________________
જિનભદ્રગણિ ક્ષમાશ્રમણુ
૭૩
શાસ્ત્ર, છંદશાસ્ત્ર અને શબ્દ( વ્યાકરણ )શાસ્ત્ર આદિમાં એમનું અનુપમ પાંડિત્ય સૂચિત કર્યુ છે. આમા પદ્યમાં વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય, અને નવમામાં જીતકલ્પસૂત્ર વિષયક એમનું કર્તૃત્વ પ્રકટ કર્યું છે. ૧૦મા પદ્યમાં એમની પર–સમયના આગમ વિષેની નિપુણતા, સ્વઆચાર પાલનની પ્રવણુતા અને સ જૈન શ્રમણેામાં રહેલી મુખ્યતાનું સૂચન કર્યુ` છે.
આટલા સંક્ષિપ્ત પરિચય સિવાય અન્યત્ર કયાંય પણ એ મહાન આચાયના કા પણ વિશેષ ઉલ્લેખ દષ્ટિાચર થતા નથી.
હરિભદ્રસૂરિ, શીલાંકાચા, જિનેશ્વરસૂરિ, અભયદેવસૂરિ, હેમચંદ્રસૂરિ, વાદી દેવસૂરિ, મલયગિરિ અને દેવેદ્રસૂરિ વગેરે પાછળના પ્રસિદ્ધ ગ્રંથકાર અને ટીકાકારાએ એમનેા નામનિર્દેશ પોતાની કૃતિમાં અનેકશ કરેલા છે. ભાષ્યસુધાંભેાધિ, ભાષ્યપીયૂષપાથેાધિ, ભગવાન્ ભાષ્યકાર, દુષ્યમાન્ધકારનિમગ્નજિનપ્રવચનપ્રદીપપ્રતિમ, દલિતકુવાદિપ્રવાદ, પ્રશસ્યભાષ્યસસ્યકાશ્યપીકપ, ત્રિભુવનજનપ્રથિતપ્રવચને પનિષદ્વેદી, સન્દેહસન્દાહશૈલશૃં ગભગ ભાલિ ઇત્યાદિ પ્રકારનાં વિશિષ્ટ વિશેષણાપૂર્વક એમનુ નામસ્મરણ કરવામાં આવ્યું છે; અને એ રીતે એમની આપ્તતાના ગૌરવપૂર્વક સ્વીકાર કરવામાં આવ્યા છે.
એ પ્રકારના વિદ્વાનો : આગમપ્રધાન અને તર્ક પ્રધાન
દરેક સંપ્રદાયના વિદ્વાનેામાં એ પ્રકાર નજરે પડે છે: એક તા આગમપ્રધાન; અને બીજો તર્ક પ્રધાન. આગમપ્રધાન પંડિતા હંમેશાં પેાતાના પરપરાગત આગમાને-સિદ્ધાંતેાને શબ્દશઃ પુષ્ટ રીતે પકડી રહેવાના સ્વભાવવાળા હાય છે; ત્યારે તપ્રધાન વિદ્વાના આગમગત પદાર્થ વ્યવસ્થાને તર્કસ ંગત અને રહસ્યાનુકૂળ માનવાની વૃત્તિવાળા હાય છે. આથી કેટલીક વખતે આગમપ્રધાન અને તર્ક પ્રધાન વિચારકાની સંપ્રદાયગત તત્ત્વવિવેચનની પદ્ધતિમાં વિચારભેદ પડે છે. એ વિચાર· ભેદ જો ઉગ્ર પ્રકારના હાય છે, તેા તે કાળક્રમે સ ંપ્રદાય ભેદના
