમાં અને સામપ્રભાચાયે ‘ કુમારપાલપ્રતિમાધ’ નામના ગ્રંથમાં જે સૂચવ્યું છે તે પરથી
