________________
ગુજરાતને જૈનધર્મ
૪૧.
સદાચાર, અહિંસા અને દુર્વ્યસનત્યાગ
સદાચારના વિષયમાં પણ જૈનધર્મે ગુજરાતની પ્રજાને સમુન્નત કરવામાં સવિશેષ ભાગ ભજવ્યો છે. જૈનધર્મ એ આચારપ્રધાન ધર્મ છે. યમ-નિયમ, તપ-ત્યાગ વગેરે ઉપર જૈનધર્મમાં ઘણો વિશિષ્ટ ભાર આપવામાં આવ્યો છે. અહિંસા એ જૈન આચાર-વિચારનું ધ્રુવબિંદુ છે. એને લક્ષીને જ જૈનધર્મની સર્વ પ્રવૃત્તિઓનું સંવિધાન કરવામાં આવેલું છે. અહિંસાની સંપૂર્ણ વ્યાખ્યા તો ઘણું ગહન છે; એની પૂલ વ્યાખ્યા એ છે કે મનુષ્ય કોઈ પણ મનુષ્ય, પશુ–પ્રાણી આદિ જીવની હિંસા ન કરવી, કોઈ પણ પ્રાણીને નાશ ન કરવો. એ પૂલ વ્યાખ્યાના પણ ઉત્સર્ગ–અપવાદ આદિ અનેક ભેદ–ઉપભેદ અને ગૌણ –મુખ્ય આદિ વિવિધ પ્રકારે છે. એની સૂક્ષ્મતામાં ઊતરવાની અહીં જરૂર નથી.
સામાન્ય રીતે એટલું જ જાણવું અગત્યનું છે કે જેનધર્મની દીક્ષાને સર્વપ્રથમ અને સર્વ પ્રધાન નિયમ એ જીવહિંસા-ત્યાગને છે. જે મનુષ્ય જીવહિંસાનો ત્યાગ ન કરી શકે તે જૈનધર્મને અનુયાયી ન થઈ શકે. મેટે ભાગે થુલ જીવહિંસા મનુષ્ય માંસાહાર નિમિત્તે જ કરે છે. માંસાહાર નિમિત્તે જ જગતમાં નિત્યપ્રતિ લાખો-કરોડે પશુઓ, પક્ષીઓ, માછલીઓ ઈત્યાદિ પ્રાણીઓને સંહાર થાય છે. એ પ્રાણીસંહાર ત્યારે જ ઓછો થઈ શકે, જ્યારે મનુષ્યો માંસાહાર કરવો ઓછો કરે. એ દૃષ્ટિએ જેને માંસાહારના સૌથી વધારે વિરોધી રહ્યા છે; અને જ્યાં જ્યાં તેમનું ચાલે તેમ હોય ત્યાં ત્યાં તેઓ માંસાહારને નિષેધ કરવા-કરાવવા સદા પ્રયત્નશીલ રહેતા આવ્યા છે; અને તેમ કરી તેઓ જીવહિંસા થતી ઓછી કરવા પોતાની શક્તિને સંપૂર્ણ ઉપયોગ કરતા આવ્યા છે. અકબર બાદશાહ જેવા મુગલ સમ્રાટને પણ જૈન આચાર્યોએ પોતાના સદુપદેશ દ્વારા અહિંસાના નિષેધ તરફ સુરુચિવાળો બનાવ્યો હતો, અને તેથી તેણે પિતાના સામ્રાજ્યમાં સાલભરમાં કેટલાયે દિવસે સુધી જીવહિંસા ન થવા દેવાનાં ફરમાન
