________________
જિનભદ્રગણિ ક્ષમાશ્રમણ
સિદ્ધસેનના મતના જિનભદ્ર દ્વારા પ્રતિકાર
એ આચાર્યે પેાતાના સમ્મતિત નામના તાત્ત્વિક ગ્રંથમાં કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શનના સ્વરૂપના વિચાર કરતાં, એ સિદ્ધાંત પ્રતિપાદન કર્યા છે કે કેવળજ્ઞાનીને જ્ઞાન અને ન બન્ને યુગપત્ જ હાઈ શકે છે; અને તેથી યથામાં બન્ને એક સ્વરૂપ જ છે. આગમામાં જે “ જીનવં ટો નસ્થિરબોના '' એ વિચાર પ્રતિપાદેલા છે, તેનાથી સિદ્ધસેનના સિદ્ધાંત જરાક વિરુદ્ધ દેખાય છે. એટલે આગમવાદી જિનભદ્રગણિ ક્ષમાશ્રમણે પેાતાના ભાષ્યમાં સિદ્ધસેનના વિચારને વિગતવાર પ્રતિક્ષેપ કર્યા છે અને તાત્પ માં જણાવ્યું છે કે તર્કથી ગમે તે વિચાર સિદ્ધ થતા હાય, પણુ આગમથી બહાર જતા તર્કને સ્વીકાર ન કરી શકાય. આગમમાં કયાંય પણ યુગદ્ ઉપયાગનું સૂચન નથી અને તેથી એ વિચાર અગ્રાહ્ય છે. આ વિષયને ઉપસંહારકરતાં જિનભદ્રગણુિ ક્ષમાશ્રમણ જણાવે છે કે
“ જો જિનને—કેવલીને યુગપત્ બન્ને ઉપયાગ હાત તે તે કાઈને અનભિમત ન થાત. પણ તે છે જ નહીં; કારણ કે સૂત્રમાં તેના ધણી જ જગ્યાએ નિષેધ કરવામાં આવેલે છે. તેમ જ ક્રમેયાગમાં-એક પછી એક થનાર જ્ઞાનમાં—અમારી કાંઈ અભિનિવેશ બુદ્ધિ નથી. પણ તથાપિ કહીએ છીએ કે જિનના મતને અર્થાત્ આગમની પરંપરાને અન્યથા ન જ કરી શકાય.’” * આમ જિનભદ્ર ગણી આગમપરંપરાના મહાન સંરક્ષક હતા અને તેથી તે આગમવાદી કે સિદ્ધાંતવાદીના બિરુદથી જૈન વાઙમયમાં
આળખાય છે.
જિનભદ્ર ગણીના ગ્રંથા
gr
જિનભદ્ર ગણીના બનાવેલા ગ્રંથેાની ચાક્કસ માહિતી કાંઈ મળતી નથી; સામાન્ય રીતે નીચે જણાવેલ પાંચ ગ્રંથા તેમની કૃતિ તરીકે પ્રસિદ્ધ છેઃ—
* વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય, પૃ૦ ૧૨૧૩.
