________________
જેને ઈતિહાસની ઝલક અવતારમાં અવસાન પામે છે; અને સૌમ્ય પ્રકારને હેય છે તે તે માત્ર મતભેદના રૂપમાં જ વિરમી જાય છે. જૈન સંપ્રદાયના ઇતિહાસનું અવલેન કરતાં તેમાં આવા અનેક વિચારભેદ, મતભેદે અને સંપ્રદાયભેદ અને તેનાં મૂળભૂત ઉક્ત પ્રકારનાં કારણે બુદ્ધિ આગળ સ્પષ્ટ તરી આવે છે. જિનભદ્ર ગણુઃ આગમ પ્રધાન આચાર્ય
એ વિચારના એક ઉદાહરણભૂત જિનભદ્રગણિ ક્ષમાશ્રમણ પણ છે; અને તેથી જૈન પ્રવચનના ઇતિહાસમાં એમને ઘણું પ્રસિદ્ધિ પ્રાપ્ત થઈ છે. જિનભદ્ર ગણી આગમપ્રધાન આચાર્ય છે. જૈન આગમઆમ્નાય, જે પરંપરાથી ચાલ્યા આવતા હતા, તેને શબ્દશ: અનુસરી તે ઉપર સુસંગત ભાષ્ય રચવાનું પ્રધાનકાર્ય એમણે કર્યું હતું. એ ભાષ્યમાં આખાયથી વિરુદ્ધ જનારા દરેક પક્ષ ઉપર એમણે યથેષ્ટ આક્ષેપ-પ્રતિક્ષેપ કર્યો છે અને સ્વસંપ્રદાયનું સમર્થન કર્યું છે. એ પિતાના સમર્થનમાં તર્કને ઉપયોગ કરે છે, પણ તે તર્ક આખાય અનુકૂળ હોય તે જ તેને મહત્વ આપે છે; આમ્નાયથી આગળ જનાર તર્કને એ ઉપેક્ષણય ગણે છે. ઉદાહરણ તરીકે એક પ્રસંગ લઈએ:તકપ્રધાન આચાર્ય સિદ્ધસેન દિવાકર : સર્વમાન્ય આસ પુરુષ - સિદ્ધસેન દિવાકર જિનભદ્રના પુરગામી આચાર્ય છે. જૈન વાડ્મયમાં અને ઇતિહાસમાં તેમનું સ્થાન ઘણું ઊંચું છે. જૈનધર્મના જે મહાન સમર્થક અને પ્રભાવક આચાર્યો થઈ ગયા છે, તેમાં સિદ્ધસેનસૂરિ ઘણું આગળ પડતા છે. સમ્મતિતર્ક, ન્યાયાવતાર, મહાવીરસ્તુતિ વગેરે મૌલિક, સિદ્ધાંતપ્રતિપાદક અને પૌઢવિચારપૂર્ણ એમના ગ્રંથ છે. જૈન તર્કશાસ્ત્રના એ વ્યવસ્થાપક અને વિવેચક છે. તેથી એ તર્કપ્રધાન આચાર્ય મનાય છે. જૈન દર્શનના એ એક અનન્ય આધારભૂત આપ્ત પુરુષ છે. એમના પાછળના સર્વ સમર્થ આચાર્યોએ એમને આપ્તરૂપે. સ્વીકાર્યા છે.
